www.muslimuz

www.muslimuz

 Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратларининг шогирди, Тошкент ислом институти катта устози МУҲАММАД АЙЮБХОН ДОМЛА ҲОМИДОВнинг онлайн диний савол-жавоб дастури бўлиб ўтмоқда. 

 

Саволларингизни @DiniySavolJavobBot телеграм боти ёки жонли эфир вақтида 97-900-92-94 телефон рақамига қўнғироқ қилиш орқали йўлланг!

 

Қуйидаги ижтимоий тармоқларимиз орқали савол-жавоб дастурини тўғридан-тўғри кузатинг ва бевосита иштирокчисига айланинг!

 

Youtube: MuslimTV https://youtu.be/6e7wXYozsdM

 

Facebook: MuslimUz https://www.facebook.com/muslimuzportal

 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

@muslimuzportal | @mp3muslim | @diniysavollar

الجمعة, 20 تشرين2/نوفمبر 2020 00:00

2. БАҚАРА СУРАСИ, 213–214 ОЯТЛАР

كَانَ ٱلنَّاسُ أُمَّةٗ وَٰحِدَةٗ فَبَعَثَ ٱللَّهُ ٱلنَّبِيِّ‍ۧنَ مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ وَأَنزَلَ مَعَهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّ لِيَحۡكُمَ بَيۡنَ ٱلنَّاسِ فِيمَا ٱخۡتَلَفُواْ فِيهِۚ وَمَا ٱخۡتَلَفَ فِيهِ إِلَّا ٱلَّذِينَ أُوتُوهُ مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَتۡهُمُ ٱلۡبَيِّنَٰتُ بَغۡيَۢا بَيۡنَهُمۡۖ فَهَدَى ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لِمَا ٱخۡتَلَفُواْ فِيهِ مِنَ ٱلۡحَقِّ بِإِذۡنِهِۦۗ وَٱللَّهُ يَهۡدِي مَن يَشَآءُ إِلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٍ٢١٣

213. Инсонлар бир миллат эдилар. Кейин Аллоҳ хушхабар берувчи ва огоҳлантирувчи пайғамбарларни юборди, уларга одамлар орасидаги ихтилофлар ҳақида ҳукм қилиш учун ҳақ Китобни туширди. Очиқ-ойдин ҳужжат келганидан кейин ҳам Китоб берилганлар ҳадларидан ошиб, равшан оятлар ҳақида талашиб-тортишишди. Аллоҳ Ўз изни билан мўминларни тортишган нарсаларида ҳидоятга йўллади. Аллоҳ хоҳлаган бандасини тўғри йўлга ҳидоят қилади.

Одам алайҳиссалом ва Момо Ҳаво дунёга келишганидан кейин бир фарзанд туғилса, икковлари унга Ҳақ динни ўргатишар эди. Шу тарзда ҳамма бир динда ҳеч ихтилофга бормай яшашда давом этди. Авлодлар кўпайгач, ҳар қайсиси алоҳида мизож ва табиатда туғилди, ўрталарида келишмовчиликлар пайдо бўлди, ақида ва амалда улар бир-бирлари билан тортиша бошлашди. Кейин Аллоҳ таоло шу ихтилофларни орадан кўтариш ва тўғри йўлни кўрсатиш учун пайғамбарларни юборди. Улар издошларига Аллоҳ ҳукмларини етказишар, инкор этувчиларни азоб ва жазо билан қўрқитишар эди. Парвардигорнинг Ўзи улар ўртасидаги келишмовчилик-тортишувлар хусусида ҳукм қилиши учун пайғамбарлар билан бирга самовий Китоблар ҳам туширди. Аллоҳ таоло бундай деган: "Дарҳақиқат, Биз инсонни имтиҳон қилиб, аралаш бир нутфадан яратдик. Уни эшитувчи ва кўрувчи қилиб қўйдик. Дарҳақиқат Биз уни хоҳ у шукр қилувчи (мусулмон) бўлсин, хоҳ ношукр (кофир) бўлсин, йўлга йўлладик. Биз кофирлар учун занжирлар ва ўт-олов тайёрлаб қўйганмиз" (Инсон, 2-4). Ҳақиқатда Ҳақ дин устида тортишувчилар ўша Китоб туширилган жамоа (аҳли китоблар) эди, улар очиқ-ойдин далилларни кўра-била туриб ҳам яна ихтилофга боришди.

أَمۡ حَسِبۡتُمۡ أَن تَدۡخُلُواْ ٱلۡجَنَّةَ وَلَمَّا يَأۡتِكُم مَّثَلُ ٱلَّذِينَ خَلَوۡاْ مِن قَبۡلِكُمۖ مَّسَّتۡهُمُ ٱلۡبَأۡسَآءُ وَٱلضَّرَّآءُ وَزُلۡزِلُواْ حَتَّىٰ يَقُولَ ٱلرَّسُولُ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مَعَهُۥ مَتَىٰ نَصۡرُ ٱللَّهِۗ أَلَآ إِنَّ نَصۡرَ ٱللَّهِ قَرِيبٞ٢١٤

214. Ёки илгари ўтганларга келган нарса сизларга келмай туриб жаннатга кирамиз, деб ўйлаяпсизларми? Уларга бало ва мусибат етиб, шундай ларзага тушишдики, ҳатто Пайғамбар ва мўминлар: "Аллоҳнинг ёрдами қачон келаркин?" дейишди. Ҳа, огоҳ бўлингки, Аллоҳнинг ёрдами албатта яқиндир!

Олдинги пайғамбарлар ва умматларга душман тарафидан турли кулфат ва азиятлар етганида улар сабр қилишган эди, бу уммат ҳам улардай бўлиши лозим. Меҳнат ва машаққат чекмай жаннатни орзу қилиш номуносиб ишдир. Абу Мулайка бундай деган эди: "Ибн Аббос розияллоҳу анҳумо: "Ҳатто ўтган пайғамбарлар ноумид бўлишиб" дедилар-да, Юсуф сурасининг "Бизлар ёлғончи бўлдик, деб гумон қила бошлашганида..." мазмунидаги 110-оятини ўқидилар, унга Бақара сурасининг қуйидаги: "ҳатто Пайғамбар ва мўминлар: "Аллоҳнинг ёрдами қачон келаркин?" дейишди" оятини улаб тиловат қилдилар. Огоҳ бўлингки, Аллоҳнинг ёрдами (ҳамиша) яқиндир", деб жавоб қилдилар. Сўнг мен Урва ибн Зубайр билан учрашганимда унга шу гапни айтдим" (Бухорий ривояти).

Барча оламларнинг Парвардигори бўлган Аллоҳ таборака ва таолога ҳамду санолар бўлсин!

“Элчиларнинг Имоми” Жаноби Пайғамбаримиз Муҳаммад Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга саловоту шарифлар бўлсин!

Қабристон – инсонларнинг бу дунёдаги энг сўнгги манзили. Ҳар биримиз шунча минг-минг йиллардан буён ришталари узилмай давом этиб келаётган қайсидир одамларнинг зурриётларимиз. Келажак авлод бизни яхшилик билан ёдга олиб туриши учун ҳам биз ўзимиздан олдин ўтганларни хотирлаб туришимиз, шу анъанани фарзандларимизга қолдириб, улар онг-тафаккурига сингдириб кетишимиз зарур. Ана шу бурч, ана шу зарурат, жумладан, ҳар биримиздан қабристонларимизга ниҳоят даражада эътиборли бўлишни тақозо этади.

Ҳар бир инсоннинг жамиятда ўз ўрни, мавқеи, иззат-ҳурмати бўлгани каби, у ўтганидан кейин ҳам ортда қолганлар хотирасида шу иззат-ҳурмат сақланиши керак. Муқаддас динимизда ўтганлар қабрини зиёрат қилиш ҳам энг катта савоблар қаторига киритилган.

Азизлар, ўтганларимизни ёдга олиб, уларнинг руҳларини шод этиш улуғ савобли амаллардандир. Зеро марҳумларнинг ҳоки поклари қўним топган масканларни обод қилиш ва уларнинг ҳақларига дуолар қилиш – барчамизнинг инсоний бурчимиздир. Бу ҳақда Аллоҳ таоло Ўзининг Каломи мажидида марҳамат қилиб айтадики: “Улардан кейин (дунёга) келган зотлар айтурлар: “Эй Раббимиз! Ўзинг бизларни ва биздан илгари имон билан ўтганларни мағфират этгин ва қалбларимизда имон келтирган зотларга нисбатан гина пайдо қилмагин! Эй Раббимиз! Албатта, Сен меҳрибон ва раҳмли зотдирсан!” (Қуръони карим, Ҳашр сураси 10 оят).

Ушбу оятда инсоннинг вафотидан кейинги ҳақларидан бири уни яхшилик билан эслаш, хотиралаш ва ҳаққига хайрли дуо қилиш, мағфират сўраш экани айтилмоқда. Имом Насафий ўзларининг “Мадорикут танзил ва ҳақоиқул таъвил” номли тафсирларида келтиришларича, Ҳазрат Умар разияллоҳу анҳу оятда зикр қилинган кишилар ҳақида: “Бу жамоага Қиёматгача Исломда таваллуд топганлар барчаси киради”, деган эканлар.

Муборак дини мубинимизда ўтганларимизнинг қабрларини зиёрат қилиш – суннат амаллардир. Жаноби Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадинаи мунавварага келганларидан кейин шундай марҳамат қилдилар: “Сизларга қабрлар зиёратини тақиқлаган эдим. Мана энди қабрларни зиёрат этаверинг, зеро у сизларга охиратни эслатади” (Имом Термизий ривоятлари).

Демак, қабристонга борганда у ерда ётган марҳумларнинг аҳволини ўйлаб, ундан ҳар ким ўзига дарс ва ибрат олиши лозим.

Шунга қарамасдан, диёримизнинг айрим қабристонларида аҳвол кўнгилдагидек эмаслиги маълум бўлиб қоляпти. Афсуски, баъзи мозорлар қаровсиз ҳолда ётгани, у ерда номуносиб хатти-ҳаракатлар қилинаётгани, қабрларни пайхон қилинаётгани, қабр оралаб, ўзбошимчалик билан ўтиш йўли қилингани аён бўлмоқда. Шунингдек, баъзи қабрларнинг йиллаб (!) тозаланмагани ҳам жуда ташвишланарли ҳолатлардир. Айрим қабристонларда чиқиндилар йиғилиб ётганидан ҳам кўз юмиб бўлмайди.

Қабристон, аслини олганда, фақат Арафа, Ҳайит, Рамазон ёки бошқа байрамлар кунлари эмас, балки мунтазам эътиборда бўлиши лозим! Маҳаллалар, корхона ва ташкилотлар жамоалари ташаббус кўрсатиб, яқин ҳудудлардаги кабристонлар, қариндош-уруғларининг хилхоналарини тозалаб, обод этишга бош қўшишга, қабристонларни ободонлаштириш ишларига бел боғласак, айни муддао бўлар эди.

Таассуфки, шу кунларда қабристонлар ёки унинг ёнидаги бирор жойга келувчилар қабристон оралаб, мозорларни босиб келиш ҳолатлари кузатилаётгани, қабристонга зиёратга борганда зиёрат одобларига риоя қилинмаётгани, хусусан, қабрларни босиш, оёқости қилиш ва бошқа шу каби ҳолатлари учрамоқда.

