muslim.uz

muslim.uz

الأربعاء, 29 حزيران/يونيو 2016 00:00

Тил қандай қилиб рўза тутиши мумкин?

Тилнинг ҳам ўзига хос рўзаси бўлиб, уни лағвдан юз ўгирувчи бандалар биладилар.  Тилнинг рўзаси рамазонда ҳам рамазондан бошқа ойларда ҳам доимий давом этади. Фақат тил рамазон ойида янада тарбияли, одобли бўлишга интилади.  Имом Термизий ривоят қилган ҳадисда:


قال رسول الله لمعاذٍ : كُفَّ عليك هذا - وأشار إلى لسانه – فقال معاذ: يا نبيَّ الله ، وإنَّا لمؤاخذونَ بما نتكلم به ؟ قال : ثَكِلتْك أمُّك معاذ ، وهل يَكُبُّ الناسَ في النار على وجوههم - أو قال : على مَناخِرهم - إلا حصائدُ ألسنتهم ؟». أخرجه الترمذي.
 

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Муъоз ибн Жабал розияллоҳу анҳуга: “Мана буни тийгин, деб тилларига ишора қиладилар. Шунда Муъоз розияллоҳу анҳу: “Ё набиюллоҳ, ахир биз гапирадиган тилларимиз туфайли ҳам азобланамизми?, дедилар. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Онанг сени юқотгур, Муъоз, инсонларни юз тубан жаҳаннамга улоқтирадиган нарса албатта, тилларининг ҳосили ҳисобланади”, дедилар”.

Тилнинг зарари улкан бўлиб, хатарининг кўлами эса жуда катта саналади. Тил зарарли йиртқич ҳайвон, чақувчи илон ҳамда алангаланувчи оловдир. Тилингиз ила киши айбини гапирмангки, Сизнинг ҳам барча жойингиз айб, камчиликдан иборатдир, Инсонларнинг ҳам улар ҳақида гапирадиган тиллари бордир-ку. Мана Ибн Аббос розияллоҳу анҳу ҳам тилларига хитобан шундай деярдилар: “Эй тил, яхшиликни гапир, фойда топасан ёхуд ёмонликдан сукут сақла, омонда қоласан. Аллоҳ  таоло тилини уятсиз, бузуқ гаплардан сақлаган, ғийбатдан жиловлаган, лағвдан тийган ҳамда ҳаромдан асраган мусулмонни раҳмати ила қуршаб олсин! Аллоҳ таоло сўзларини ҳисоб-китоб қиладиган, назарини сақлайдиган, нутқини тарбиялайдиган ҳамда гапларини тартиб-интизомли қилиб юрадиган кишини раҳматига олсин!”. Аллоҳ таоло марҳамат қилиб айтади:


مَّا يَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلاَّ لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ

 

“У бирoр сўзни тaлaффуз қилсa, aлбaттa, унинг oлдидa ҳoзиру нoзир бўлгaн бир кузaтувчи (сўзни ёзиб oлувчи фaриштa) бoрдир”. (Қоф: 18).

Тилдан чиқадиган барча лафзу сўзлар сақланиб, ҳисоб-китоб қилинади. Инсон ўзига-ўзи зулм қилувчидир, “Рaббингиз бaндaлaргa зулм қилувчи eмaсдир”. (Фуссилат: 46).


           Саҳиҳи Бухорийда Саҳл ибн Саъд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Набий алайҳис салом: “Ким менга икки жағи ва икки оёғи орасидаги нарсага кафил бўлса, мен унга жаннатга кафил бўламан”, деб айтдилар.

Эй инсон, тилингни эҳтиёт қилгинки, сени чақиб олмайди. Чунки у илондир. Аллоҳга қасамки, биргина айтилган хато сўз унда ҳалокати, хусрон-надомати бўлган ўлимни олиб келади. Саҳобайи киромлар Қуръон ва суннат одоби ила тарбияланган вақтлариданоқ, лафзларини тўғирлаб, гапларига риоя қила бошладилар. Уларнинг нутқлари зикр, назарлари ибрат ҳамда сукут сақлашлари эса тафаккурга айланди. Художўй, тақводор кишилар қиёмат куни Қаҳҳор зотга йўлиқишларидан қўрқиб, тилларини У зотни зикр қилишга, шукр қилишга ўргатгандилар ҳамда бузуқ, фаҳш, беҳаё  сўзлардан тийгандилар. 

Ибн Масъуд розияллоҳу анҳу айтадилар: “Аллоҳга қасамки, ер юзида тилдан кўра узоқ вақт ҳибс қилинишга ҳақлироқ бирор нарса йўқдир”.
Солиҳ кишилар гапиришни истардилар-да, унинг масулиятини, оқибатини, натижасини ўйлашиб, сукут сақлардилар.

Тилининг жиловини, тизгинини қўйиб юборган киши қандай қилиб рўза тутади?..

Тили  у билан вақтичоғлик қиладиган, гаплари  алдайдиган, нутқи эса йўлдан урадиган киши қаердан ҳам рўза тутиши мумкин ахир?..

Ёлғон гапирадиган, ғийбат қиладиган ҳамда кўп ҳақорат қилиб сўкинадиган шунингдек, ҳисоб-китоб кунини унутиб қўйган киши қандай қилиб рўза тутган ҳисобланади?..  

Ёлғон гувоҳлик бериб, мусулмонларга ёмонлик қилишдан тийилмайдиган киши қандай рўза тутиши мумкин?..

Саҳиҳ ҳадисда Абдуллоҳ ибн Амр Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қиладилар:

 

عن عبد الله بن عَمْرو ، عن رسول الله صَلَّى الله عَلَيه وسَلَّم : المسلم من سلم المسلمون من لسانه ويده                                

Набий алайҳис салом: “Мусулмон – бошқа мусулмонлар унинг тили ва қўлидан омонда бўлган киши”, деб айтдилар.

Ислом бу амал қилиш, татбиқ қилиш, дастур, бўйсуниш, тўғри йўлдан юриш ҳамда итоат этиш демакдир. Аллоҳ таоло шундай айтади:

 

وَقُلْ لِعِبَادِي يَقُولُوا الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّيْطَانَ يَنْزَغُ بَيْنَهُمْ

 

 “Бaндaлaримгa aйтингки, улaр (ўзaрo) гўзaл (сўзлaрдaн) сўзлaсинлaр. Зeрo, шaйтoн улaрнинг ўртaлaридa бузғунчилик қилур”. (Исро: 53 ).

Гўзал сўзлар бу бирор кишининг шаклу шумоилини, шахсиятини ҳақорот қилмайдиган, мусулмоннинг обрўсини тўкмайдиган ҳамда мўминнинг ҳурматини поймол қилмайдиган ажойиб, ҳуш  сўзлар саналади. Аллоҳ таоло яна бир ояти каримада шундай дейди:

 

وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ

 

“Бирингиз бирингизни ғийбaт қилмaсин! Сизлaрдaн бирoр киши ўлгaн бирoдaрининг гўштини ейишни xoҳлaйдими?! Уни ёмoн кўрaсиз-ку, axир!”. (Ҳужурот: 12).

Қанча-қанча рўзадорлар борки, тиллари бузилган, нутқлари ёмонлашиб, айтадиган сўзларига риоя этилмай қўйилган кундан бошлаб рўзаларини бузгандирлар.

Азизлар! Рўза тутишдан мақсад бу фақат оч қолиш билан чанқаш эмас. Балки, барча аъзоларимизни тарбия қилиш, одобга солиш демакдир.

Тилда сиз унга ҳукмронлик қилмаганингиз оқибатида ўнлаб касаллиги келиб чиқади. 1. Ёлғон гапириш. 2. Ғийбат қилиш. 3. Чақимчилик қилиш. 4. Ахлоқсиз сўзларни гапириш. 5. Сўкиниш. 6. Уятсиз гапларни гапириш. 7. Алдаш. 8. Лаънатлаш. 9. Масхара қилиш. 10. Истеҳзо қилиш ва ҳоказо...

Баъзи сўзлар борки ўз соҳибини жаҳаннамга юз тубан қулашига сабабчи бўлади. Албатта бундай сўзларнинг эгалари тилларига эрк бериб, унинг тизгинини, жиловини шундай бўш қўйган инсонлардир.
Тил яхшилик эшигига йўл бўлганидек, ёмонликка ҳам худди шундай йўлдир.
Тиллари ила Аллоҳ таолони зикр қиладиган, Ул зотга истиғфор айтиб, ҳамду сано тилайдиган ҳамда тасбеҳлар айтиб, шукр қиладиган, шунингдек, тавба қиладиган  кишилар қандай ҳам кўзнинг қувончидирлар. Аксинча, тиллари ила инсонларнинг обрўларини поймол қиладиган, ҳурматларини тўкадиган ҳамда қадру қийматларини ерга урадиган инсонлар албатта бу дунёда ҳам охиратда зиён чекувчилардир. Эй, Рўзадор азизларим, келинг тилларимизни зикр ила хўллайлик, тақво ила зийнатлайлик ва турли хил маъсиятлардан поклайлик! Эй, Аллоҳим, биз сендан содиқ тилларни, саломат қалбларни ҳамда истиқоматда бўлган хулқларни сўраймиз. Ушбу ойнинг ҳурматидан барчаларимизнинг гуноҳларимизни кечир! Омиин!

