Ҳар йили 1 октябрь — Ўқитувчи ва мураббийлар куни умумхалқ байрами ва дам олиш куни сифатида нишонлаб келинади. Бу эса устоз ва мураббийларга чуқур эҳтиром ҳамда эътибордан дарак беради. зеро, инсон умри давомида қандай ютуқ ва натижаларга эришмасин, қаерда ва қандай лавозимда ишламасин, мактабда, ўқув юртида шу каби жонкуяр устозларидан олган таълим-тарбияси унинг етук шахс ва малакали мутахассис бўлиб етишишида улкан аҳамиятга эга экани шубҳасиз. уларга нисбатан ҳамиша миннатдорлик туйғуси билан яшаш, уларни мудом ардоқлаш бизнинг бурчимиз.

Дунёда муаллим бўлмаса агар,
Ҳаёт ҳам бўлмасди гўзал бу қадар,

Инсон олим бўлиб дунёга келмайди. Само сирларини очган олимнинг улуғ кашфиётлар сари илк қадами ҳам мурғаклигида дафтарнинг биринчи саҳифасига қалтироқ қўл билан ёзилган “1” рақамидан, дунёга шоҳ асарларини тақдим этган шоиру шуаронинг камолоти эса оддийгина “А” ҳарфининг ўзига унча ўхшамаган суратидан бошланади.

