www.muslimuz

www.muslimuz

الإثنين, 04 تموز/يوليو 2022 00:00

Ҳаж ихлосдир! (5 қисм)

“Ихлос” луғатда “тозалаш” деган маънони англатади. Унинг шаръий истилоҳи борасида турли таърифлар айтилган. Энг чиройли таърифни Муновий раҳматуллоҳи алайҳ айтган: “Ихлос қалб софлигини кирлантирган амаллардан халос бўлишдир. Кир қилувчи ҳар ҳар қандай амалдан халос бўлган соф амални холис бажарилган дейилади”.

Ихлос мўмин инсон ҳаётида жуда катта аҳамият касб этадиган фазилат ҳисобланади. Зеро, улуғ зотлардан бири: “Амал икки нарса билан қабул бўлади: холис ва солиҳ бўлса”, деган.

Холис ихлос солиҳ шариатда мавжуд бўлган амал демакдир. Ихлос Аллоҳ таоло томонидан бандага бериладиган улкан мукофот ва неъматдир. Аллоҳ таоло Зумар сурасининг илк оятларида бундай марҳамат қилади: “Бас, Аллоҳга Унга динни холис қилган ҳолингда ибодат эт. Огоҳ бўлингким, холис дин Аллоҳникидир”.

Аллоҳ таоло ҳадиси қудсийлардан бирида: “Ихлос Менинг сирларимдан бир сирдир. Ўз бандаларимдан кимни яхши кўрган бўлсам, ўшанинг қалбига ихлосни жойлаганман. Унга фаришта таниш бўлиб, ёза олмайди ҳам, шайтон таниш бўлиб, буза олмайди ҳам” деган.

Маъруф Кархий раҳматуллоҳи алайҳ нафсини койиб: “Эй нафс! Холис бўл, халос бўласан”, дер эди.

Бир солиҳ инсон ўз биродарига бундай деб ёзган экан: “Амалингда ниятингни холис қил, шунда сенга оз амал ҳам кифоя қилади”.

Ўтган улуғлар: “Ким ўз ихлосида ихлосни кўрса, ихлоси ихлосга муҳтож бўлади”, дердилар.

Ихлос ҳақида гап кетар экан, ҳаж зиёрати ҳам ушбу фазилат билан чамбарчас боғлиқдир. Аллоҳ таоло бу ҳақда бундай марҳамат қилади: “Ҳаж ва умрани Аллоҳ учун тугал адо этинг (Бақара сураси, 196-оят).

“...тугал адо этинг”. Бир ишни тугал қилиш уни барча шартлари билан бузувчи ва нуқсонга учратувчи нарсалардан сақлашдир. Яъни, ҳажни фарз, вожиб, суннат, мустаҳаб ва одобларига амал қилган ҳолда ҳаром, макруҳ ва беадабликлардан холи қилиб бажаринг, деганидир.

Мазкур оятга кўра, уламоларимиз ҳаж ёки умра амалини қилишга киришган кишига ушбу ҳаракатни охирига етказиб, тўлиқ бажариши вожиб эканига ижмо қилганлар.

“...Аллоҳ учун...” ояти “Тафсири Насафий”да қуйидагича шарҳланган: “Ҳаж ва умранинг шарт ва фарзларини тўлиқ бажарган ҳолда, кечиктирмай, камчиликсиз Aллоҳ таолонинг розилиги учун бажаринглар”.

Ҳажни ихлос билан бажариш лозимлиги ҳақида ҳадислар бор. Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким Аллоҳ учун ҳаж қилса, фаҳш сўз айтмаса ва фисқу фасод қилмаса, онасидан туғилг андек гуноҳлардан пок бўлган ҳолда қайтади”, дедилар» (Имом Бухорий ривояти).

Муҳаддислар бу ҳадис ихлосга тарғиб бўлиб, ҳаж ёки умрани қасд қилган киши, аввало, ниятини гўзал, холис Аллоҳ учун қилиши керак бўлади, дейдилар.

Амални холис қилгандан кейин ибодатнинг савобини кетказиб қўядиган ишлардан сақланиши лозим. Амалларини риё, сумъа ва ужбдан эҳтиёт қилиши керак. Бу иллатлар шайтоннинг энг кучли қуроллари бўлиб, мисқоллаб йиғилган барча савобларни бир лаҳзада йўққа чиқариб юборади.

Аллома Муҳаммад Али Таҳонавий раҳматуллоҳи алайҳ ўзининг истилоҳлар ҳақида ёзган машҳур асарида риёни қуйидагича таърифлайди: “Риё яхшиликни бошқалар кўрсин учун қилишдир. Унда холис ният ва ихлос бўлмайди”.

Дарҳақиқат, ҳар бир ишимизда ихлос бўлиши керак. Усиз иш битмайди. Ихлос қилсак, мақсадлар ҳосил бўлади. Ихлос сабаб Аллоҳ таоло ёмонликлардан халос этади. Зеро, улуғ зотлар: “Ихлос – халос” деб бежизга айтмаганлар.

“Ва амалларингизни ботил қилмангиз” (Муҳаммад сураси, 33-оят). Юсуф ибн Ҳусайн раҳматуллоҳи алайҳ айтади: “Инсон зоти учун дунёда ихлосдан кўра қийинроқ иш йўқдир. Риёни қалбимдан таг-туги билан қўпориб ташлашга ҳарчанд ҳаракат қилмайин, у ҳар сафар янги-янги кўринишда ўсиб чиқаётганга ўхшарди”.

 

Давоми бор...

 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий

Нуриддин домла Холиқназаров ҳазратларининг

"Ҳаж буюк ибодатдир" номли китобларидан олинди.

 

Ҳар бир ишни чиройли ва мустаҳкам бажарилишида илм ва амалнинг ўрни беқиёсдир. Илм пойдевор, амал эса ўша пойдевор устига барпо қилинадиган бинодир. Бинонинг пишиқ ва мустаҳкам бўлиши унинг асоси бўлмиш пойдеворнинг тўғри ва мустаҳкам бўлишига боғлиқ. Бошқача қилиб айтсак, илм – дарахт, амал эса унинг мевасидир.

“Агар билмайдиган бўлсангиз, зикр аҳлларидан сўранглар” (Наҳл сураси, 43-оят).

Ҳақиқатда, билмаган киши сўраб ўрганиши керак. Савол беришдан ҳеч қачон уялмаслиги лозим. Зеро, жаҳолат ҳам маънавий касалликдир. Унинг энг яхши давоси ўрганиш ва савол беришдадир.

Жобир розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади: У зот айтади: «Мен Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни наҳр куни уловлари тепасида тош отаётганларини ва “Ҳаж амалларингизни (мендан) олинглар. Эҳтимол, бу ҳажимдан кейин (бошқа) ҳаж қила олмайман”, деётганларини кўрдим» (Имом Муслим ривояти).

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳаж аҳкомларини асосан ўзлари баён қилиб берардилар. Гоҳида илмга ҳарис бўлган саҳобалар томонидан берилган саволлар баҳонасида ҳаж амаллари қандай адо этилишини тушунтирардилар. Саҳобаларнинг эҳром либоси, ҳажжи бадал ҳақида сўровлари ҳадисларда ворид бўлган.

Ҳaж инсон yмpида бир марта адо этадиган фарз ибодатдир. Инсон қанча маблағ, вaқт, кyч-қyввaт capфлaб ҳажга борсa-ю, амалларни нoтўғpи бажарca ёки қандай бажариш илмини билмаса, ҳaммa ҳapaкaтлари ҳабата бўлиб кетиши мумкин. Шyнинг yчyн зиёратга отланган киши, энг aввaлo, ҳаж илмини яхшилаб ўpгaниб oлиши зарур. Ҳaж ҳақида ёзилган биpор китoбни ўзи билан олиб бориши керак. Ҳеч бўлмаганда, сафарга бориб келгунча ҳаж илмини яхши биладиган кишининг этагини маҳкам тутиши лозим. Олимлар ҳар бир ишда илм ва амалнинг аҳамиятини тушунтириш учун бир мисол келтирадилар.

Инсонлар узоғини яқин, оғирини енгил қилувчи турли-туман замонавий жиҳозларнинг ёнида уни тўғри қўллаш усуллари, қонун-қоидалари ёзилган кичик китобчаси бўлади. Бу китобчада жиҳозга оид маълумотлар ёзилган бўлади. Кимда-ким уни китобида ёзилган қоидаларига мувофиқ ишлатса, жиҳоз унга узоқ вақт хизмат қилади ва барака топади.

Жиҳоздан ўзбошимчалик билан фойдаланган киши эса зиён кўради ҳамда тез кунда ишдан чиқиб, кўзланган натижа бермайди. Унинг эгаси ҳасратда қолади. Аммо надомат қилган билан иш ўнгланиб қолмайди. Қоидасига мувофиқ қилинмаган биргина ҳаракат инсонга моддий ва маънавий зарар келтириши мумкин. Натижада бузилган матоҳни устага кўрсатишга ёки янгисини харид қилишга эҳтиёж сезилади.

Шунга ўхшаш ҳаж амали ҳам китобига мувофиқ тарзда амалга оширилса, ўз эгасига икки дунё саодатини тақдим этади. Акс ҳолда, тижоратида касодга учраган савдогар каби ҳасрат ва зиёнда қолади.

 

Давоми бор...

 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий

Нуриддин домла Холиқназаров ҳазратларининг

"Ҳаж буюк ибодатдир" номли китобларидан олинди.

 

الخميس, 30 حزيران/يونيو 2022 00:00

Ҳажи акбар мақоми муборак!

Ҳажи акбар – энг улуғ ҳаж, катта ҳаж маъносини англатади. Мўътабар китобларимизда бу ҳажнинг ажри ва фазилати катта эканлиги айтилади. Ҳажжи акбар ҳақида уламолар, хусусан, ҳанафий олимлари алоҳида рисолалар битганлар.

عَنْ طَلْحَةَ بْنِ عُبَيْدِ اللهِ قَالَ صَلَّى اللَّهُ تَعَالَى عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: »أَفْضَلُ الْأَيَّامِ يَوْمُ عَرَفَةَ وَإِذَا وَافَقَ يَوْمَ جُمُعَةٍ فَهُوَ أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِينَ حِجَّةٍ فِي غَيْرِ يَوْمِ جُمُعَةٍ« أَخْرَجَهُ رَزِينٌ.

“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Кунларнинг энг афзали арафа кунидир. Агар у жума кунига тўғри келса, жумадан бошқа кунга тўғри келмаган етмишта ҳаждан афзалдир!», дедилар” (Имом Разийн ривояти).

Тўғри, ушбу ҳадиснинг санади борасида бироз мулоҳазалар бўлсада фазилатли амаллар борасида унга амал қилса бўлади.

Бир амалнинг ажри-савоби уни муборак замон ва муборак маконда қилинишига қараб ҳам зиёда бўлади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг “Ҳаж – Арафотдир” деганлари ва жума кунининг жуда кўп фазилати борлиги ҳамда Ҳажжатул вадоълари ҳам айни жума кунига тўғри келгани шу ва шунга ўхшаган қатор сабаблар юқоридаги ҳадиси шарифни қувватлайди.

