muslimuz
Қалбнинг Хожаси – Аллоҳ таоло
«Эй иймон келтирганлар, сизни Аллоҳ ва расули сизга жон бахш этадиган нарсага чақирганда жавоб беринглар ва билингларки, Аллоҳ киши ва қалби орасини тўсиб қўяди ва Унга ҳисоб бериш учун тўпланарсизлар. Ва сизлардан фақат зулм қилганларнинг ўзигагина тушмайдиган фитнадан сақланинг. Ва билингки, Аллоҳнинг азоби қаттиқдир» (Анфол сураси, 24–25-оятлар).
Оятдаги “жавоб беринг”дан мурод итоат қилинглардир. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу ривоят қилади: «Набий алайҳиссалом Убай ибн Каъб розияллоҳу анҳу уйи эшигига бориб, уни чақирдилар. У намоз ўқиётган эди. Намозини тез тугатиб, у зотнинг олдиларига чиқди. Набий алайҳиссалом ундан: “Нега жавоб бермадинг?” дея сўрадилар. Убай ибн Каъб: “Намоз ўқиётган эдим”, деди. Пайғамбаримиз алайҳиссалом: “Аллоҳ ва Расули сизга жон бахш этган нарсага чақирганида жавоб беринглар” ояти нозил бўлганидан хабаринг йўқ эдими?” дедилар. Убай ибн Каъб: “Энди чақирсангиз, албатта, жавоб бераман”, деди».
Мазкур ҳадис шарҳида бир неча фикрлар айтилган. Улардан бири бундай: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Убай ибн Каъбни кечиктириб бўлмайдиган иш учун чақирган эдилар. Бундай ҳолатда намоз ўқиётган киши намозини бузиб, жавоб бериши керак”.
“Жон бахш этадиган нарса” – шаръий илм. Жаҳолат ўлимдир. Бир ўринда: “Динингизни жонлантиради ва сизларга ўргатади”, дейилган. Яна бошқа ўринда: “Қалбларингизга ҳаёт беради ва сизларни бирлаштиради”, дейилади. Оятдаги “жон бахш этиш” ибораси мажозий маънодадир. Чунки бу ерда куфр ва жаҳолат ўлимидан сақланиш назарда тутилмоқда. Мужоҳид ва жумҳур уламолар айтадилар: “Тоатга ҳамда Қуръон ўзида жамлаган буйруқ ва қайтариқларга жавоб беринглар. Чунки Қуръонда абадий ҳаёт ва абадий неъматлар бор”.
Бир ўринда яна бундай келади: «“Сизга ҳаёт берадиган...”, яъни абадий ҳаёт учун жидду жаҳд қилишга жавоб беринг.
“Ва билингларки, Аллоҳ киши ва қалби орасини тўсиб қўяди”. Яъни, уни вафот эттиради. Кишида қалбини иллатлардан тозалаб, уни соғлом қилиши учун фурсат қолмайди. Шунинг учун ўлмасдан бурун фурсатни қўлдан бой бермасдан қалбларингизни ислоҳ қилинг. Уни Аллоҳ ва Расули амр этган тоатларга бўйсунадиган қилинг.
Мужоҳид раҳимаҳуллоҳ айтади: «Аллоҳ таоло киши билан ақлини ажратиб қўяди. Ҳатто киши нима қилишини билолмай қолади. “Албатта, бунда қалби борларга эслатма бордир” (Қоф сураси, 37-) оятидаги “қалб”дан мурод ақлдир», деган. Бир ўринда яна бундай дейилади: “Киши ва қалби орасини ўлим билан ажратиб қўяди. Шу сабаб киши йўқотганларини қайта қўлга киритишининг имкони йўқ”. Бошқа бир ўринда бундай келади: “Бадр куни мусулмонлар душманнинг кўплигидан қўрқишди. Аллоҳ таоло уларга банда билан унинг қалбини ажратиб қўйишини, улардаги қўрқувни хотиржамлик, душманлардаги ишончни қўрқувга алмаштириб қўйишини билдирди”. Имом Табарий раҳимаҳуллоҳ: “Аллоҳ таоло бандалари қалбларининг Хожаси экани, истаса, улар билан қалблари орасини ажратиб қўйишини, шунингдек, инсон бирор нарсага фақат Парвардигорнинг иродаси билан эриша олишини хабар қилмоқда”, деган.