Ассалому алайкум ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳу.

 

Кўкалдош ўрта махсус ислом билим юрти мударриси

Баратов Ғиёсиддин манбалар асосида тайёрлади

الأربعاء, 29 حزيران/يونيو 2016 00:00

Осуда юрт Рамазони

الثلاثاء, 28 حزيران/يونيو 2016 00:00

Қалб қандай рўза тутиши мумкин?

 Аллоҳ таоло марҳамат қилади:

 

  وَمَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ {11} التغابن

  “Кимки имoн кeлтирсa, у унинг қaлбини тўғри йўлгa ҳидoят қилур. Aллoҳ ҳaр нaрсaни билувчидир”. (Тағобун: 11)

Қалбнинг ҳидоятланиши бу барча ҳидоятнинг пойдевори, барча муваффақиятнинг асоси, барча умрнинг таянчи ҳамда барча ишнинг негизи ҳисобланади.

Нўъмон ибн Башир розияллоҳу анҳу ривоят қилган ҳадиснинг охирида: Набий алайҳис салом:

 

أَلا وَإِنَّ فِي الْجَسَدِ مُضْغَةً إِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الْجَسَدُ كُلُّهُ وَإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ كُلُّهُ أَلا وَهِيَ الْقَلْبُ

  “Огоҳ бўлинглар! Ҳамманинг жисмида бир бўлак гўшт бўлади. Агар у салоҳиятли бўлса, бутун жасад салоҳиятли бўлади. Агар у фасод (айниса, яроқсиз) бўлиб қолса, бутун жасад фасод бўлади. Огоҳ бўлинг, у қалбдир”, дедилар. 

Қалбингизни салоҳиятли бўлиши бу дунё ва охиратда сизнинг саодатингиздир. Унинг фасод бўлиши аниқ ҳалокат бўлиб, унинг қай даражада ҳалокатга юз тутишини ёлғиз Аллоҳ билади. Аллоҳ таоло айтади:

 

إِنَّ فِي ذَلِكَ لَذِكْرَى لِمَنْ كَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَهُوَ شَهِيدٌ (37)

 “Aлбaттa, бундa (ўйғoқ) қaлб эгaси бўлгaн ёки ўзи ҳoзир бўлиб, қулoқ тутгaн киши учун eслaтмa бoрдир”. (Қоф:37)

Барча махлуқнинг ёлғиз қалби бўлади. Лекин у икки хилдир.

  1. Нур ила уриб турувчи, иймон ила ёришадиган, ишончга тўла ҳамда тақво ила тирик қалб.
  2. Ўлик, бутунлай сўнган, унда барча харобалик, ҳалокатлик бор бўлган касал қалб.

Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло имондан юз ўгирувчиларнинг қалблари ҳақида бир оятда қуйидаги мазмунда марҳамат қилади:

 

فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ فَزَادَهُمُ اللّهُ مَرَضاً (البقرة 10)

 

“Улaрнинг диллaридa xaстaлик (шубҳa вa кибр кaсaли) бoр. Aллoҳ улaргa (шу) xaстaликни зиёдa қилди”. (Бақара: 10)

Яна бошқа бир ояти каримада Аллоҳ таоло шундай дейди:

 

(وَقَالُوا قُلُوبُنَا غُلْفٌ بَلْ لَعَنَهُم الله بكُفْرِهِم فَقَلِيلاً مَا يُؤمِنُون.) (سورة البقرة: الآية 88)

 

"Қалблaримиз (ислoм учун) бeрк", - дейдилaр. Йўқ, бaлки куфрлaри сaбaбли улaрни Aллoҳ лaънaтлaгaн. Бинoбaрин, улaрнинг oзчилик қисмигинa имoн кeлтирaдилaр. (Бақара: 88)

Аллоҳ таоло айтади:

 

أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا? (محمد 24)

 

“Axир, улaр Қуръoн (oятлaри) ҳaқидa фикр юритмaйдилaрми?! Бaлки диллaрдa қулфлaри бoрдир?!” (Муҳаммад: 24)

Яна бошқа бир ояти карима қуйидаги мазмунда келган:

 وَقَالُوا قُلُوبُنَا فِي أَكِنَّةٍ مِمَّا تَدْعُونَا إِلَيْهِ وَفِي آذَانِنَا وَقْرٌ? [فصلت: 5]

 

 “Улaр дедилaр: "Диллaримиз сeн бизлaрни дaъвaт қилaётгaн нaрсaдaн тўсилгaн, қулoқлaримиздa эсa  oғирлик (кaрлик) бoрдир”. (Фуссилат: 5)

Демак, қалблар касал бўлиши, муҳрланиб қолиши, қулфланиши ҳамда ўлиши ҳам мумкин экан.

