muslim.uz
Дунё сайёҳларини лол қолдириб келган Бухоро "учар гилам" ларининг сири нимада?
Дунё айланиб, ўз "учар гилам"ини қидириб топма олмаган гилам шинавандалари, албатта Бухоройи шарифга ташриф буюриб, эртакнамо шаҳар ҳавосида, қадимий маскан устазодалари қўлларида дунёга келган ипак ва жун гиламларини кўриш ва сотиб олиш истагида бўлади.
Гилам – бу бутун борлиқ ранглари акс этган, ҳаёт нафаси уфуриб , ҳар дақиқа садоси эшитилиб турган санъат асари. Ҳар бир гиламнинг ўз тарихи бор. Қўлда нечи ойлаб тўқилган гиламда, устанинг ҳис ҳаяжони, меҳнати,қувонч ва машаққати мужассамлашган бўлади.
Шарқ гиламлари Буюк ипак йўлининг гуллаб яшнаган даврида ўзининг гўзаллиги, чидамлилиги, ранглар жилоси билан дунё бўйлаб довруғ қозонган.
Бизнинг бугунги қаҳрамонимиз, Бухоронинг эски шаҳаридаги Сайфуддин Карвон Саройида 27 йилдан бери гилам тўқиш ҳунари билан шуғулланиб келаётган устазода – Улуғбек Қосимов.
Устанинг айтишича, гилам тўқиш санъати жуда олис тарихга бориб тақалади.
"Биз ҳозир Бухоро қадимий гиламларини қайта тиклаш давридамиз. Қадимий Варахша ва 14 аср Темурийлар даври гиламлари ўзинг нақши ва ранглари билан алоҳида аҳамиятга эга. Дунёда 3та гилам тўқиш мактаби бўлса, шулардан бири Бухоро гилам мактабидир. Ўз фаолиятим давомида кўплаб гиламлар яратдим, 200 дан ортиқ шогирд ортирдим. Гилам яратиш жараёнида бошидан охиригача ўзим иштирок этаман. Бир дона 1.5кв лик ипак гиламни 6 ой давомида нусхасини қоғозга тушураман " , дейди гиламдўз.
Шу жойда айтиб ўтиш жоизки, гилам нусхаларини чизиш ҳамма устанинг ҳам қўлидан келмайди. Баъзи усталар фақат тўқиш билан шуғулланишади. Шу ўринда савол туғилади, наҳотки гилам нусхаси 6 ой чизилса, унда тўқилишига қанча вақт кетади?
"Гиламларимизни энг кичигини 5 ой, ҳатто йиллаб тўқиймиз, ҳозирда битта гилам 2 киши томонидан тўқилса камроқ вақтда тайёр бўлади "
Уста ўзинг гилам тўқиш сирлари билан ўртоқлашди: "Гиламлар икки хил усулда тўқилади: бир ярим тугунлик ва икки тугунлик. Бухоро жун гиламлари бир ярим тугунлик усулида тўқилади. Ипак гиламлар икки тугунлик қилиб тўқилади. Ипак гиламлар 10 см да 280,290, ҳаттоки 300 тугунгача тўқилади, албатта бу устанинг маҳоратига боғлиқ. Мен ўз қўлларим билан табиий рангларда ипакни бўяйман. Табиий ранглар турли дарахт, ўсимлик илдизлари, ёнғоқ пўчоғидан олинади. Хориждан келаётган меҳмонлар бу жараёнларни ўз кўзлари билан кўриб, ҳайратларидан кичик бўлса ҳам бир дона гилам сотиб олиш истагида бўладилар", деб қўшимча қилди Улуғбек Қосимов.
Қаҳрамонимиз бу ҳунар ортидан катта ҳурмат қозонган ва кўпгина хорижий давлатларда бўлиб, турли совринларга сазовор бўлган.
Айтганча, мақоламизни ўқиб бўлгач, сизда нега айнан "Бухоро учар гилам" лари деган савол туғилиши табиий. Биз сарлавҳамизни бежизга бундай номламадик. Чунки устамиз томонидан яратилган майин ипак гиламлар дўкон растасида бир кун ҳам турмай, ўз эгаси томон "учади" ва харид қилинади.
ЎзА
Бир савол сўрасам: Бошқа дин вакилларини диний байрамлари билан табриклаш мумкин-ми?
— Болалигимиздан турли миллат вакиллари билан қўшни бўлиб яшаб келамиз. Қўшничилик муносабатларимиз яхши, иноқмиз, байрамларда ўзаро табриклаймиз. Улар бизнинг Ҳайит байрамларимизда, биз уларни Пасха каби байрамларида табриклаймиз, ширинликлар улашамиз. Яқинда эшитиб қолдим, мусулмонлар бошқа дин вакилларини байрамлари билан табриклаши мумкин эмас экан. Шу рост-ми?
— Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади:
﴿لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ إِنَّمَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ قَاتَلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَأَخْرَجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ وَظَاهَرُوا عَلَى إِخْرَاجِكُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَمَنْ يَتَوَلَّهُمْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ﴾
“Аллоҳ сизларни диний уруш қилмаган ва диёрларингиздан чиқармаганларга яхшилик ва адолатли муомала қилишдан сизларни қайтармас. Албатта, Аллоҳ адолат қилувчиларни яхши кўрадир. Албатта, Аллоҳ сизларни диний уруш қилганлар, диёрингиздан чиқарганлар ва чиқарилишингизга ёрдам берганларга дўстлик қилишдан қайтарур. Уларни дўст тутганлар, ана ўшалар, золимлардир” (Мумтаҳана сураси, 8-9 – оятлар).
Аллоҳ таоло бу ояти каримада мўмин-мусулмонларни бошқа миллат ва диёнат вакиллари билан агар улар мусулмонларга диний адоват ила уруш қилмаса ва уларни сиқувга олиб ўз диёрларидан чиқариб юборишга уринмаса, яхши алоқада бўлишга буюрмоқда ва уларга нисбатан адолатли бўлишни таъкидламоқда. Аммо кимки мусулмонларга диний адоват туфайли уруш очса, уларни диёрларидан чиқарса ёки душманларига уларни диёрларидан чиқаришда ёрдам берса, албатта, ундай кишиларни дўст тутиб бўлмайди. Бу ҳам айни адолатдир.
Бугунги кунда бошқа диндагилар билан тинч яшаш босқичидан ҳам ўтиб мулоқот ва ҳамкорлик қилишга ҳам ўтилди. Инсоний алоқа юзасидан ва улар бизни диний байрамларимиз ила табриклашаётгани учун уларни ҳам табрикласа бўлади.
Муҳаммад Айюб ҲОМИДОВ
Самарқандда бунёд этилган илк масжиднинг ноёб суратлари чоп этилди
Ислом Каримов жамғармаси томонидан Самарқандда бунёд этилган илк масжиднинг бетакрор тасвирлари чоп этилди. Бу Ҳазрати Ҳизр масжиди, фотосуратлари эса 1967 йилда олинган, хабар бермоқда Podrobno.uz.
Maсжид милодий VIII асрда Қутайб Ибн Муслим ҳомийлигида қурилган. Maсжид шаҳарнинг энг баланд қисмида жойлашгани учун айвонга Регистон майдони гумбазлари ва миноралари ҳамда Бибихоним меъморий мажмуаси билан Самарқанднинг гўзал панорамали манзараси тақдим этилади.
Maсжид биноси бир неча марта реконструкция қилинди. Ҳозирги бино XIX аср ўрталарида қадимий пойдеворга қурилган бўлиб, кейинги йилларда бу ерда таъмирлаш-тиклаш ишлари амалга оширилди. Maсжид ЮНЕСКОнинг жаҳон мероси рўйхатига киритилган.
2016 йил 3 сентябрь куни Ўзбекистоннинг биринчи Президенти Ислом Каримов Ҳазрати Ҳизр масжиди ҳудудида дафн этилди.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Соф эътиқод ҳимоячилари
Маънавий тарбияни тўғри йўналтириш, мафкуравий иммунитетни ошириш, халқни турли бузғунчи ғоялардан ҳимоя қилиш ва диний билимларни ўзлаштиришда эътиқод ҳал этувчи вазифани бажаради. Ақида инсоннинг ўй-фикр ва ҳаракатларининг натижасини бегилаб беради. Бир сўз билан айтганда, жамиятнинг тараққиёти соф ақида билан чамбарчас боғлиқ.
Бу борада мотуридийлик ақидаси бизга намуна бўла олади. Зеро, юртимизнинг минг йиллик тарихи мотуридийлик таълимотининг соф ақида ва мусаффо исломий кўрсатмаларга асосланганини исботлаб берди.
Абу Мансур Мотуридий ва Абул Ҳасан Ашъарий асос солган мотуридийлик ва ашъарийлик таълимотлари қадимдан аҳли сунна вал жамоанинг икки йўналиши сифатида талқин қилиниб, ҳадисда зикр қилинган “Дўзахдан нажот топувчи” ақидавий мазҳаб дея қабул қилиб келинган.
Олимларнинг мотуридийлик таълимоти ҳақида билдирган қуйидаги таърифлари фикримизни тасдиқлайди: Кафавий Имом Мотуридий ҳақида бундай ёзади: “У мутакаллимлар имоми, мусулмонлар ақидасини тўғриловчи шахс бўлиб, Аллоҳ уни “тўғри йўл” билан қўллаб-қувватлаган. У бор кучини дин ҳимояси учун сарфлаган ва буюк асарлар ёзган ҳамда ботил ақида соҳибларига раддиялар берган”.
Ибн Ҳажар Ҳайтамий бундай ёзади: “Аҳли суннадан мурод аҳли сунна вал жамоанинг икки имоми – Абул Ҳасан Ашъарий ва Абу Мансур Мотуридийлар тутган йўлдир”. Муртазо Забидий “Итҳаф ассада ал-муттақин би шарҳ Иҳё улум аддин” асарида “Аҳли сунна вал жамоа ибораси ишлатилганда ашъарийлар ва мотуридийлар назарда тутилади” номли алоҳида фасл ажратган.
Соф эътиқод ҳимоячилари шуни билиш лозимки, Абул Ҳасан Ашъарий ва Абу Мансур Мотуридий (Аллоҳ иккисидан рози бўлсин ва Ислом дини учун қилган хизматларини яхши мукофотлар билан тақдирласин) янгича фикр-ғояни ўйлаб топмадилар ва янги мазҳаб яратмадилар, балки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ва у зотнинг саҳобалари тутган йўлни ботил эътиқодлардан тозалашди.
Ҳар икки аллома бидъатчи ва адашган фирқалар билан баҳсмунозара қилиб, уларни мағлуб қилишган. Ашъарий ва Мотуридий салафи солиҳларнинг тутган йўлини ҳужжат ва далиллар билан мустаҳкамлаб, унинг бардавомлигини сақлаб қолишган. Шу боис салафи солиҳларнинг мазкур мазҳабига эргашганлар ашъарий ёки мотуридий деб аталади.
Шунингдек, Ҳаким Самарқандий, Рустуғфаний, Абдулкарим Паздавий, Иёзий, Абул Лайс Самарқандий, Абу Муин Насафий, Умар Насафий, Алоуддин Самарқандий, Алоуддин Косоний, Саъдуддин Тафтазоний, Мулла Али Қорий, Нуриддин Собуний Бухорий ва бошқа кўплаб машҳур олимлар мотуридийлик таълимотида ижод қилиб, унинг ривожига катта ҳисса қўшганлар.
Бир сўз билан айтганда, мотуридийлик аҳли сунна вал жамоа ақидасининг асл ўзаги экани барча олимлар томонидан бирдек эътироф этилган. Аммо ҳозирда сохта салафийлик ва мазҳабсизлик руҳидаги баъзи адашган фирқалар мотуридийлик ақидасига нисбатан салбий ёндашаётгани айни ҳақиқат.