“Ва Унга ҳисоб бериш учун тўпланарсизлар”. Шунда қалбларингизни бузуқ эътиқодлардан тозалиги ва қилган тоатларингизни холислигига кўра ажр ё жазо оласизлар.
“Ва сизлардан фақат зулм қилганларнинг ўзигагина тушмайдиган фитнадан сақланинг. Ва билингки, Аллоҳнинг азоби қаттиқдир”. “Фитна” сўзидан мурод азобдир. Яъни, сизларга азоб (бало) тушса, фақат золимларгагина (гуноҳкорларгагина) тушмайди. Балки ҳаммангизга бирдай тушади. Аллоҳнинг азоби жуда қаттиқдир.
“Саҳиҳи Муслим”да бундай келади: «Зайнаб бинти Жаҳш онамиз Пайғамбаримиз алайҳиссаломдан: “Ё Расулуллоҳ, орамизда солиҳлар бўлса-да, ҳалок (балога дучор) бўламизми?” деб сўради. Набий алайҳиссалом: “Ҳа, агар ёмонлик (ахлоқсизлик) кўпайиб кетса”, дедилар».
Имом Бухорий ва Имом Термизий раҳимаҳумуллоҳ Нўъмон ибн Башир розияллоҳу анҳудан ривоят қилади: «Пайғамбаримиз алайҳиссалом айтадилар: “Аллоҳ ҳудудида қоим банда билан мазкур ҳудудларни бузувчи кимсанинг мисоли бир кемага бўлиниб жойлашган қавмга ўхшайди. Уларнинг баъзиларига кеманинг тепа қисмидан, баъзиларига эса пастки қисмидан жой тегди. Пастда жойлашганлар сув ичмоқчи бўлсалар, тепадагиларга мурожаат қилишарди. Кейин улар шундай дейишди: “Ўзимиз учун шу ердан бир тешик очиб олсак, тепадагиларни ҳам қийнаб ўтирмасдик”. Агар тепадагилар уларни ўз билганларига ташлаб қўйишса, барчалари ҳалок бўлишади. Агар пастдагиларнинг қўлидан тутиб қолишса, ўзлари ҳам, улар ҳам омон қолишади». Ушбу ҳадисда шахсий (бир одамнинг) гуноҳи учун омма азобланиши, яна амри маъруф ва наҳйи мункарни тарк қилганлик учун бутун жамият уқубатга дучор бўлишига далил бор.
Ибн Умар розияллоҳу анҳумо ривоят қилади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Аллоҳ таоло бирор-бир қавмга азоб юборса, азоб уларнинг барчаларига етади. Сўнгра амалларига кўра қайта тириладилар”, деб огоҳлантирдилар» (Имом Бухорий ривояти). Ҳадис бундай ҳалокатнинг умумий бўлишига, фақат мўминларни покловчи ва фақат фосиқларни жазоловчи бўлмаслигига далолат қилади.
Имом Бухорий номидаги
Тошкент ислом институти
ўқитувчиси Фарҳод ЖЎРАЕВ
тайёрлади.
Таровеҳ сўзини маъноси нима?
Айни кунларда мўмин-мусулмонлар Рамазон ойининг кундузларини рўза билан, кечаларини эса ибодат билан ўтказмоқда. Бу муборак ойда масжидларда хуфтон намозининг фарз ва суннатидан кейин йигирма ракатлик суннати муаккада бўлган намоз адо қиланади. Уни айрим кишилар “тараббеҳ” деса, баъзилар эса “таровеҳ” деб номлайди.
Хўш, аслида қайси бири тўғри?
Ушбу намозни “тараббеҳ” дейиш нотўғри, “таровеҳ” деб аташ эса тўғридир. “Таровеҳ” сўзи арабча сўз бўлиб, ўзбек тилида “роҳат қилмоқ”, “ҳузур қилмоқ”,“истироҳат қилмоқ” деган маъноларни англатади.
Маълумки, мазкур намознинг ҳар тўрт ракатидан кейин тасбеҳлар айтилгунга қадар дам олиниб, истироҳат қилинади. Шундан келиб чиқиб у намоз “таровеҳ” деб номланган.
Аллоҳ таоло Рамазон ойи кечаларида ўқиётган таровеҳ намозларини даргоҳида мақбул айласин!
Руҳиддин Акбаров,
Қашқадарё вилояти вакиллиги ходими
Рамазонда тўғри тановул қилишни ўрганамиз
Кунлик сув истеъмоли инсон учун 2 литрни ташкил қилади. Ифторликдан саҳарликкача шу сувни ичишга интилинг. Ифторликда бир пиёла сувга асал қўшиб истеъмол қилинг.
Саҳарлик пайтида газли ичимликлар, консерва, қаттиқ қовурилган таомларни тановул қилмаслик, аччиқ ва шўр маҳсулотлар ҳамда хоним каби хамирли таомларни чеклашга интилганингиз маъқул.
Саҳарлик дастурхони оқсил ва углеводларга бой таомлардан иборат бўлиши керак. Маълумки, гўшт маҳсулотлари 16 соат давомида ҳазм бўлади.
Қайнатилган тухум ва сут маҳсулотлари қоринни тўқ тутиш хусусиятига эга. Шунинг учун ҳам айрим инсонлар саҳарликда қаймоқ ейишни афзал билишади.
Хурмо тановули эса организмга қувват бағишлайди, сабаби бу мева таркибида углевод, клетчаткалар, калий ва магний моддалари бисёр.
Шифокор Зуҳриддин Баҳриддинов
Kimlar ro‘za tutmasligi mumkin?
Alloh taolo shunday marhamat qilgan: “Alloh sizlarga yengillikni xohlaydi va sizlarga qiyinchilikni xohlamaydi” (Baqara surasi, 185-oyat).
Anas ibn Molik roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shunday deganlar: “Kasal ro‘za tutmaydi, homilador ayolning bolasi tushib qolishi havfi bo‘lsa, u ham tutmaydi. Emizikli ayol agar bolasiga fasod bo‘lishining xavfi bo‘lsa, ro‘za tutmaydi” (Imom Ahmad rahimahulloh rivoyati).
Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhumodan rivoyat qilingan hadisda Rasulloh sollallohu alayhi vasallam shunday marhamat qilganlar: “Kim qodir bo‘la turib taomdan (ochlikdan) yoki ichimlikdan (tashnalikdan) o‘lsa, u uchun do‘zax bordir” (“Ta’vilot Ahl as-sunna”).
Bundan shu narsa ayon bo‘ladiki, fasod (sog‘liq uchun jiddiy zarar) bo‘lishining xavfi bo‘lganda ro‘za tutmaslikka ruxsat beriladi.
Imom Abu Mansur Moturidiy rahimahulloh.
Abdulloh Abdulmajid tayyorladi.
Бир оят тафсири: Ҳидоят, раҳмат ва мағфират ойи
«Рамазон ойи – одамлар учун ҳидоят (манбаи) ва тўғри йўл ҳамда ажрим этувчи ҳужжатлардан иборат Қуръон нозил қилинган ойдир. Бас, сизлардан ким бу ойда (ўз яшаш жойида) ҳозир бўлса, рўзасини тутсин. Кимки бемор ёки сафарда бўлса, (тута олмаган кунларининг) саноғи бошқа кунлардандир. Аллоҳ сизларга енгилликни истайди, оғирликни хоҳламайди. Бу – ҳисобни тўлдиришингиз ҳамда ҳидоятга бошлагани учун Аллоҳга такбир (ҳамду сано) айтишингиз ва шукр қилишингиз учундир» (Бақара, 185).