Ислом динимизда вафот этганларга эҳтиром кўрсатиш, мусулмон киши тириклар тугул, маййитларга ҳам озор бермаслиги ҳақида кўп баён этилган. Барча ўтган аждодлар хотирасини улуғлаш, уларга ҳурмат-эҳтиром кўрсатиш ва қабристонларни ободонлаштириш – ҳам диний, ҳам дунёвий бурчимиздир!

Халқимизда “мозорга, бозорга эътибор берган элнинг келажаги бор” деб бежиз айтилмаган. Аждодлар хотирасини ёд этиб, эзгу ишларини давом эттириш, ўтганларимизнинг манзил-маконларини обод қилиш, озода сақлаш – тенги йўқ савобли иш!

Демак, қабристонларни обод қилиш, қабрлар атрофини тартибга келтириш ва мозорларни пайхон қилмаслик ҳар биримизнинг муҳим ишларимиздан эканини унутмаслигимиз зарур.

Қабристонларни тоза тутиш, манзарали дарахтлар ва гуллар экиб обод қилиш хайрли ва намунали ишлардан саналади. Шариатимизда қабрларни босиб, устидан ўтиш макруҳ ҳисобланади. Демак, инсоннинг қадри шунчалик улуғ ва азиз, юксак ва баландки, у тириклик даврида ҳам, вафот этгандан кейин ҳам бирдек ҳурматга лойиқ зотдир!

Яна шу нарсани таъкидлаш лозимки, бизнинг доно халқимиз вафот этган марҳумлар қабрларини мунтазам зиёрат қилиб туриш билан бирга, уларнинг қабр ва мозорларини кўркамли холатга келтириб қўйишни ҳам чиройли одат тусига айлантирганлар.

Ёши улуғ инсонларимиз вақти-вақти билан ўз фарзандлари, набиралари, эвараларини қабристонга олиб келиб, аждодлари ётган маконни зиёрат қилиши: «Бу ерда буванг, бу ерда бувинг, бу ерда тоғанг, бу ерда амакинг, бу ерда холанг, бу ерда амманг... ётибди», – деб тушунтириши, ўтганларнинг яхши ишларини эслаб, ёд этиши, қабристон атрофини тозалаб туришни ўргатиши, ушбу жойнинг муқаддас ва азиз эканлиги тўғрисида панд-насиҳатлар беришлари динимизнинг ҳам, халқимизнинг ҳам мақсадига мувофиқ бўлади.

Доно халқимиз “бу дунё – қайтар дунё” деб бежиз айтмаган. Ҳозир биз бу дунёдан ўтганларимизга қандай муносабат қилсак, эртага бизга ҳам фарзандларимиз шуни ўзгинасини қайтарадилар... Вояга етаётган фарзандларимиз онгига авлодларимиз қабрини зиёрат қилиб туришнинг муҳим (!) лигини сингдириб бориш улкан тарбиявий ва маънавий аҳамиятга эга. Бугун биз фарзандларимизни у ерга олиб бориб, ўз аждодларимиз ётган жойни зиёрат қилиб, қабр атрофини саранжом-саришта тутишни ўргатсак, бу беқиёс одат кейинчалик улғайган фарзандларимизга бебаҳо маънавий бойлик бўлиб қолади. Зеро, шуни унутмаслигимиз керакки, буни одат қилган кишилар оиласида доим қут-барака бўлади. Кўнглига авлодлар руҳи сингган ёшлар ҳаргиз адашмайди ва ҳеч қачон ёмон йўлни тутмайди.

Ёшларимизни миллий қадриятларимизга ҳурмат ва садоқат руҳида тарбиялаш, юртимиздаги тарихий қадамжоларни, қабристон ва зиёратгоҳларни обод қилиш ва бу каби жойларни қадрлаш каби туйғуларни уларда шакллантиришга жойлардаги жамоат тадбирларида алоҳида эътибор қаратиш – ҳам замон-ҳам давр талаби, ҳам ҳаёт-ҳам шариат талабидир!

Қабр зиёрати муборак жума, якшанба, душанба ва пайшанба кунлари бўлганда фазилати кўпроқ ҳисобланади. Ҳасан Басрий раҳматуллоҳи алайҳи ҳазратлари айтадилар: "Зиёратнинг афзали – ота-онанинг қабрини зиёрат қилмоқдир. Зиёрат қилмоққа кунларнинг афзали одина, яъни, жума кунидир. Бу кунда тирикларни кўрса хуш бўладур. Ўликлар ҳам ушбу кунда хушвақт ва осудадир".

Ёшларда аждодларга бўлган ҳурмат ва эҳтиром туйғусини ошириш, уларга муносиб ворис бўлиш ва аждодлар руҳини шод этиш инсоний фазилат экани ҳақида маърифий тадбирларда маърузалар қилиш;

қабристонларда йўлакларга шағал ва бетон ётқизиш, гул ва манзарали дарахт кўчатлари ўтқазиш масалаларига катта эътибор бериш зарур.

Шу ўринда қабристон зиёрати одобларининг баъзиларини келтириб ўтамиз:

1. ниятни тўғриламоқ, ихлос билан ибрат учун зиёрат қилмоқ.

2. таҳоратли бўлмоқ;

3. қабристонга аёллар очиқ кийимларда кирмайдилар;

4. қабристонга киришда аҳли қабрларга салом бермоқ.

Ҳазрати Бурайда разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобаи киромларга, қачон улар қабристонга борсалар, ушбу дуони таълим қилар эдилар:

Ассалому алайкум, эй бу диёрнинг мўъмин-мусулмонлари! Худо хохласа, бизлар ҳам сизларга келиб қўшилурмиз. Аллоҳ таолодан бизлар ва сизлар учун офият – тинчлик-омонлик тилайман!” (Имом Муслим, Имом Насоий, Имом Ибн Можа ривоятлари);

5. қисқа муддат бўлса ҳам, дунё ишларини унутиб, охиратни ўйламоқ;

6. қабристонда виқор билан, вазмин, сокин юрилади. Баланд овозда сўзланмайди. Эҳтиёж зарур бўлса, зарурий сўзларни оҳиста ва одоб билан гапирилади;

7. қабр ёнига борганда қабрдаги зотга салом берилади;

8. қабрларни босмаслик керак, Жаноби Пайғамбаримиз Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам: “Биронтангиз қабрнинг устига ўтиргандан кўра, чўғнинг устига ўтирганингиз ва чўғ кийимларингизни куйдириб, терингизгача етгани яхшироқдир”, дедилар (Имом Муслим ривоятлари);

9. ўтганлар қабри ёнига борганда додлаб, қабр устига ўзини ташлаш, ҳар хил ножўя сўзларни айтишдан тилни тийиш зарур;

10. қабр ёнида шам, пилик ёқиш, дарахтларга латта боғлаш макруҳ;

11. қабр тошини, темирларини ўпиш, қабрни айланиб тавоф қилиш макруҳ;

12. эркак-аёл аралашиб, қабр зиёрати қилиш макруҳ;

13. қабрга сағаналар қуриш, мармар тош қўйиш макруҳдир, чунки қабрлардан ўсган гиёҳларни ўсишига тўсқинлик қилади. Ўсимликлар Аллоҳ таолога тасбеҳ айтади. Уларнинг тасбеҳлари сабабли ўша жойда ётган маййитларга Аллоҳнинг раҳмати ёғилиб туради;

14. белги учун кичикроқ тошга қабрдаги зотни исми, отасининг исми ёзилиши мумкин;

15. қабристондагиларга атаб, фарзанд тилаб жонликлар сўйиш ман этилади. Жаноби Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам мусулмонларни бундай ишлардан қайтариб, ўз ҳадиси шарифларида: “Ислом динида мозорга атаб ҳайвонлар сўйиш йўқдир”, деганлар;

16. қабристонга борганлар ҳожатларини қабрдаги зотдан эмас, балки ёрдамни, нажотни ёлғиз Аллоҳдан тиламоқ лозим;

17. қабр бошида, қабрлар зич бўлса, қабрларни босмаслик учун яқинроқ жойда Қуръон тиловат қилиниши лозим;

18. зиёратдан сўнг яна беҳад сокин ва вазмин ҳолатда чиқиб кетилади. Чиқиш вақтида қабрга таъзим қилиш жоиз эмас.

 

“Ота-онанг, қариндош қаён кетди фикр қил –

Тўрт оёқли чўпин от бир кун сенга етаро...”

 (Аҳмад Яссавий)

Хулоса: инсон бу дунёдан ўтганидан кейин ҳам унинг руҳи абадий қолади. Биз ўтганларимиз ёди билан яшаймиз. Улар хотираси – ҳаммамиз учун улуғ қадрият! Келинглар, шу муқаддас қадрият ва хотира олдидаги бурчимизни теран англайлик! 

 

Иброҳимжон ИНОМОВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари

 

الثلاثاء, 17 تشرين2/نوفمبر 2020 00:00

2. БАҚАРА СУРАСИ, 211–212 ОЯТЛАР

سَلۡ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ كَمۡ ءَاتَيۡنَٰهُم مِّنۡ ءَايَةِۢ بَيِّنَةٖۗ وَمَن يُبَدِّلۡ نِعۡمَةَ ٱللَّهِ مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَتۡهُ فَإِنَّ ٱللَّهَ شَدِيدُ ٱلۡعِقَابِ٢١١

211. Бани Исроилдан уларга қанчалаб очиқ далилларни берганимизни сўранг. Ким Аллоҳ неъматлари келганидан кейин уларни ўзгартирса, Аллоҳ албатта қаттиқ жазо берувчидир.

Аллоҳ таоло тарихда шаккоклиги ва итоатсизлиги билан машҳур бўлган Бани Исроил қавмини ҳидоятга йўллаш учун уларга жуда кўп мўъжизаларни, очиқ-ойдин далил-исботларни кўрсатиб қўйди. Масалан, уларга юборилган пайғамбар Мусо алайҳиссаломга ато этган мўъжизаларнинг ўзи бир нечадир: у киши қўлларини қўлтиқларига тиқиб олсалар, кўрганни хушнуд этадиган даражада оппоқ бўлиб чиқар эди; Фиръавн сеҳргарларини мағлуб этиш учун ҳассаларини ерга ташлаганларида у илонга айланиб, сеҳргарларнинг илонларини ютиб юборди; Мусо алайҳиссалом ҳассалари билан харсанг тошга урсалар ўн икки булоқ отилиб чиқиб, ташналикда қолган қавм сувга сероб бўлди. Аллоҳ таоло қавмнинг ўзини ҳам бутун тарихи давомида турли неъматлар, имтиёзлар билан сийлаган: қаттиқ иссиқдан ҳимоя қилиш учун улар устига булутларни соя ташлаш учун юборган, осмондан ширинлик ва бедана гўшти тушириб турган, фиръавн аскарлари ўлдириш мақсадида таъқиб қилиб, етай деб қолганида денгизни иккига бўлиб, уларни қутқарган ва ҳоказо. Аммо итоатсиз қавм шунча неъматларга шукр қилмади, ҳидоят йўлидан юрмади. Бани Исроилга ўхшаб инсонлар Аллоҳ ҳукмидан чекингудай бўлишса, Исломга Аллоҳ буюрганидай тўлалигича киришмаса, уларни оғир мусибат кутиб турибди. Аллоҳ таоло берган имон ва илмни ўзгартириб, инсонларни ҳақ йўлдан адаштирувчилар эса, Аллоҳ азза ва жалланинг қаттиқ азобига учрашлари аниқ!

زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَا وَيَسۡخَرُونَ مِنَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْۘ وَٱلَّذِينَ ٱتَّقَوۡاْ فَوۡقَهُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۗ وَٱللَّهُ يَرۡزُقُ مَن يَشَآءُ بِغَيۡرِ حِسَابٖ٢١٢

212. Кофирларга дунё ҳаёти зийнатлаб қўйилди, улар мўминларни масхара қилишади. Ҳолбуки тақводорлар қиёмат куни улардан устундир. Аллоҳ хоҳлаганига беҳисоб ризқ берур.

Куфр келтирганлар имонсиз бўлгани учун ҳам дунё ҳаётига қаттиқ кўнгил қўйган. Улар бу борада мўминлар устидан кулиб юришади, уларни дунё ҳаётидан завқлана олмасликда, берилган имкониятлардан фойдаланмасликда айблаб, масхара қилишади. Чунки имондан йироқ кимсаларга дунё ҳаёти чиройли кўрсатиб қўйилган. Улар берилган умрни фақат айшу ишратда, кўнгилхушликларга кўмилиб ўтказишни исташади. Улар ҳаёт мазмунини базми-жамшидлар, ичимликлар, бузуқликлар, ғаройиб кўнгилочар ишлар, роҳат-фароғат, лаззатларда деб билишади. Дин ва эътиқодни ортиқча иш санашади.

Буларнинг ҳаммаси ҳавойи нафсга қулликдан, икки дунёда ҳам бахтсиз бўлишдан бошқа нарса эмас! Қорнинг очмай туриб, асло тўя олмайсан, тўйиб овқат есанг сени бесаранжомлик, жиззакилик, шунингдек лоқайдлик ва бўшашувчилик босади. Наҳотки аёлнинг оғуши барқарор бахт бўла олса? Қалб ва ҳирс ҳеч қачон барқарор бўла олмайди. Маъшуқалар мақтов ва хушомадга, совға ва ҳурмат-эътиборга ўч бўлишади. Севишганлар қўшилгач, бир-бирларидан ҳафсаласи пир бўлиб, кўнгли совийди. Бу муҳаббатни бахтли деб ҳисоблай олмаймиз. Чунки уларнинг ҳар бири бошқасини охиригача таниб, у ҳақда ўйлаган хаёллари, орзу-умидлари чилпарчин бўлгач, ундаги комил жозиба бир зумда ғойиб бўлади. Шу каби ҳаддан ташқари бадавлат бўлиш ҳам мол-мулкка қул бўлиш эмасми? Инсон ўзини мол-мулк хизматига топшириб, фақат уни тўплаш ва йиққанини асраш билан овора бўлиб қолганда ўз бойлигининг қулига айланиб, бир қурол бўлиб қолмайдими? Ҳар қандай бойлик ва мол-дунё инсонга вақтинчалик бериб қўйилганини, унга қалбдан муҳаббат қўйиш катта кулфат келтиришини асло эсдан чиқармаслик керак. Бу каби кимсалар ҳақида Қуръони карим бундай дейди: "Кофир бўлган кимсалар эса (мана шу ҳаёти дунёнинг ўткинчи лаззатларидан) фойдаланиб, чорва ҳайвонлари егандек еб-ичурлар ва дўзах уларнинг жойлари бўлур" (Муҳаммад, 12). Кўнгил хотиржамлиги, одамлар ўртасидаги, инсон ва Аллоҳ ўртасидаги келишув, мана шулар ҳақиқий бахт-саодат эмасми? Бу фароғат, руҳий таскин, келишиш инсон ўз кучини, мол-мулкини бошқалар хизматига сарфлагандагина чинакамига амалга ошган бўлади. У эзгу ниятлар ва ҳаракатлар билан эзгу ҳаёт кечирсагина бунга эришади. У Аллоҳ билан ибодат ва итоат воситасида маҳкам боғлансагина Аллоҳ унинг хотиржамлиги ва фароғатини кўпайтириб қўяди, ёрдамини ва бераётган атоларини зиёдалаштириб қўяди. Имондан ташқарида бу бахт бўлиши мумкинми?

الثلاثاء, 17 تشرين2/نوفمبر 2020 00:00

Нурул изоҳ: ҲАЖ КИТОБИ (3-қисм)

Жиноятлар

(Ҳажда қилиниши тақиқланган амаллар)

Жиноятлар:

а) эҳром талабини бажарилмаганлик;

б) Ҳарами Шариф ҳурматини топташ сабабли содир бўлади.

  1. Агар фарз тавофни таҳоратсиз бажарса, битга қўй, жунуб ҳолда бажарса, битта туя сўйиши вожиб.
  2. Вожиб суннат ё тавофларни таҳоратсиз қилса, битта фитр садақаси миқдорида садақа бериши, жунуб ҳолда қилса, бир қўй сўйиши керак бўлади.
  3. Аёл ҳайз ё нифос қон тўхтамай вожиб ва суннат тавофларни бажарса, бир қўй, фарз бўлган тавофни бажарса бир туя сўяди.
  4. Ҳайзда, нифосда ёки жунуб бўлиб тавоф қилгач, покланиб, ғусул қилиб, қайтадан тавоф қилса, лозим бўлган жазо афв этилади.

Тавофни истисно қилган ҳолда, ҳажнинг бутун фарз, вожиб ва суннат амалларини жунуб, ҳайз ва нифосли ҳолда бажариш мумкин.

Жиноятлар

  1. Қурбонликни вожиб қиладиган жиноятлар.
  2. Фитр садақасини беришни вожиб қиладиган жиноятлар.
  3. Фитр садақасидан ҳам озроқ миқдорда жазо бериладиган жиноятлар.
  4. Берилган зарарнинг ўрнини қоплаш, қийматини тўлаши лозим қиладиган жиноятлар.

Қурбонлик сўйишни вожиб қиладиган жиноятлар

Ҳаж асносида баданига хушбўйлик суриш, бошига хина қўйиш, зайгун ёғи ёки ҳар хил ёғлар билан сочини ёғлаш, бир кун давомида тикилган либос кийиш, бошини беркитиш, сочнинг тўртдан бир қисмини олдириши, бир ерда икки қўли ва икки оёқнинг тирноқларини олиш, ҳажнинг вожибларидан бирини тарк қилиш.

