muslim.uz
Ёшлар одоби
Инсон ҳаётининг ҳар бир босқичи муҳимдир. Мазкур муҳим босқичлар ичида умрнинг ёшлик босқичи алоҳида аҳамиятга эгадир. Ёшлик инсон умридаги энг нозик давр ҳисобланади. Ёшлик инсоннинг қувватга тўлган ва ҳаракатчанлиги зиёда бўлган вақтидир. Шу билан бирга, ёшлик даври инсоннинг ҳаёт йўлларининг чорраҳасида турган пайти ҳамдир.
Агар ўша чорраҳада инсон яхши йўлга кириб қолса, ўзи, оиласи, қариндошлари, халқи, ватани учун жуда катта яхшилик сари юз бурган бўлади. Бу уни дунё ва охират бахтига, саодатига эриштиради. Агар, Аллоҳ таоло кўрсатмасин, мазкур чорраҳада ёмон йўлга бурилиб кетса, ўзи, оиласи, қариндошлари, халқи ва ватани учун ўта кўнгилсиз ҳодиса сари қадам қўйган бўлади. Бу билан унинг дунё ва охиратда яхшиликка эришиши қийинлашиб қолади.
Қуръони каримда Аллоҳ таоло содиқ мўмин бандаларини сифатлашда уларнинг ёш эканликларини таъкидлаб:
إِنَّهُمۡ فِتۡيَةٌ ءَامَنُواْ بِرَبِّهِمۡ
"Албатта, улар Роббларига иймон келтирган йигитлардир"
(Каҳф сураси, 13-оят).
Ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
"Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: "Қиёмат куни одам боласининг қадами то ундан беш нарса ҳақида: умрини нимага сарфлагани, ёшлигини нимага кетказгани, молини қаердан касб қилгани ва қаерга сарфлагани, билганига қандай амал қилгани ҳақида сўралмагунича Робби ҳузуридан узилмайди".
Термизий ривоят қилган.
— Ёшлик одобларидан энг муҳими ота-онага яхшилик қилишдир.
— Ёшлик одобларидан бири ёши улуғларни эҳтиром қилиш ва уларнинг тажрибасидан фойдаланишдир.
— Ёшлик одобларидан бири олийжаноб ахлоқларгааҳамият бериб, улар билан хулқланишдир.
— Ёшлик одобларидан бири шайтоннинг иғвосидан ва ноқобил улфатлардан ҳазир бўлишдир.
— Ёшларин иғвога соладиган шайтон малайларидан энг ашаддийси нафс шаҳватидир.
— Ёшларини иғвога соладиган шайтон малайларидан яна бири ёмон дўстдир.
— Ёшларини иғвога соладиган шайтон малайларидан яна бири бузуқ йўлларга чақирувчи динлар, фирқалар, оқим, ҳизб ва гуруҳлардир.
— Ёшлик одобларидан бири келажакка умид билан қараш ва етук инсон бўлиш учун ҳаракат қилишдир.
Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф
“Ижтимоий одоблар” китобидан
Ёруғ кунлар, фаровон ва маъмур ҳаёт ҳали олдинда
Барча юртдошларимиз сингари биз, Тошкент вилояти аҳолиси, барча мўмин-мусулмонлар муҳтарам Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг Ўзбекистон халқига йўллаган Қурбон ҳайити табригини эшитиб, жуда хурсанд бўлдик, бошимиз кўкка етди. Ундаги умидбахш сўзлар бугунги синовли кунларда дардимизга малҳам бўлди.
Шунингдек, “Коронавирус пандемияси даврида ижтимоий ҳимояга ва ёрдамга муҳтож аҳоли қатламларини моддий қўллаб-қувватлашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Президент фармони том маънода халқимизга байрам туҳфаси бўлди.
Айниқса, Фармонда 14 ёшгача болалари бўлган эҳтиёжманд оилаларга тўланадиган нафақа олувчи оилалар сонини 700 мингтага етказиш, эҳтиёжманд оналар сонини 400 мингтага ошириш масаласи қанчадан-қанча ўксик кўнгилларга рўшнолик олиб киради.
Аслида, бугунги кунда она ва бола саломатлиги, соғлом ва баркамол авлодни вояга етказиш бўйича жуда кўп ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Хотин-қизларимизнинг дарду ташвиши, муаммоларини жойларга чиқиб ҳал этиш йўналишида алоҳида тизим яратилди. Агар она ҳаётдан рози бўлса, унинг фарзанди ҳам шу юрт корига ярайдиган, ватанпарвар, халқпарвар ҳақиқий фидойи бўлиб вояга етади.
Фармон ижроси юзасидан амалга оширилган саъй-ҳаракатлар натижасида, албатта, жамиятда ўзгариш, одамлар ҳаётида розилик кайфияти пайдо бўлади. Шу нуқтаи назардан Фармондаги кам таъминланган инсонларга қаратилган эътибор алоҳида таҳсинга лойиқ.
Яна бир жиҳатга алоҳида тўхталиб ўтиш лозим. Ўзбекистон мусулмонлари идораси ҳузуридаги “Вақф” хайрия жамоат фондини қўллаб-қувватлаш учун 150 млрд сўм маблағ ажратилиши бу биз соҳа вакилларига олам-олам қувонч бағишлади. Бу, албатта, 6,5 минг диний ходимнинг даромадларини тиклаш имконини беради ва уларнинг ишчанлик кайфияти ҳамда фаолиятларида ўзининг ижобий таъсирини кўрсатади, албатта.
Тўғри, бу йил синовларга тўла бўлди. Шунга қарамай, мўмин-мусулмонларимиз тушкунликка тушмасдан, кайфиятларини бузмасдан, тоату ибодат, дуода бардавом бўладилар.
Ўз навбатида, яқинларига, қўни-қўшниларига, ёрдамга муҳтож оилаларга имкон қадар саховат кўрсатишга ошиқишганини гувоҳи бўлдик. Бир сўз билан айтганда, пандемия бизни янада жипслаштирди, бир-биримизга меҳру муҳаббатимизни оширди. Муаммолар қаршисида нақадар кучли эканимизни, ҳар қандай синовни биргаликда енгиб ўтишимизни кўрсатди.
Албатта, бундан кейин ҳам Яратганнинг бизларга кўрсатган марҳаматига шукр қилиб, сабр-матонат билан бу балоларни юртимиздан даф бўлишини сўраб, дуолар қилишимиз зарур. Чунончи, ояти каримада: «Бас, албатта, ҳар бир қийинчилик билан бирга енгиллик бордир. Албатта, ҳар бир қийинчилик билан бирга енгиллик бордир» (Шарҳ сураси, 5–6-оятлар), деб марҳамат қилинган.
Албатта, ёруғ кунлар, фаровон ва маъмур ҳаёт ҳали олдинда. Иншоаллоҳ, юртимиз ўз тараққиёт йўлидан бундай буён ҳам дадил одимлаб, олдимизга қўйган улуғ мақсадларимизга албатта эришамиз. Бизни ҳеч қандай синов, офат, бало енга олмайди.
Хайрулла ТУРМАТОВ,
Тошкент вилояти бош имом-хатиби
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳаётларидан лавҳалар: Қарзимни эртага узаман (Аудио)
ЎМИ матбуот хизмати
Саховат жаннатга етаклайди
Қурбон ҳайити юртдошларимиз томонидан меҳр-мурувват, саховат, ўзаро яхшилик, силаи раҳм каби эзгу анъана ва қадриятларга йўғрилган байрам сифатида муносиб нишонлаб келинмоқда.
Айниқса, бу байрамда юртдошларимиз халқимизга хос бўлган мурувват, саховат масаласига алоҳида эътибор қаратадилар. Кам таъминланган, эҳтиёжманд инсонларга қўлдан келганча ёрдам қўлини чўзадилар.