Дастлаб рўза тутиш маълум кунлардагина фарз бўлган эди. Муоз ибн Жабал, Ибн Аббос, Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳум) ривоятига кўра рўза Исломнинг аввалида олдинги умматларнинг рўзаси каби ҳар ойда уч кун тутилган. Бу ҳолат Нуҳ (алайҳиссалом) даврларидан то Рамазон ойи рўзаси фарз қилингунча давом этган.
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Мадинага келганларида ҳар ой уч кун ҳамда ашуро куни рўза тутганлар. Сўнг: “Эй имон келтирганлар! Сизлардан олдинги (уммат)ларга фарз қилингани каби сизларга ҳам рўза тутиш фарз қилинди, шояд (у сабабли) тақволи бўлсангиз. Саноқли кунларда. Бас, сизлардан кимки бемор ёки сафарда бўлса, саноғи бошқа кунлардандир. Мадори етмайдиганлар зиммасида бир мискин кимсанинг (бир кунлик) таоми фидядир” (Бақара, 183) ояти нозил бўлди.
Ўшанда соғлом ва муқим киши ихтиёрли бўлиб, хоҳласа рўза тутар, хоҳламаса бир мискинга таом берарди. Салама ибн Акваъдан розияллоҳу анҳу ривоят қилинади: “Аллоҳ таоло рўза ҳақидаги оятни (Бақара, 183) нозил қилганидан сўнг, бизлардан ким хоҳласа, рўза тутар, хоҳламаса рўзаси ўрнига бир мискинга таом берарди”.
Сўнгра: “Рамазон ойи – одамлар учун ҳидоят (манбаи) ва тўғри йўл ҳамда ажрим этувчи ҳужжатлардан иборат Қуръон нозил қилинган ойдир. Бас, сизлардан ким бу ойда (ўз яшаш жойида) ҳозир бўлса, рўзасини тутсин” ояти тушди ва мусулмонлар учун рўза тутиш қатъий лозим бўлди.
Бу оят нозил бўлганида мусулмонлар ифторликдан то уйқуга ётгунгача таомланишлари мумкин эди.
Агар туннинг бир қисмида уйғонсалар таом ейишлари ва аҳли билан яқинлик қилиш мумкин эмасди.
Кейин бу оят: “...Шунингдек, тонггача, яъни оқ ипнинг қора ипдан (тонгнинг тундан) ажраладиган вақтигача еб-ичаверингиз. Сўнгра, рўзани кечгача (қуёш ботгунча) мукаммал тутингиз!” (Бақара, 187) нозил бўлди ва бандалар кечаси тонг отгунгача еб-ичиши ва бошқа мубоҳ ишларни қилишлари мумкин бўлди.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Одам боласининг ҳамма амали бир неча баробар оширилади: битта яхшилик ўн баробаридан етти юз баробаригача оширилади. Аллоҳ таоло: “Рўза ундай эмас. Рўза Мен учундир. Ўзим унинг мукофотини бераман. Зеро, Одам боласи шаҳвати ва таомини Мен учун тарк қилади”, деб марҳамат қилган.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Рўзадор учун икки қувонч бор: ифтор қилганидаги бир қувонч, Парвардигорига йўлиққанида бир қувонч. Рўзадор оғзининг ҳиди Аллоҳ таоло учун мушкнинг ҳидидан ҳам ёқимлироқдир. Рўза пардадир. Бирортангиз рўза тутса, ёмон гапирмасин ва бақириб-чақирмасин. Бирор киши уни сўкса ёки уришса, “Мен рўзадорман!” десин” (Муттафақун алайҳ).
Рўза ибодатларнинг энг улуғи, фазилатлисидир. Унинг савоби фақат тутган киши учундир, камайтирилмайди ҳам, бошқаларга олиб берилмайди ҳам. Аллоҳ таоло бу ойни барчамиз учун баракотли қилсин.