Мовароуннаҳр диёридан чиққан Мусо Муҳаммад ал-Хоразмий, Аҳмад ал-Фарғоний, Абу Наср Форобий, Абу Али ибн Сино, Абу Райҳон Беруний каби олимларнинг номлари Ислом ҳазорасидан ташқарига чиқиб, Овропа илм-фанида ҳам ўчмас из қолдирди.

- Ал-Хоразмий алгебра фанига асос солди, “алгебра” истилоҳи унинг “Ал-китоб ал-мухтасар фи ҳисоб ал- жабр вал-муқобала” рисоласидан олинган. Олимнинг номи эса “алгоритм” шаклида фанда абадий ўрнашиб қолди. Унинг “Зиж”и Овропада ҳам, Шарқда ҳам фалакшунослик (астрономия) ривожланишига катта туртки бўлди. Алломанинг арифметикага оид рисоласи XII асрдаёқ Испанияда севилиялик Иоанн томонидан қайта ишланиб, шу асосда дарслик ёзилган.

Алгебрага доир яна бир рисоласи ҳам 1145 йили Севилияда Роберт Честер томонидан лотинчага таржима іилинган. Ғарб олими Ж. Сартон у кишини “ўз даврининг энг буюк математиги ва агар барча шарт-шароитлар назарга олинса, даврларнинг ҳам энг буюкларидан бири”, деб атаган.

- Аҳмад ал-Фарғонийнинг асосий фалакшунослик асари “Самовий ҳаракатлар ва умумий илми нужум китоби” XII асрда бошқа Овропа тилларига таржима қилиниб, “Алфраганус” деган лотинча ном билан ғарб университетларида бир неча аср мобайнида астрономиядан асосий дарслик сифатида ўқитилган.

- Абу Наср Форобий ғарбда “Шарқ Арастуси” номи билан машҳур бўлган ва уни Арасту (Аристотел)дан кейинги “Иккинчи муаллим” деб аташган.

- Ўрта аср Ислом ҳазорасининг улуғ намоёндаси, машҳур қомусий олим Абу Райҳон Берунийнинг илм-фан соҳасидаги хизматларини санаб тугатиш қийин. Беруний Христофор Колумбдан анча аввал уммон ортида номаълум қитъа борлигини айтган.

Аллома Галилейдан 600 йил аввал Ернинг айланишини исботлаб ва изоҳлаб берган, биринчи глобусни ясаган, Ер билан Ой орасидаги масофани ўлчаган. Косинуслар теоремасини ҳам француз алломаси Вентдан беш юз йил аввал у кашф этган. Унинг “Геодезия”, “Ҳиндистон” “Маъданшунослик”, “Сайдона” асарлари ўша вақтлардаёқ шарқу ғарбда машҳур бўлган. Академик В. Розен: “Шарқ ва Ғарбнинг қадимги ва ўрта асрдаги бутун илмий адабиёти орасида “Ҳиндистон”га тенг келадиган асар йўқ”, деб ёзган бўлса, ўша аср олимларидан Ёқутнинг қайд этишича, “Берунийнинг “Маъсуд қонуни” асари математика ва фалакшунослик бўйича унгача ёзилган ҳамма китоблар изини ўчириб юборган”. Дарвоқе, Беруний санскрит, форс, араб, иврит, юнон каби тилларни мукаммал билган.

Мусулмон оламининг буюк алломаларидан Абу Юсуф Ёқуб ибн Исҳоқ ал-Киндий (801-873)нинг номи тарихнинг энг ёрқин саҳифаларидан ўрин олган. У Эйнштейндан бир неча аср илгари борлиқ ва ундаги физик ҳодисаларнинг нисбийлиги ғоясини илгари сурган. У оптика соҳасида биринчилардан бўлиб асар ёзган ва унинг лотинча таржимаси “La Aspectus” номи билан ғарбда бу соҳанинг ривожига улкан ҳисса қўшган. Унинг сонлар назариясига доир саккизта, пропорсия ва вақт ўлчовига доир учта, жами ўн битта асари замонавий арифметикага асос бґлган, у геометриянинг асосчиси сифатида еттита асар ёзган.

Ал-Киндий психо-физиологиянинг асосчиси ҳамдир, ғарбда шу соҳанинг илк олимлари, деб, эътироф этилган Вебер ва Фехнердан бир неча аср олдин ана шу фаннинг илмий асосларини ишлаб чиққан. Унинг маъданшунослик ва геологияга доир асарлари ҳам бор. Ал-Киндининг хушбўй дорилар ва косметикага оид бир асарини Карл Гарберс немисчага таржима қилиб чоп эттирган. Алломанинг илмнинг турли соҳаларини қамраган жами 270 асари маълум. Ғарб олимларидан Жерар де Кремано, Рожер Бэкон, Вителдо ва яҳудий Исҳоқал-Исроилий уни устозлари деб билишган.

«Олам ва одам, дин ва илм» китоби асосида тайёрланди.

Мамлакатимизда 130 дан зиёд миллат ва элат вакиллари 16 та конфессияга эътиқод қилиб келмоқда. Ана шу ишларни янада мустаҳкамлаш ва тарғиб қилиш мақсадида шу йилнинг 14 ноябрь куни Нукус шаҳрида жойлашган "Дўстлик уйи"да "Биз бир мамлакатда яшаётган ягона халқмиз" мавзусида маърифий тадбир бўлиб ўтди. Унда Муҳаммад ибн Аҳмад ал-Беруний ўрта махсус ислом билим юрти устоз ва талабалари, "Дўслик уйи" раҳбарияти, Қорақалпоқ давлат университети талабалари, қозоқ, рус, корейс ва бошқа турли миллатлар маданият уйлари вакиллари қатнашди.

Тадбирда "Дўслик уйи" ва Муҳаммад ал-Беруний ўрта махсус ислом билим юрти мутасадди вакиллари сўзга чиқиб, юртимиздаги ҳар бир миллат ва элат вакиллари ўз ўрнига эгалиги, бағрикенглик ғояси асосида барчанинг ҳақ-ҳуқуқлари ҳимоя қилиниши таъкидлади.

Маросим якунида юртимиз тинчлиги ва осойишталигини сўраб хайрли дуолар қилинди.

У киши иймонда аввали бўлди!

У киши тасдиқлашда ягона бўлди!

У киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг халифаси бўлди!

У киши умматга энг раҳмли, сиддиқ, сахий зот!

У киши уммат ичидан жаннатга биринчи кирувчи зот!* (ҳадис)

У киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам учун суҳбатини ва молини сира ҳам аямаган зот.

У киши Аллоҳнинг ҳалилига биродар ва соҳиб бўлган зот.

У киши Ислом умматининг Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламдан кейинги энг афзал шахси бўлган зот!

У киши саҳобаи киромлар ичидаги энг илмли ва зеҳни ўткир бўлган зот!

Масжидга кирадиган эшиклардан у кишининг эшигидан бошқаси беркитилган зот!

У кишига озор етганда Расули Акрам алайҳиссалом ғазабланган зот!

У киши Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан уч марта «Аллоҳ сени мағфират қилур», деган гапни эшитган зот!

У кишининг иймони ва бутун умматнинг иймони тарозига қўйилса, у кишиники оғир бўлган зот!

У киши ҳижратда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга ҳамроҳ бўлган зот!

Ҳадис ва ҳаёт китобида шундай дейилади: «…Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу одатдан ташқаридаги одамлар тоифасидан эдилар. У киши ўлимни мардлик, ҳатто хурсандчилик билан кутиб олдилар» (174-бет).

Яна у кишининг вафот саналари ҳақида қуйидаги маълумот келтирилади: «Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу Жумадул охир ойининг тугашига саккиз кун қолганда, сешанба куни, олтмиш уч ёшларида вафот этдилар. У кишининг халифаликлари икки йил, уч ой, ўн кун давом этди».

Жанозаларини Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу ўқиганлар.

Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу Оиша онамизнинг ҳужраларига, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ёнларига кечаси дафн қилинганлар.

У кишининг бошлари Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг елкаларига тўғрилаб қўйилган.

Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳунинг қабрларига ўғиллари Абдураҳмон, Умар розияллоҳу анҳу, Абдураҳмон ибн Авф ва Толҳа ибн Убайдуллоҳ розияллоҳу анҳумлар тушганлар.

Жаннатга бир неча эшикдан киришни орзу қилган саҳобаларнинг пешқадамларидан бўлган Абу Бакр розияллоҳу анҳуга Пайғамбаримиз алайҳиссалом: «Умид қиламанки, сен ўшалардан бўласан» деганлар.

Эй, жонинию молини Исломга, Набий алайҳиссаломга фидо қилган Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу!

Сизга Аллоҳ таолонинг раҳмати, мағфирати, баракаси бўлсин!

Эй, Расулуллоҳ алайҳиссаломнинг халифаси!

Сизга салом бўлсин!

Аллоҳ сиздан рози бўлсин!

Қамариддин Бекмуҳаммад

   تم في السنوات الأخيرة تنفيذ الإصلاحات واسعة النطاق لتطوير المجال الديني والتعليمي في بلدنا. تتطلب هذه العملية مسؤولية ونشاطًا خاصة من العاملين في المجال. وتجدر الإشارة هنا إلى أن تفانيهم وأعمالهم المشرفة  تعترف من قبل حكومتنا وتحظى بتقدير.

    في الحفل الذي أقيم في عاصمتنا بمناسبة "16 نوفمبر - اليوم العالمي للتسامح" تم تكريم مجموعة من رجال الدين والعاملين في المجال الديني على عملهم الفعال ومنحهم الوسام الفخري "التسامح الديني" التي تعد استمرارا منطقيا لجهودهم مثل هذه الأعمال الصالحة.

  بموجب قرار مجلس الوزراء المؤرخ في 25 سبتمبر 2023 بشأن إنشاء الوسام الفخري "التسامح الديني" فهو بهذا الوسام ناضج لعمله المثالي في تعزيز الإصلاحات في المجال الديني والتعليمي وضمان حرية المعتقد للمواطنين وتعزيز الوئام بين الأديان والحفاظ على استقرار البيئة الروحية ومن المقرر أن يتم تكريم العلماء والشخصيات البارزة وقادة المجال الديني وممثلي المنظمات الدولية والعلماء الأجانب.

   وأشارفي الحفل رئيس لجنة الشؤون الدينية لجمهورية أوزبكستان صادق تاشبايوف إلى أنه نتيجة للعمل الذي قام به قائد بلادنا في المجال الديني والتعليمي و حرية الضمير للمواطنين و يتم ضمان الدين والوئام بين الأمم وإنشاء هذا الوسام هو مثال واضح على الاهتمام الكبير الذي توليه حكومتنا للمجال الديني.

   وأكد في الحفل الذي جمع رجال الدين والمتفانين في مجال عملهم الذين حصلوا على الوسام "التسامح الديني" أن هذه الجائزة تشجعهم على تحقيق أهداف أكبر في أنشطة عملهم والخدمة بمسؤولية في تطوير المجال. بارك الله تعالى في هذه الجوائز.

 خدمة الصحافة لإدارة مسلمي اوزبكستان.