1 қисм

Муҳтарам, оила бошлиқлари аёлингиз фарзандингизга таълим-тарбия беришларида уларга ёрдамчи бўлинг, уларни қўллаб-қувватланг, керакли шарт-шароитларни яратиб беринг.

Иброҳим алайҳиссаломнинг қиссаларини эсланг. Иброҳим алайҳиссалом аёллари Ҳожар онамиз ва фарзандлари Исмолил алайҳиссаломни чўлда ташлаб кетаётганларида аёллари: “Буни Аллоҳ сизга буюрдими?” деб сўрайдилар. Иброҳим алайҳиссалом: “Ҳа”, деганларидан кейин Ҳожар онамиз хотиржам бўлдилар. Ҳеч ким йўқ чўлда она-бола ёлғиз қолишди. Исмоил алайҳиссаломнинг тарбияси билан ёлғиз Ҳожар онамиз шуғуллан бошладилар.

Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади:

“Бас, қачонки (бола) унинг ўзи билан бирга юрадиган бўлганида: «Эй ўғилчам, мен тушимда сени сўяётганимни кўрмоқдаман, боқиб кўр, нима дерсан?»–деди. У: «Эй отажон, сенга амр этилганни бажар, иншоаллоҳ, мени сабр қилгувчилардан топурсан», деди” (Соффаат сураси, 102-оят).

Қаранг, Ҳожар онамизнинг берган тарбияларини олиб улғайган солиҳ фарзанд отасининг сўровига қандай гўзал тарзда жавоб берди.

Нуҳ ва Лут алайҳимуссаломнинг аёллари эрларига итоатгўй бўлишмаган ва натижада фарзандлари ҳам солиҳ бўлишмаган. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Ва у (кема) уларни тоғлардек тўлқинда олиб кетаётганида, Нуҳ бир четда турган ўғлига: «Эй ўғлим, биз билан бирга мингин, кофирлар билан бирга бўлмагин», деди. У (ўғил): «Тоққа жойлашиб олсам, мени сувдан сақлайди», деди. У эса: «Бугун Аллоҳнинг амридан сақловчи йўқдир. Магар кимни раҳим қилсагина (сақлар)», деди. Шунда ораларини тўлқин тўсди ва у (ўғил) ғарқ бўлганлардан бўлди” (Ҳуд сураси, 42-43-оятлар).

Азиз опа-сингиллар келажакингиз бўлган фарзандингиз тарбиясига асло бефарқ бўлманг! Уларни илмли ва гўзал ахлоқли билан вояга етказинг.

Қуръони каримнинг бир қанча оятлари ва ҳадиси шарифларда ота-онага яхши муносабатда бўлишга, уларга итоат этишга ва ҳаққига дуо қилишга буюрилади.

Бир одам Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг олдиларига келиб “Ё Аллоҳнинг Расули! Кимга яхшилик қилай?” деб сўради.

У зот алайҳиссалом: “Онангга”, дедилар.

Ҳалиги киши: “Кимга яхшилик қилай?” деб сўради.

Набий алайҳиссалом: “Онангга”, дедилар.

“Кимга яхшилик қилай?” деб бояги одам яна савол сўради.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Онангга”, дедилар.

“Кимга яхшилик қилай?” деб тўртинчи бор сўраган эди, “Отангга. Сўнгра яқинларга ва яна яқинларга”, дедилар Набий алайҳиссалом.

Уламолар бу ҳадисдан “Онанинг ҳаққи отаникидан кўра уч баравар кўп” деган хулосани ҳам чиқаришган. Ота-она, албатта, ҳар бир фарзанд учун улуғ зотлар. Лекин онанинг тутган ўрни алоҳида таъкидланади, чунки она фарзандига ҳомиладор бўлганидан бошлаб унинг машаққатини тортади. Тўққиз ой давомида қорнида кўтариб юради. Ҳомиладорликнинг қанчалик қийин кечишини ҳар бир ақли бор одам яхши билади. Фақат фарзанд учун фидокорлиги туфайлигина она ана шу машаққатларни кўтаради. Шунинг учун онанинг фарзанддаги ҳаққи алоҳида улуғ бўлади.

Қолаверса, ҳар бир фарзанднинг туғилиши қанчалик оғир машаққат эканини ҳам ҳамма яхши билади. Туғиш дарди ўлимни бўйинга олиш билан баробар эканини, айниқса аёллар яхши биладилар. Шунинг учун ҳам онанинг фарзанддаги ҳаққи алоҳида улуғ бўлади.

Кейин уни эмизиб, ювиб-тараб, тўғри тарбия бериб катта қилиш қанчалик улкан меҳнат эканини ҳам ҳамма яхши билади. Бу машаққатли меҳнатни ҳам фақат онагина яхшилаб адо эта олади. Шунинг учун онанинг фарзанддаги ҳаққи алоҳида улуғ бўлади. Шунинг учун ҳам уч марта “Онангга яхшилик қил”, деганларидан сўнггина, тўртинчи мартада Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам сўровчига “Отангга”, деб жавоб бердилар.