Тўғри, исломдан бош тортадиганларнинг кўксиларида қалблари бор. Лекин у қанақа қалб? Бу ҳақда қуйидаги мазмундаги ояти карима мавжуд: 

 

وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا أُولَئِكَ كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ [الأعراف/179]

 

“Жинлaр вa инсoнлaрнинг кўпчилигини жaҳaннaм учун ярaтгaнмиз. Улaрдa қaлблaр бoр, (лeкин) улaр билaн "aнглaмaйдилaр". Улaрдa кўзлaр бoр, (лeкин) улaр билaн "кўрмaйдилaр". Улaрдa қулoқлaр бoр, (лeкин) улaр билaн "эшитмaйдилaр". Улaр ҳaйвoнлaр кaбидирлaр. Бaлки, улaр (янaдa) aдaшгaнрoқдирлaр. Aнa ўшaлaр ғoфиллaрдир.

   Ушбу ояти каримада Аллоҳ таолонинг марҳамати, ҳидоятидан бенасиб бўлган ҳақиқий ғофил бандалар ҳақида айтиляпти. Уларнинг ҳам қалблари бор. Лекин бу қалблари билан улар ҳақиқатни англай олмайдилар.

Имом Бухорийнинг ал-Адаб ал-Муфрад номли китобларининг 683 сонли ҳадисда:

 

 حدثنا الحسن بن الربيع قال حدثنا أبو الأحوص عن الأعمش عن أبي سفيان ويزيد عن أنس قال : كان النبي صلى الله عليه و سلم يكثر أن يقول اللهم يا مقلب القلوب ثبت قلبي على دينك.

 Анас розияллоҳу анҳу айтадилар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Эй қалбларни айлантирувчи Зот, қалбимни Ўз динингда собит қил”, деб кўп дуо қилардилар”. (Имом Бухорий ривояти).

Мўминнинг қалби нафақат рамазон ойида балки, бошқа ойларда ҳам рўза тутади. Қалб қандай рўза тутиши мумкин?..

Қалбнинг рўза тутиши бу қалбнинг ҳалок қилувчи ширк амаллардан, бузуқ эътиқоддан, ёмон васвасадан, ёвуз, жирканчли ниятлардан ҳамда ғамга ботган лаҳзалардан фориғ бўлишидир.

Мўминнинг қалби доимо Аллоҳ таолога бўлган муҳаббат ила тирик туради. Аллоҳ таоло Қуръони каримда қандай Ўзини сифатлаган бўлса, бу қалб Роббисини, худди шундай исми-сифатлари билан танийди. Бу қалб ақл кўзи билан Роббисининг исми-сифатлари сатрларини, У Зотнинг бу борлиқдаги қудрати саҳифаларини мутолаа қилади. Ҳамда махлуқотларни яратиши ҳақидаги дафтарларни ўқийди.

Мўминнинг қалбида зулматлик қолдирмайдиган ёрқин нури бўлади. Бу нур пайғамбардан, самовий таълимотлардан ҳамда раббоний шариъатдан бўлган нурдир. Ушбу нур Аллоҳ таоло бандасига ато қилган фитрат нурига қўшилиш натижасида иккита улкан нурга айланади. Қуръони каримда ушбу мазмунда оят бор:

 

نُورٌ عَلَى نُورٍ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشَاءُ وَيَضْرِبُ اللَّهُ الأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ {35}النور

   

“Нур устигa нур (бўлур). Aллoҳ ўзининг (бу) нуригa ўзи xoҳлaгaн кишилaрни ҳидoят қилур. Aллoҳ oдaмлaр (ибрaт oлишлaри) учун (мaнa шундaй) мaсaллaрни кeлтирур. Aллoҳ бaрчa нaрсaни билувчидир”. (Нур: 35).

Мўминнинг қалби чироқ каби чарақлайди, қуёш каби нур сочади, тонг каби ярақлайди. 

Мўмин қалбининг Қуръони каримни эшитиши ила имон нури, тафаккур қилиши ила ишончи ҳамда атроф-муҳитга ибрат назари билан боқиши ила ҳидояти зиёдалашади.