Ана шу улуғвор фазилатни амалдаги ифодасини муҳтарам Президентимизнинг Фармонларида ҳам кўришимиз мумкин. Жумладан, Фармонда “моддий ёрдам ва кўмакка муҳтож 400 мингдан ортиқ оиланинг ҳар бир аъзосига 220 минг сўмдан тўлаб бериш”, “Саховат ва кўмак” жамғармаси орқали 220-250 минг оилага жами 200 млрд сўм ажратилиши” ҳақида сўзлар, шубҳасиз, қувончли хабар бўлди. Мана шу ажратиладиган маблағ қанчадан-қанча хонадонларга чин маънода байрам совғаси бўлди. Уларнинг ҳам кўнглига хурсандчилик улашилди. Рўзғорининг бир ками тўладиган бўлди. Аслида, мана шундай улуғ кунларда қилинган бу ташаббус ўзининг аҳамиятини янада оширди.
Тўғри, бу йилги Қурбон ҳайити коронавирус пандемияси шароитида нишонланмоқда. Шундан келиб чиқиб, бу ҳолат барчамиздан карантин қоидаларига риоя қилган ҳолда ушбу байрамни нишонлашни тақозо этади.
Шубҳасиз, Юртбошимиз томонидан илгари сурилган “Саховат ва кўмак” умумҳалқ ҳаракати ташаббуслар фуқароларимизни янада саховатпеша ва ҳимматли бўлишга ундамоқда. Халқимиз ушбу ташаббусдан руҳланиб, янада жипслашиб, ҳамжиҳат бўлди.
Муборак динимиз ўзгаларга нисбатан мурувватли бўлишга тарғиб этади ва бу улкан ажрларга сазовор амал сифатида зикр қилинади.
Бугун кунда коронавирус пандемиясига қарши курашда фуқароларимиз бир тану бир жон бўлиб, бирдам бўлиб, ушбу даврни уюшқоқлик билан енгиб ўтишга ҳаракат қилмоқдалар.
Давлат Раҳбарининг Қурбон ҳайити муносабати билан халқимизга йўллаган табригидаги алоҳида эътиборга молик жиҳати шундаки, жумладан, табрикда: “Айниқса, ҳалол меҳнати орқасидан яхши ният билан жамғарган маблағини қўшниси, қариндоши ёки маҳалладошининг оғирини енгил қилиш учун ҳадя этган, бир ночор одамнинг кўнгил Каъбасини обод қилишни афзал билган бундай серҳиммат ва инсоф-диёнатли инсонларга – мен шунга ишонаман – Парвардигоримиз томонидан, албатта, улкан ажру мукофотлар берилади”, дейилгани бўлди.
Қурбон ҳайитини коронавирус пандемияси шароитида нишонлашнинг ўзига хос одоблари бор. Бу ҳар биримизнинг уйимизда қолиб, ибодат билан машғул бўлишимиз, бу кунларга сабр қилиб, неъматларга шукр қилишга, яқинларимиз ва ўзимизнинг хавфсизлигимиз йўлида улар билан уяли алоқа воситалари ёрдамида мулоқот қилиш кабиларда кўринади.
Раҳматилла УСМОНОВ,
Қашқадарё вилояти бош имом-хатиби
Қуръон билан хулқланиш
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қуръон ўқийдиган мўмин утружжага ўхшайди. Унинг ҳиди ёқимли, мазаси ширин. Қуръон ўқимайдиган мўмин эса хурмо кабидир. (Хурмо мевасининг) ҳиди йўқ, аммо мазаси ширин. Қуръон ўқийдиган мунофиқ райҳон каби хушбўй, бироқ мазаси тахир. Қуръон ўқимайдиган мунофиқ эса ҳанзала янглиғ ҳидсиз, таъми аччиқдир» деганлар.
Бухорий, Муслим, Сунан соҳиблари, Доримий, Аҳмад ривоят қилган.
Мазкур ҳадисда Қуръон тиловат қилиш, Каломуллоҳдан узоқ юриш қандай самара бериши ажойиб ўхшатиш орқали баён этилмоқда. Унда тўрт тоифа киши икки хил мева ҳамда икки хил ўсимликка ўхшатилмоқда: мўмин утружжага, хурмога, мунофиқ эса райҳонга, ҳанзалага менгзалмоқда. Бу билан мўмин банданинг шаъни нақадар улуғлиги, тилида мусулмонликни даъво қиладиган кимсанинг ҳолати нақадар ёмонлигини билиб оламиз. Қолаверса, ҳадисда Аллоҳнинг Каломи банданинг зоҳирига ҳам, ботинига ҳам таъсир қилиши таъкидланмоқда. Бандалар бу борада бир-биридан фарқ қилади. Ҳақиқий мўмин кўпроқ насибадор бўлади, кимдир озроқ. Қуръон баракасидан умуман бенасиб қоладиганлар ҳам йўқ эмас. Келинг, бу пурмаъно ҳадис шарҳи билан яқиндан танишиб чиқамиз:
“Қуръон ўқийдиган мўмин утружжага ўхшайди. Унинг ҳиди ёқимли, мазаси ширин”.
Утружжа – апельсинга ўхшаган мева. Унинг ҳажми ўртача, кўриниши чиройли, ранги сариқ-қизғиш. Утружжанинг ажойиб ранги киши эътиборини тортади. Унга қараган инсон кўнглида қувонч пайдо бўлади. Қолаверса, утружжанинг хушбўй ҳиди, тотли мазаси бор. Утружжа мевалар ичида энг зўри бўлгани учун ҳам мўмин киши мана шу мевага ўхшатилмоқда. Мўминнинг қалбида имони бор, нифоқ йўқ. У Қуръон ўқийди. Қуръон ўқиши шундоқ юз-кўзидан билиниб туради. Мўминнинг ташқи кўриниши гўзал, хулқи чиройли. Асосийси ички олами – қалби гўзал. Бундан чиқди, комил мўмин бўлиш учун ҳам сиртини, ҳам ичини тўғрилаш керак. Қалбни ислоҳ қилишда, етук мўмин бўлишда Қуръоннинг аҳамияти жуда катта. Қуръон ўқийдиган мўминнинг – худди утружжа каби – таъми мазали: қалбида имон мустаҳкам ўрнашган, ҳидиям хушбўй – одамлар унинг қироатини эшитиб роҳатланадилар, ажр-савоб оладилар, Қуръон ўқишни ўрганадилар. Эътиборли жиҳати шундаки, ҳадисда “Қуръон ўқийдиган” дейиш билан Қуръонни ойда-йилда бир эмас, доим ўқиш лозимлигига ишора қилинмоқда. Зеро, комил мўмин банда Аллоҳнинг Каломини токчаларда ғариб ҳолда қолдирмайди, муттасил ўқиб-ўрганади, илоҳий таълимотларга мувофиқ яшайди.
“Қуръон ўқимайдиган мўмин эса хурмо кабидир. (Хурмо мевасининг) ҳиди йўқ, аммо мазаси ширин”. Буям ажойиб ўхшатиш. Ҳар бир бандадан талаб этиладиган асосий нарса имондир. Мўмин банда имони билан қадрли. Лекин Аллоҳга, охират кунига ишонса-ю, Парвардигори Китобини ўқимаса, унинг қадри пасаяди. Шунинг учун бўлса керак, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Қуръон ўқимайдиган мўминни хурмога ўхшатяптилар. Хурмонинг мазаси жуда ширин, лекин ҳидлаб кўрсангиз, ҳиди йўқлигига амин бўласиз. Бундан чиқди, Қуръон ўқимаслик, ўқишни ўрганишга ҳаракат қилмаслик мўмин банда учун айб саналади. Афсуски, ҳозирда кўп мусулмонлар Қуръон ўқимайди, маъносини тушунмайди. Оқибатда мусулмон бўлгани учун эмас, мусулмон бўла туриб Қуръонни ўқиб-ўрганмагани учун бошига ҳар хил савдолар тушади. Бугунги кундаги кўп ташвишлар айнан диндан бехабарлигимиз сабабли келиб чиқмоқда. Бундоқ олиб қарасак, ҳаммаси ёзиб қўйилган, қайси вазиятда нима қилиш кераклиги баён этилган. Бироқ Қуръон ўқилмайди, Аллоҳнинг ҳукми ўрганилмайди. Бундай нохуш вазиятдан чиқиб кетишнинг бирдан-бир чораси – Қуръонга қайтиш, Аллоҳнинг Каломини қунт билан ўқиб-ўрганиш. Шуни ҳам таъкидлаб ўтиш жоиз, мўмин банда Қуръон ўқимасаям, унинг асли пок. Чунки қалбида имон бор. Қуръон ўқимагани ёки ўқий олмагани билан унинг ботини гўзал, аммо зоҳири ислоҳталаб.