“Икковларига меҳрибонлик ила хокисорлик қанотингни пастлат ва: «Роббим, улар мени кичикликда тарбия қилганларидек, уларга раҳим қилгин», деб айт” (Исро сураси, 24-оят).

Даврон НУРМУҲАММАД

Cавол: Бир танишим жуда ҳам семириб, семизлик уни соғлиғига зарар бераётган экан. Бир ишончли шифокор ошқозоннинг бир қисмини кесиб ташлаш керак, дебди. Амалиётдан яхши чиқишига кафолат билан амалга оширилар экан. Шу мақсадда бундай амалиёт ўтказиш мумкинми?

Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Саволда сўралган ушбу жарроҳлик амалиётида рухсат берилган ва рухсат берилмаган ҳолатлар бор. Чирой, кўркамлик учун бўлса, жоиз эмас. Чунки бу ишлар зарурат ҳисобланмайди. Танадаги айб-нуқсонни тўғрилаш мақсадида бўлса, жоиз бўлади. Чунки бу ҳолат заруратга айланади.

Замонамизнинг кўзга кўринган уламолари ошқозонни кичрайтириш амалиётини бир қанча шартлар билан рухсат берганлар:

1. Бу шунчаки озиш ёки тананинг шаклини чиройли қилиш учун бўлмаслиги керак.
2. Бу амалиёт натижасида бошқа касалликка дучор бўлмаслиги керак.
3. Семизликни йўқотишнинг мазкур амалиётдан бошқа йўли бўлмаслиги керак.
4. Аврат масаласига риоя қилиш керак.

Уламолар мазкур фатволарига фиқҳий манбаларда келган қуйидаги ибораларни асос қилиб келиб келтирадилар:

“Бирор аъзога тушган қорасон касаллиги бошқа аъзоларга тарқаб кетмаслик учун шу аъзони кесиб ташлашда гуноҳ йўқ. Қорасон касаллиги теккан қўлни кесишда, қориннинг ичини даволаш мақсадида қоринни ёришда гуноҳ йўқ” (“Фатавои Оламгирия” китоби).

“Ортиқча ёғли шиши бор инсон шу шишни олиб ташламоқчи. Агар бундай муолажалар аксар ҳолатда ҳалок бўлиш билан тугаса, жоиз эмас. Агар ундай бўлмаса, яъни аксар ҳолатда муваффақиятли ўтса, зарари йўқ. “Хизонатул муфтийн” да шундай келган” (“Фатавои Оламгирия” китоби).

“Ортиқча аъзони кесиб ташлаш каби ишлар Аллоҳ таоло яратган нарсани ўзгартиришга кирмайди. Балки у айб ёки беморликни йўқотиш қабилидан ҳисобланади” (“Фатҳул мулҳим” китоби). Валлоҳу аълам.

 Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази.

Қалбингизга энг яқин инсон бу – ҳарактерингизни ўзингиз қарор топтирган принципларга мувофиқлаштириш хусусида ўйлайдиган, ғам чекадиган инсондир. Бундай маҳорат жуда кам одамларда мавжуд.

Ўзингизни олам ичра бир оддий шахс деб ҳисоблаб юрган вақтингиз, сиз ким учундир бутун бошли олам бўлишингиз мумкин. Ҳа, ҳаётда бизни ва бизга севикли кишиларни яхши кўрадиган, аммо бу учун биздан ҳеч қандай эваз сўрамайдиган кишиларни учратамиз. Сиз ўзингиз яхши кўрган одамлардан кўра кўпроқ сизни яхши кўрадиган, сиз ҳақингизда қайғурадиган одамларга эътиборингизни қаратинг. Чунки ундай одамларнинг сизга бўлган меҳр-муруввати самимий бўлади! Зотан ҳеч қандай бадалсиз сизга эътибор кўрсатмоқдалар-да!

Сиз яхши кўрган, ўзингизга дўст тутган кишилар сиздан фақат олиш пайида бўлади. Сизни яхши кўрган одамлар эса сизга фақат бериш, қайсидир тарафда бўлса ҳам сизга кўмаклашиш илинжида бўладилар.

Бундай илиқлик қўл бериб кўришиш билангина юзага келиб қолмайди. Холис дуо билан, кутилмаганда хабар ёзиш билан вужудга келади. Гоҳида телефон орқали бир оғиз ширин сўз билан ҳам шундай илиқлик пайдо бўлиши мумкин. Масалан, уни ёдга олганингизни, овозини эшитгингиз келганини унга айтишингиз мумкин.

Гоҳида бир одамни сиз ёқтирмайсиз-да, лекин у шу қадар кўп эътибор бериб, қайғурганидан сизни чарчатиб юборади. Ундай одамни агар ёнингизда кўрмай қолсангиз, қидириб қоласиз.

Сиз учун кўп ишлар қилган одамнинг кўнглини ранжитиб қўйманг. Шундай кўнгиллар борки, уларни қайтиб топа олмайсиз!

Яхши кўришингизни ошкор қилиб қўйинг:

Кимнидир яхши кўрсангиз ёхуд кимнингдир ҳаётингизда сиз учун алоҳида ўрни бўлса, буни унга ошкор қилиб қўйинг. Зеро, бу қалбга етиб борувчи ва маҳв этувчи ўқдир! Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Орангиздан кимки биродарини яхши кўрса унинг олдига бориб, Аллоҳ учун яхши кўришини хабарласин”.

Лекин бунинг битта шарти бор. Яхши кўриш Аллоҳ учун бўлиши керак. Мансаб, пул каби дунё матоҳлари учун бўлмаслиги керак! Зеро, Аллоҳдан бошқа нарса учун дўст бўлиш беҳудадир, бундай дўстлик қиёматда душманчиликка айланади!

Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Ўша кунда тақводорлардан бошқа дўстлар бир-бирларига душмандир” (Зухруф сураси, 67-оят).

Ҳақиқий дўстлик бу мўминлар орасида Аллоҳнинг тоат-ибодатида бўлганлари ҳолда ўсиб борувчи қайноқ меҳр-муҳаббат булоғидир. Яна бир бор таъкидлаб ўтамиз, бундай дўстлик риштаси оятда айтилганидек тақво узра, Аллоҳнинг тоат-ибодати узра бўлмоғи даркор! Бундай дўстлар қозониш жуда зарур! Зотан мўминнинг жаннатдаги саодат сабабларидан бири айнан мўмин биродарлари билан бир-бирига туташ бўлган сўриларда ястаниб ўтиришдир.

Бироқ дўстлик дунё учун бўлса, охири адоват ва душманчилик билан ниҳояланади. Ёмон дўстлар билан дўст тутинишдан огоҳлантиришларни эшитамиз-у, бироқ улар билан тажриба ўлароқ дўстлашиб кўрамиз, натижа эса турли хил хато ва гуноҳларга йўл қўйиш билан тугайди! Шунинг учун ёмон одамлар билан синаб кўриш учун ҳам дўстлашиб ўтирмаслик керак!

Дўстинг кимлигини айт, мен сенга кимлигингни айтиб бераман деган мақол бежизга эмас. Яхши инсонлар билан дўст тутининг, шунда яхши ном билан ёдга олинасиз!

Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг "Метин қоялар" китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.

Абдуллоҳ ибн Абу Авфодан ривоят қилинади:

Мадинада бир ногирон киши бор эди. У яқинларига: “Мени Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам масжидга борадиган йўлга қўйинглар”, деди. Ногирон Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг йўлларига қўйилди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қачон масжидга борсалар, унга салом берар эдилар.

Ногирон кишининг яқинлари уни оиласига қайтариш учун келсалар у: “Йўқ, Аллоҳга қасамки, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳаёт эканлар, мен бу ерни тарк этмайман. Мен учун шу ерда бир кулба қуриб беринглар”, деди. Унга кулба қуриб бердилар. Ногирон шу жойда яшай бошлади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳар сафар масжидга борганларида, уйчага кириб, ногирон кишига салом берар эдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга бирор таом берилса, ундан ногирон кишига ҳам юборар эдилар.

Бир куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга ўтирган эдик. У зот алайҳиссаломнинг олдиларига биров келиб, ногирон кишининг вафот этганини етказди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўринларидан турдилар, биз ҳам у зот билан бирга турдик. Кулбага яқинлашганларида, саҳобаларига: “Мендан бошқа бирор киши кулбага яқинлашмасин!” дедилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уйга яқин келдилар. У ерда Жаброил алайҳиссалом ногирон кишининг бошида ўтирган эди. Жаброил алайҳиссалом: “Ё Аллоҳнинг Расули! Агар Сиз келмаганингизда, ўрнингизга унинг (марҳумнинг ювиш) ишини биз бажарар эдик. Аммо сиз келдингиз ва бунга сиз ҳақлироқсиз”, деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўринларидан туриб, ўз қўллари билан уни ювдилар, кафанладилар ва унга жаноза ўқиб, қабрга қўйдилар”.

 Абд Ибн Ҳумайд Кешийнинг "Муснади Кеший" асаридан.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам табассум қилдилар ва: “Агар “Субҳаналлоҳ” десанг, Аллоҳ таоло “рост сўзладинг” дейди, “Алҳамдулиллаҳ” деб айтсанг, Аллоҳ “рост сўзладинг” деб айтади, “Лаа илаҳа иллаллоҳу” десанг, Аллоҳ “рост сўзладинг” дейди, “Аллоҳу акбар” деб айтсанг, Аллоҳ таоло “рост сўзладинг” деб айтади. Агар “Аллоҳуммағфирлий” деб айтсанг, Аллоҳ “кечирдим” дейди, “варҳамний” десанг, Аллоҳ “раҳм қилдим” дейди, “варзуқний” деб айтсанг, Аллоҳ “ризқлантирдим” деб жавоб беради”, дедилар.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати