Олмонияга (Германия) ўқишга борган бир араб йигит ҳикоя қилади.

Олмония саноатлашган, ўта ривожланган давлат. У ерда турли соҳаларга оид маҳсулотларнинг саралари ишлаб чиқарилади. Кўпчилик, бу мамлакат аҳолиси ниҳоятда тўкин-сочин, ўта дабдабада яшайди, деб ўйлайди.

Сафаримдан олдин мен ҳам шу фикрда эдим. Гамбург шаҳрига келиб тушганимда, у ердаги танишларим бир ресторанда зиёфат уюштиришди. Ресторанга бордик. Қарасак, ресторанда одам кам, бир нечта ёши улуғ аёллар бор, бир четдаги столда ёш эр-хотин ўтирибди. Олдиларида иккита тарелка овқат ва иккита ичимликдан бошқа нарса йўқ. Биз ҳам бир столга ўтирдик, қорин ҳам очқаб кетганди, шундан шеригим кўпгина овқат буюртма берди. Ресторан тинч экан, овқат ҳам тезда келди.

Овқатланиб бўлиб, туриб кетаётганимизда овқатни деярли учдан бири тарелкада ортиб қолган эди. Ресторан эшигига етиб бормаган ҳам эдикки, кимдир бизни чақирди, қарасак ёши улуғ хонимлар ресторан бошлиғига нималарнидир гапиришяпти. Билсак, улар кўп овқат қолдириб кетаётганимиздан норози эканлар.

Шеригим: “Ўзимиз буюртма берган овқат, пулини тўладик, сизларга дахли бўлмаган нарсага нега аралашасизлар”, деди. Хонимлардан бири бизга қаттиқ ғазаб билан қараб турди-да, телефон олдига бориб, кимгадир сим қоқди…

Кўп ўтмасдан, расмий кийимда бир киши кериб келди, ўзини «ижтимоий таъминот муассаса»сининг зобити деб таништирди. Бизга 50 марка (пул бирлиги) жарима солди. Биз жавоб қайтаролмадик. Шеригим узр сўраб 50 марка тўлади. Зобит самимий оҳангда: «Ортиб қолмаслигига кўзларинг етган таомни буюртма беринглар, пул ўзларингники, лекин ресурслар барчаники.

Дунёда кўплаб одамлар ресурс, озиқ-овқат тақчиллигига дуч келмоқда, сизлар эса беҳудага кетказяпсизлар». Биз роса хижолатда қолдик. Унинг гаплари ҳақ эди.

Биз шуни тафаккур қилишимиз керак, бизнинг юртларда (Араб давлатлари) ўзи ресурс кўп эмас, шундай бўлса ҳам, бировни чақирсак, одамлар нима дейди, деб, кўп егуликлар харажат қилиб юборамиз.

Натижада кимлардир зор бўлаётган кўплаб овқатлар исроф бўлиб қолиб кетади. Бу биз учун амал қилишимиз керак бўлган дарс бўлди.

Шеригим ўша жиноят қоғозини суратга олиб, ҳар биримизга эсдалик сифатида биттадан нусха берди. Биз уни ҳеч қачон исроф қилмаслигимизни эслатиб турсин, деб хонамиз деворига осиб қўйдик… «Пул ўзингники, лекин ресурслар барчаники».

Бу ҳикматни ҳар қачон овқатланганимизда, ёки душ қабул қилганимизда, ёки ресурслардан, масалан, электр, газ, сув ва ҳаказо… қай бири бўлсин, ишлатаётганимизда эслашимиз даркор !!!

Ресурсларнинг барчаси Аллоҳнинг неъмати, агар биз уни исроф қилиб юборсак, оқибатда унга зор бўлиб қолишимиз эхтимоли катта.
Уни ато қилган Роббимизга шукр қилиб, уни тежаб, керагича ишлатсак, Роббимиз уни яна ҳам зиёда қилади.

Аллоҳ таоло марҳамат қилган: “Еб-ичинг, (лекин) исроф қилманг! Чунки У зот исроф қилувчиларни севмас”.

Муҳаммад Яҳёхон Муҳаммадхон ўғли таржимаси

Бугун шундай замонда яшаяпмизки,  айримлар молу дунёга муккасидан кетиб, ҳалоллик, имон-эътиққод, дину диёнатни унутиб, тап тортмай, қулоқларигача гуноҳга ботишяпти. Бировнинг ҳақига хиёнат қилиш оддий ҳолга айланиб қолди. Боз устига, энг нимжон инга (Анкабут сураси, 41-оят) қиёсланаётган интернет, ижтимоий тармоқлар орқали тиқиштирилаётган “оммавий маданият” номи остидаги беҳаёликлар, разилликлар имони заиф, маънавияти суст кишиларни йўлдан урмоқда. 

Қулоғимизга тез-тез “Бозорда тижорат қиладиган икки дўстпичоқлашибди”, “Фалончи танишидан иш сўраб борган экан, уни чет элга сотиб юборибди”, “Ишлатиб, “пешона тери”ни бермабди”, “Бир ота-онанинг фарзандлари келишолмаяпти”, деган гаплар чалинади. Ҳатто ор-номус, ҳамият, ғурур каби туйғулар бегона бўлган айрим кимсалар ҳамма айбни қилиб, ойнаи жаҳонга чиқиб, гўё ўзини “оппоқ қилиб” кўрсатишга уринмоқда.

Хўш, биз қачондан бери шундай аҳволга тушиб қолдик?

Жавоби оддий. Биз Аллоҳ ва Расулининг буйруқларига итоат этмай қўйганимиздан бери аҳволимиз шу. Расулуллоҳдан ўрнак олмай қўйдик, саҳобаларнинг ҳаётига қизиқмадик, улуғларимизга эргашмаяпмиз. Бунинг оқибатида ҳар хил иллатлаар илдиз отяпти.

Аллоҳ таоло Аҳзоб сурасининг 21-оятида марҳамат қилади: «(Эй имон келтирганлар!) Сизлар учун – Аллоҳ ва охират кунидан умидвор бўлган ҳамда Аллоҳни кўпёд қилган кишилар учун Аллоҳнинг пайғамбарида гўзал намуна бордир».

Келинг, Сарвари коинотнинг ҳаётларига назар солайлик, шояд ибрат олсак.

Саодат асрида Ибн Абу Сарҳ деган кииши бўлган. У ҳазрати Усмоннинг кўкалдоши эди (Абу Нуайм, “Маърифатус саҳоба”, 3/160). Ислом тарихида Ибн Абу Сарҳ номи билан машҳур бўлган бу одам Ҳудайбия сулҳидан сўнг Мадинага келиб, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳузурларида имон келтириб, мусулмон бўлади. Бу ҳодиса ҳазрати Усмонни жуда қувонтиради.

Ўқиш-ёзишни билган Ибн Абу Сарҳга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ваҳий котиби вазифасини юклаганлар (Ибн Абдулбарр, “Ал-истиъоб”, 2/375;  Ибн Ҳажар, “Ал-исоба”, 2/317.). Лекин бу бетамиз кимса қисқа фурсатда ҳаддидан ошиб, мусулмон кишига ярашмайдиган сўзлар айта бошлайди. У ер-бу ерда: “Муҳаммад нималар ёздирганини ўзи ҳам билмайди. Мен хоҳласам, унинг ёздирганларини ўзгартиришим мумкин” (Абу Нуайм, “Маърифатус саҳоба”, 3/160),  деб ғулдираб юради.

Бу гаплари билан мунофиқларнинг тегирмонига сув қуяётган Ибн Абу Сарҳ ҳаддидан ошиб, олов билан ўйнашаётганини, бунинг оқибати ёмон бўлишини англаб, жуфтакни ростлаб қолади. Маккага етиб бориб, ўша ерда муртад бўлади.

Ибн Абу Сарҳ қилган ишларидан асло пушаймон бўлмади. Макка фатҳ этилгач, Пайғамбаримиз томонларидан “Каъбапўшга беркиниб олган бўлса ҳам, топсангиз, ўлдиринг” буйруғи билан эълон қилинган “қора рўйхат”да унинг ҳам оти бор эди.

Бу эълонни эшитган Ибн Абу Сарҳ қўрқиб кетиб, ҳазрати Усмоннинг ҳимоясига кирди. Ҳазрати Усмон унинг бу таклифини қабул қилиб, уни чодирида яширади.

Кейинроқ уни Расулуллоҳнинг ҳузурларига келтириб, кечиришларини сўраган, лекин ижобий жавоб ололмаган. Оёқ тираб туриб олиб сўрайверишдан чарчамаган ҳазрати Усмоннинг илтимосларини охири Набиййи муҳтарам қабул қиладилар. Шундан сўнг Ибн Абу Сарҳ қўйиб юборилади.

Улар кетгач, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам:

– Орангиздан бир қаҳрамон чиқиб, шу муртадни ўлдириб қўя қолмади-да, – деган мазмунда гапирадилар.

– Ё Расулуллоҳ, кўзингиз билан имо-ишора қилганингизда ёки қошингизни қимирлатиб ққўйганингизда мен уни боплар эдим, – деган бир саҳобага Расулуллоҳ:

– Пайғамбар асло хиёнат кўзи билан қарамайди, – деганлар (Ибн Ҳишом, 4/52; Ибн Абдулбарр, “Ад-дурар”, 260).

Бу ҳодиса ҳақида чуқур тафаккур қилиш фойдадан холи эмас. Чунки Ибн Абу Сарҳ билан бирга Каъбапўшга яшириниб олган бўлишса ҳам ўлдириладиганлар орасида Икрима ибн Абу Жаҳл, Сафвон ибн Умайя, Ваҳший, Ҳаббор ибн Асвад каби кимсалар бор эди (Ибн Ҳиббон, “Ас-сийра ан-набавийя”, 248). Уларнинг барчаси Маккадан қочиб кетишди.

Шу билан бирга, Икриманинг аёли (Абу Жаҳлнинг келини) Пайғамбаримизнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳузурларига келиб, ўзини танитган ва эрининг кечирилишини сўраган. Расулуллоҳ эътироз қилмасдан, буни маъқул кўрганлар (Ибн Ҳишом, 4/60). Умайр ибн Ваҳб Сафвон ибн Умайянинг кечирилишини сўраб келган ва унинг илтимоси ҳам рад этилмаган.

Кейинги йилларда Ҳаббор ва Ваҳший ҳам кечирилишини сўраб алоҳида-алоҳида мурожаат қилган. Уларнинг истаклари ҳам дарҳол қаноатлантирилган.

Ҳазрати Усмоннинг Пайғамбаримизга ким эканлиги маълум. Унинг Расулуллоҳ билан керак бўлса, Умайр ибн Ваҳб, Абу Жаҳлнинг келини Умму Ҳаким билан қиёслаб бўлмайдиган даражада яқинлиги бор. Лекин, шунга қарамай, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Ибн Абу Сарҳни қўйиб юборишни истамаганларининг ўзига яраша сабаблари бор, албатта.

Балки келажакда ҳазрати Усмоннинг бошига тушадиган турли мусибатлар ва бу мусибатларни ташкиллаштирадиганлар орасида Ибн Абу Сарҳнинг ҳам қўли бўлиши Расулуллоҳга ошкор қилингандир.

Ҳазрати Усмон кўкалдоши Ибн Абу Сарҳнинг қўлидан тутиб Расулуллоҳнинг ҳузурларидан чиқаётганида хурсанд эди. Аммо, у эртага ҳам хурсанд бўла оладими?..

* * *

Шу ўринда эътибор қаратишимиз муҳим бўлган бир нукта бор. У ҳам бўлса, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бир ишора қилиб, муртад Ибн Абу Сарҳни ўлдиртириб юборишлари ҳам мумкин эди. Лекин оламларга раҳмат қилиб юборилган зотга хиёнат у ёқда турсин, ҳатто жуда арзимас нохуш хатти-ҳаракат ҳам ярашмайди. Келажакда куёвининг қотиллари сафидан жой оладиган хоинни кечириш – фақат Расули акрам алайҳиссаломга хос фазилат.

Бундай ишлар бизнинг қўлимиздан келмайди – бу аниқ. Лекин, ҳеч бўлмаса, У зотга муносиб уммат бўлиб, асло хиёнат кўчасига кирмайлик, бир-биримизнинг айбимизни, хатою камчиликларимиз ковламайлик (зотан, бу иш мўмин кишига мутлақо ярашмайди), гуноҳлар гирдобига тушиб қолмайлик. Шуни эпласак – марра бизники!

Толибжон НИЗОМ

Халқимиз маблағ топса, яхши ният билан тўйга жамғаради. Лекин бу одат одамларнинг жаҳолати боис иллатга айланиб бормоқда. Бугунги кунда тўй, маърака ва маросимларда меъёр, миллий урф-одат ва динимиз белгилаб берган чегарадан чиқиб, риёга, исрофга йўл қўйилмоқда. Очиқ-сочиқ либослар, турнақатор тўй кортежлари ижараси, келин-куёвлар маънавиятимизга умуман тўғри келмайдиган вальс, турли “каш­фиёт”ларга ружу қўйиши, маъракаларга ҳаддан зиёд меҳмон таклиф этилиши... Бу рўйхатни яна узоқ давом эттириш мумкин.

Бу иллатлар жамиятни таг-тубидан емиради, тараққиётга тўсиқ бўлади. Агар шу дабдаба, ҳашамат, ичкиликбозлик кабиларга сарфланаётган миллиардлаб маб­лағларни таълимга ёки ишлаб чиқаришга йўналтирсак борми? Қандай нати­жаларга эришган бўлардик?! Ажри улуғ ишга сарф қилинган молнинг то қиёмат­гача соҳибига савоб келтириб туриши ҳақида ҳадислар ворид бўлган.

Аъроф сурасининг 31-оятида: “...Еб-­ичинг ва исроф қилманг. Чунки У Зот исроф қилувчиларни севмас”, дея марҳамат қилинган. Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Сени икки хислат – фахрланиш ва исроф­гарчилик хатога бошламаса, хоҳлаганингни еб, хоҳлаганингни ича­вер”, де­ганлар (Имом Бухорий ривояти).

Банданинг вазифаси Аллоҳ берган неъматларнинг шукрини қилиш, уларни исроф қилмай ишлатишдир. Эҳтиёждан ортиқ еб-ичишни баъзи уламолар ҳаром деган бўлса, айримлари макруҳ санаган. Бу неъматлардан қай тарзда фойдаланганимиз, уларни қаерга сарфлаганимиз, шукрини қандай қилганимиз ҳақида сўра­ламиз.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қилганлар: “Мусулмоннинг мусулмон зиммасида олтита ҳақ бор: бир-бирингизга йўлиқсангиз, салом беринг; сизни (меҳмонга) чақирса, боринг; маслаҳат сўраса, тўғри маслаҳат беринг; акса уриб Аллоҳга ҳамд айтса, унга жавоб қайтаринг (“Ярҳамукаллоҳ” денг); бетоб бўлиб қолса, уни бориб кўринг ва вафот этса, (жанозасига) боринг”, дедилар (Имом Муслим ривояти).

Ислом шариати мусулмонларга ҳаргиз қийинчиликни раво кўрмайди. Маҳалла-­кўй олдида хижолат бўламан деб, қарз олиб ё борини сарфлаб, “худойи” қилиш шариатимизда номақбул иш саналади. Чунки Қуръони каримда: “Аллоҳ таоло сизлар учун бу динда ҳаргиз қийин­чилик яратмади” (Ҳаж сураси, 78-оят), деб айтилган.

Мусибатхоналарда “пайшанбалик”, “якшанбалик” номи билан қилинаётган, дафндан кейин маълум кун ёки ойни санаб, ай­ниқса, икки ҳайит кунларида ўтказилаётган худойи маросимларининг диний асоси йўқ.

Хайруллоҳ САТТОРОВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Самарқанд вилоят вакили ўринбосари

“Ҳидоят” журналининг 3-сонидан олинди

Матнни oлий тоифали сухандон Шуҳрат Қаюмов ўқиган