Савол: Яқинда бир танишим ўғил фарзанд кўрди. Чақалоқ на отасига, на онасига ўхшар экан. Эр хотинидан шубҳаланиб, унга бўлмағур гапларни айтибди. Бундай вазиятда динимизда қандай кўрсатма бор?

Жавоб: Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурига келиб, янги туғилган фарзанди қора эканини айтган кишига Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам туяларини мисол қилиб, кўпинча фарзандларнинг отасига тортиши ёки тортмаслигини айтганлар (Имом Бухорий ривояти).

Қуръони каримда бундай марҳамат қилинади:

«У сени Ўзи қайси суратда хоҳлаган бўлса, (ўша суратда) таркиб топдирди-ку!» (Инфитор, 8-оят).

Муфассирлар мазкур оятни бундай тафсир қилганлар: «Бу оят онага, отага ёки бошқа қариндошларга ўхшаш ва ўхшамаслик, ранг, бўй, эркак ёки аёллик, соғлом, носоғлом, яхши ва ёмон, зукко ва телбалик каби жисмоний ва маънавий – барча шакл ҳамда васфларни қамраб олади».

Шундай экан, ояти каримага мувофиқ янги туғилган чақалоқ ранг, бўй ва шунга ўхшаш ҳолатларда отаси ёки онасига ўхшамаслиги ҳам мумкин. Аммо банда Аллоҳнинг берган улуғ неъматига рози бўлиб, шукрона қилиши керак. Аллоҳ таоло барчамизнинг зурриётларимизни солиҳлардан қилсин!

«Сўраган эдингиз» китобидан олинди.

Басра шаҳрида бир киши бор-будини ёлғизгина ўғлининг яхши таълим-тарбия олиши учун сарфлар экан. Ёш йигит неча йиллар мобайнида номдор илм даргоҳларида энг машҳур устозлардан таълим олибди.

Ниҳоят, бола уйга қайтибди. Кексайиб қолган отаси унга пешвоз чиқибди, ўғлининг кўзларига тикилиб, кўнгли тўлмабди ва:

– Ўғлим, нималарни ўргандинг? – деб сўрабди.

– Отажон, ўргатилиши мумкин бўлган барча нарсани ўргандим, – деб жавоб қилибди ўғил.

– Лекин ўғлим, сен ўргатиб бўлмайдиган нарсани ҳам ўргандингми? Бор, ўргатиб бўлмайдиган нарсани ўрганиб кел, – деб ота уни ортига қайтарибди.

Йигит устозининг ёнига қайтиб, отасининг талабини айтибди. Шунда устози жавоб ўрнида:

– Мана бу тўрт юз қўйни олгин-да, сони то мингтага етгунча тоғларда яша, – дебди.

Йигит қўйларни олиб тоғлар бағрида чўпонлик қила бошлабди. У ҳаётида биринчи марта сокинликка дуч келибди. Ҳеч суҳбатдош тополмай сиқилган вақтларида қўйларга гапирар, улар борлигидан ҳам таскин оладиган бўлибди. Йигит секин-аста ўзидаги “мен”ни, манманликни, ғурурни унута бошлабди… Бора-бора сокин ва ҳокисор инсонга айланибди. Унда сабр­лилик ва донишмандлик белгилари пайдо бўлибди.

Орадан икки йил ўтиб қўйларнинг сони мингтага етгач, у устозининг ёнига қайтиб бориб ҳурмат билан таъзим қилибди. Шунда устози:

– Мана энди ўргатиб бўлмайдиган нарсани ҳам ўргандинг, – дебди.

ЎМИ Матбуот хизмати

Тасаввуф чин исломий-маърифий ҳодиса сифатида юзага келди. Лекин милодий X-XI асрларда уни бузиб талқин қиладиган, асл ўзанидан узоқлаштирадиган тоифалар чиқди. Шу боис олимлар бу борада дастуриламал бўладиган китоблар ёзишди.

Бу масалада Тожулислом унвони билан машҳур муҳаддис, фақиҳ Абу Бакр Муҳаммад Бухорий Калободийнинг “Ат-таъарруф ли мазҳаб ат-тасаввуф” (“Тасаввуф йўлини билиш ҳақида китоб”) асари асос манбалардан ҳисобланади. Ушбу китобда ақида ва фиқҳга доир турли масалаларга Қуръон оятлари, ҳадиси шариф, улуғ орифлар, дин арбобларининг сўзларига таяниб, ечим топилади.

Бу китобга даврининг улуғ олимларидан Абу Иброҳим Исмоил Мустамлий форс тилида “Шарҳ ат-таъарруф” деган шарҳ ёзган.

