muslim.uz
Нишонга урилган гаплар: “Агар бирор халқни эгалламоқчи бўлсанг, уларни жоҳиллик ботқоғига ғарқ этишинг керак”
Қуйида келтириладиган фикрлар, ҳикматлар сайтлардан ва ижтимоий тармоқлардаги турли саҳифалардан олиб таржима қилинган.
Аллоҳ таолодан бошқа бирор киши камол сифатига эга эмас. Шунинг учун бошқаларнинг айбларини кавлашдан тийилинглар.
“Тарих муҳрлаган сўзлар”
*****
Ҳаётдаги энг хатарли кимса – каззобдир!
“Тарих муҳрлаган сўзлар”
*****
Муаммони келтириб чиқаришинг учун кучли бўлишинг шарт эмас, аҳмоқ бўлишинг етарлидир.
“Тарих муҳрлаган сўзлар”
*****
Миянгдан фойдалан! Чунки у текиндир.
“Тарих муҳрлаган сўзлар”
*****
Бошқаларга тақлид қилишинг улар қўлга киритган нарсани сен ҳам қўлга киритишингни англатмайди.
“Тарих муҳрлаган сўзлар”
*****
Маданиятли бўлишдан олдин ҳурматли бўлгин. Чунки эҳтиром маданиятнинг ярмидир.
“Тарих муҳрлаган сўзлар”
*****
Ақлнинг куч-қуввати ҳақиқатни кўтаришга, унга бардош беришга қодирлиги билан ўлчанади.
“Тарих муҳрлаган сўзлар”
*****
Агар бирор халқни эгалламоқчи бўлсанг, уларни жоҳиллик ботқоғига ғарқ этишинг керак.
“Тарих муҳрлаган сўзлар”
*****
Интернет материалларидан тўплаб, таржима қилувчи
Нозимжон Иминжонов
Оилаларимиз тинч ва мустаҳкам бўлсин!
Ҳозирги кунда ақд никоҳ қилиб, янги қурилган оилада эр-хотиннинг ҳақ-ҳуқуқлари ва мажбуриятлари, уларга амал қилиш, оилани ташкил қилиш ва уни бошқариш, қолаверса, бахтли қилиш энг долзарб масалалардан бири бўлиб турибди. Оила мустаҳкам, бақувват ва бахтли бўлса, жамият ҳам мустаҳкам, бақувват ва бахтли бўлиши ўз-ўзидан аёндир.
Ёш оилаларни яхши тинч-тотув яшаб кетишларида қайнона-қайноталарнинг вазифалари беқиёсдир. Қиз болага оила қуриб, ўзи билмаган, кўрмаган бошқа бир янги оилага келиб қўшилиб, уларни ҳар бир аъзосини ўрганиб керагича муомала қилиш вазифаси анча масъулиятлидир. Ўз уйида ота-онасига эркаланиб юрган қиз янги оилага келганидан сўнг унинг паст-баланд жойларини билишида қайноналар бор меҳрларини бериб улардан айб-нуқсон қидирмасдан, билмаган ишларини ўргатишлари керак. “Болам, бу иш унча ўхшамабди, бунақа қилишингиз керак эди, кейинги сафар мана бундай қилинг, десалар, келинлар ҳам бундай муомаладан кейин ўзларини худди ўз уйларида юргандек тасаввур қиладилар. Аммо аксинча, улардан айб қидириб: “Овқатингиз шўр бўлибди, кирни яхши дазмол қилмапсиз, деб бўлар-бўлмас айблар ахтаришлари яхши эмас. Айниқса, ўғли келганда келинни унга ёмонлаб, арзир-арзимас камчиликларини айтиб, куёвни келиндан секин-аста кўнгли қолишига ўзлари сабабчи эканликларини билмаяптилар. Охир-оқибат оилага дарз кетиб, ажрашишлар кўпайиб борадиган ҳолга келиб қолаяпди. Баъзида илмсиз қайноналар томонидан келинига: “Ўғлим қўймаса, мен қўйдим, уйингга кетавер!” деб ҳам айтадиганлари топилади. Бу эса шариатга мутлақо зиддир. Унинг ўрнига оилани ислоҳ қилиш, унинг тинч-тотув яшаб кетишига кўмаклашишни ўз бурчлари деб билсалар нур устига аъло нур бўлар эди.
Баъзи қайноналарнинг қиз танлашда келинларни бойроқ жойдан олишга, қизнинг отаси яхшироқ жойда ишласа, мебелларни хорижникидан қилса деган умидда ҳам келин қиладиганлари топилади. Дунё матоҳи ҳеч қачон оилаларни мустаҳкам бўлишида муҳим аҳамият касб этмайди.
Яна бир муҳим масала устида тўхталсак, қайноналар келинлари ҳомиладор бўлганларида уларни ўз қизлари каби кўриб, уларга руҳан ва жисмонан ёрдам берсалар, қилган ҳар бир заррача яхшиликлари эвазига Яратгандан кўпдан кўп ажру савоблар олишларини бир ўйлаб мулоҳаза қилиб кўрсалар мақсадга мувофиқ бўлар эди. Аксинча улар: “Ҳа, бизлар ҳам бундай даврни бошимиздан ўтказганмиз, нима қилибди, дейдилар. Бундай қилиш ўрнига келинларнинг ҳомиладорлик сабабли ишлари қолиб кетаётгани ҳақида қайғурадилар. Бундай вақтларда ўз келинларига кўмакчи бўлсалар, туғилажак набиралари ҳам соғлом бўлиб туғилишида ўзларининг ёрдамларини аямасалар кўп яхшиликларга сабабчи бўладилар. Ҳозирги келинлар яшаб турган вақт билан қайноналар яшаган давр тенг эмас. Ҳар бир замоннинг, ҳар бир вақтнинг ўз ўлчов тарозуси бор.
Энди келинларга ҳам тавсияларимиз бор, эрига яхшилик қилиш сирасига унинг ота-онасига ва бошқа қариндошларига яхшилик қилиш ҳам киради. Зотан, аёлнинг уларга яхшилик қилиши шариатнинг талаби. Ота-онага яхшилик қилиш ва қариндошларга силаи раҳм қилиш қанчалик улуғ аҳамиятга эга эканини ҳар бир мусулмон яхши билади. Келин учун эрининг отаси ота ўрнида, онаси она ўрнида бўлганидек, куёв учун ҳам аёлининг отаси ота ўрнида, онаси она ўрнида бўлади. Шунингдек, бошқа қариндошлари ҳам шулар жумласидандир. Қарс икки қўлдан чиқади, дейилади. Қайноналарга айтадиганларимиз: Келинларни ўз фарзандингиз каби кўринг, яхши кунларида дўст, оғир кунларида ҳамдард бўлишга ҳаракат қилинг. Келинларга айтадиганларимиз: куёвнинг онасини ўз онангиз, отасини ўз отангиз каби, қариндошларини ҳам ўз қариндошларингиздек кўришга ҳаракат қилинг. Бу қилаётган яхши амалларингиз қиёматда катта ажру савобларга эга бўлишингизда сабаб бўлишини яхши ўйлаб, мулоҳаза қилиб кўринг. Куёвлар эса оналарининг ҳурматларини ўз ўрнига қўйган ҳолда, ўз аёлини бўлғуси фарзандларининг онаси эканлигини эсдан чиқармасалар, деймиз. Фарзандлари соғлом, хонадонлари тинч оилалар – жамият таянчидир.
Зарифа Маҳкам қизи
Фарзандингизни “ўлдириб” қўйманг...
Ҳаммамизга таниш манзара: кўча-куйда, поезд ёки автобусда кетаётган бошқа миллат вакиллари эндигина тили чиққан боласининг ҳар бир саволига худди катта одамга тушунтираётгандек, мукаммал жавоб беради. Биз учун бу икки карра ҳайратомуз: биринчиси – ота-онанинг гўдак фарзандига “эринмасдан, майдалаб” тушунтириши бўлса, иккинчиси – шугина “тирмизак”нинг худди катталардек фикрлаши ва гапларининг бурролиги! Агар ўша гўдакка микрофон тутсангиз ҳам, у ҳеч тортинмасдан, фикрини бошқаларнинг “қолипи”га солмай жавоб берадики, ҳайратланмай иложингиз йўқ!
Буниси ҳам – ҳаммамизга таниш ўзбекона манзара: серсавол боласининг саволларига она (ота), аввалига болаларча содда жавоб беради (масалан, “бўжи” опкетди, ташла, “қих” бўлади ва ҳ.к.) Савол кетидан савол ёғилавергач, “чарчаган” ота (балки, саволга жўялироқ жавоб топа олмаганидан) энг ишончли “усул”ни қўллайди: “Бор, ойингдан сўра”. Онаси, табиийки, отадан ҳам “бандроқ” бўлади. Боласини койиб беради: “Бирпас жим
тур, чарчадим. Тавба! “Худонинг уйи қаерда” эмиш! Мен қаердан биламан? Бола бўлсанг – боладай бўл-да!”
Кўпинча, серсавол ва сермулоҳаза ўқувчи мактабда ҳам олқишланмайди. Ўз фикрига эга болалар, ўзлари билмаган ҳолда ўқитувчи ва мутасаддиларга “ноқулайлик” туғдириши мумкин. Ундайлар ҳақида: “кўп гапиради, “ақлли”лик қилади”, дейдилар. Баъзан, салбий маънода қўлланиладиган “ақлли” деган таъриф ёш мутахассисга “айб тамғаси” бўлиб босилиши ҳеч гап эмас! “Ўзбекчилик”да: “Бизга ҳақиқат эмас, тўғри сўз керак”, деган тагдор ибора бор.
Кўпинча, “ҳақиқат машъали”, уни баланд тутган одамнинг ўз қўлини куйдиради. Шунинг учун, ўз фикрини эркин ва очиқ билдирувчи одамларни баъзан хушламайдилар.
Чиндан ҳам, бундайлар “ўзбекчилик”нинг “ёзилмаган қонунлари” ва нозик жиҳатларини унчалик ҳис этмайдилар. “Ўз ўрни ва вақтида айтилмаган ҳақиқат – ёлғондан ҳам ёмон”, “Биламан дедим – тутилдим, билмайман дедим – қутилдим” деган каби мулоҳазаларни маҳкам тутганмиз. Бунинг ижобий ва шу билан бирга, салбий жиҳатлари ҳам йўқ эмас.
Аслида очиқ ва тўғри сўзни, ҳақиқат ва Ҳақни инсонга болалик чоғларида ота-она ва оила сингдириши лозим. Боланинг улғайиши яхши бўлса, ёшлигиданоқ унга дунё ва охират ҳақида тўғри маълумотлар берилса, балоғатга етган вақтда бу сўзлар унга таъсир қилувчи, фойдали, қалбида гўё тошга нақш ўрнашгандай мустаҳкам жой олади. Агар боланинг улғайиши бунинг акси бўлиб, ўзи истаган саволларга жавоб топа олмаса бора-бора у ўйин, ёмонлик, беҳаёлик, таом ва либос очкўзлиги, зийнат, мақтанчоқликка ўрганиб, қалби ҳақиқатни қабул қилмайдиган бўлиб тошдай қотиб қолади. Ишларнинг энг муҳими тарбияга эътибор беришдир, чунки бола фитратан яхшилик ва ёмонликларни баравар қабул қилувчи этиб яратилгандир. Албатта ота-оналари уни икки тарафнинг бирига мойил қилишади.
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: «Ҳар бир гўдак фитратда туғилади. Ота-онаси уни ё яҳудий, ё насоро, ё мажусий қилиб қўйишади» (Имом Бухорий ва Муслим ривояти).