“Қуръон ўқийдиган мунофиқ райҳон каби хушбўй, бироқ мазаси тахир”. Қуръон ўқийдиган мунофиқнинг райҳонга ўхшатилишига сабаб мунофиқ дилида касаллик бор, тилида мусулмонликни даъво қилади. Лекин қалбида имон йўқ, ихлос йўқ. Одамлар – Қуръон ҳурматидан – риёкор қорини иззат-икром қилишлари мумкин. Бироқ нияти холис бўлмагани учун риёкор кимса Аллоҳ наздида ҳақиқий қорилик мақомига эришолмайди: унга савоб ҳам, юқори мартаба ҳам берилмайди. Маълумки, райҳоннинг ҳиди кўпчиликка ёқади. Аммо баргини чайнаган одамнинг кўнгли беҳузур бўлади. Мунофиқ ҳам шундай. Фақат Қуръон ўқигани учун унинг ҳиди хушбўй. Эътибор беринг: бу гап қалбида нифоқ иллати бор кимса ҳақида айтиляпти. Чинакам мўмин банда Қуръон ўқиш билан қанчалик юқори даражага кўтарилишини шундан ҳам билиб олса бўлади.
“Қуръон ўқимайдиган мунофиқ эса ҳанзала янглиғ ҳидсиз, таъми аччиқдир”. Ҳанзала – таъми, ҳиди ёқимсиз ўсимлик. Меваси апельсин катталигида бўлади. Қалбида нифоқ бор, Қуръондан узоқ банда ҳанзалага ўхшайди. Унинг таъми аччиқ, устига-устак ҳиди ҳам бадбўй. Бу – тўрт тоифа ичидаги – энг паст поғона эгасидир. Мунофиқлик тамғаси бандани жуда паст даражага тушириб юборади. Агар у Қуръондан йироқ бўлса, поғонаси баттар пасайиб кетади. Мунофиққа ибодат қилиш ҳам, Қуръон ўқиш ҳам оғирлик қилади. Шу маънода Абул Жавзо: “Мунофиқ учун Қуръон ўқишдан кўра зил-замбил тошларни кўтариб юриш осонроқ”, деган.
Абу Нуайм “Ҳилятул авлиѐ”да ривоят қилган
Мунофиқда имон, ихлос бўлмагани учун ибодатни хушуъ билан бажаролмайди, Қуръонни Аллоҳ розилиги учун эмас, одамлар мақтови учун қироат қилади, бор эътиборини фақат ташқи тарафга – моддиятга қаратади. Ҳадиснинг мана шу қисмидан хулоса чиқарадиган бўлсак, аввало нифоқдан узоқ юриш, сиртдан мусулмон бўлиб кўриниб, Исломга тескари ишлардан қилишдан эҳтиёт бўлиш керак. Қолаверса, Қуръонга эътиборимизни кучайтирайлик. Зотан, мўмин-мусулмон бўла туриб Қуръон ўқимаслик маъқул эмас. Чунки Аллоҳ Қуръонни ўқиб-ўрганишимиз, Каломуллоҳ одоби ила хулқланишимиз учун нозил қилган.
«Қуръон қалблар шифоси» китоби асосида тайёрланди