Фитр садақаси миқдорича садақани вожиб қиладиган жиноятлар

Бир аъзонинг озигина қисмига ҳушбўйлик суриш, бир кундан озроқ муддат тикилган кийим кийиш ёки бошни ёпиш, сочнинг тўртдан бир қисмидан озроғини олдириш, битта бармоқнинг тирноғини олиш, қудум ёки вадо тавофини таҳоратсиз қилиш, видо тавофининг бирини қолдириш ёки шайтонга тош отишда белгиланган етти тошдан бирини отмай қолдириш.

Киши бит, бурга, чигиртка ўлдиргани учун фитр садақасидан кам миқдордага истаган садақасини беради.

Зарарнинг ўрнини қоплаш, қийматини тўлашни лозим қиладиган жиноятлар

Овланадиган ҳайвонни ўлдириш. Ҳайвон ўлдирилган жойида ишонарли икки киши томонидан қиймати баҳоланади. Агар ҳайвон битта қурбонлик қийматига тенг бўлса ё қурбонлик сотиб олиб сўяди ёки қурбонлик қийматида таом олиб, ярим соъдан фақирларга тарқатади. Ёки ярим соъ бериш ўрнига бир кундан рўза тутади. Қарға, калхат, чаён, илон, қутурган ит, тошбақа каби ов ҳайвони бўлмаган ҳайвонларни ва пашша каби барча ҳашоратларни ўлдирганга жазо йўқдир.

Қурбонлик (ҳадй)

Ҳадй Ҳарами Шарифда сўйиб, қурбат ҳосил қилиш учун у ерга инъом қилинган катта ёки кичик бошли қурбонлик ҳайвонидир. Бу туя, сигр ёки қўй бўлиши мумкин. Қурбонлик қилиниши жоиз бўлган ҳайвонлар ҳадй ўлароқ сўйилиши мумкин. Кўр, чўлоқ ва шунга ўхшаш айби бўлмаслиги шартдир. Зиёрат тавофини жунуб бўлиб адо этганлик ва Арафотда вуқуфдан олдин жинсий алоқа қилишдан бошқа барча жиноят учун қўй сўйиши кифоя қилади.

Бу икки жиноят учун эса сигир ёки туя қурбонлик қилиш вожиб бўлади.

Қурбонликни сўйиш вақти

Қирон ва Таматтуъ ҳажлари учун жонлиқ Қурбон ҳайитининг уч куни ичида (ақабада) тош отганидан сўнг сўйилади.

Қурбонлик сўйиладиган жой

Ҳадй жойи Ҳарами Шарифдир ва қурбон кунлари сўймоқчи бўлса, минода сўйиш суннатдир. Бошқа кунларда Маккада сўйиш афзал. Назр қилинган туяни Ҳарами Шарифда сўйиш шарт эмас.

Пайғамбаримизни, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, зиёрат қилиш

Аллоҳ таолонинг инояти билан ҳажни адо этган ҳожи Пайғамбаримизнинг, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, шаҳарлари Мадинаи Мунавварага бориб, муборак қабрларини зиёрат қилиши лозим.

Бу зиёрат энг фазилатли мустаҳаб ибодатлардандир. Баъзи китобларда вожиб ҳам дейилган. Бу ерни зиёрат қилиш мўмин учун шараф ва улуғ бахтдир. Бу ерда ҳожининг қалби Набавий нурларга тўлиб тошади. Муҳаммадий баракот унинг ҳар тарафини қамраб олади. Руҳи самоларга юксалиб, қалби гуноҳлардан пок бўлади ва умрининг қолган қисмида Пайғамбаримиз шафоатларидан файз олади. Расулуллоҳ, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, шундай деганлар: «Қабримни зиёрат қилган кишига қиёмат куни шафоатим вожиб бўлади».

Шунингдек, бу хусусда Пайғамбаримиз, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, яна шундай марҳамат қилганлар: «Вафотимдан сўнг мени зиёрат қилган киши, ҳаётлик давримда зиёрат қилган киши кабидир». Бошқа бир ҳадисда эса: «Ким Байтуллоҳни ҳаж қилиб, мени зиёрат қилмаса, менга жафо қилган бўлади», деганлари ривоят қилинади.

Пайғамбаримизни зиёрат қилиш мақсадида йўлга чиққан ҳожи кўп салавот айтмоғи лозим. Мадина деворларини кўргач, «Аллоҳумма ҳаза ҳарому набиййика, важъалҳу виқоятан лий минан-нар ва аманан минал-азоби ва суил ҳисаби», деб дуо қилади. (Маъноси: Парвардигорим! Мана шу сенинг Расулинг ҳазрат Муҳаммаднинг, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, ҳарами, абадий истироҳатгоҳи, бу ерни мен учун дўзах оташидан ҳимоя воситаси қилгин, азоб ва оғир ҳисоб беришдан озод бўлишимга бир сабаб қилгин).

Сўнгра ювиниб, хушбўйлик сепади ва энг гўзал, янги либосларини кияди. Чунки бу ҳурмат ва эҳтиромга энг лойиқ амалдир. Сўнг тавозеъ, виқор билан Мадинага киради ва равзаи муборакни зиёрат қилади. Пайғамбаримизнинг, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, минбарлари билан қабрлари орасида икки ракат намоз ўқийди. Чунки у зот, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, «Қабрим ва минбарим ораси жаннат бошаридан бир боғ, минбарим эса ҳовузимнинг устидадир», деганлар.

Сўнгра бундай шарафга муваффақ қилгани учун Аллоҳ таолога шуқр саждаси қилади ва хоҳлаган дуосини ўқийди. Бундан сўнг ўрнидан туриб, Пайғамбаримизнинг, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, қабрларига юзланади ва қабрнинг бош тарафида қиблага қараб, намозга тургандек, қад ростлайди ва: «Эй Расулуллоҳ, сизга Аллоҳнинг саломи, марҳамати ва баракоти бўлсин! Ассалому алайка, ё Расулуллоҳ! Ассалому алайка, ё хайри халқуллоҳ! Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқлигига иқрорман ва Аллоҳнинг шериги йўқдир. Сиз Унинг бандаси, расули ва амини эканлигингизга иқрорман. Гувоҳлик бераманки, сиз рисолат (Пайғамбарлик вазифалари)ни батамом етказдингиз ва омонатни эгаларига тошпирдингиз. Умматингазга насиҳат қилиб, уларга тўғри йўлни кўрсатдингиз, куфр ва жаҳолатни йўқ қилдингиз. Биз туфайли Аллоҳ Сизга бошқа умматлари туфайли пайғамбарларга берган мукофотлардан ҳам зиёда ажр мукофотлар берсин», дейди.

Сўнгра Аллоҳдан эҳтиёжларини сўрайди. Чунки бу ер дуолар ижобат бўладиган, яхши талаблар раво кўриладиган хайрли мақомдир. Ҳажни адо этиб, Пайғамбаримизни, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, зиёрат қилган киши қалби пок, янги туғилгандек барча гуноҳлардан фориғ бўлган ҳолда ватанига қайтади. Аллоҳ таоло бизларни ҳам Байтуллоҳни ҳаж қилишга ва Расулуллоҳнинг, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, равза ва қабрларни зиёрат қилишга муваффақ айласин. Шубҳасиз, Аллоҳ мўминларнинг дуоларини ижобат қилгувчи Зотдир. Омин.

Такрорлаш учун саволлар

  1. Ҳажни таърифланг, ҳукмларини, ҳикматини ва фарз бўлиш далилини айтиб беринг.
  2. Ҳажнинг фарз бўлиш сабабини, бажарилиши ва саҳиҳ бўлишининг шартларини баён қилинг.
  3. Ҳажнинг арконларини, вожиб ва суннатларининг энг муҳимларини санаб, вақтини айтиб беринг.
  4. Эҳромни таърифлаб, нима учун эҳромга кириш лозимлигини баён қилинг. Эҳромга кириш жойларини айтинг.
  5. Эҳромга киргач, ҳаж адо этилгунича қилиш лозим бўлган амалларини тартиби билан айтиб беринг.
  6. Умрани таърифланг, ҳукмларини айтинг? Қачон ва қаерда умра учун эҳромга кирилади? Умранинг рукнлари, шартлари ва вожиблари нималар?
  7. Умранинг бажарилиш тартиби ва ҳаждан фарқли томонларини айтинг.
  8. Қирон ҳажини таърифлаб, ҳукмини, шартларини ва адо этиш тартибини тушунтиринг.
  9. Таматтуь ҳажини таърифлаб, ҳукмини, шартларини ва бажариш тартибини тушунтиринг. Маккаликлар нима учун Қирон ва Таматтуь ҳаж қила олмайдилар?
  10. Эҳромга кирган кишининг ҳажга зарар берувчи ҳаракатлари неча қисмга бўлинади? Ҳар бир қисм ҳақида маълумот беринг.
  11. 1 Ҳаж қурбонлигини (ҳадй) таърифланг. Ҳадй қачон ва қаерда сўйилади?
  12. Пайғамбаримизни, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, зиёрат қилиши хусусида маълумот беринг.

Қурбонлик ва назр

Маълумки, Иброҳим, алайҳиссалом, ўзларидан сўнг адашганларни тўғри йўлга чақириш вазифасини бўйнига оладиган ўғил фарзанд ато қилишини Аллоҳдан ёлвориб сўрардилар. Шу боис ўғил кўрсалар, ўзи севган, энг қимматли нарсани Аллоҳ йўлида қурбон келтиришни назр қилган эдилар. Интизор кутилган йиллар сўнгида Исмоил, алайҳиссалом, дунёга келдилар ва орадан кўп ўтмай, оталарининг Аллоҳдан кейин энг севикли ва қийматли кишисига айланди. Бу хурсандчилик кунларида Иброҳим, алайҳиссалом, ваъдаларининг устидан чиқиш учун жуда кўп қўй ва туяларни қурбон қилсалар ҳам, тушларида ҳар сафар ушбу нидони эшитиб уйғонардилар:

– Эй Иброҳим, сўзингнинг устидан чиқмаяпсан, энг суюкли нарсангни қурбон қилишинг керак эди.

Шунда у зот фарзандлари Исмоилни, алайҳиссалом, қурбон қилиши кераклигини фаҳмладилар. Ҳазрат Исмоил, алайҳиссалом, ҳам масаланинг моҳиятини яхши англадилар, рози бўлдилар.

Иброҳим, алайҳиссалом, ўғлини олиб, ҳам қайғули, ҳам Аллоҳнинг амрига таслимият билан ўғилларини қурбонлик қилиш учун Минога бордилар. Ҳазрат Исмоил, алайҳиссалом, ҳам дадасига, ҳам Роббига итоаткор эди. Ҳеч қандай тўсқинлик қилмай, осуда кўнгил билан, оталарининг жасоратини оширувчи сўзлар айтиб, йўлга чиқдилар. Ҳазрат Иброҳим, алайҳиссалом, эндигина пичоқни ўғлининг бўғзига тираган чоқда, фаришталар султони Жаброил, алайҳиссалом, бир қўчқорни кўтариб ерга тушдилар. Аллоҳнинг буйруғи бажарилди. Амрдан мурод Исмоилни, алайҳиссалом, бўғизлаш эмас, балки Аллоҳга итоаткор банда эканини синаш-кўрсатиш эди.

Иброҳимнинг, алайҳиссалом, бу қаҳрамонлигини доимо ёдда тутиш ва нафс зиқналигини қалбдан ўчириб, Аллоҳ учун энг қимматли дунё молидан воз кеча олишлари учун мўминларга, қурбонлик қилиш буюрилган. Қурбонлик қилган мўъминнинг оиласига бир зиёфат каби Аллоҳнинг лутфи эҳсони ёғилади. Қурбонлик ибодатнинг болаларни жуда кичик ёшдан динсевар руҳда тарбия қилиш, фақир хонадонларга гўшт улашиб, уларни хурсанд қилиш, мусулмонлар орасида ўзаро ёрдам руҳи кучайиши каби ижтимоий фойдалари ҳам бор.

Қурбонликка оид ҳукмлар

Қурбонлик қилиш Имоми Аъзам ва Имом Муҳаммадга кўра, вожиб, Имом Абу Юсуфга кўра, суннатдир.

Муқим, ҳожати аслиядан ортиқча молларининг қиймати закот нисобига етган кипш ўз ҳисобидан қурбонлик сўяди. Хотини, бола-чақаси учун қурбонлик қилишга мажбур эмас. Уларнинг мулклари бўлса, ўзлари алоҳида қурбонлик қиладилар. Бироқ бой ота балоғатга етмаган фарзандлари номидан қурбонлик қилиши керак деган олимлар ҳам бор.

Қурбонлик учун қўй, сигир, туя каби ҳайвонлар сўйилиши мумкин. Етти киши биргалиқда катта бош ҳайвон сўйишлари ҳам мумкин. Уларнинг бари мусулмон ва бой, қурбонлик қилиш ниятида бир жойга тўпланган бўлишлари керак. Улардан бири кофир ёки уйига гўшт олиб бориш учун шериклик қилган бўлса, бу етти кишининг қурбонлиги жоиз эмас. Бу етти киши тенг шерик бўлишлари шарт. Ораларидан ҳатто бир кишининг ҳиссаси еттидан бир улушдан кам бўлса, қурбонлик жоиз эмас. Икки ёки уч киши шерикликда қурбонлик қилишлари ҳам мумкин.

Қурбон ҳайитининг биринчи куни ҳайит намозидан сўнг ҳайитнинг учинчи куни шомгача қурбонлик қилиш мумкин. Кишига қурбонлик қилиш вожиб ё вожиб эмаслиги унинг айни ўша пайтдаги аҳволига кўра маълум бўлади. Масалан, ҳайитнинг учинчи куни қуёш ботай деганда бой бўлиб, қурбонлик қилишга қодир киши дарров қурбонлик қилиниши лозим. Худди шу пайтда мол-мулкидан ажралиб қолган киши, ҳайитнинг илк кунларида бу ишга қодир бўлган бўлса ҳам, унга жонлиқ сўйиш вожиб эмас. Белгиланган муддатда қурбонлик қилолмасдан, вақтини ўтказиб юборган киши қурбонлик ҳайвони ё унинг қийматини камбағал кимсага садақа қилиб, қарзидан қутулади.

Олти ойлик қўзи, беш яшар туя, икки йиллик мол (сигир), туғилишда шохсиз бўлган катта-кичик ҳайвонларни қурбонлик қилиш мумкин. Бир ёки икки кўзи кўр, тик туролмайдиган даражада кучсиз, сўйиладиган жойгача юриб боролмайдиган даражада нимжон ҳайвонлар қурбонлик қилинмайди. Чунки Аллоҳ таоло ояти каримада: "Молингизнинг сизларга энг қимматлигидан Аллоҳ учун фидо қилмагуингизча, эҳсон қилгувчилардан бўла олмайсиз" (мазмуни) деб амр этган.

Қурбонлик гўштининг бир қисмини ўзи оиласи билан еса, учдан бир қисмидан кам бўлмаганини камбағалларга, бир қисми эса бой қўшниларга ҳам тарқатилади. Оилада кўпчилик бўлса, қўшниларга тарқатмай, гўштни тўлиқ уй ичида ишлатиши ҳам мумкин. Қурбонлик сўювчи ҳайвон терисини вақф муассасаларига бериши мумкин ёки ўз эҳтиёжи учун ишлатиши мумкин.

Жонлиқни эгаси сўйиши жуда фазилатлидир, буни эплай олмаса, ўрнига вакил қўяди. Фақат мусулмон бўлмаган кишига сўйдирмайди. Қурбонликни "Бисмиллаҳи Аллоҳу акбар (Улуғ Аллоҳ номи билан)" деб Аллоҳнинг исмини зикр қилиб сўяди.

«Шу мақсадим амалга ошса, шу хил ҳайвонни қурбонлик қиламан», деб ваъда қилиш назр дейилади. Берилган сўз, ваъдани бажариш вожибдир. Назр ё «шу ишим ҳал бўлса, фалон пайт шу хил жонлиқ сўяман» каби маълум бир пайти аниқ ёки «шу ишим амалга ошса, шунақа жонлиқ сўяман» каби пайти ноаниқ бўлиши мумкии.

Вақти маълум назрнинг вақти келса, бажарилиши керак. Вақти номаълум бўлган назрлар сабаб бўлган ишлар амалга ошганда қилиниши керак. Назр қилинадиган ҳайвон қурбонликка жоиз бўлган ҳайвонлардан бўлиши лозим. Бунга кўра, ногирон ҳайвон ва товуқ, хўроз каби қурбонлик қилинмайдиган ҳайвонлар назр қилинмайди. Назр қилинган гўштдан назр қилувчи ҳам, оила аъзолари ҳам емаслиги керак. Закот бериш жоиз бўлмаган кишиларга (яқин қариндошлар: ота-она, фарзанд) бериши мумкин. Гўштидан албатта камбағалларга тарқатиш керак.

 

Китоб Аллоҳнинг изни билан битди.

Top