Айрим мусулмон тадқиқотчилар мотуридийлик йўналишини аҳли сунна вал жамоа таркибида санашга очиқ-ойдин қаршилик кўрсатмоқдалар. Мотуридия таълимотига бўлган мазкур салбий ёндашувлар нафақат адабиёт ва матбуотда, балки интернет саҳифаларида ҳам кенг ёритилмоқда.
Сохта салафийлик руҳида ёзилган ушбу адабиёт ва мақолаларга юксак дид билан безак берилгани ўқувчилар сонининг ортишига хизмат қилмоқда. Аҳли суннанинг асл соф ақидасига хавф солиб турган бу каби омиллар юртимиз ижтимоий ва маънавий барқарорлигига салбий таъсир кўрсатиши табиий ҳол.
Мамлакатимизда Имом Мотуридий ва унинг таълимоти борасида бир қатор тадқиқотлар амалга оширилганига қарамай, мотуридийлик таълимотининг асл моҳияти чуқур тадқиқ қилинмаган, қолаверса, Имом Мотуридий асарларининг таржималари ҳануз амалга оширилмаган.
Мазкур омиллар Имом Мотуридий асарларини кенг оммага етказиш учун ўзбек тилига ўгириш ҳамда мотуридийлик таълимотининг асл моҳиятини содда тилда баён қилиб бериш каби ишларнинг амалга оширилишини тақозо этади.
Мотуридийлик ақидаси матнлари таржимаси ва шарҳларини яратишда жумлаларнинг қисқалиги ва осон ёдланишига алоҳида эътибор қаратиш лозим.
Минг йилдан зиёд давр мобайнида халқимиз эътиқод қилиб келган аҳли суннанинг соф ақидаси – мотуридийлик таълимоти матнларини янгича талқинда тадқиқ қилиш ва ҳозирги замон талабларига мос услублар билан бойитиш бугунги куннинг энг долзарб масалаларидан биридир.
Бурҳониддин АҲМЕДОВ,
Ўзбекистон халқаро ислом академияси
Манбалар хазинаси мутахассиси
БААдан Хитой мусулмонларига туҳфа
Бирлашган Араб Амирликларидаги “Ҳамид бин Рошид ан-Наъимий” номидаги Қуръони каримга хизмат кўрсатиш маркази БААнинг Ажман шаҳридаги Хитой бозорига Қуръони карим маъноларининг хитой тилига таржима қилинган 500 та китобни ҳадя қилди.
Марказ директори Ҳусайн Муҳаммад Ҳаммадий марказ қароргоҳида Хитой бозори идорасидаги жамоатчилик билан ишлаш бўлими директори Али Янгга мазкур Қуръони карим маъноларининг хитой тилига таржимаси китобидан бир нусхани топширди.
Ҳаммадий ўз сўзида Қуръони каримнинг хитой тилига таржима қилиниши, ундан Бирлашган Араб Амирликларидаги хитой мусулмонлари жамоат марказларига тарқатилиши янги хитойлик мусулмонларга Аллоҳнинг китобини ўрганиш ва унинг маъноларини тўла тушунишини осонлаштириш ва бағрикенг Ислом дини таълимотларини тарқатишга ўз ҳиссасини қўшиш мақсади қилинганини таъкидлади.
Ўз навбатида Али Янг Ажмандаги Хитой бозори идорасига Қуръони карим маъноларининг хитой тилига таржимаси китобининг туҳфа қилинганидан мамнунлигини билдириб, унда Қуръони карим маъноларининг изоҳли таржима қилингани билан олдингилардан ажралиб туриши ва уни ўқиган хитойлик мусулмонларнинг Қуръони каримдаги оятларнинг маънолари ва ҳукмларини тўлиқ тушунишини айтиб ўтди.
Халқаро алоқалар бўлими ходими
Илёсхон Аҳмедов тайёрлади