Саҳл ибн Абдуллоҳ Тустарий айтадилар: «Уч ёшлигимда кечаси турар эдим ва тоғам Муҳаммад ибн Сиворнинг намозларига қараб турардим. Бир куни менга «Сени яратган Аллоҳни эслайсанми?» дедилар. Мен: «Уни қандай эслайман?» дедим. Шунда у киши: «Кўрпангга ётаётган вақтингда тилингни қимирлатмасдан уч марта қалбинг билан «Аллоҳ мен билан бирга, Аллоҳ менга қараб турувчи, Аллоҳ мени кўриб турувчи», дегин», дедилар. Ана шуни бир неча кун айтдим, сўнгра у кишига буни изҳор қилдим. Менга «Яна ҳар кеча етти мартадан айт», дедилар. Яна бир неча кун айтдим. Сўнгра у кишига билдирдим. Менга «Яна ҳар кеча ўн бир мартадан айт», дедилар. Айтдим, ана шунда қалбимга унинг ҳаловати тушди. Шундан бир йил ўтгандан кейин тоғам яна менга «Сенга ўргатган нарсамни ёдингда тут ва то қабрга киргунингча доим уни айтиб юр, чунки у сенга дунёда ҳам, охиратда ҳам фойда беради», дедилар. Шуни бир неча йил давомида айтиб юрдим. Ботинимда ҳам унинг ҳаловатини топдим. Сўнг тоғам менга бир куни «Эй Саҳл, қайси бир инсон билан Аллоҳ бирга бўлса, унга қараб турувчи ва уни кўриб турувчи бўлса, у киши Аллоҳга осийлик қила оладими? Сен ҳам Аллоҳга осий бўлишдан сақлан», дедилар. Мен ёлғиз юрар эдим, мени мактабга юборишди. Мен: «Мақсадларим (яъни, Аллоҳга яқинлашишга интилиш) тарқалиб кетишидан қўрқаман», деб айтдим. Лекин улар муаллим билан мен бир соатга бориб, таълим олгач, қайтиб келишимга шартлашиб олишди. Мактабга бордим ва Қуръонни таълим ола бошладим. Уни олти ё етти ёшимда ёдлаб бўлдим. Ҳар куни рўза тутардим. Таомим эса ўн икки йил ичида арпа нони бўлди. Ўн уч ёшлигимда бир масала чиқиб қолди. Оиламдан Басрага ана шу масалани сўраш учун юборишларини сўрадим. Басрага бордим ва уламолардан сўрадим, бирон киши саволимга жавоб бера олмади. Басрадан Ибодонга бир кишининг олдига бордим. У кишини Абу Ҳубайб Ҳамза ибн Абий Абдуллоҳ ал-Ибодоний, дейишарди. У кишидан масалани сўрадим, менга жавоб бердилар. Мен олдиларида бир муддат қолиб, илмларидан фойдаландим ва одобларини ўргандим. Сўнгра Тустарга қайтиб келдим. Овқатим учун бир дирҳамга арпанинг ўзини сотиб олиш билан кифояландим. Шуни янчиб нон қилиб беришарди. Бир увқиясини ҳар кеча саҳарлик пайтида тузсиз ва нонхурушсиз ердим. Бир дирҳам бир йилга етарди. Сўнгра уч кеча кетма-кет оч юриб, кейин едим. Сўнгра беш кеча, сўнгра етти кеча, сўнгра йигирма беш кеча оч юрдим. Мана шу ҳолда йигирма йил ўтди. Сўнг ер юзига бир неча йилга саёҳатга чиқдим. Кейин Тустарга қайтиб келдим. Кечанинг ҳаммасида Аллоҳ хоҳлаганича қойим бўлар эдим». Аҳмад айтдилар: «Аллоҳга йўлиққунларича у кишининг туз еганларини кўрмадим».
Яна бир ҳикояда айтилишича, Миср подшоҳи Рум султони билан адоват биносини бузиб, дўстлик риштасини боғлади ва ўз ўғлига унинг қизини никоҳлаб берди. Бу икки давлат соҳиби бир-бири билан дўстлашганидан иккала мамлакат ҳам обод ва фаровон бўлди.
Бир куни Миср подшоҳи Рум шаҳаншоҳига нома юбориб, унда: «Фарзандларимиз ҳаётимизнинг асоси ва тириклигимизнинг нишонасидирлар, бизлар вафот этганимиздан кейин ному нишонимиз ҳаётда улар орқали яшаб қолади. Мен ўғлим учун ажойиб, нафис матолар ва ҳисобсиз яхши от, туя ва бошқа ҳайвонлар, қуллар, кўшк ва иморатлар захира қилиб қўйдим. Сиз фарзандингизнинг келажаги учун қандай тадбир кўрдингиз?», деб сўради.
