«Ансорлар» дейилганда луғавий жиҳатдан нусрат-ёрдам берувчилар маъноси англанади.
Исломий истилоҳда эса, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам бошлиқ дину диёнат учун ўз ватанларини, яқинларини ва молу мулкларини ташлаб, Мадинаи Мунавварага кўчиб келган муҳожир мусулмонларга ёрдам берган, уларга жой, имкон ва бошқа барча шароитлар яратиб, ёрдам-нусрат берган асли мадиналик бўлган мўмин-мусулмонлар тушунилади.
Ансорий мусулмонлар дунё тарихига ўзларининг мислсиз улкан фидокорликлари билан, иймон-ислом йўлида ўзларидан кўра муҳожир биродарларини устун кўришлари билан машҳур бўлиб кирганлар.
Ансорлар Мадинада, яъни, биринчи ислом жамоаси ташкил топган диёрда муҳожирлар келмасидан олдин ҳам яшаганлар ва исломга, иймонга ихлос қўйган кишилар бўлганлар. Уларнинг ихлосу эътиқодлари бутун бўлгани учун Макка мушрикларидан азоб-уқубат чекаётган ўз диндошларини Ясрибга (Мадинага) кўчишга чорлаганлар. Шу билан бирга, ансорлар ўз шаҳарларига кўчиб келган муҳожир биродарларига доимо яхши муомалада бўлишган. Аллоҳ таоло уларни Ўз китобида мақтаб:
«Улар юртларига ҳижрат қилиб келганларни севарлар ва уларга берилган нарсаларга қалбларида ҳасад қилмаслар. Гарчи ўзларининг ҳожатлари бўлса ҳам, уларни ўзларидан устун қўярлар», деган (Ҳашр сураси 9-оят).
Агар Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам «фай» (жангу жадалсиз қўлга киритилган ўлжа)дан муҳожирларга бериб, уларга бермасалар ҳам, ансорлар заррача гина қилмаганлар. Улар ҳасад нималигини билишмаган.
Ансорлар муҳожир биродарларини устун қўйиб, ўзларига жуда керак бўлиб турган нарсаларини ҳам уларга бердилар. Масалан, уйларининг ярмини, асбоб-анжомларини, мол-мулкларини ва бошқа ҳамма керакли нарсаларини.
Ҳатто муҳожирлар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга:
«Эй Расулуллоҳ, буларга ўхшаганларни ҳеч кўрмаганмиз, оз бўлса, бизга берадилар, кўп бўлса, сероб қиладилар. Етарли маишатнинг кифоясини қилишяпти, фароғатга бизни шерик қилишяпти. Ҳатто ажрнинг ҳаммасини булар эгаллаб олмасалар», дея арз қилишган.
Шунда Пайғамбар алайҳиссалом:
«Йўғ-э, уларга ташаккур айтиб, ҳақларига дуо қилиб турсангиз, ундай бўлмайди, иншааллоҳ», деганлар.
Ансорийлар ҳақида Имом Бухорий ривоят қилган ҳадисда бундай дейилади:
«Пайғамбар алайҳиссалом ансорларни чақириб, уларга Баҳрайнни бермоқчи эканларини айтганларида ансорлар муҳожир биродарларимизга ҳам худди шунга ўхшаш жойни бермасангиз, бизга бунинг кераги йўқ, дедилар».
Аллоҳ таоло, «ҳасадгўй эмаслар», деб ансорларни мадҳ этяпти. Аллоҳ бировга берган неъматга ҳасад қилмаслик ҳам улкан фазилат эканини билиб қўймоқ лозим. Ансорлар ана шундай улкан фазилатга эга эдилар.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бир ўринда мўминлик ва мунофиқлик аломатларини баён қилиб: «Иймоннинг белгиси, ансорларни яхши кўрмоқдир. Мунофиқликнинг белгиси эса, ансорларни ёмон кўрмоқдир», деган бўлсалар. Бошқа ўринда Аллоҳнинг муҳаббатига сазовор бўлиш ва унинг ғазабидан қутилиш йўлини ўргатиб: «Уларни яхши кўрган кишини Аллоҳ яхши кўради ва уларни ёмон кўрган кишини Аллоҳ ёмон кўради», деганлар. (Имом Бухорий ривояти).