Олимнинг тўлиқ исми Абу Иброҳим Исмоил ибн Муҳаммад ибн Абдуллоҳ Мустамлий Бухорийдир. У нима учун бу китобни шарҳлагани ҳақида бундай дейди: “Дўстлар мендан форс тилида диёнат, муомала, ҳақойиқ, ишоратларни ўзида акс эттирган бир китоб ёзишимни истадилар. Бу китоб улар тушунчаси даражасида бўлса ва ибодатда адашмасалар, чунки тавҳидда ғалат кетиш куфр эрур. Имконим даражасида ҳаракат қилдим ва пиримиз Абу Бакр ибн Абу Исҳоқ Муҳаммад Бухорий Калободий раҳимаҳуллоҳнинг “Ат-таъарруф...” китобини шарҳладим. Сўзимни олдин ўтган азизлар сўзи билан табаррук айладим. Биров менга айб қўймаслиги учун нимани айтган бўлсам, уни оятлар, ҳадиси шариф ёки фиқҳнинг бирор масаласи билан далилладим. Ушбу китобда тавҳидда эътиқод масаласи, диёнат, ҳол, мақом, ҳақойиқ, мушоҳадалар, рамзлар, ишоратлар, шайхларнинг сўзлари ва ҳикоятларни аҳли сунна вал жамоа ақидасига мувофиқ баён этдим”¹.

Абдулкарим Самъоний (1113–1167) “Ал-Ансоб” (“Насабнома”) китобида Мустамлий ҳақида шундай маълумотларни келтиради: “Абу Иброҳим Исмоил Мустамлий Бухоро аҳлидан бўлиб, муфассир эди. Бухорода кўп олимлардан таълим олган. Бу кишидан баъзи муҳаддислар ҳадис ҳам ривоят қилишган. ...Фақиҳ ва муҳаддис киши эдилар. Ҳижрий 434 (милодий 1043) йили зулқаъда ойининг ўн олтинчисида, душанба куни пешиндан кейин вафот этган”².

Абу Иброҳим Исмоил Мустамлийга яна икки китоб нисбат берилади. Биринчиси – Қуръони карим тафсири. “Имом Мустамлий фазл ва илм бобида дадил, ақл бобида ибрат эди. Унинг тафсири тўғрилиги ва мукаммаллиги билан уламоларнинг якдил эътирофига сазовор бўлган”, деб эслайди XV асрда яшаб ўтган аллома Рашидуддин Ватвот.

Афсус, бу бебаҳо китоб бизгача етиб келмаган. Иккинчиси – “Кашф ул-маҳзуб” номли асар. Унинг бир нусхаси Истанбулдаги Қилич Пошо кутубхонасида сақланади.

“Шарҳ ат-таъарруф” XI асрнинг содда, равон насри намунасидир. Бироқ унда арабча калима ва иборалардан кўп фойдаланилган. Ушбу китобнинг бир неча нусхалари бор. Шулардан энг қадимгиси Покистон миллий музейида сақланаётган форсча нусхадир.

“Шарҳ ат-таъарруф” 1912 йили Покистоннинг Лакҳнав шаҳрида тўрт жилдда нашр этилган. 1850 йили доктор Ҳасан Манучеҳр “Шарҳ ат-таъарруф”нинг баъзи бир жузларини, кейинчалик Муҳаммад Равшан беш жилдли илмий-танқидий нашрини чоп эттирган, 1980 йили доктор Аҳмад Али Ражоий Бухорий “Хулосаи шарҳи таъарруф” номи билан Теҳронда чоп эттирган.

Мустамлий ёзган шарҳнинг турли даврларда, турли мамлакатларда бир неча бор нашр этилгани асарнинг қадр-қиммати ҳамон юксаклигини кўрсатади.

Комилжон РАҲИМОВ,

тайёрлади

¹Абу Иброҳим Исмоил ибн Муҳаммад Мустамлий Бухорий. “Шарҳ ат-таъарруф ли мазҳаб ат-тасаввуф”. Теҳрон. (1994–1997), 1 жилд, 15-бет.

²Абдулкарим Самъоний. “Насабнома”. “Бухоро”, 2004, 99-бет.

Яратганга шукр хайрли ишлар, эзгу амалларда отинойиларимиз ҳам жонбозлик кўрсатишмоқда. Вақти-вақти билан боқувчисини йўқотганлар, меҳрга муҳтожлардан ҳол-аҳвол сўралмоқда. Ана шундай эзгу ишларнинг давоми сифатида жорий йилнинг 22 декабрь, муборак жума куни Олмазор туманидаги Меҳр-мурувват Пансионати қариялари ҳолидан хабар олинди. Улар билан самимий суҳбатлашиб, кўнгиллари кўтарилди.

Шунингдек, пансионат раҳбарияти билан қарияларимизнинг кўнгилларини кўтариш, кексалар дуосини олиш мақсадида ҳамкорликда турли маърифий мавзуларда давра суҳбатлари ўтказиш бўйича таклиф киритилди. Учрашув якунида кекса ёшли отахону онахонларга Тошкент шаҳар отинойилар томонидан ажратилган эҳсонлар улашилди. Эътибордан масрур қалблар қўлларини дуога очиб, эзгу тилак, хайрли дуолар қилишди, деб хабар беради Миробод тумани бош отинойиси Каромат Тиллаева.

ЎМИ Матбуот хизмати

Нуфузли халқаро ташкилотлар, статистика қўмиталари ва экспертлар юртимизда амалга оширилаётган ислоҳотларни, иқтисодиёт, таълим, соғлиқни сақлаш каби соҳаларда қўлга киритаётган ютуқларимизни ижобий баҳоламоқда.

Мутахассислар инсоннинг узоқ умр кўриши унинг соғлом ва бахтли хаёт кечириши, тинч-хотиржам яшаши билан узвий боғлиқ эканини таъкидлайди.

Ўзбекистон истиқлол йилларида тинчлик-осойишталик барқарор бўлган, иқтисодиёти изчил тараққий этиб бораётган мамлакатга айланди. Ўтган йиллар давомида мамлакатимиз иқтисодиёти таркибий ўзгартирилиб, саноат ва инфратузилма тармоқлари изчил ривожланди. Шу билан бирга, аҳолини манзилли ижтимоий ҳимоялаш, одамлар саломатлигини мустаҳкамлаш, миллат генофондини яхшилаш, таълим сифатини оширишга катта куч ва маблағлар йўналтирилган.

Шаҳар ва қишлоқларимиз қиёфаси йилдан-йилга очилиб, тобора обод ва гўзал бўлиб бормоқда. Қишлоқ жойларда намунавий лойиҳалар асосида барпо этилаётган уй-жойлар ва инфратузилма тармоқлари қишлоқ ахолисининг ҳеч кимдан кам бўлмай яшаши учун кенг имкониятлар яратмоқда, эзгу орзу-умидларини рўёбга чиқармоқда.

Руҳиятшуносларнинг таъкидлашича, ўз турмушидан қониқиб, яқинларининг меҳр-муҳаббатини ҳис қилиб, эртанги кунга ишониб яшайдиган инсон узоқ умр кўради.

Халқимиз орасида меҳр-оқибат муҳитини янада яхшилашга, айниқса, ёши улуғ инсонларга ҳурмат-эҳтиром ва ғамхўрлик кўрсатишга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Мустақилликнинг илк кунларидан бошлаб ахоли, биринчи навбатда, кекса авлод вакиллари, хотин-қизлар ва ёшларга доимий эътибор ва ғамхўрлик кўрсатиш, уларнинг хуқуқ ва манфаатларини таъминлаш, оила, оналик ва болаликни ҳимоя қилиш учун давлат бюджетидан ижтимоий эҳтиёжлар, жумладан, аҳолини қўллаб-қувватлаш ва ижтимоий соҳани мустаҳкамлашга ажратилаётган йиллик харажатлар изчил ошиб бормоқда.

Замонавий билим ва касб-ҳунарларни пухта эгаллаган, мустақил фикрлайдиган, она юртига меҳр ва садоқат туйғуси билан яшайдиган, ҳеч кимдан кам бўлмаган, ҳал қилувчи куч бўлиб майдонга чиқаётган янги соғлом авлод тарбияланмоқда. Буларнинг бари «Ислоҳот – ислоҳот учун эмас, аввало инсон учун, унинг фаровон хаёти учун» тамойили жамиятимизнинг барча соҳаларини модернизация қилиш ва янгилаш борасида амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотларнинг бош ғояси, асосий мақсадига айланганидан далолатдир.

Қўлга киритилаётган бундай натижаларнинг асосий омили ва мезони, шубҳасиз, мамлакатимиздаги тинчлик-осойишталикдир. Зеро, тинчлик барқарор юртдагина ислоҳотлар самара беради, тараққиёт бўлади, одамлар ўз мақсадларини амалга ошира олади, ҳаётидан рози бўлиб, хотиржам яшайди.

Ўзимиздан қиёс: Ҳар куни тинч-хотиржам уйғонамиз, яхши кайфиятда нонушта қиламиз. Хурсанд бўлиб ишга жўнаймиз. Режалаштириб қўйган ишларимизни бажаришга шошиламиз. Ишдан қайтаётиб болаларга майда-чуйда олай, деб бозор ёки дўконга кирамиз. Хамма нарса кўзимизга яхши кўриниб, қўнжимизни тўлдириб чиқамиз. Оиламизни хурсанд қилиш учун яна уйга шошамиз. Биз учун одатий ҳол бўлган бу хаёт тарзи аслида жуда катта неъмат. Тинчлик туфайли дўконлару бозорларимиз тўла, дастурхонимиз тўкин. Ўйин-кулги, тўй-томоша, байрамларимиз шукухли.

Ҳа, мамлакатимиздаги тинчлик-хотиржамлик ва фаровонликнинг, мехр-оқибат муҳитининг барқарорлиги туфайли халқимиз бугунидан мамнун, эртасидан кўнгли тўқ. Одамлар эзгу орзу-интилишлар, юксак мақсадлар билан яшамоқда. Зеро, Президентимиз Шавкат Мирзиёев раҳнамолигида амалга оширилаётган барча ислоҳотлар ҳар биримизга, Ватанимиз келажагига дахлдордир.

П.БОБОЖОНОВ,

Шовот туманидаги “Қори Эшон бобо” масжиди имом-хатиби