Шунингдек, ҳажи акбар тўғрисида Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу-нинг 9 ҳижрий санада қилган ҳажлари, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васал-ламнинг ҳажлари, Қурбон ҳайити жумага кунига тўғри келса, Арафот майдонида туриш жума кунига тўғри келса, Минода туриш кунлари жума кунига тўғри келса, Қирон ҳажи ҳажжи акбар ифрод ҳажи ҳажжи асғар дейилади, ҳаж ҳажи акбар, умра ҳажи асғар, дейилади каби қарашлар ҳам мавжуд. Ушбу турли қарашларнинг ҳар бирининг далиллари мавжуд. Бу хилма-хиллик Қадр кечаси ҳақидаги хилма-хилликка ўхшайди. Нима бўлганда ҳам, барча фазилатлар муборак ҳаж зиёратига тегишлидир.

Хулоса қилиб айтганда ушбу масала ҳалол-ҳаром ҳақида бӯлмагани сабабли одамларни имон-ихлоси, муҳаббатига қараб, савобли ишларга рағбатини ошириш мақсадида бу каби фазилатни қилиш, унга тарғиб этиш мумкин.

 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси ҳузуридаги Фатво маркази

Бугун, 29 июнь куни Дин ишлари бўйича қўмитада “Конституция – миллатлараро тотувлик, динлараро бағрикенглик ва эътиқод эркинлигимиз гаровидир” мавзусида тадбир бўлиб ўтди. Унда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Қонунчилик палатаси спикерининг биринчи ўринбосари, Конституциявий комиссия раиси, юридик фанлари доктори, академик Акмал Саидов маърузачи сифатида иштирок этди.

ZOOM платформаси орқали ташкил этилган анжуманда Диний қўмитанинг ҳудудий бошқармалари ходимлари, вилоят ҳокимлари ўринбосарлари, вилоят, шаҳар-туманлар бош имом-хатиблари, диний таълим муассасалари раҳбар ва ўқитувчилари, ноисломий диний ташкилотлар вакиллари ҳамда ОАВ ходимлари қатнашди.

Йиғилиш аввалида Дин ишлари бўйича қўмита раисининг биринчи ўринбосари Давронбек Махсудов куни кеча Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси “Ўзбекистон Республикаси Конституциясига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги қонун лойиҳасини эълон қилгани, унда асосий қонуннинг 64 та моддасига 200 дан ортиқ ўзгартишлар киритиш ҳамда 16 та нормани ўз ичига олган 6 та янги модда (прим-моддалар) қўшиш таклиф этилгани, ушбу қонун лойиҳасида Дин ишлари бўйича қўмита томонидан берилган таклифлар ҳам ўрин олганини таъкидлади. Шу билан бирга кейинги йилларда диний-маърифий соҳада амалга оширилаётган ислоҳотлар, янгилик ва ўзгаришлар ҳақида маълумот берди.

Шундан сўнг академик Акмал Саидов сўзга чиқиб, сўнгги беш йилда ҳаётимизнинг барча жабҳаларида кенг қамровли ислоҳотлар олиб борилаётгани, бунинг замирида аввало инсон хуқуқ ва эркинликларига бўлган эътибор, унинг шаъни ва қадр-қимматини ҳурмат қилиш, инсон ҳуқуқларининг энг олий қадрият сифатида тан олиниши каби ҳаётий тамойил ётгани эътироф этиб, бугунги ислоҳотлар даврида Конституцияга ўзгартириш киритишга катта эҳтиёж сезилаётганини алоҳида таъкидлади.

Тадбир давомида Янги Ўзбекистонга ҳамда унинг тараққиётига жавоб берадиган янги қоидаларни киритиш кераклиги қайд этилиб, у Янги Ўзбекистон тараққиётининг ҳуқуқий асоси экани, фуқароларнинг бурч ва мажбуриятлари, инсон ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоялаши, жамият ҳаётининг барча соҳаларини изчил либераллаштириш ва модернизация қилиши, таълим, фан, маданият ҳамда маънавият ривожида муҳим ҳуқуқий асос бўлиб хизмат қилиши тўғрисида батафсил тушунтиришлар берилди.

Тадбир якунида иштирокчилар ўзларини қизиқтирган саволларга батафсил жавоб олишди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Top