Ҳа, айнан шундай. Зеро, устозлар ҳеч қачон иккиланмай ўқувчиларининг жажжигина қўлларидан тутиб, ҳар бир ҳарфни, ҳар бир рақамни ёзишга ўргатади. Қилолмаган ишларимиздан биз бир бор ғам чексак, устозларимиз ўн карра кўпроқ алам ютади. Муаллимлар асли шундай, улар башариятни доимо эзгуликка, ҳақиқатга, маърифату маънавиятга чорловчи сарбонлар, билимлар оламининг ҳақли эгаларидир. Устоз ўз илм зиёси билан гўё оламларни нурга тўлдирган қуёш мисолидир. Ҳамма замонларда ҳам маърифатли инсонлар, муаллиму мураббийлар қадрланган. Хусусан, муқаддас динимиз таълимотида ҳам олиму фозиллар, маърифат фидойилари, илм эгалари эъзозланган. Ҳа, ислом илм ва ирфон динидир. У ўрганишга, ўргатишга ва тадқиқ этишга ундайди. Динимизда муаллимлар энг юксак мақомдаги кишилардандир. Ҳазрат Навоий: “Муаллим зоти эзгулик ва маърифат йўлининг беминнат чароғбонидир”, — деган. Устозлик асли халқимизнинг қонида бор. Илмий ва адабий мерослари асрлар оша етиб келган Муҳаммад Мусо Хоразмий, Аҳмад Фарғоний, Абу Райҳон Беруний, Абу Али ибн Сино, Мирзо Улуғбек сингари улуғ сиймолар фан ва маданиятнинг ёрқин юлдузларига айланиши ҳам ўша замонлардаги устозларнинг мевасидир. Бурҳониддин Зарнужийнинг “Таълимул мутааллим фи ториқил тааллум” асари мусулмон дунёсида катта шуҳрат қозонган. Олимларнинг таъкидлашича, ислом тарихида ёзилган таълим¬тарбияга оид энг машҳур икки китобнинг бири айнан мана шу асар бўлган. Асарда устоздан илм олиш жараёнида ниятни тўғри қилиш, илм аҳлларини улуғлаш, таҳсил олишнинг қулай вақтлари, устозлардан илм олиш жараёнида талаба ўзини қандай тутиши лозимлиги, олимнинг ахлоқий фазилатлари қандай бўлишига оид боблар мавжуд. Умуман олганда, мовароуннаҳрлик машҳур фақиҳ Бурҳониддин Зарнужийнинг ушбу асари ва ундаги масалалар бугунги кунда ҳам ўз аҳамиятини йўқотмаган. XII аср ўрталарида Бухорода бўлиб ўтган бир эҳтиром намунаси бизгача ибратли ривоят тарзида етиб келган. Ушбу шаҳар қадимдан олиму фозилларга бешик бўлган. Илмий мунозаралар, маърифий мажлислар ушбу даврда ҳам Бухоро ижтимоий ҳаётида одатий ҳол эди. Ривоятларга қараганда, ана шундай мажлисларнинг бирида маъруза ўқиётган аллома дераза томонга кўз ташлар экан¬у, аҳён¬аҳён ўрнидан турар, сўнг яна ўтириб, дарсни давом эттираркан. Шунда толиби илмлар устозининг ҳаракатидан таажжубга тушиб, бунинг сабабини сўраганларида, олим: “Биласизми, сизларга дарс ўтаётиб, мадрасанинг деразасидан қарасам, ҳовлида бир гуруҳ болалар ўйнаб юрган экан. Уларнинг ичида менга ёшлигимдан илм сирларини ўргатган, тўғри йўлни анг лашимда меҳнати сингган устозимнинг набираси ҳам борлигини кўриб қолдим. Илмни улуғлашнинг талабларидан бири уни сенга ўргатган кишини — устозингни ардоқлаш, ҳатто унинг авлодларига ҳам ҳурмат кўрсатишдан иборат. Шу сабабли устозимнинг набираси дераза олдига яқинлашганида устозимнинг ҳурмати юзасидан ўрнимдан турдим”, — дея бўлган ҳолатнинг сабабини тушунтириб берибди. Ҳа, бу халқимизнинг қон¬қонига сингган устоз-шогирдлик муносабатининг кичик бир кўриниши, ота¬боболаримиз ўз муаллимларига чексиз эҳтиромда бўлганининг ёрқин исботи. Бугунги кунда бу ибрат ҳар бир фарзанд ва ота¬она, ҳар бир устоз учун қанчалик зарур эканини яхши англаймиз. Илм¬фан, таълим ва тарбия — тараққиётнинг тамал тоши, мамлакатни қудратли, миллатни буюк қиладиган куч. Боғча тарбиячиси, мактаб муаллими, олийгоҳларнинг профессор¬ўқитувчилари ва илмий¬ижодий зиёлилар бугун биз интилаётган Учинчи Ренессанснинг тўрт таянч устуни деб эътироф этилади. Инсон қалбига йўл, аввало, таълим¬тарбиядан бошланади, дейди буюклар. Шу сабабли ҳам қачонки бу ҳақда гап кетса, мўътабар ота¬оналаримиз ҳамда ўқитувчи ва мураббийларимизнинг олижаноб меҳнатларини ҳурмат билан тилга оламиз. Айниқса, бугуннинг ислоҳотлари ўлароқ, айни пайтда азиз устозларимиз янада қадрланиб, ҳурмату эъзоз топмоқдалар. Мамлакатимизда сўнгги йилларда илм¬фан ва таълим¬тарбия соҳасини давлат сиёсатининг устувор йўналишига айлантиришга қаратилган, фарзанд туғилганидан бошлаб, камолот ёшига етгунга қадар уни ҳар томонлама қўллаб¬қувватлайдиган, ҳаётда муносиб ўрин топишига хизмат қиладиган яхлит ва узлуксиз таълим тизими яратилмоқда. Ўқитувчи¬ мураббийларнинг доим изланиб, янгиликка интилиб яшаётгани, илғор таълим технологиялари ва методикаларини пухта ўзлаштириб бораётгани соҳадаги ислоҳотлар жараёнида устоз -мураббийларимизнинг ишга, ҳаётга муносабати ва масъулияти ўзгарганидан дарак. деб ёзган эди Абдураҳмон Жомий. Дарҳақиқат, умрининг энг тотли дамларини илмга ташна ўқувчилари учун бахшида қилган, ҳар қалбга маърифат уруғини сочган инсондан¬да буюкроқ зот бўлиши мумкинми?! Бугунги шиддатли замон олдимизга мураккаб вазифаларни қўймоқда. Уларни ҳал этиш ва эзгу мақсадларимизга эришиш, дунё миқёсида рақобатбардош бўлиш учун халқимизни, авваламбор, ёшларимизни илм¬фан, маънавият, маърифат ютуқлари билан қуроллантиришимиз керак. Оламни илм билан безаган, маърифат билан англаган, қалб кўзлари ила кўрган азиз муаллимлар ўз шогирдларини ҳам ана шу йўлдан етаклайдилар, мана шу гўзалликлардан баҳраманд этадилар. Аллоҳ таолодан дуо қилиб сўраймизки, қадри буюк, номи улуғ устозларимиз доимо соғ-омон бўлишсин. Уларнинг машаққатли ва масъулиятли касблари, залварли меҳнатларидан уфуриб турган эзгулик зиёси биз ёшларга ҳам ҳамиша ҳамроҳ бўлсин.

Муҳаммадамин Насриев, Кўкалдош ўрта махсус ислом таълим муассасаси мудири
ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОН газетаси № 201 (723), 2022 йил 30 сентябрь, жума