muslim.uz
Кимлар фатво беришга ҳақли? (Жума тезисига илова)
ЎМИнинг 13 сентябр кунидаги “Ўз жонига қасд қилиш – оғир гуноҳ” жума тезисига ИЛОВА:
Кимлар фатво беришга ҳақли?
(Илмсиз ҳолда фатво беришнинг гуноҳи)
Исломда фатвонинг ўрни ва таъсири муҳим бўлиши билан бирга ўта масъулиятли вазифа ҳам ҳисобланади.Имом Шотибий фатво бериш масъулияти ҳақида тўхталиб қуйидагиларни таъкидлайди: “Муфтий – ҳукмларни етказишда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга ўринбосар ва У зотнинг меросхўри ҳисобланади. Шу боис у Расулуллоҳ номларидан гапиради”.
Ҳақиқатан, Абдуллоҳ ибн Жаъфардан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу борада огоҳ ва эътиборли бўлишга чақириб: “Фатвога журъатли бўлганларингиз дўзахга журъатли бўлганингиздир”, – деганлар. Яъни воқеъликни тўлиқ ўрганмай, етарли билим ва тажриба орттирмай туриб, қўрқмасдан журъат билан фатво беришдан қайтарган. Буни чуқур англаб етган мусулмонларнинг дастлабки авлодлари ўзларидан илмли шахс бўлган жойда сукут сақлашган.
Имом Молик раҳматуллоҳи алайҳдан гоҳо элликта масала сўралганда биттасига ҳам жавоб бермаган пайтлари бўлган экан. Бунинг сабаби сўралганда, у киши: “Жавоб берувчи ўзини аввал дўзахга солиб кўрсин, халос бўлишига кўзи етса, жавоб берсин”, – деганлар.
Абу Али азЗарирдан ривоят қилинади: “Мен Аҳмад ибн Ҳанбалга: “Кишига фатво бериши учун қанча ҳадис етарли, юз минг ҳадис етадими?” – дедим. У: “Йўқ”, – деди. Мен: “Икки юз мингчи?” – дедим. У: “Йўқ”, – деди. Мен: “Уч юз мингчи?”, – дедим. У: “Йўқ”, – деди. Мен: “Тўрт юз мингчи?” – дедим. У яна: “Йўқ”, деди. Шунда мен: “Беш юз минг бўлсачи?”, – деган эдим, у: “Умид қиламан”, – деб айтди”.
Юқоридагилардан келиб чиқиб шуни таъкидлаш лозимки, фатво бериш жуда масъулиятли бўлганлиги учун унга ҳамма ҳам журъат қилавермайди. Бунинг ортида жамият ва унда яшовчи шахслар учун ғоят хатарли зарарлар ва ихтилофлар келиб чиқиш мумкин. Шайх Рамазон Бутий айтади: “Ҳукм чиқариш илми тиббиёт илми кабидир. Мабодо бировнинг фарзанди оғир касалга чалиниб қолса, у тегишли ташхис қўйиш ва фарзандини даволаш учун тиббиётга оид китобларни титадими ёки малакали шифокорнинг олдига борадими? Тўғрисини айтганда, унинг эси жойида бўлса, кейинги йўлни танлайди. Динда ҳам худди шундай. Аслида бу тиббиётдан ҳам муҳимроқ, шунингдек қамрови жиҳатидан хавфлироқдир”.
Демак, чуқур илм, тажриба ва холислик каби фазилат бўлмай туриб, фатво беришнинг оқибати хайрли эмас. Шундай экан, ҳозирги кунда баъзи ўзини олим деб ҳисоблаган шахслар ёки гуруҳлар томонидан ислом ҳукмларига эътиборсиз ва масъулиятсизлик билан фатво беришлари ўзлари ва ўзгаларни ҳам адаштиришдир. Қандай қилиб шахсларни ва бутун бошли жамиятларни кофирга чиқариб, жамоат олдида уларга эргашишни ҳаром демоқдалар?!
Хулоса қилиб айтганда, фатвонинг мусулмонлар ҳаётида ўрни муҳимлигини ҳисобга олган ҳолда илм ва салоҳиятсиз фатво бериш ёки учраган кишидан фатво сўраш шунингдек, интернет орқали Аҳли сунна вал жамоа мазҳабига зид бўлган фатволарга эргашиб кетавериш адашувга олиб боради. Бу каби салбий оқибатларни келтириб чиқарувчи ихтилофларнинг олдини олиш биринчи навбатда ислом уламоларининг муҳим вазифаларидан ҳисобланади.
Мўминаларга ибрат мўминалар: Ҳазрати Умму Гулсум бинти Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам
“Муҳаммаднинг аёллари фақат қиз дунё келтиради”. Қурайш мушриклари орасида шундай миш-мишлар тарқалди. Уларнинг бундай гапиришларига чуқур маъно ва юксак ғоядан, илоҳий ҳикматдан бехабарликлари сабаб эди. Зеро, улар жоҳилият аҳли бўлиб, амаллари ҳам шунга яраша бўларди. Аллоҳ таоло Қурайш мушрикларининг қиз фарзандга нисбатан нафратини қоралаб Қуръони каримда шундай марҳамат қилади: “Қачон бировларига қиз (кўргани ҳақида) хушхабар берилса, ғазабга тўлиб, юзлари қорайиб кетар. Ва у (қизни) хўрлаган ҳолида олиб қолиш ёки (тириклай) тупроққа қориш (тўғрисида ўй суриб), ўзига хушхабар берилган нарсанинг (яъни, қиз кўршннинг) «ёлғон»лигидан (номус қилиб) одамлардан яшириниб олур. Огоҳ бўлингизким, улар энг ёмон ҳукм чиқарурлар” (Наҳл, 58— 59).
Мушриклар ботил сўзлар билан овора бўлиб юрган пайт, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг яна бир гўзал, ой юзли қизлари дунёга келди. Бундай сифатлари сабабли отаси чақалоққа Умму Гулсум (розияллоҳу анҳо) деб исм қўйди.
Қиз ўсиб-улғайгач, опаси Руқайя розияллоҳу анҳо билан бирга Абу Лаҳабнинг ўғилларидан бирига узатилди. Бироқ ҳар иккиси ҳам у хонадонда узоқ яшай олмадилар. Куръони каримда “Икки қўли ҳалок бўлсин, ҳалок!” дея ланънатланган Абу Лаҳабнинг хотини билан яшаш азобидан қутулдилар.
Синовлар ичра қолган опа-сингиллар.
Мусулмонлар, мушрикларининг озорлари кўпайгани сабаб Хабашистонга кўчиб ўтганларида Умму Гулсум ва Фотима розияллоҳу анҳолар ҳижрат қилмай, Маккада, оталари ёнида қолдилар. Опа-сингил оналари Ҳазрати Ҳадича розияллоҳу анҳонинг дардларига шерик бўлдилар, оталарига мушриклар томонидан бўлаётган азият ва ёмонликлар ғамини енгиллатишга ҳаракат қилдилар.
Умму Гулсум розияллоҳу анҳо, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга нисбатан қилинган зулм ва исканжаларнинг, одамларни ҳақ йўлга даъват этишдаги жуда оғир машаққатларнинг гувоҳи бўлди.
Курайш мушрикларининг зўравонлиги кундан-кунга ортиб борди. Ҳатто улар Бану Ҳошим уруғи ва мусулмонлар билан алоқаларни бутунлай узиш ҳақида қарор қабул қилиб, мазкур қарорни Каъбага осиб кўйдилар.
Умму Гулсум жуда оғир изтроб ичра қолди. Отаси Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам уммат дарди ила қайғуда... Опаси Зайнаб розияллоҳу анҳо эри Абул Ос билан Маккада бўлсаларда, ёрдамга муҳтож, қийин аҳволда. Яна бир опаси Руқайя розияллоҳу анҳо эса жуда олис манзилда, мусофир... Онаси уммул мўминин Ҳадича розияллоҳу анҳо оғир бетоб, синглиси Фотима розияллоҳу анҳо эса ҳали ёш, меҳрга, парваришга муҳтож...Бу ҳолатда Умму Гулсум розияллоҳу анҳо зиммасига жуда катта масъулият тушаётган эди. Барчасини тушунгани учун, сабр этди. У сабрининг мукофотини Аллоҳдан кутарди. Қўлидан келганича отасига ёрдам қилар, онасига ҳам:
— Хафа бўлманг, онажон! Ажабланадиган ҳеч нарса йўқ, - дея тасалли берар эди.
Ҳазрати Ҳадича розияллоҳу анҳо онамизнинг аҳволи жуда оғир эди. Азиз ва жалил Аллоҳга етадиган кунларини кута бошладилар. Орадан кўп вақт ўтмай, вафот этдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам қизларини бағриларига босиб, тасалли бердилар. Умму Гулсум розияллоҳу анҳонинг масъулияти янада ошди. Зеро, энди у оиланинг меҳр-шафкат улашувчиси эди!
Мусулмонлар Мадинага ҳижрат килдилар. Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам улар билан бирга эдилар. Бу ҳижрат инсоният тарихидаги Аллоҳ йўлида қилинган энг буюк ҳижрат бўлди. Хавфсизликни кўзлаб, Умму Гулсум ва Фотима розияллоҳу анҳумолар, вактинча Маккада қолдирилди.
Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадинага келгач, уларни олиб келиш учун Зайд ибн Ҳориса розияллоҳу анҳуни Маккага юбордилар. Опа-сингил йўлга чиқишдан олдин Ҳожунга бориб, оналарниннг қабрини зиёрат этдилар.
Ҳижратдан сўнг жуда буюк воқеаларга бой икки йил ўтди. Бу давр мобайнида Умму Гулсум розияллоҳу анҳо отаси ва мусулмонларнинг Бадрда эришган зафарига, қадрли опаси Руқайя розияллоҳу анҳонинг вафотига ҳам шоҳид бўлди.
Бир қун Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу жаҳллари чиққан ҳолда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳузурларига шикояг қилиб келди. Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам бунинг сабабини сўраганларида, Ҳазрати Умар Абу Бакр ва Усмон розияллоҳу анҳуларга қизлари Ҳафса розияллоҳу анҳони никоҳларига олишни таклиф этганини, бироқ улар қабул этишмаганини айтди. Расули Акрам соллаллоҳу алайҳи ва саллам уни тинчлантириб, хушнуд этдилар.
- Ҳафса Усмондан хайрлироғи билан, Усмон ҳам Ҳафсадан хайрлироғи билан турмуш қуради, — деб кўнглини кўтардилар.
Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам Ҳафса розияллоҳу анҳога уйландилар. Табиийки, Расули Акрам соллаллоҳу алайҳи ва саллам Усмон розияллоҳу анҳудан хайрилироқ эдилар. Сўнг Ҳазрати Усмон розияллоҳу анҳуга:
- Сени Руқайянинг синглиси Умму Гулсумга уйлантираман. Агар қизларимдан бири вафот этсаю яна қизим бўлса, албатта сенга берар эдим, — деб марҳамат қилдилар.
Умму Гулсум розияллоҳу анҳо Руқайя розияллоҳу анҳога берилган миқдордаги маҳр билан Ҳазрати Усмон розияллоҳу анҳуга никоҳланди.
Манбалар асосида Саидаброр Умаров тайёрлади
ТАЪЗИЯ БИЛДИРАМИЗ
Ўзбекистон мусулмонлари идораси жамоаси Диний идора раиси ўринбосари Шайх Абдулазиз Мансурга куёви (жияни) кўп йиллар диний соҳада меҳнат қилган Анваржон Мансуровнинг вафоти муносабати билан чуқур таъзия изҳор этади.
Аллоҳ таоло охират сафарига кузатилган марҳумнинг тортган дардларини гуноҳларига каффорат қилиб, барча солиҳ амалларини ўзларига ҳамроҳ айлаб, Ўз мағфиратига олсин.
Ҳақ таоло марҳумнинг яқинлари, аҳли оиласи, фарзанду аржумандларига чиройли сабр бериб, бу мусибатларга ажру мукофотлар ато этсин.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси жамоаси, уламолари, имом-домлалари ва ўқитувчи-мударрислари номидан Шайх Абдулазиз Мансур ҳазратларига ва марҳумнинг яқинларига ҳамдардлик билдирамиз.
Жаноза намози 2019 йил 10 сентябрь куни Тошкент шаҳридаги “Абу Бакр Қаффоли Шоший” жоме масжидида пешин намозидан сўнг ўқилади.
Иннаа лиллааҳи ва иннаа илайҳи рожиъуун.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Нишонга урилган гаплар: “Энг бахтли инсон – фақат Аллоҳдан сўрайдиган, муваффақият, неъмат ва бахтни фақат Ундан кутадиган кишидир”
Қуйида келтириладиган ҳадис, фикрлар, ҳикматлар сайтлардан ва ижтимоий тармоқлардаги турли саҳифалардан олиб таржима қилинган.
Оқил киши фикрлари ҳақида сўзлайди. Закий одам ишлари ҳақида гапиради. Аммо аҳмоқ еган таомлари ҳақида маҳмадоналик қилади.
“Тарих муҳрлаган сўзлар”
*****
Яқинларнинг таъналари хатарлидир. Чунки у яқин масофадан келади.
“Ховатир роқия журнали”
*****
Сиқилишлар гуноҳлар сабабли бўлиб, истиғфор айтишни талаб этади.
“Ховатир роқия журнали”
*****
Ҳаётингда ушбу тўрт кишини йўқотиб қўйишдан эҳтиёт бўл:
Сиқилганингда сени хурсанд қилган кишини.
Енгилганингда сенга ёрдам берган кишини.
Ғазабланиб турганингда бақир-чақирларингга бардош берган кишини.
Йўқлигингда сени ҳимоя қилган кишини.
“Ховатир роқия журнали”
*****
Нима учун Аюб алайҳиссалом сабр қилдилар?
Нима учун Марям алайҳассалом одамлар олдига чақалоғини кўтариб чиқдилар?
Нима учун Иброҳим алайҳиссалом оловдан қўрқмадилар?
Нима учун Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ғорда маҳзун бўлмадилар?
Чунки улар Аллоҳ таоло ҳақида яхши гумонда бўлдилар.
“Ховатир роқия журнали”
*****
Нажиб Маҳфуз светофор ёнида ҳолва сотаётган болани кўриб, йиғлаб юборади. Кейин бу воқеа ҳақида “Болаларнинг орзулари бир ширинлик, қанд, бир бўлак ҳолва ейиш. Бу болакай эса ўз орзусини сотмоқда” деб ёзган экан.
“Ховатир роқия журнали”
*****
Намозингда шошилма! Чунки, сен қўлга киритишни истаётган ва йўқотишдан қўрқаётган нарсаларингнинг барчаси сен ҳузурида турган Зотнинг қўлидадир!
“Ховатир роқия журнали”
*****
Намозларингнинг қайсидир биттаси сўнггиси бўлади. Шу боис барча намозни чиройли адо этишга ҳаракат қил! Тунларингнинг қайсидир бири охиргиси бўлади. Шунинг учун уни витр, таҳажжуд намози билан ўтказгин! Қаердан биласан, эҳтимол сен чиройли адо этаётган намоз ва тунда ўқиётган таҳажжудинг сўнггисидир.
“Ховатир роқия журнали”
*****
Содда, камтарона кийиниб, авратларини беркитган аёл замондан орқада қолган аёл эмас, балки зийнатларини фақат эри учун кўрсатиши кераклигини биладиган маърифатли ва иффатли аёлдир.
“Ховатир роқия журнали”
*****
Энг бахтли инсон – фақат Аллоҳдан сўрайдиган, муваффақият, неъмат ва бахтни фақат Ундан кутадиган кишидир.
“Ховатир роқия журнали”
Интернет материалларидан тўплаб, таржима қилувчи
Нозимжон Иминжонов
Омонатнинг кўтарилиши Қиёматнинг аломатидир!
Аллоҳ таоло охиратда нажот топувчи мўминларнинг сифатларини Қуръони Каримда баён этиб, шундай марҳамат қилган:
وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ
“Улар омонатларига ва аҳдларига риоя қилгувчилардир” (Мўминун сураси, 8-оят).
Демак, мўмин киши омонатга риоя қилиши керак экан.
Ҳадис китобларда Қиёматнинг кўплаб аломатлари санаб ўтилган. Масалан, вақтнинг қисқариши, бозорларнинг яқинлашиши, фаҳш ва зинонинг кўпайиши ҳамда кенг ёйилиши, турли касалликларнинг урчиши ва ҳоказо. Ана шундай аломатлардан бири омонатларнинг кўтарилишидир. Яъни кишилар омонатга риоя қилмай қўйишидир.
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ ، قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : إِذَا ضُيِّعَتِ الأَمَانَةُ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ قَالَ : كَيْفَ إِضَاعَتُهَا يَا رَسُولَ اللَّهِ ؟ قَالَ : إِذَا أُسْنِدَ الأَمْرُ إِلَى غَيْرِ أَهْلِهِ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қачон омонат зое бўлса, қиёматни кутавер», дедилар.
«Унинг зое бўлиши қандоқ, эй Аллоҳнинг Расули?» дейишди.
«Қачон иш ўз аҳлидан бошқага топширилса, қиёматни кутавер», дедилар». Бухорий ривоят қилган.
Шарҳ: Бу ҳадиси шарифдан омонат нафақат савдо-сотиқ ёки молиявий нарсаларда, балки, маънавий соҳада ҳам, жумладан раҳбарлиқ ишбошиликда ҳам бўлишини англаб оламиз.
Уламоларимиз ишнинг ўз аҳлидан бошқага топширилишини, дин ва дунё ишларида мазкур ишлардан хабарсиз, мутахассис бўлмаган кишиларнинг уларга бош бўлиши, деб таъвил қилганлар. Дарҳақиқат, диний илмларни пухта ўтганиб, ҳар илмнинг ўз олимидан ижозат олмаган кимсалар диний ишларга бошчилик қилсалар, билмасликлари оқибатида қиёмат бўлишини кутаверадиган нарсаларга қўл урганликлари тажрибадан маълум. Албатта, бундоқ нарсалардан эҳтиёт бўлмоқ лозим.
Омонат зое бўлса, барча иш чаппасига кетади.
Ошпаз омонатни зое қилса, таомга турли нопок нарсалар тушиб, овқат бузилади.
Ҳайдовчи омонатни зое қилса, йўловчиларнинг ҳаёти хавф остида қолади.
Ўқитувчи омонатни зое қилса, келажак авлод илмсиз, жоҳил бўлади.
Қурувчи омонатни зое қилса, бинолар қулаб, шаҳарлар вайрон бўлади.
Шифокор ононатни зое қилса, беморлар ҳалок бўлади.
Ота-она омонатни зое қилса, фарзандлар тарбияси бузилиб, ахлоқсиз болалар кўпаяди.
Эр-хотин омонатни зое қилсалар, оилалар бузилади.
Уламолар омонатни зое қилсалар, Дин ҳукмларига тўлиқ амал қилиш йўқолади, мусулмонларнинг ҳуқуқлари топталади.
Раҳбарлар омонатни зое қилсалар, халқ адолатсизлик ва зулмдан эзилади.
Хуллас, бир ишни номуносиб кишига топширилса, у ўзига берилган мансаб ва вазифанинг билимдони, лойиқ кишиси бўлмагани учун, табиийки, ўша ишда жуда кўп хатоларни содир этади, ишни тўғри йўналишда олиб бормай, омонатни зое қилади, бунинг ортидан эса кўнгилсизликлар кети узилмайди.
Аллоҳ таоло ҳар биримизни омонатдор бўлишимизни насиб этсин!
Islom.uz маълумотлари асосида тайёрланди