Ансорларнинг барчаси Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қалбларидан алоҳида ўрин эгаллаган бахтли зотлар эдилар. Бу ҳақда Расулимиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўзлари Аллоҳга қасам ичиб: «Аллоҳ ҳаққи, сизлар мен учун энг маҳбуб одамлардансиз!» деганлар. (Имом Бухорий ривояти).
Ансорлар нақадар буюк шахслар бўлишган?! Ҳатто барча пайғамбарларнинг саййиди бўлган зот Ҳабибимиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ансорлардан бўлишни орзу қилганларини очиқ-ойдин баён қилиб: «Агар ансорийлар бир водийга ёки тоғ сўқмоғига юрсалар, албатта, мен ҳам ансорларнинг водийсига юрар эдим. Агар ҳижрат бўлмаганида, албатта, ансорлардан бир киши бўлар эдим», дедилар». (Имом Бухорий ривояти).
Мадиналик мусулмонларга бу шарафли номни, яъни «ансор» номини Аллоҳнинг ўзи қўйган. Бу ҳақда Анас розияллоҳу анҳудан бир киши « Ансор исми ҳақида хабар бер-чи, уни ўзингиз атаганмисиз ёки Аллоҳ сизларни атаганми?», деб сўраганда, Анас розияллоҳу анҳу: «Йўқ! Аллоҳ азза ва жалла бизни шу ном билан атаган», деб жавоб берганлар.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ансорларни сабрли ва иффатли инсонлар эканларига гувоҳлик бериб, ансорий саҳобалардан бўлган Абу Талҳа розияллоҳу анҳуга: «Қавмингга салом айт! Мен уларни, албатта, иффатлилар ва сабрлилар, деб билурман», дедилар. (Имом Термизий ривояти).
Ансорийларга ҳамма ҳавас қилса арзийдиган фазилатлари жуда кўп. шулардан бири, дуоси шак-шубҳасиз ижобат бўладиган зот, яъни Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам уларнинг ҳаққига дуо қилиб, «Эй Аллоҳим, ансорларни, ансорларнинг болаларини, ансорларнинг болаларининг болаларини ва ансорларнинг аёлларини мағфират қилгин», деганлар. (Имом Термизий ривояти).
Ҳунайн ғазотида ансорийларнинг қадр-қиймати янада намоён бўлди. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам Ҳунайн жанги ўлжасини тақсимлашда янги мусулмон бўлган маккаликларга алоҳида эътибор қилиб, уларни исломга қизиқтириш учун кўп ўлжа бердилар, ансорларга эса ўлжани оз тақсимладилар. Буни кўрган баъзи ансорларнинг қалбида хиралик пайдо бўлганда, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ансорларга бўлган муносабатларини билдириб: «Эй ансорийлар жамоаси! Одамлар қўй-у туяни олиб кетганда сизлар ўз қароргоҳингизга Расулуллоҳни олиб кетишдан рози бўлмайсизларми?! Аллоҳга қасамки, сиз олиб қайтадиган нарса улар олиб қайтадиган нарсадан яхшироқдир! Муҳаммаднинг нафси қўлида бўлган Зот ила қасамки, агар ҳижрат бўлмаганида, албатта, ансорийлардан бири бўлган бўлур эдим», дедилар. (Ибн Ҳишом ривояти).
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам умматларига ўз вафотларидан олдинроқ ансорларга эътиборли бўлишни ва хатоларини кечиришни васият қилиб: «Сизларга ансорларга эътиборли бўлишни васият қилурман. Албатта, улар менинг сиру омонат сақлагичларимдир. Батаҳқиқ, улар ўз бурчларини адо этиб бўлиб, ҳақларини кутиб турибдирлар. Уларнинг яхшиликларини қабул қилинглар ва ёмонликларини афв қилинглар», деганлар. (Имом Бухорий ривояти).
Нурмуҳаммедова Васила