muslim.uz

muslim.uz

الثلاثاء, 14 آذار/مارس 2017 00:00

Денгиз қаъридаги нола!

Аллоҳ таоло қуръони каримда марҳамат қилади:

 يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ

Эй, имон келтирганлар! Аллоҳнинг сизларга берган неъматини эслангиз! (Аҳзоб сураси 9 оят).  

Аллоҳ таолонинг неъматларини ичида энг улуғи бу – имон неъматидир. Бу  неъмат борасида тафаккур қиладиган бўлсак, банда Имони сабабли Раббисининг розилиги, Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васалламнинг шафоатлари ҳамда дунё ва охират саодатига эришади. Мўмин бандаларлар учун эса Қуръони каримда жуда кўплаб башоратлар келган. Шулардан бири: 

الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيُؤْمِنُونَ بِهِ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آَمَنُوا رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَعِلْمًا فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَقِهِمْ عَذَابَ الْجَحِيمِ

 رَبَّنَا وَأَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدْتَهُمْ وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آَبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ

 وَقِهِمُ السَّيِّئَاتِ وَمَنْ تَقِ السَّيِّئَاتِ يَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمْتَهُ وَذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ

״Аршни кўтариб турадиган ва унинг атрофидаги (фаришта)лар (яккаю ягона) Парвардигорларига ҳамд билан тасбеҳ айтурлар ва Унга имон келтирурлар ҳамда имон келтирган кишиларни мағфират этишини сўрарлар: «Парвардигоро, Ўзинг раҳмат ва илм жиҳатдан барча нарсани эгаллагандирсан. Бас, тавба қилган ва йўлингга эргашган кишиларни мағфират эт ва уларни дўзах азобидан сақла! Парвардигоро, уларни ҳам, уларнинг ота-боболари, жуфти ҳалоллари ва зурриётлари орасидаги солиҳ бўлган кишиларни ҳам Ўзинг уларга ваъда қилган мангу (жаннат) боғларига дохил қилгин! Албатта, Сен Азиз (қудратли) ва Ҳаким (ҳикматли зот)дирсан. Ўзинг уларни барча ёмонликлардан асрагин, Кимни ўша кунда (қиёматда) ёмонликлардан асрасанг, бас, ҳақиқатан унга раҳм қилган бўласан. Мана шу улкан ютуқдир» (деб дуо қилурлар).

(Ғофир сураси 7-9 оятлар).

Юқоридаги ояти карималарда муқарраб фаришталарнинг биз мўмин бандалар учун истиғфор айтишлари зикр қилинмоқда. Аршни кўтариб турадиган фаришталарнинг истиғфорига сазовор бўлиш инсон учун нақадар улуғ бахт!

Қуйидаги ҳикояда бошқа жонзотларнинг ҳам истиғфор айтиши зикр қилинади:

Нақл қилишларича, Сулаймон алайҳис салом денгиз соҳилида ўтирган эдилар, тўсатдан буғдой донини кўтариб, денгиз томон ўрмалаётган чумолига кўзлари тушиб қолди. Сулаймон алайҳис салом уни сув олдига етиб боргунича диққат билан кузатдилар. Қарасалар, бир қурбақа сувдан бошини чиқариб, оғзини очди, чумоли дарҳол унга кириб олгач, денгизга шўнғиб кетдию соатлаб қолиб кетди. Сулаймон алайҳис салом таажжубланиб, ҳайрон эдилар. Кейин қурбақа сувдан чиқди-да, оғзини очиб, чумолини қирғоққа ташлади, дон эса йўқ эди. Сулаймон алайҳис салом чумолини чақириб, нима иш қилганини ва қаерда бўлганини сўрадилар. Чумоли айтдики: эй Аллоҳнинг пайғамбари, сиз кўриб турган бу денгиз тубида ичи ковак ҳарсанг тош бўлиб, уни ичида бир сўқир қурт бор. Аллоҳ уни ўша ерга яратиб қўйган, у егулик истаб ташқарига чиқа олмайди. Аллоҳ таоло уни ризқига мени тайинлаб қўйди, мен уни ризқини кўтариб олиб келаман, мана бу қурбақани эса мени кўтариб олиб тушиши ва чиқариб қўйиши учун бўйсундириб қўйди, уни оғзида менга сув зарар қилмайди, қурбақа оғзини тошни тешигига қўяди, мен кириб оламан, қачон ризқни ўша қуртга етказиб бергач, қайтиб қурбақани оғзига чиқиб оламан, у мени денгиздан чиқариб қўяди. Сулаймон алайҳис салом:

– уни қандай тасбиҳ айтаётганини эшитдингми? – дедилар.

Чумоли: – ҳа, уни ноласини ешитдим, у айтар еди: “Эй, сув қаърида, тошнинг ичидаги жониворни Ўз ризқидан бебаҳра қилмаган Зот! Мўмин бандаларингни Ўз раҳматингдан бебаҳра қилма!”, деганини эшитдим, – деди. 

Муҳаммад Яҳёхон Муҳаммадхон ўғли

Тошкент Ислом институти 4-курс талабаси

الثلاثاء, 14 آذار/مارس 2017 00:00

Муҳаммад Али Собуний

Аллома шайх Муҳаммад Али Собуний Қуръони Карим ва Расулуллоҳ суннатларини ўрганувчи замонамиз уламоларидан саналади. Олим ислом илмларига оид бир неча асарлар таълиф қилган бўлиб, улардан “Софват ат-тафосийр”, “Равоиул-баён фий тафсирил Қуръон” ҳамда “Мухтасар тафсири Ибн Касийр” каби китоблари Ислом оламида машҳурдир. Шайх Собуний ҳаётларини Қуръони Карим ва суннати набавийя хизматига сарфлади. Тафсир, ҳадис ва бошқа илм соҳаларига бағишланган, исломнинг мусаффолиги ва бағрикенглигини ёритувчи асарлари билан илмий-маърифий кутубхоналарни бойитди ва ҳақли равишда “Китоб ва суннат ходими” унвонига эга бўлди.

Шайх Муҳаммад Али Собуний 1930-йил, Суриянинг Ҳалаб шаҳрида, буюк олим Шайх Жамил Собуний хонадонида таваллуд топган. Ўғлини етук олим бўлишида асосий сабабчи бўлган падари бузруквори Ҳалабдаги “Умавий жоме” масжидида дарс берар эди. Ёш Муҳаммад Али Қуръон дарсларига қўшилиб, Қуръони Каримни тўлиқ ёд олди. Отасидан ҳам кўплаб диний билимлар ва араб тили илмни ўрганди. Бошланғич ва “Хусровия” номли усмонийлар қурган ўрта мактабни имтиёзли тамомлаб, иқтидорли талабалар қаторида Қоҳирадаги “Ал-Азҳар” университетига   юборилди. 1952-йилда университетнинг Шариъат факультети дипломига эга бўлди. 1954 йил мутахассислик ўқишини тамомлаб, Азҳари шарифнинг “Шаръий суд мутахассислиги” дипломини аъло баҳолар билан қўлга киритди. Бу диплом ўша вақтларда энг олий диплом ҳисобланиб, ҳозирги кундаги докторлик дипломи билан баробардир. Сўнг, она юрти Сурияга қайтиб, саккиз йил давомида Ҳалабдаги санавий мактабида “Ислом маданияти” фанидан дарс бергач, Азҳари шариф уламолари ҳузурида илмини яна ҳам мукаммал қилиш мақсадида Мисрга борди, лекин ўша пайтдаги сиёсий вазият бунга имкон бермади.

Устозлари:

  1. Қорилар шайхи Нажиб Хайёта.
  2. Шайх Муҳаммад Нажиб Сирож.
  3. Муҳаддис шайх Абдуллоҳ Сирожиддин.
  4. Шайх Роғиб Таббох.
  5. Шайх Муҳаммад Идлибий.
  6. Шайх Аҳмад Шаммў ва бошқа кўплаб фазилатли уламолар.

Шайх Собуний Сурия таълим вазирлиги томонидан Саудия Арабистонига шартнома асосида Маккаи мукаррамадаги Исломий фанлар, тарбия, ва шариъат факультетига дарс бериш учун жўнатилди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам таваллуд топган муборак заминда 28-йилга яқин дарс бердилар. Бу вақт давомида қўлларидан кўплаб уламолар, жумладан Масжидил ҳарам имомлари етишиб чиқди.

Собуний ҳазратлари дарс бериш билан чекланмай, шайх Саййид Алавий, шайх Ҳасан Машшот каби ўша пайтдаги Ҳижоз олимларининг дарсларида ҳам қатнашар эди.

Кейинчалик, илмий тадқиқот ишлари давомида Абу Жаъфар Нуҳас раҳматуллоҳи алайҳининг “Маонил Қуръон” номли ноёб асарларини беш йил давомида тадқиқ қилиб, олти жузда нашр қилдирган. 1998-йилдан Маккадаги халқаро ташкилот Ислом олами уюшмасига қарашли муассасада бир неча йил фаолият юритди. Шайх Муҳаммад Али Собуний Масжидил ҳарамда имомлик ҳам қилган. Маккада бўлган онлари ҳар куни Каъбаи мауззаманинг яқини, “Ҳажарул-асвад” билан “Рукнил-яманий”нинг орасида ўтириб, Қуръони Карим тиловат қилардилар. Қуръондан кунлик вазифалари 2 пора эди. Ҳудди ўша жойда фатво учун ҳам ўтириб, савол сўраганларга жавоб берар эдилар. 

Асарлари:

Шайх Муҳаммад Али Собунийнинг кўп асарлари инглиз, француз, рус, форс, урду ва бошқа тилларга таржима қилинган.  Қуръони Карим тафсири соҳасига бағишланган таснифлари чуқур илм, кенг маъно ва гўзал ифода ҳамда осон ибораси билан ажралиб туради. Ҳадис, Қуръон илмлари, фиқҳ ва бошқа фанларда ҳам салмоқли хизмат қилди: “Ат-тибён фи улумил-Қуръон”, “Сиҳоҳи ситта” (олти саҳиҳ тўплам) китобларининг шарҳи ҳисобланган “Мин кунузис суннатин набавийятил мутоҳҳароҳ” (Пок набавий суннат хазиналари),  фиқҳга оид “Ал-фиқҳуш шаръий ал-муяссар” китоблари бунинг яққол мисолидир.

Мужтаҳид мазҳаббошиларимизнинг Қуръони Каримдан қандай ҳукм олишлари ёритилган “Равоиул-баён” номли асарлари бизда ҳам – Ўзбекистон мусулмонлари идораси тасарруфидаги олий ва ўрта махсус ислом билим юртларида ўқитиб келинмоқда. Будан ташқари “Софватут тафосийр” (Тафсирлар сараси ), “Ал-маварис фиш шариъатил-исламийяҳ” (Ислом шариъатида мерослар), “Ас-суннатун набавийя қисмун минал ваҳйил-муназзал” (Суннати набавийя ‒ Илоҳий ваҳийнинг бир қисми), “Ҳарокатул арзи ва давронуҳа – ҳақиқотун илмийятун асбатаҳал Қуръон” ( Ер ҳаракати ва айланиши – Қуръон исбот қилган илмий ҳақиқатдир) ва бошқа кўплаб китоб ва мақолалар муаллифидир.

Шайх Муҳаммад Али Собуний ҳозирга қадар дин хизматида камарбаста бўлмоқдалар. Аллоҳ у зотни ҳифзу-ҳимоясида сақласин.

Муҳаммад Яҳёхон Муҳаммадхон ўғли     

Тошкент Ислом институти талабаси.

الثلاثاء, 14 آذار/مارس 2017 00:00

Чинаккам дўстлик мезони

Инсон ҳаётда таниш-билиш ва дўсту биродарларга муҳтождир. Шу сабаб не-не одамлар билан ошна тутинади. Эътибор бериб қарасак, кўп ҳолларда бир-бири билан таниш одамларни қандайдир манфаат боғлаб туради. Бироқ моддий ришталар қанча қалин бўлмасин, чин дўстлик учун етарли эмас. Ундай бўлса, ҳақиқий дўстлик мезони нима? деган савол туғилиши табиий.

Чинакам дўстлик мезони, бу имондир. Имон-эътиқод, Аллоҳга бўлган муҳаббат пойдеворига қурилган биродарлик ҳақиқий ва давомийдир. Бунда сохталик, лаганбардорлик, тилёғламалик ва иккиюзламачиликдан асар ҳам бўлмайди. Маддоҳлик ва айёрлик ғашингизга тегмайди. Ҳаммаси содда, табиий ва улуғвор бўлади.

Аллоҳ таоло тақводорлар ўртасидаги дўстлик ҳақида шундай деган: “У кунда (яъни, қиёмат кунида) дўстлар бир-бирларига душмандир. Магар (Аллоҳ йўлида дўстлашган) тақводор зотларгина (мангу дўстдирлар) (Зухруф сураси, 67-оят).

Ояти карима мазмунига кўра, дунёдаги ҳар қандай таниш-билишчилик қиёмат куни адоват тусини олади. Фоний дунёдаги “ёру биродарлар” ҳисоб-китоб куни келганда бир-бирларига ғаним бўлишади. Нега? Чунки маъсият йўлида ўзаро ошна тутинган бундай кимсалар бир-биридан тонади, гуноҳга бошлагани, ёмон ишларда ҳамтовоқ бўлгани учун бир-бирига лаънат ўқишга тушади, айбни ўзидан соқит қилиб “дўсти”га тўнкайди. Магар Аллоҳ йўлида холис дўстлашганлар бундай аянчли оқибатдан саломат бўладилар. Айнан муттақий зотларнинг дўстлиги дунёда ҳам, охиратда ҳам давом этади.

Саъд ибн Муоз розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда шундай дейилган: Қиёмат куни қариндошлик алоқалари узилади, насаблар паст бўлиб қолади ва биродарлик ришталари кесилади. Фақат Аллоҳ йўлидаги биродарлик қолади[1]”.

Арабларда: “Кимнинг дўстлиги Аллоҳ йўлида бўлмас экан, бундай “дўстлик” қил устидадир” деган мақол бор. Яъни, агар икки киши орасини Аллоҳга бўлган эътиқод боғлаб турмаса, ўша шахсларнинг муносабати узоққа бормайди, эртага – қиёмат куни дўстлик дея аталаётган нарса ўрнини душманликка бўшатиб беради. Чунки ҳаёт бир зум ҳам тўхтаб турмайди. Кишининг касб-кори, иш жойи, манфаатлари ҳам вақти келиб ўзгаради. Манфаатлар орани аввалгидек боғлаб турмаганидан кейин бир қарашда қил ҳам ўтолмайдигандек кўринган муносабатларга путур етади. Аслида манфаат устига бино қилинган вақтинчалик таниш-билишчиликни дўстлик дейишга тил бормайди. Бу шунчаки муваққат ҳамкорликдан, ўткинчи бир олди-бердидан бўлак нарса эмас.

Хуллас, Аллоҳ йўлида бир-бирини яхши кўриш чин маънодаги садоқатдир. Бунда ортиқча такаллуф ва кўзбўямачилик йўқ. Бундай дўстлик самимият ва холислик ила йўғрилгандир. Тақводорлар орасини пул, мансаб-мартаба ёки даврадаги бир лаган ош эмас, имон деб аталмиш узилмас ришта, мустаҳкам арқон боғлаб туради.

Аллоҳ таоло Ўзининг йўлида ҳақиқий биродар бўлишни барчамизга насиб этсин! 

Одилхон Юнусхон ўғли

 

[1] Ибн Мардавайҳ ривоят қилган.

Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг жуфти ҳалолларидан бири, онамиз Умму Салама (розияллоҳу анҳо)га чўрилари Хайра ўғиллик бўлгани ҳақидаги хушхабар келиб, мўминлар онаси (Аллоҳ у кишидан рози бўлсин)нинг қалбларини қамраб олган шоду хуррамлик, онамизнинг нурли чеҳрасида ҳам намоён бўлган эди. Сўнгра, бу хушхабарни эшитгач, чилласини уйларида ўтказиш учун, она-болани олиб келишга тезда одам жўнатдилар. Чунки Хайра Умму Салама (розияллоҳу анҳо)нинг ҳузурларида ҳурмат ва эҳтиромга сазовор, қалбдан яхши кўришларини қозона олганидан, янги туғилган чақалоқни кўриш завқи-шавқи онамизда кучли эди. Орадан кўп вақт ўтмай Хайра чақалоғини кўтариб кириб келди. Умму Салама онамизнинг кўзлари болага тушиши билан, қалбларини унга нисбатан меҳрибонлик ва мамнунлик эгаллади. Чақалоқ ҳам унга қараган одамни ўзига ром қиладиган даражада юз-кўзи чиройли, тўрт мучаси соғ ва ширингина эди. Боланинг онасига юзланиб:

— “Чақалоғинга исм қўйдингми?” деб сўрадилар.

Хайра:

— “Йўқ онажон, ўзингиз хоҳлаган исмни қўясиз деб, cизнинг ихтиёрингизга қолдирдим”, деди. Шунда Умму Салама (розияллоҳу анҳо):

— “Яратгандан барака тилаб, исмини Ҳасан қўямиз”, дедилар ва қўлларини кўтариб гўдакнинг ҳаққига дуои хайр қилдилар.

Янги меҳмон хушхабари Умму Салама (розияллоҳу анҳо)нинг хонадонларига қувонч олиб келди. Бу хурсандчиликда уларга Мадинадаги яна бир хонадон аҳли шерик эди. Бу хонадон Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ваҳий котиблари Зайд ибн Собит (розияллоҳу анҳу)нинг хонадони эди. Чунки Зайд ибн Собитнинг хизматчиси Ясор гўдак Ҳасаннинг отаси эди-да. Ясор ҳам улуғ саҳобий ҳузурларида ҳурматга сазовор, у зотнинг муҳаббатларини қозонган эди. Шундай қилиб Ислом тарихида буюк олим Ҳасан Басрий (раҳматуллоҳи алайҳ)номи билан танилган Ҳасан ибн Ясор, Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг хонадонларидан бирида ўсиб улғайиб, У зотнинг жуфти ҳалолларидан бири Умму Салама номи билан машҳур бўлган, Ҳинд бинт Суҳайлнинг ҳужраларида тарбия топди.

Ҳасан нубувват хушбўйликлари билан муаттар бўлган, унинг нури билан жилвираган шундай муҳитда ҳаёт кечирди. Бундан ташқари Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саламнинг масжиди шарифларида Усмон ибн Аффон, Али ибн Абу Толиб, Абу Мусо Ашъарий, Абдуллоҳ ибн Умар, Абдуллоҳ ибн Аббос, Анас ибн Молик, Жобир ибн Абдуллоҳ (розияллоҳу анҳум) ва бошқа саҳобаларга шогирд бўлиб илм ўрганди, улардан ривоятлар қилди. Буларнинг ичларида мўминлар амири Али ибн Абу Толибга қаттиқ муҳаббат қўйди. У кишининг тақвоси, ибодатидаги эҳсони ва дунё зебу зийнатларига берилмаслиги Ҳасан Басрий (раҳматуллоҳи алайҳ)ни лол қолдирганди. Али ибн Абу Толибнинг етук илмлари ва ҳикматлари, сермазмун сўзлари ва қалбларни ларзага солувчи панд-насиҳатлари уни ўзига ром этди. Шулардан қаттиқ таъсирлангач, у зотнинг ибодат ва тақводаги хулқлари билан хулқланди. Фасоҳат ва баёндаги йўлларида изма-из юрди. Ҳасаннинг ёши ўн тўртга кириб, катталар сафига қўшилгач, ота-онаси билан Басрага кўчиб ўтиб, шу ерда яшаб қолди. Шу сабаб олимнинг исмига Басра шаҳри нисбат берилиб, одамлар орасида Ҳасан Басрий бўлиб танилган.

Ҳасан келган вақтда Басра шаҳри Ислом давлатидаги илм ўчоқларининг энг катталаридан эди. Ундаги катта масжид эса, Басрага келган саҳобалар ва тобеинларнинг улуғлари билан денгиз мисоли тўлқинланиб турарди. Турли илм ҳалқалари масжиднинг ичи-ю ташқарисини обод қилиб, кўркига кўрк қўшар эди. Ҳасан ҳам масжидни ўзига лозим тутиб, уммати Муҳаммаднинг олими ва обиди Абдуллоҳ ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)нинг илм ҳалқаларидан жой олиб, у кишидан тафсир, ҳадис, қироат, фиқҳ, адаб ва бошқа илмлардан таҳсил олди. Кўп ўтмай ўз даврининг етук, забардаст олим ва фуқаҳоларининг бирига айланди. Одамлар унга юзланиб, унинг тўлиб тошган илм булоғидан қониб-қониб симирадиган, қаттиқ қалбларни эритиб, кўзлардан ёшлар оқизадиган ваъз-насиҳатларига жим ўтириб қулоқ тутадиган, ақлларни мафтун этадиган ҳикматларини ёд олиб, тадаббур қиладиган, мушки анбардан хушбўйроқ ахлоқини ўзларига ўрнак қилиб оладиган бўлдилар.

Ҳасан Басрий (раҳматуллоҳи алайҳ) фазилатлари атроф шаҳарларга ва одамлар орасида тез ёйилиб кетди. Халифа ва амирлар қизиқиб у ҳақда сўраб суриштирадиган, хабардор бўлишга интиладиган бўлди.

Ҳасан Басрий (раҳматуллоҳи алайҳ) саксон йилга яқин умрини илм, ҳикмат ва маърифат билан ўтказди. Келажак авлодга қолдирган бебаҳо мерослари — асрлар оша қалбларга улфат бўлиб қолган, қалбларни титратиб, таъсирлантирадиган, кўзлардан шошқатор ёшлар оқизадиган, адашганларни Аллоҳга йўллайдиган, бепарво-ғофилларни эса дунёнинг ҳақиқати ва ундаги одамларнинг аҳволи билан огоҳ қиладиган ваъз-насиҳатларидир.

У зот қуйидаги насиҳатлар соҳиби эдилар:

-  Аллоҳнинг бандадан воз кечганининг аломати, бу банданинг бефойда нарса билан машғул бўлишидир.

-  Бандани орзу ҳаваси узайгани сари иши ёмонлашаверади.

- Динда сен билан мусобақалашадиган киши билан мусобақалаш. Дунёингда сен билан мусобақалашса уни тарк қил.

-  Неъматга зикрни кўпайтиринглар. Албатта унинг зикри шукрдир.

- Ахлоқи мақталадиган инсонларни дўст тут. Албатта одамлар орасида бундайлари кам бўлади.

-   Икки нарса ҳеч ҳамроҳ бўлмайди: қаноат ва ҳасад. Икки нарса ҳеч ажралмайди: ҳирс ва ҳасад.

- Эй одам боласи, кунинг сени меҳмонингдир. Унда яхшилик қил. Кунингда яхшилик қила олсанг Аллоҳга ҳамд айт. Агар кунингда ёмонлик қилсанг ўзингни айбла.

-  Сабр жаннат хазинасидандир. Чунки инсон бир соатлик сабри билан барча яхшиликларга эришади.

- Мўмин киши ўзида имон ва қўрқувни жамлайди. Мунофиқ бузғунчилик ва хотиржамликни жамлайди.

- Кўзим билан бирор нарсага қарасам, тилим билан бирор нарса гапирсам, қўлим билан бирор нарсани ушласам ва оёғим билан бирор жойга юрсам у тоат ёки маъсият эканига қарайман. Агар тоатда бўлса, олдинга юраман. Агар маъсиятда бўлса ортда қоламан.

Маслама ибн Абдулмалик айтади: “Мен Ҳасан Басрийга ҳам қўшни, ҳам суҳбатдош бўлганман. У кишининг сўзи амалига мувофиқ эди. Ҳеч қачон одамлардн таъма қилмас ва Аллоҳ таолога муҳаббати кучли эди”.

Ҳижратнинг 110 йили, Ражаб ойида вафот этган Ҳасан Басрий (раҳматуллоҳи алайҳ)нинг жанозаси жума куни ўқилди. Бу хабардан Басра шаҳри аҳолиси қайғуга ботди. Аллоҳ у кишидан рози бўлсин. 

 

Интернет материаллари асосида

Илёсхон Аҳмедов

тайёрлади.

الإثنين, 13 آذار/مارس 2017 00:00

Фарзандим қори бўлсин десангиз

Яҳё қори Турдиев 1930 йил 21 декабрда Шарқий Туркистоннинг Қашқар вилояти Янгисор шаҳрида зиёли оилада таваллуд топган. У 1943 йил Қуръони каримни тўла ёд олди. 1962-1968 йиллар давомида Мир Араб мадрасасида таҳсил олди. 1978-1984 йилларда Ўртачирчиқ туманидаги Тўйтепа жоме масжидида имом-хатиблик қилди. 1988 йилдан Тошкент (ҳозирги Зангиота) туманидаги Кўктерак масжидига имомлик қилди. 1995-2011 йиллар шу тумандаги Ҳасанбойота жоме масжидида имом-хатиб бўлиб ишлаган. Яҳё қори ҳозирда ушбу масжид имом ноиби бўлиб эл хизматида фаолият юритмоқда.

Устоз, болалик йилларингиз, қалбингизда Қуръони каримга илк муҳаббат уйғотган ота-онангиз, устозларингиз, имомлик фаолиятига кириб келишингиз ҳақида сўзлаб берсангиз.

Мен деҳқон оиласида таваллуд топдим. Отам деҳқончилик билан шуғуллансада, аҳли илмга мухлис, домлаларнинг хизматига шай бўлган инсон эди. Онам ҳам жуда ўқимишли аёл бўлган. Онамнинг айтишларича  беш фарзанддан ёлғиз мен тирик қолган эканман. Қолган тўрт нафар жигарларим қизил чечак деган касаллик сабаб вафот этишган.

Қуръондан илк сабоқларни ота-онамдан (Аллоҳ раҳматига олсин) олдим. Уларнинг фарзандим олим бўлсин деган саъй-ҳаракатлари билан 13 ёшимда Қуръони каримни тўлиқ ёдладим. Шунингдек устозларим Абдуҳалил ва Абдунодир домлалардан таълим олдим. Мактаб йиллари таълим олиш жуда мушкул эди. Дафтар, қалам оз бўлгани боис, тахтачага кўмир ё бўр билан алифбони ёзиб, ёдлаб бўлганимиздан сўнг, ўчириб бошқа ҳарфларни ўрганардик.

1954 йил олим бўлишимни истаган отам 1600 км узоқликда жойлашган Рўзиҳожи мадрасасига олиб борди. У ерда Ҳиндистонда таълим олган Шайх Шоҳимардон исмли етук олимдан илм олдим, 1960 йилда мадрасани тамомлаганимдан кейин домла Шоҳимардоннинг ёнида мударрис  бўлиб ишладим. Бироқ шу йилнинг ўзида устозимнинг маслаҳати билан собиқ Иттифоққа йўл олиб, Андижонда қўним топдим. 1962 йилда Мир Араб мадрасасига ўқишга кирдим. 1968 йил мадрасани тугаллагач, Тошкент вилоятидаги Бектемир қишлоғига кўчиб келдим. Бу ерда ўн йилдан ортиқ комбинатда ишладим. Шу орада Қашқарда устозлик қилган минглаб қориларни чиқарган Абдулазиз қори Маҳмудов билан яна устоз-шогирдлик муносабатларини йўлга қўйдим. 1976 йилда Шайх Зиёвуддин ибн Эшон Бобохон (Аллоҳ раҳматига олсин) билан танишдим. У кишининг таклифи билан 1977 йили Ўрта Осиё ва Қозоғистон мусулмонлари диний назоратига ишга кирдим. Шу тариқа имомлик фаолият бошланди.  

– Қуръони каримни ёд олувчи, тиловат қилувчи олдин унинг ҳақларини тўлиқ билиб олиши ҳамда уларга риоя этиши ва бунда лоқайдликка йўл қўймаслиги лозим. Шундай экан, Қуръонни тиловат қилувчида Каломуллоҳнинг қандай ҳақлари бор?

Қорилар Қуръонни ҳурмат қилишлари керак. Бинобарин, Аллоҳнинг каломи Қуръони карим қанча эъзозланса жунча оз. Домлаларимиз бизга Қуръонни кўкракдан пастга қўйиш гуноҳ, деб қўп бора таъкидлашарди.

Қориларнинг Қуръони каримдаги ҳақларидан яна бири унга амал қилишдир. Қайсики қори эл орасида ҳурматга сазовор бўлса, билингки Аллоҳ у бандани ўқиган Қуръонига амал қилгани, Қуръоннинг ҳаққини адо этгани учун азиз қилган. Халқимиз орасида машҳур бўлган Раҳматуллоҳ қори, Абдурашид қори, Ҳасан-Ҳусан каби қорилар айнан  илмларига амал қилганлари учун ҳам Аллоҳ бошқа илм эгаларидан кўра бу қориларни мартабасини баланд қилгани ҳаётий бир мисол.

Бундан ташқари қори мунтазам равишда Қуръони каримни тиловат, такрор қилиб туриши ҳам Қуръоннинг ҳақларидандир. Шу боис, доимо шогирдларимизга ҳар куни Қуръонни оз бўлсада такрор қилишларини таъкидлайман. Баъзан шогирдларим устоз бир кунда бир-икки пора эмас, беш-олти пора ўқишга қодирман деса, йўқ, оз бўлсада бардавом бўлсин, бир кунда беш-олти ўқиб, кейин бир ҳафта ўқишга қодир бўлмай қолгандан кўра, ҳар куни оз-оздан такрор қилинг, деб маслаҳат бераман. Агар қори ҳар куни икки порадан ўқиса, бир йил давомида йигирма тўрт маротаба Қуръонни ҳатм қилади. Зеро, Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): Аллоҳга энг севимли бўлган ибодат оз бўлса ҳам доим бўлганидир, деганлар.

Афсуски, ҳозирда баъзи қориларимиз Қуръонни фақатгина Рамазон ойи кириши арафасида такрор қилиб, ҳатмга ўтмоқдалар. Бу Қуръонни ҳаққини адо этмаслик ҳисобланади. Ўзим ҳам ҳар куни камида икки пора қилишга одатланганман, бомдод намозидан аввал бир-бир ярим пора тиловат қиламан.

– Фарзандим қори бўлсин деган ният бўлган ота-оналар учун тавсияларингизни айтсангиз.

  • Илм аҳлига ҳавас қилган, фарзандини қори бўлишини истаган ота-оналарга айтадиган биринчи тавсиям луқмасини ҳалол қилсин. Ҳаромга яқинлашмасин, ҳалол нарсани ҳам меъёрида истеъмол қилсин. Шунингдек, фарзандини ҳам ҳалол луқма билан вояга етказсин, тарбияласин. Домлаларимиз кўча-куйда таом истеъмол қилганимизни билиб қолсалар, қаттиқ ранжиб, бизни койиб: “Сен кеча Қуръондан бир бетни юз маротаба ўқиб ёдлаган бўлсанг, бугун икки юз маротаба ўқисанг ҳам ёдлай олмайсан. Шубҳали овқат емагин. Зеҳнинг заифлашиб қолади”, дер эдилар.

Шунингдек, фарзандини қори бўлишини истаган ота-оналар тақволи, ўқимишли бўлсин. Ота-оналар олимларни ҳурмат қилсин, уларни яхши кўриб, олимларга мухлис бўлсин. Фарзандини ёшлигидан бошлаб одоб-ахлоқли қилиб тарбияласин. Болам қори бўлсин деган ниятда бўлган ота-она ўзаро бир-бири билан жанжаллашмасин, уйда сокинлик ҳукм сурсин. Фарзанд келажакда етук олим бўлиши учун жуда кўп машаққат, саъй-ҳаракат талаб этилади. Аввало, ота-онанинг, сўнгра талаби илмнинг ҳамда устознинг биргаликдаги интилиш ва ҳаракати бўлиши лозим. Шуларнинг бари бириккандагина фарзанд олим, қори бўлади. Ота-она масъулиятсизлик қилса ёки талаба илм олишдан бошқа нарсаларга чалғиса оқсаш кузатилади, мақсадга эришилмайди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): Ҳар бир нарсага ҳам бир монеълик бўладику, лекин илмнинг монеълари кўп бўлади деган мазмундаги ҳадислари илм олишда собитқадам, бардавом бўлишга ундайди.

 

Даврон НУРМУҲАММАД

суҳбатлашди.

Шаҳзод ШОМАНСУРОВ

суратга олди.

Top