Мўминнинг қалби кибр қилишдан рўза тутади. Чунки кибр - қалб рўзасини бузади. Шунинг учун ҳам кибр мўминнинг қалбидан жой олмайди. Чунки кибрланиш инсонга хос эмас. Аслида кибрнинг жойлашадиган ўрни қалб ҳисобланади. Мабодо кибр қалбдан жой олса, бу қалб эгаси эси паст аҳмоққа, ваҳший ҳайвонга айланади. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси қудсийда Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло шундай дейди:

 

قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ الْكِبْرِيَاءُ رِدَائِى وَالْعَظَمَةُ إِزَارِى فَمَنْ نَازَعَنِى وَاحِدًا مِنْهُمَا قَذَفْتُهُ فِى النَّارِ

 

“Кибрлилик менинг ридомдир. Улуғворлик менинг изоримдир. Ким шулардан бирортасини мендан тортиб олмоқчи бўлса, уни жаҳаннамга улоқтираман”.

Мўминнинг қалби ужубдан рўза тутади. Ужуб – инсон ўз нафсини комил бўлди деб тасаввур қилиши, ўзини бошқалардан афзал кўриши ва ўзида бошқаларда бўлмаган яхшиликлар бор деб ўйлаши. Бу эса айни ҳалокатнинг ўзидир. Анас ибн Моликдан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам:

 عن انس بن مالك عن النبي صلى الله عليه و سلم ثلاث مهلكات شح مطاع وهوى متبع واعجاب المرء بنفسه من الخيلاء.

 

“Учта ҳалок қиладиган нарса бор: Итоат қилинадиган бахиллик. Эргашиладиган ҳавойи нафс. Инсоннинг кибр туфайли ўз-ўзидан ажабланиши”.

Бу ужубланиш касаллигининг даъвоси – инсон ўз айбига, кўплаб камчиликларига, унутиб қўйган минглаб ёмонликлари-ю хатоларига назар ташламоғи. Шунингдек, бу нарсаларнинг Роббиси ҳузуридаги ҳеч ҳам ёзишликда адашмайдиган ва унутиб ҳам қўймайдиган китобда сақланиб турганини ҳис қилмоғи.  

Мўминнинг қалби ҳасад қилишдан рўза тутади. Чунки ҳасад инсоннинг солиҳ амалларини беҳудага суворади. Унинг қалбидаги нурини ўчиради. Ҳамда доимо Аллоҳ сари қиладиган сай-ҳаракатларини пучга чиқаради. Аллоҳ таоло “Нисо” сурасининг 54 оятида шундай мазмунда марҳамат қилади:

 

أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ (54)

 

“Ёки Aллoҳ ўз фaзлидaн бeргaн нeъмaтлaри учун oдaмлaргa ҳaсaд қилaдилaрми?”.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Набий алайҳис салом:

 

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ، قَالَ : لا تَحَاسَدُوا وَلا تَبَاغَضُوا ، وَلا تَنَاجَشُوا وَلا تَدَابَرُوا ، وَلا يَبِيعُ بَعْضُكُمْ عَلَى بَعْضٍ   ...    

 

“Бир-бирларингизга ҳасад қилманглар. Бир-бирларингизни ёмон кўрманг. Ўзаро тортишманглар. Бир-бирларингизга душманчилик қилманг. Бирларингиз бошқа бирларингизнинг савдоси устидан савдо қилмасин”, деб айтдилар.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам саҳобаридан бир кишини уч марта жаннат аҳлидан эканининг хабарини бердилар. Шунда анашу кишидан: “Жаннатга кириш бахтига нима билан эришдингиз”, деб сўралганида, у киши: “Мен қалбимда бирор мусулмонга нисбатан ҳасад ё гина-адоват ё ғилли-ғашлик бўлмаган ҳолимда тунайман”, деб жавоб берган экан.

 Кўкалдош ўрта махсус ислом билим юрти мударриси

Баратов Ғиёсиддин манбалар асосида тайёрлади.

الثلاثاء, 28 حزيران/يونيو 2016 00:00

Рўза тутмасликка узрли кишилар

Маълумки, рўза нафақат инсон руҳияти ва маънавиятига, балки организми учун ҳам ижобий таъсир кўрсатиши шубҳасиз. Рўза тутиш рамазон ойида фарз бўлса-да, уни баъзи узрлар сабабли рамазондан бошқа пайтларда қазо қилиб тутиш ҳам мумкин. Мусофирлик, касаллик, ҳомиладорлик, кексалик ҳамда ҳайз ва нифос кўрган аёл шулар жумласидандир. Қуйида улар билан бирма-бир танишамиз:

1. Мусофирлик. Маълумки, сафар машаққат, қийинчилик ва хавф-хатарлардан иборат. Доно халқимизда, “Йўл азоби – гўр азоби” деган мақол бежиз айтилмаган. Шундай экан, мусофир ҳар хил ноқулай аҳволга тушади, қийинчилик ва машаққатларга дуч келади, заҳмат чекади, имкониятлари чекланиб, кўп нарсага эҳтиёж сезади ва ҳоказо. Табийики, бу динимиз кўрсатмаларини адо этишда ҳам билинади. Ҳаётнинг барча жабҳасини қамраб олган Ислом динида ҳам шуларга алоҳида эътибор қаратган. Мусофир ва беморлар каби ночор кишиларга имкониятларига қараб енгилликлар ато этилган. Зотан, Ислом енгиллик динидир. Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “Аллоҳ сизларга енгилликни истайди, оғирликни хоҳламайди” (Бақара сураси, 185-оят). Шундай экан, Аллоҳ таоло ҳар бир бандага тоқатидан ортиқчасини юкламайди. Мусофир киши шариатнинг қайси кўрсатмасида қийинчиликка дуч келмасин, албатта, унга динимизда енгиллик бор. Жумладан, Рамазон рўзасини тутишда ҳам. Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “...Бас, сизлардан ким бемор ёки сафарда бўлса, саноғи бошқа кунлардандир...” (Бақара сураси, 185-оят). Демак, бемор ва мусофирларга Рамазонда рўза тутмасликка рухсат бор. Шарти шуки, хаста касалликдан тузалгандан, мусофир сафардан қайтиб, ўз юртига келганидан кейин, албатта, қолдирган кунлари миқдорича қазо тутадилар.

Мусофир сафар давомида қийинчиликка дуч келиши ё келмаслигидан қатъи назар, Рамазон ойи рўзасини тутмаслиги мумкин. Аммо сафар давомида машаққат бўлмаса, рўза тутиши фазилатдир. Зеро, Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилган: Агар билсангиз, рўза тутишингиз яхшироқдир (Бақара сураси, 184-оят).

Рамазон рўзасини тутиб, тонг отганидан кейин сафарга чиққан киши ўша куни рўзасини очмаслиги зарур. Мабодо очса, қазо вожиб бўлади. Шунингдек, мусофир кундузи юртига кириб борадиган ё муқим бўладиган бўлса ҳам, ўша куни рўза тутиши керак. Ўша куни рўза тутмаган ҳолда, Рамазони шарифнинг ҳақ-ҳурматидан қуёш ботгунича емай-ичмай туриши вожибдир.

2. Касаллик. Кишининг саломатлиги доимо ҳам бир хил бўлавермайди, албатта. Шунга кўра, беморларнинг рўза тутиши ёки тутмаслиги ҳақида бир тўхтамга келиш қийин. Бу борада, уларга умумий кўрсатма эмас, балки аҳволлари обдон ўрганилгач, ҳар бирига тегишли хулоса ва тавсиялар берилади. Зеро, бунда саломатликни асраш билан бир қаторда, Аллоҳ таолога итоат бор. Унутмаслик лозимки, динимизда белгиланган енгилликлар, хусусан, рўза тутиш ёки тутмаслик борасидаги кўрсатмалар тиббиёт ва Ислом динини пухта ўрганганлар томонидан тавсия қилинади. Баъзи беморлар бу борада, хасталар ҳолатини яхши тушуниб, тўғри тавсия берадиган, ўз ишига моҳир шифокорларга мурожаат қилиш ўрнига, тиббиётдан умуман хабари йўқ кишилардан фатво сўрашади. Бу эса, тўғри эмас.

Кўп беморлар рўза тутмоқчи бўладилар, лекин қувватлари етмайди ёки рўза тутишса, касаллиги оғирлашади ёки касаллик белгилари жиддийлашади. Ҳолбуки, Ислом енгиллик динидир. Аллоҳ таоло ҳар бир бандага тоқатидан ортиқчасини юкламайди. Бемор киши шариатнинг қайси кўрсатмасида қийинчиликка дуч келмасин, албатта, унга ҳам динимизда енгиллик бор. Жумладан, Рамазон рўзасини тутишда ҳам. Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “...Бас, сизлардан ким бемор ёки сафарда бўлса, саноғи бошқа кунлардандир...” (Бақара сураси, 184-оят). Демак, оятда таъкидланганидек, бемор ва мусофирларга Рамазон рўзасини тутмасликка рухсат бор. Аммо улар шулардан фориғ бўлгач, албатта, қолдирган кунларини қазо тутадилар.

Рўза тутса, касаллигининг оғирлашиши, дардининг зўрайиши ёки тузалишининг чўзилишидан қўрққан касал киши Рамазон ойи рўзасини тутмаслиги мумкин. Рўза тутган бемор дарди кучайганидан рўзасини очса, унга каффорат лозим бўлмайди. Мабодо касал одам кундузи тузалиб қолса, ўша куни Рамазони шарифнинг ҳақ-ҳурматидан қуёш ботгунича емай-ичмай туриши лозим.

3. Ҳомиладор аёл. Бундай аёл, ўзининг ёки боласининг соғлиғига зарар етишидан қўрқса, Рамазон ойи рўзасини тутмаслиги жоиз. Зеро, Рамазонда рўза тутиш ҳомиладор аёлда физиологик ва кимёвий ўзгаришларга сабаб бўлиши илмда исботланган. Бу ерда ҳукм ҳомиланинг ойига кўра эмас, балки аёлнинг ва ҳомиланинг ҳолатига қараб белгиланади.

Агар ҳомиладор аёл соғлом бўлиб, ўзини яхши ҳис қилса ва бирор аъзосидан шикояти бўлмаса, рўза тутса, зарари йўқ. Акс ҳолда, рўза тутмайди. Ҳомиладор аёллар Рамазон ойи киришидан олдин ўзлари ва ҳомилаларини мусулмон шифокор кўригидан ўтказишлари лозим. Кейин, ҳолатларига қараб рўза тутиш ёки тутмасликлари белгиланади. Агар текширишлар натижаси ижобий чиқса, шифокор рўза тутишга рухсат беради. Акс ҳолда, йўқ. Мабодо рўза тутганда ҳомиладор аёлларда қондаги қанд миқдори пасайиб кетгани ёки ғайри табиий ҳолат борлигидан қаттиқ бош оғриғи, кўзлар қамашиши, қаттиқ чарчоқ босиши ёки ўрнидан туришда қийналиш ҳолатлари кузатилса, дарҳол рўза тутиш ёки тутмаслик учун шифокор билан маслаҳатлашлари зарур.

Ҳомиладор аёлларга қуйидаги ҳолатларда рўза тутиш тақиқланади:

– Қон босими ўлчаганда, ўлчагичнинг юқори рақами 100 дан паст натижани кўрсатганда. Зеро, ҳомиладор аёл бундай ҳолатда рўза тутса, ўзини тутиб туролмаслик тугул, ҳатто ҳушидан кетиб қолиши ҳам эҳтимолдан холи эмас;

– Ҳомиладорликдаги қусиш онларида. Айниқса, бу ҳолат ҳомиладорликнинг аввалги уч ойида оғир кечади;

– Ҳомиладорлик даврида заҳарланганда. Зеро, шу аснода қон босими кўтарилиб, пешобда албумин пайдо бўлади, аъзоларда шиш кузатилади, қонда қанд миқдори кескин пасайиб кетади. Оқибатда, органик касалликлар келиб чиқади. Бу ҳолатдан дард чеккан бемор, албатта, шифокор назоратида бўлиши зарур.

4. Эмизикли аёл. Бу тоифадаги аёллар ифторликдан кейин саҳарликкача бўлган вақт мобайнида витаминларга бой озуқалар истеъмол қилишлари шарти билан Рамазон рўзасини тутишларига рухсат бор. Шундай қилингандагина рўзадорлик пайтида сарфланган зарурий моддалар ўрни қопланади. Таъкидлаш зарурки, у озуқалар эмадиган болага ҳам салбий таъсир кўрсатмаслиги керак. Акс ҳолда, рўза тутишлари мумкин эмас. Агар рўза тутилса, эмизикли аёлнинг ўзи ё эмадиган болага зарар етиши тахмин қилинса ёки эмизишга салбий таъсир ўтказса, ундай аёл рўза тутмаслиги мумкин. 

5. Ҳайз ва нифосли аёллар. Аёллар ҳайз ва нифос ҳолатида рўза тутишлари мумкин эмас. Мабодо рўза тутаётган аёл ҳайз кўриб қолса ё кўзи ёриб, нифос қони чиқса, рўзасини очади. Ҳайз ё нифос қонидан тонг отганда тоза бўлган аёл ўша куни рўза тутмайди, лекин юқорида таъкидланганидек, Рамазони шарифнинг ҳақ-ҳурматидан қуёш ботгунича емай-ичмай туриши вожибдир. Чунки нифос ёки ҳайзли бўлатуриб тутилган рўза ўтмайди. Аёллар Рамазонда ҳайзли ё нифосли бўлиб қолсалар, покланганларидан кейин қазосини тутиб берадилар. Зеро, йилда бир келадиган рўзани қазосини тутиш машаққат эмас.

6. Қарилик. Бу тоифага мансуб кишилар соппа-соғ бўлсалар-да, ёшлари улуғлиги эътиборидан, рўза тутсалар қийналиб, ҳолдан тойишади. Шунга кўра, улар рўза тутмасликка узрлидирлар. Зеро, Қуръони каримда бундай дейилган: “Мадори етмайдиганлар зиммасида бир мискин кимсанинг (бир кунлик) таоми фидядир” (Бақара сураси, 184-оят). Демак, рўза тутишга қуввати етмайдиган чол ва кампирлар рамазон ойи рўзасини тутмайдилар, балки, рамазоннинг ҳар бир куни ҳисобидан фитр садақаси миқдорида фидя берадилар. Кексалар фидя беришларининг боиси, кундан-кунга қариб заифлашиб боришлари ва қайтиб ёшариб рўза тутишларидан умид йўқлиги эътиборидандир. Аммо Рамазон ўтгач, қувватга кириб қолишса, гарчи фидя берган бўлсалар-да, қолдирган рўзаларининг қазосини тутиб беришлари шарт. Шунингдек, мусофир муқим бўлгач, касал соғайгач, ҳомиладор ва эмизикли аёлдан зарар хавфи кетгач, ҳайз ё нифосдаги аёл тоза бўлгач, Рамазон ойи рўзасидан тутмаган кунларининг қазосини тутиб беришлари лозимдир.

Уламоларимиз қуйидаги тоифаларни ҳам рўза тутмасликка узрлилар қаторига қўшишган:

7. Очлик ва чанқоқлик оқибатида ҳолдан тойганлар. Ўта қаттиқ очлик ёки чанқоқлик оқибатида ҳалок бўлиш даражасига етган, ақлига ёки бирор аъзосига хавф туғилган киши ҳам рўза тутишдан узрли ҳисобланади. У ҳам кейин қазосини тутиб беради. Чунки Аллоҳ таоло бундай деган: “Ўзингизни қўлингиз билан ҳалокатга ташламанг...” (Бақара сураси, 195-оят).

8. Мажбурланган шахслар. Бировни ўлдириш ёки аъзоларидан бирини ишдан чиқариш билан таҳдид солиниб, рўзасини очишга мажбурланган киши ҳам узрли ҳисобланади. Қазосини кейин тутиб беради. Мажбурлаб, зўрлик билан номусига тегилган аёлнинг рўзаси очилади ва қазосини тутиб беради.

Бошқалар томонидан гуноҳ ишни қилишга мажбурланган киши осий бўлмайди. Зотан, Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан ривоят қилинган ҳадисда Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Албатта, Аллоҳ менинг умматимдан хатони, унутишни ва мажбур қилинган нарсани кечиргандир”, дедилар (Имом Ибн Можа ривояти).

Мажбур қилувчилар эса оғир гуноҳни содир қилган бўлишади. Мажбур қилиб рўзасини очтириш, намоз ўқитмаслик, динга қарши гапларни айттириш шулар жумласидандир. Мажбурлаш дейилганида, мажбур қилинаётган одамнинг жони ёки бирор аъзосига таҳдид солиниши назарда тутилади. Демак, бундан паст даражадаги мажбурлаш гуноҳ ишни қилаверишга асос бўлолмайди. Фақат ўлим хавфи ёки танасидаги аъзоларидан бирининг йўқолиши, майиб бўлиши хавфигина шаръий эътибордаги мажбурлаш ҳисобланади.

9. Машаққатли касб эгалари. Касбини тарк қилса, куни ўтмайдиган ёки рўза тутса, касбини бажара олмайдиган киши ҳам узрли ҳисобланади. Бу тоифага новвой, темирчи ва кон ишчилари кабилар киради. Улар саҳарликка туриб, рўзага ният қиладилар. Иш жараёнида ҳолдан тойиб қолишса, рўзани очиб, кейин қазосини тутиб беришади. Аммо, бу тоифадаги кишилар ушбу касбларидан бошқа йўл ёки ишни камайтириш билан тирикчилик ўтказишга ёхуд таътил олишга имконлари бўлса, узрли ҳисобланмайдилар.


Толибжон ҚОДИРОВ 
тайёрлади.

Top