Рум подшоҳи мактубни ўқиб, табассум қилди ва дедики: «Мол бевафо, ёру дилдор бебақодир, унинг ҳисобини қилмоқ не керак. Бу беш кунлик ўтар дунёда ўткинчи матоларга алданиш керак эмас. Мен фарзандимни адаб ва тарбия сарпоси билан ораста қилдим, яхши сифат ва одобларни унинг учун захира қилдим. Молга завол етади, аммо яхши хулқ, тарбия ўзгармайди ва йўқ бўлмайди». Миср подшоҳи бу сўзлар ростлигини тасдиқлабди.
Хулоса ўрнида. Фарзандингиз туғилганда қандай қувонган бўлсангиз, у савол беришни бошлаганда ҳам шундай қувонч билан жавоб беринг. Болажонингиз билмоқчи бўлган нарсаларни айтинг, дунё ва охират ҳақида, Аллоҳ таоло ва унинг неъматлари хусусида гўдагингизга тўғри маълумотлар бериб боринг. Жажжи мурғак қалб эгаларини ҳеч қачон алдаманг, уларга ғазаб қилиб нафратланишни ўргатманг. Энг аввало ўзингизни тафтиш қилиб, яхшилар қаторига киришга ҳаракат қилинг. Зеро, фарзандингиз албатта сиздан ўрнак олади...
Манбалар асосида Саидаброр Умаров тайёрлади
Улуғлар пандлари
Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай деган:
وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّكِرٍ
“Дарҳақиқат, Биз Қуръонни зикр учун осон қилдик. Бас, зикр қилувчи борми?!” (Қамар сураси, 17-оят)
Ибн Қаййим раҳимаҳуллоҳ бу оят ҳақида шундай деганлар:
“Зикр учун осон қилиб қўйилган деган жумла осонлаштиришнинг бир неча турларини ўз ичига олади:
Биринчиси: лафзлари ёдлаш учун осон қилиб қўйилганини;
Иккинчиси: маънолари тушуниш учун осон қилиб қўйилганини;
Учинчиси: буйруқлари ва қайтариқлари бўйсуниш, эргашиш учун осон қилиб қўйилганини”.
*****
Ким дили кенгайишини, гуноҳи мағфират қилинишини, ташвишлари аришини ва ғамлари кетишини истаса, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга саловот айтишни кўпайтирсин!
Ибн Қаййим раҳимаҳуллоҳ
*****
Агар солиҳлар билан уларнинг амалларида мусобақа қилолмасанг, унда гуноҳкорлар билан уларнинг истиғфорларида мусобақа қил!
Ибн Ражаб раҳимаҳуллоҳ
*****
Муроса – мўминларнинг ахлоқидир. Бу – одамларга нисбатан камтар, юмшоқ сўзли бўлиш, уларга қўпол гап айтмасликдир. Булар эса улфат бўлишнинг энг кучли сабабларидандир.
Ибн Баттол раҳимаҳуллоҳ
*****
Муҳаммад ибн Восеъ раҳимаҳуллоҳга “Қандай тонг оттирдингиз, эй Абу Абдуллоҳ?” дейилди. У киши: “Ажалим яқинлашган, орзуларим узоқлашган ва амалим ёмон бўлган ҳолда” дедилар.
“Ҳиля”
*****
Мунофиқнинг учта аломати бўлади:
- Ёлғиз бўлса, (ибодатга) дангасалик қилади.
- Ёнида бирор киши бўлса, (ибодатга) фаол бўлади.
- Барча ишни қилганда, мақтов эшитишга ҳарис бўлади.
Ваҳб ибн Мунаббиҳ раҳимаҳуллоҳ
*****
Имом Шофеий раҳимаҳуллоҳ шундай дедилар: «Ўта тўқлик — баданни оғирлаштиради, қалбни қотиради, зеҳнни пасайтиради, уйқуни чақиради ва соҳибини ибодатга ярамайдиган қилиб қўяди».
Розийнинг «Одобуш Шофеий» китобидан
*****
“Қуръон мўъжизалари” саҳифасидан
Нозимжон Иминжонов таржимаси
Ақида ва тафсирга оид қадимий китоблар Шарқшунослик институтига топширилди
Айни пайтда Инновацион ривожланиш вазирлиги аҳолида сақланаётган ноёб қўлёзма, тошбосма китоблар ва тарихий ҳужжатларни Инновацион ривожланиш ва новаторлик ғояларини қўллаб-қувватлаш жамғармаси маблағлари ҳисобидан харид қилиб, Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти фондига тақдим этмоқда. Бу ҳақда ўзА хабар берди.
– Жамғарма томонидан 2018 йилда 117 турдаги 158,1 миллион сўмлик ноёб ҳужжатлар Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти фондига ўтказилди, – деди Инновацион ривожланиш ва новаторлик ғояларини қўллаб-қувватлаш жамғармаси ижро этувчи директори Бунёд Охунов. – 2019 йилнинг ўтган даврида 161 турдаги жами 417,6 миллион сўмлик ноёб қўлёзма ва тарихий манбалар харид қилинди ҳамда Фондга тақдим этилди.
Харид қилинган манбалар – тарих, адабиёт, табобат, ислом қонуншунослиги, ақида, тафсир ва бошқа турли мавзуларга тегишли бўлган китоблар, шунингдек, хонларнинг буйруқлари, қозиларнинг юридик ҳужжатлари асл нусхаларидир.
Маълумки, ҳар қандай қадимий қўлёзма ва унинг қадимги даврда кўчирилган нусхаларининг ҳар бири ноёб хусусиятга эга ҳисобланади. Тадқиқотчилар, магистр талабаларнинг диссертациялари мавзуси сифатида илмий муомалага киритилади. Лекин асл тарихий ҳужжатлар моддий қийматидан ташқари ҳуқуқ, тарих ва исломшунослик соҳалари соҳаларида муҳим тадқиқот манбаси ҳисобланади. Президент қарори ижроси жараёнида 120 дан ортиқ асл тарихий ҳужжатлар институтга қабул қилинди ва “Тарихий ҳужжатлар” коллекциясини бойишига хизмат қилди.
Институт фондига қабул қилинган ноёб манбалар сарасига кирувчи Алишер Навоийнинг “Навоий девони”, Абдураҳмон Жомийнинг “Нафахот ал-унус”, Саъдий Шерозийнинг “Шавқи гулистон”, Муҳаммад бин Юсуф Самарқандийнинг “Салоти Масъудий”, Бедилнинг “Куллиёти Бедил”, Ёқуб Чархийнинг XVI асрга оид “Тафсири Мавлоно Яъқуб Чархий”, Муҳаммад Ғаззолийнинг “Кимёи Саодат”, Аҳмад Яссавийнинг “Ҳикмат” каби қўлёзма асарлари адабиёт, тарих, қонуншунослик, исломшунослик соҳаларидаги тадқиқотлар учун муҳим манбалар бўлиб хизмат қилади.
– Одатда асл ҳужжатларнинг бир девонхонага ва қозига тегишли бўлган тўплам коллекцияси камдан кам учрайди, – деди Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти фонди мудири Шарифжон Исламов. – Масалан, Бухоро қозиларидан бўлган Мулло Бадриддин ва Мулло Шарафиддин девонхоналарида расмийлаштирилган, 1320-1330 ҳижрий йилларга тегишли бўлган ҳужжатлар тўплами соҳа мутахассислари учун ноёб тадқиқот манбаси бўлиб хизмат қилади. Шу билан бирга, тарихий ҳужжатлар орасида Хива хонларидан Абул-Музаффар Саййид Муҳаммад Раҳим Баҳодирхонга тегишли 5 та оригинал тарихий ҳужжат ҳижрий 1250-1270 йилларга (XIX аср бошларига) оиддир.
Юқоридаги қарор қабул қилингунга қадар аҳоли қўлида сақланаётган манбаларни харид қилишнинг молиявий имконияти етарли эмас эди. Натижада, фуқароларда ноёб манбаларни сақлаш бўйича зарур малака ва имкониятнинг йўқлиги боис вақт ўтиши билан улар жисмонан йўқолиб борар эди. Эндиликда институт “Қўлёзмалар фонди”га қабул қилинган ноёб манбалар халқаро талабларга мувофиқ тарздаги ҳарорат, намлик ва ёруғлик меъёрлари таъминланган ҳолда сақланмоқда.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати