Жаҳонгир қори Неъматов

"Имоми Аъзам" туркум суҳбатлар (8-қисм). Салоҳиддин Абдуғаффор ўғли. Тошкент шаҳар Учтепа тумани Ҳазрати Али жоме масжиди имом-хатиби

 Аудиомаъруза (tas-ix)

أقيم في 15 يونيو الجاري بالعاصمة مدينة طشقند المنتدى بعنوان "توفير الاستقرار الاجتماعي والحفاظ على ديننا الحنيف هما طلب العصر". 

وشارك مسئولو إدارة مسلمي أوزبكستان ورجال الدين ومندوبو صندوق "Mahalla" ("محله" – الحي السكني) الخيري الاجتماعي الجمهوري وصندوق "Nuroniy" ("المسنون") واتحاد سيدات أوزبكستان والحركة الشبابية الاجتماعية "Kamolot" ("كمالات") وممثلو الحاكميات وأجهزة إنفاذ القانون وشخصيات العلوم والثقافة ورؤساء وطلبة المؤسسات التعليمية الإسلامية وممثلي المجتمع العام في فعاليات المنتدى. 

وألقى فخامة الرئيس شوكت ميرضيائيف رئيس جمهورية أوزبكستان كلمة في المنتدى بعنوان "توفير الاستقرار الاجتماعي والحفاظ على ديننا الحنيف هما طلب العصر". 

وفي مستهل الكلمة أعرب رئيس دولتنا عن ساعدتها من رؤية الحضور في هذه الأيام المعظمة شهر رمضان المبارك. 

وأشار فخامته إلى أهمية موضوع المنتدى الذي يعود إلى مسائل تطوير المجال الاجتماعي وتعزيز المناخ السليم في أسرنا ومجتمعنا وتربية الشباب والحفاظ على حياتنا السلمية والآمنة وديننا الحنيف. 

وفي هذا السياق تطرق الرئيس الأوزبكي إلى الاهتمام بالمسائل الاجتماعية في بلادنا من خلال إستراتيجية العمل في 5 محاور لتنمية جمهورية أوزبكستان في الأعوام 2017 – 2021 وإعلان عام 2017 "عاما للحوار مع الشعب ومصالح الإنسان" في جمهورية أوزبكستان وإنشاء مكاتب استقبال الشعب لرئيس جمهورية أوزبكستان ومكتبه الظاهري. 

ولفت رئيس بلادنا الانتباه إلى أن مكاتب استقبال الشعب لرئيس جمهورية أوزبكستان ومكتبه الظاهري بعد إنشائها استلمت قرابة 890 ألف طلب من المواطنين حيث درست 93% من تلك الطلبات واتخذت الإجراءات اللازمة بشأنها وباقي الطلبات قيد دراسة النهتصين. 

وأشاد فخامة الرئيس شوكت ميرضيائيف في كلمته بسيادة الوئام بين ممثلي مختلف القوميات والمجموعات الإثنية المقيمين في بلادنا ودور 138 مركزا قوميا ثقافيا وإنشاء لجنة العلاقات بين القوميات وأواصر الصداقة مع البلدان الأجنبية لدى مجلس وزراء جمهورية أوزبكستان. 

وذكر رئيس جمهورية أوزبكستان اهتمام بلادنا بإحياء ديننا الحنيف من أول أيام استقلال وطننا حيث إذا كان عدد المساجد في بلادنا قبل استقلالها قرابة 80 مسجدا فاليوم عددها بلغ 2042 مسجدا، وقبل استقلال أوزبكستان عدد معدود من المواطنين كانوا يحجون وبعد الاستقلال سنويا أكثر من 5 آلاف من المواطنين يؤدون مناسك الحج، وسيؤدي 7200 حاج من بلادنا مناسك الحج خلال الموسم الجاري. 

وفي هذا السياق شكر رئيس دولتنا الله تعالى على كل هذا ودعا رجال الدين والأئمة ومندوبي المجتمع العام لمواصلة أعمال الخير ودراسة وترويخ تاريه ديننا وتراث أجدادنا الأجلاء. 

وأعلن فخامته عن رغبة قيادة بلادنا في إنشاء مركز الثقافة الإسلامية بأوزبكستان في العاصمة مدينة طشقند وذلك بهدف دراسة تراث شعبنا التاريخي والعلمي والمعنوي وتعريف العالم به وتوضيح الدين الإسلام الحقيقي الداعي للتسامح والسلام. 

ويرى الرئيس الأوزبكي أن عصرنا يتطلب إنشاء مثل هذا المركز وتحت شعار "التعليم ضد الجهل" حيث يخطط لإنشائه في منطقة مجمع حضرة الإمام الشهير بالعاصمة مدينة طشقند. 

وأكد ريس بلادنا على أن المركز يحتضن تراث أجدادنا الأجلاء أمثال الإمام البخاري والإمام الترمذي والإمام الماترودي وأبو معين النسفي ونجم الدين كبرى ومحمود زمخشري وبهاء الدين نقشبند وخوجه أحرار ولي ومحمد الخوارزمي وأحمد الفرغاني وأبو ريحان البيروني وإبن سينا وميرزا أولوغبيك وعلي قوشتشي وعليشير نوائي وظهير الدين محمد بابور وكمال الدين بهزاد ومحمود مذهب. 

وأشار فخامة الرئيس شوكت ميرضيائيف إلى أن المصحف العثماني الذي أحضره جدنا العظيم صاحب القران الأمير تيمور في حينه لوطننا سينور متحف المركز. 

ونوه رئيس جمهورية أوزبكستان بأن المنظمات الدولية النافذة والشخصيات البارزة في العالم الإسلامي يرغبون في التعاون مع أوزبكستان المسائل الدينية. 

وفي هذا السياق تطرق رئيس دولتنا إلى أن أوزبكستان طرحت أثناء فعاليات الدورة الثالثة والأربعين لمجلس وزراء الخارجية للدول الأعضاء في منظمة التعاون الإسلامي والتي استضافتها العاصمة طشقند في أكتوبر عام 2016 فكرة إنشاء مركز الإمام البخاري الدولي للأبحاث العلمية. 

وأشار فهامته إلى أنه تم التوقيع على مذكرة التفاهم بين حكومة جمهورية أوزبكستان والبنك الإسلامي للتنمية حول إنشاء مركز الإمام البخاري الدولي للأبحاث العلمية أثناء زيارة الوفد الأوزبكي إلى المملكة العربية السعدوية. 

وذكر الرئيس الأوزبكي دعم معالي السيد بندر الحجار رئيس البنك الإسلامي للتنمية فكرة إنشاء المركز والذي قال "البنك الإسلامي للتنمية هو بنك أوزبكستان". 

وأكد رئيس بلادنا على أن الدول المشاركة في القمة الدولية التي استضافتها المملكة العربية السعدوية أشار رؤساء الدول العربية والإسلامية وولايات المتحدة الأمريكية إلى ضرورة مكافحة الجهل بالمعرفة وتوقية التربية والتعليم. 

وأثنى فخامة الرئيس شوكت ميرضيائيف على موقف فخامة الرئيس دونالد ترامب رئيس الولايات المتحدة الأمريكية بشأن مكافحة الإرهاب والتطرف لكى الحفاظ على السلام في العالم وتعزيزه. 

وأعرب رئيس جمهورية أوزبكستان عن أسفه بانضمام بعض المواطنين الأوزبك إلى صفوف الإرهابيين وتنفيذهم العمليات الإرهابية في الدول الأجنبية قائلا أن شعبنا يستنكر جرائمهم البشعة. 

واسطرد رئيس دولتنا قائلا أن أوزبكستان تولي اهتماما خاصا بتطوير علاقات التعاون مع دول العالم حيث قام خلال فترة قصيرة بزيارتين لكلا من تركمانستان وكازاخستان وزيارات مفيدة إلى روسيا الاتحادية وجمهورية الصين الشعبية والمملكة العربية السعدوية. 

وركز فخامته في كلمته تركيزا خاصا بمسائل تعليم وتربية الشباب وحمياتهم من تأثير الأفكار الغريبة على شعبنا وديننا مشيرا إلى دور خاص يمكن أن يلعب الأمئمة ورجال الدين في هذه المسائل.  

وكالة الانباء الاوزبكية

جمهورية اوزبكستان

Қадим замонда бир шаҳзода бўлган экан. Унга отасидан катта кутубхона меърос бўлиб қолган экан. Шаҳзода илмга чанқоқ бўлгани учун китобларда нималар ёзилганини билмоқчи бўлиб, шу кутубхонанинг ходими бўлган олимни чақирибди ва: "Бу китоблар нима ҳақида?" деб сўрабди. Олим: "Бу китобларда инсоният тарихи битилган", дебди. Шунда шаҳзода олимга мана шу китобларда ёзилган маълумотларни жамлаб келишини буюрибди. Олим бир неча йиллар меҳнат қилибди. Бир куни саройга 500 та китоб ортилган аравани олиб киришибди. Олим кутубхонадаги китобларнинг мазмунини мана шу 500 китобга жойлаштирган экан. Шаҳзода бу пайтда анча улғайиб қолган экан. Саройдаги ишларнинг кўплигидан бу китобларни ўқиб чиқишга фурсати етмаслигини англабди ва шу 500 китоб мазмунини жамлаб келишини буюрибди. Олим яна бир неча йиллар меҳнат қилиб, шоҳнинг ҳузурига 50 та китоб олиб келибди. Бу пайтга келиб, шоҳ анча қариб қолгани сабабли ушбу китобларни ўқиб чиқишга фурсати етмаслигини англаб, мана шу 50 та китоб мазмунини битта китобга жамлаб келишни буюрибди. Олим яна бир неча йил меҳнат қилиб шоҳнинг буйруғини бажарибди. Лекин бу пайтда шоҳ ўлим тўшагида ётган экан. Китобни ҳатто очиб қарай олмабди. Шунда олимга китобнинг мазмунини қисқа қилиб айтиб беришни илтимос қилибди. Олим унга: "Инсон дунёга яхшилик қилиш учун келар ва ажали етганда ўлар экан", дебди.

Хулоса. Инсон дунёга фақат яхши ишларни қилиш учун келади. Инсоннинг қадр-қиммати унинг ҳусни, бойлиги ёки мартабасига қараб белгиланмайди, балки яхши ишларни кўп ёки кам қилганига қараб белгиланади.

Акбаршоҳ Расулов

Меҳрибон ва раҳмли Аллоҳ номи ила (бошлайман).

Бир куни бир одам пайғамбар алайҳиссаломнинг хизматларига келиб сўрадилар: “Ё Расулуллоҳ, киши фарзандига Қуръон ўқутса, уни ажри қандоғ бўлади?”. Пайғамбар алайҳиссалом айтдилар: “Қуръон – каломуллоҳдирки, уни ажрининг ниҳояси бўлмайди”. Ва бу жавобни айтиб турганларида Жаброил алайҳиссалом нозил бўлдилар ва айтдиларки: “Ё Муҳаммад, Аллоҳ таоло Сизга салом юборди ва айтдики, ҳар ким фарзандига Қуръон ўқитса гўёки 10000 марта ҳаж қилгандек ва 10000 марта қул олиб озод қилгандек ва 10000 марта ғазот қилгандек ва 10000 марта мискинга таом бергандек ва 10000 марта кийми йўққа либос бергандек бўлади ва ўқутган Қуръоннинг ҳар бир ҳарфи учун у банданинг номаи аъмолига Аллоҳ таоло 10000 ҳасанот ёзур ва 10000 гуноҳни ундан ўчирур ва то қиёматгача у бандани қабрида бир каломуллоҳ ҳамроҳ булиб туради ва қиёматда у каломуллоҳ унга ҳужжат бўлади ва то у банда жаннатга кирмагунча каломуллоҳ ундан ажрамайди”(Мажмаъул маъориф китобидан). Юқоридаги  ҳадисни бу ҳадиси шариф билан тушунтирсак олам- олам маънога эга бўламиз. Ва ҳадисдан оладиган фойдамиз ҳам шу бўлади.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар:

“Агар ҳар ким илм ўрганмоқ учун устозни олдига бориб чукка тушиб ўтирса, Аллоҳ таоло уни учун раҳмат хазинасидан 70 эшик очади ва устоздин таълим олиб, у ердан турган вақтида гўёки онасидан янги туғилгандек гуноҳдин пок бўлиб турар ва уни ўқуган илмининг ҳар бир ҳарфининг баробарига Аллоҳ таоло 70 шаҳиднинг савобини ато қилур ва ҳар бир калимасига бир йиллик ибодатнинг савобини ато қилур( калима феъл, исм ва ҳарфдан ташкил топади) ва ҳар бир варақи учун унга жаннатдин бир шаҳар бино қилади” (Мажмаъул маъориф китобидан).  “Қул” (Иҳлос сурасидаги қул калимаси “айт” маъносида )сўзида иккита ҳарф бор. Шу калиманинг ўзи билан йўқ жойдан 140 шаҳиднинг савобини ва бир йиллик савобни қўлга киритасиз. Бир варақда камида 200 та сўз бўлади. Бу амални ҳисоблашнинг энг осон йўли ҳамма ҳарфларни санаб чиқасиз кейин калималарни санаб чиқиб уни ҳар куни ҳисоблаб борсиз ва ҳар куни қанча миқдорда савоб олаётганингизни ҳис қилиб, кундан кун бу амални давомийликка айлантирасиз ва иҳлос ва эътиқод билан шу савобни умид қиласиз. Ҳамма офат ва данкасалик ишончсизликдан келиб чиқади. Сиз эса амалий тарзда Аллоҳнинг расули ва ҳабиби Муҳаммад Амин соллаллоҳу алайҳи васалламга эргашаётганингизни қалбингиз билан бутун танангизга билдириб қўйинг. Агар сиз устоздан бир варақ дарс олсангиз ҳарфлар ва калималар жамланмаси орқали жаннатда бир шаҳар эгасига айланасиз. Бир варақда қанча ҳарф ва қанча калима бўлса уларда ваъда қилган савоблар камайтирилмасдан берилади. Агар сиз бу дарс олишни Қуръондан бошласангиз нур устига нур бўлади. Айниқса, рамазонда Пайғамбаримиз ҳам Жаброил алайҳиссаломдан қуръодан дарс олганлар. Пайғамбаримизга эргашган барча саҳобалар, тобеъинлар ва тобаъ- тобеъинлар ҳам ҳатто бошқа зарур ишлари қолиб кетсалар ҳам факқат қуръон ўқиш ва ўқитиш билан машғул бўлганлар.

Қуръонннинг фазли ва барокатлари тўғрисидаги бошқа ҳадислар билан танишиб чиқсак зора бизнинг қалбимизда ҳам қуръонга муҳаббат уйғониб қуръонни ёдлаб қўйсак ва даражаларимиз қиёматда шафоъатчимиз Муҳаммад алайҳиссалом айтган даражалар билан бирга бўлсак. Ҳамма ҳолига қараб амал қилган нарсани гапириш керак. Келинглар! Ўзлари ҳақиқий ҳолда умматларига ўрнак бўлган Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссаломнинг сўзлари билан давом эттирсак.

Абу Зарр Ғифорий розийаллоҳу анҳу айтади: “Бир куни мен: “Эй Расулуллоҳ, менга насиҳат қилинг?” дедим. У зот: “Аллоҳга тақво қил, чунки у барча ишларнинг бошидир”, дедилар. “Эй Расулуллоҳ, яна зиёда қилинг”, дедим. Шунда у зот: “Сен Қуръон тиловатини ўзингга лозим тут. Зеро у сен учун ерда нур ва осмонда заҳирадир”, дедилар” (Ибн Ҳиббон “Саҳиҳ”да узун ҳадисда ривоят қилган. Ривоят санади заиф).

Абу Зарр розийаллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан насиҳат сўраганида, у зот энг биринчи навбатда Абу Заррга тақвони маҳкам ушлашни тайинладилар. Ҳақиқатан, тақво барча ишларнинг бошидир. Агар иш тақво асосида амалга оширилса, у Аллоҳ даргоҳида мақбулдир. Тақвосиз қилинган амал ҳар қанча чиройли кўринмасин, миқдори кўп бўлмасин, натижа бериши қийин.

Абдуллоҳ ибн Умар розийаллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Уч (тоифа кишилар)ни катта қўрқинч қўрқита олмайди ва уларга ҳисоб етмайди. Халойиқ ҳисоб қилингунича улар мушк ичра бўладилар. (Улар) Аллоҳ розилиги учун Қуръон ўқиган ва у билан қавмга имомлик қилган, (жамоат) ҳам ундан рози бўлган киши, Аллоҳ розилиги учун беш вақт намоз ўқишга чақирган даъватчи ва ўзи билан Парвардигори ҳамда ўзи билан хўжайинлари орасини ислоҳ қилган қуллардир” (Байҳақий “Шуабул-иймон”да, Табароний “Авсат” ва “Соғийра”да санади билан ривоят қилган). 

Абу Зарр Ғифорий розийаллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Сизлар Аллоҳга ундан (яъни, Қуръондан) чиқадигандан кўра афзалроқ нарса билан қайта олмайсизлар” (Ҳоким “Мустадрак”да, Абу Довуд “Маросийл”да ва Аҳмад “Зуҳд”да ривоят қилган. Ҳоким ҳадис санади саҳиҳ, деган).

Абдуллоҳ ибн Амр ибн Ос розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай деганлар: “Ким Қуръон ўқиса, бас, у нубувват (даражаси)га поғонама-поғона кўтарилиб борибди. Фақат унга ваҳий қилинмайди, холос. Қуръон соҳиби қалбида Аллоҳнинг Каломи бўла туриб ғазаб қилган киши билан тортишиши ва жоҳил кишига қўшилиб жоҳиллик қилиши тўғри эмас” (Байҳақий “Шуабул-иймон”да ва Ҳоким “Мустадрак”да ривоят қилган ва: “Бу саҳиҳ санадли ҳадис, аммо иккиси ривоят қилишмаган”, деб айтган).

Ибн Умар розийаллоҳу анҳу ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Темирга сув тегса занглаганидек бу қалблар ҳам занглайди”, дедилар. Шунда: “Эй Расулуллоҳ, унинг жилоси нима?” дейилди. У зот: “Ўлимни кўп эслаш ва Қуръон тиловат қилиш”, дедилар” (Байҳақий “Шуабул-иймон”да, Абу Нуайм “Ҳилйатул-авлийа”да ва Қузоъий “Муснадуш-шиҳаб”да ривоят қилган). Темир занглагани каби қалб ҳам занглайди. Темир занглашига унга сув тегиши сабаб бўлса, банда қилган гуноҳлари асорати йиғилиб-йиғилиб қалбни занглатади, уни қорайтиради. Қуръон тиловати билан қалб яйрайди, банда қироатдан руҳий озуқа олади. Шу йўсин қалбга ёпишган занглар секин-аста тозаланиб боради.

عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى الله عَلَيه وسَلَّم قَالَ: خَيْرُكُمْ مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ وَعَلَّمَهُ 

Усмон ибн Аффон розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам “Сизларнинг яхшиларингиз Қуръонни ўрганиб, бошқаларга ўргатганларингиздир”, деб марҳамат қилганлар. (Имом Бухорий ривояти.)

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қуръонни ўқиган ва унга моҳир бўлган қорилар улуғ ва мукаррам фаришталар билан бирга бўлади, Қуръонни тутилиб-тутилиб ўқиган ва қироат унга машаққатли бўлган киши учун икки ажр бордир”, деб марҳамат қилдилар. (Бухорий ва Муслим ривояти.)

Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳу айтади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: “Қуръон ўқийдиган мўминнинг ўхшаши утружжа[2] кабидир, унинг ҳиди ҳам, ўзи ҳам шириндир. Қуръон ўқимайдиган мўмин ўхшаши ҳурмо кабидир, унинг таъми ширин бўлиб, ҳиди бўлмайди, Қуръон ўқийдиган мунофиқнинг ўхшаши райҳон кабидир, ҳиди ҳушбўй, лекин мазаси аччиқдир. Қуръон ўқимайдиган мунофиқнинг ўхшаши эса ҳанзала[3]кабидир, унинг ҳиди ҳам йўқ, таъми ҳам аччиқдир”. (Бухорий ва Муслим ривояти.)

 Умар[4]розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу  алайҳи васаллам: “Аллоҳ таоло бу Китоб (Қуръон) билан баъзи қавмларнинг даражасини кўтаради ва баъзи қавмларнинг даражасини туширади”, деб марҳамат қилдилар. (Муслим ривояти.)

Абу Умома Боҳилий[5]розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу  алайҳи васаллам: “Қуръон ўқинглар, зеро у қиёмат кунида ўз эгалари учун шафоатчи бўлиб келади”, деб марҳамат қилдилар. (Муслим ривояти.) 

Ибн Умар[6]розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу  алайҳи васаллам: “Фақат икки нарсада ҳасад қилиш жоиз: Аллоҳ унга Қуръонни ато қилган бўлиб, кечаю кундуз унинг тиловати билан машғул бўладиган кишига ва Аллоҳ таоло унга мол дунё ато қилган бўлиб, кечаю кундуз уни инфоқ қиладиган кишига”, дедилар.(Бухорий ва Муслим ривояти)

Абдуллоҳ ибн Масъуд[7]розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким Аллоҳ таолонинг Китобидан бир ҳарф ўқиса, бунинг баробарига у киши учун бир яхшилик берилур. Алиф, лам, мимни бир ҳарф деб айтмайман . Балки алиф бир ҳарф, лом бир ҳарф ва мим бир ҳарфдир”, дедилар. (Термизий ривояти.) 

Абу Саъид Худрий[8]розияллоҳу анҳуданРасулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деб марҳамат қилганлари ривоят қилинади: “Аллоҳ таоло айтади: “Кимни Қуръон ўқиш ва менинг зикрим уни бошқа нарсаларни сўрашдан тўсиб қўйса, мен унга сўраганларга берганимдан кўра кўпроғини бераман. Аллоҳ таоло каломининг бошқа каломларга нисбатан фазли Аллоҳ таолонинг бандаларга нисбатан фазли кабидир”. (Термизий ривояти.) 

Ибн Аббос[9]розияллоҳу анҳумо ривоят қиладилар: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қалбида Қуръондан ҳеч нарса бўлмаган инсон хароба уй кабидир”, деб марҳамат қилдилар.(Термизий ривояти.)

Абдуллоҳ ибн Амр ибн Ос[10]розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай марҳамат қилдилар: “Қуръонни ёдлаган қорига (қиёмат куни) “Ўқи, кўтарил ва дунёда тиловат қилганингдек тиловат қил. Сенинг манзилинг охирги ўқиган оятингдадир”, деб айтилади”. (Термизий ва Насоий ривояти.)

Муоз ибн Анас[11]розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким Қуръонни ўқиб, ундаги ҳукмларга амал қилса, қиёмат кунида Аллоҳ таоло унинг ота-онаСега тож кийдиради. Унинг нури дунё уйларидаги қуёш нуридан кўра ёрқинроқдир. Бунга амал қилган инсон ҳақида гумонинг қандай?”. (Абу Довуд ривояти.

Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қуръон ўқинглар зеро, Аллоҳ таоло Қуръонни ёд олган қалбни азобламайди. Албатта, бу Қуръон Аллоҳ таолонинг зиёфатидир. Ким унга ташриф буюрса, омонда бўлади. Кимки Қуръонни яхши кўрса, бас, у қувонсин”, деб марҳамат қилдилар. (Доримий ривояти.)

Аллоҳ таолонинг Каломини ёдлаш улуғ неъмат ва фазилатдир. Бу ҳақида Қуръон карим оятлари ва Ҳадиси шарифларда кўплаб хушхабарлар келган. Бунга Юнус сурасининг 58-оятни мисол қилиб келтиришмиз мимкин. Аллоҳ таоло бундай деб марҳамат қилади:

قُلْ بِفَضْلِ اللّهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِكَ فَلْيَفْرَحُواْ هُوَ خَيْرٌ مِّمَّا يَجْمَعُونَ

Айтинг: "Аллоҳнинг фазли ва раҳмати билан, бас, (албатта), шулар сабабли (мўминлар) шодлансинлар! У тўплаган нарса(бойликлари)дан яхшироқдир.

Бу оятда Аллоҳнинг икки улуғ неъмати зикр қилинмоқда.  Бири фазли, яъни Ислом дини. Иккинчиси раҳмати, яъни Қуръони карим.

Ояти карима тафсири ҳақида Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳу айтадилар: “Аллоҳнинг фазли – Ислом, раҳмати – сизларни Қуръон аҳлидан қилганидир”.

Насаий, Ибн Можа ва Ҳоким Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Инсонлар ичида Аллоҳнинг хос бандалари бор”, дедилар. “Улар кимлар?” – деб сўрадилар. У зот: “Қуръон аҳли – Аллоҳнинг аҳли ва хос бандаларидир”, деб жавоб бердилар.

Мунавий: “Қуръон аҳли” Қуръонни тадаббур қилиб, унга амал қилишни лозим тутганлардир”, деган.

Қуръони карим оятлари ва Расулллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ворид бўлган ҳадислардан  Қуръон ҳомиллари(қори)га берилган бу неъматнинг қанчалик улуғ эканини англаб олишимиз мумкин.  Оиша онамиз розияллаҳу анҳодан ривоят қилинади: “Ким еттита узун сурани ёдласа, у олимдир”.

Имом Аҳмад ва Имом Ҳокимнинг “Муснад”ларида келтирилган. Демак, инсон Қуръони каримни ёдлаш сабабидан олимлик даражасига кўтарилар экан. Аллоҳ таоло Анкабут сурасининг 49-оятида:

بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ

“Йўқ, у (Қуръон) илм берилган зотларнинг дилларидаги аниқ оятлардир”

дея марҳамат қилади. Бундан Қуръон ҳофизлари аҳли илмлардан экани маълум бўлади. Чунки илмнинг аввали Аллоҳ таолонинг Китобини ёд олиш ва уни тушунишдир. Кўплаб уламоларнинг ҳаётига назар ташласак, Аллоҳ таолонинг Каломини ёд олганликларини кўрамиз. Буюк бобокалонларимиздан Ибн Сино ва Амир Темурлар ҳам бунга яққол мисол бўлади. Шунингдек, баъзи олимлар ўз олдига илм талабида келганларни Қуръони каримдан қанча  ёд олганига қараб уларни қабул қилган, ёки қайтарган.

Ибн Ҳузайма: “Мен отамдан Қутайба ҳузурига боришга изн сўраган эдим, у менга: “Аввал Қуръонни ўқи, кейин изн бераман”, деди. Мен Қуръонни ёдлаганимда, у: “Энди уни намоз (Рамазон)да хатм қил”, деди. Мен бу ишни ҳам қилдим. Биз ҳайит байрамини нишонлаётганимизда отам менга изн берди”, деган.

Қуръон ёдлаш билан олимлик даражасига етилади. Илм сабабидан эса ҳақлар адо этилади, силаи раҳм қилинади ва даражалар кўтарилади. Мужодала сурасининг 11-оятида бундай деб марҳамат қилинади:

يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ

Аллоҳ сизлардан имон келтирган ва илм ато этилган зотларни (баланд) даража (мартаба)ларга кўтарур. Аллоҳ қилаётган амалларингиздан хабардордир.

Ибн Бурайда отасидан ривоят қилишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай деганлар: “Қуръон қиёмат куни ҳолдан тойган киши кўринишида келиб, “сени тунлари бедор қилган ва кундузлари чанқатган менман”, дейди” (Ибн Можа ва Аҳмад ривояти. Ривоят санади ҳасан[1]).

Абдуллоҳ ибн Бурайда отасидан ривоят қилади: “Мен Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳузурларида ўтиргандим, у зот: “Сизлар Бақара сурасини ўрганинглар! Зеро, уни олиш барака, тарк қилиш ҳасратдир. Унга сеҳргарлар қодир бўлолмайдилар”, деб айтганларини эшитдим. Сўнг бир муддат турдилар ва: “Бақара ва Оли Имрон сураларини ўрганинглар! Зеро у иккиси икки ёритувчи нур бўлиб, қиёмат куни икки булут ёки икки соябон ёки бир гуруҳ саф тортган қушлар шаклида келиб, ўз соҳибларига соя қилади. Қиёмат куни қабр очилиб, банда у ердан чиқиб келганида Қуръон уни чарчаган киши суратида кутиб олади ва унга: “Мени танидингми?” дейди. Банда: “Сени танимайман”, дейди. Шунда у: “Мени танимайсанми?” деб сўрайди. Банда яна: “Мен сени танимайман”, деб жавоб қайтаради. Шунда (Қуръон): “Мен сени иссиқ кунларда чарқатган, кечалари бедор қилган дўстинг Қуръонман. Ҳар бир савдогар тижорати орқасидан фойда кўради. Сен ҳам бугун тижоратинг орқасидан фойда кўрасан”, дейди. Бас, унинг ўнг қўлига мулк, чап қўлига мангулик берилади. Унинг бошига виқор тожи кийдирилади. Унинг ота-онасига икки либос кидирилади. У иккисига дунё аҳли тенг келолмайди. Шунда улар (яъни ота-онаси): “Бу бизларга нима сабабдан кидирилди?!” деб сўрайдилар. Шунда: “Фарзандларингиз Қуръонни ўргангани учун”, дейилади. Кейин унга (яъни, Қуръон соҳибига): “Ўқи ва жаннат поғонаси ва хоналари томон кўтарил”, дейилади. У хоҳ тез, хоҳ шошилмасдан қироат қилсин, аста-секин юқорилаб бораверади”, дедилар” (Доримий, Аҳмад ва Байҳақий ривояти. Ривоят санади ҳасан).

وَعَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: جَاءَ جِبْرِيلُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: يَا مُحَمَّدُ عِشْ مَا شِئْتَ فَإِنَّكَ مَيِّتٌ وَاحْبِبْ مَنْ أَحْبَبْتَ فَإِنَّكَ مُفَارِقُهُ وَاعْمَلْ مَا شِئْتَ فَإِنَّكَ مَجْزِيٌّ بِهِ ثُمَّ قَالَ: يَا مُحَمَّدُ شَرَفُ الْمُؤْمِنِ قِيَامُ اللَّيْلِ وَعِزُّهُ

اسْتِغْنَاؤُهُ عَنْ النَّاسِ. رَوَاهُ الْحَاكِمُ فِي الْمُسْتَدْرَكِ وَالْبَيْهَقِيُّ فِي شُعَبِ الإِيْمَانِ وَالطَّبَرَانِيُّ فِي الأَوْسَطِ وَسَنَدُهُ صَحِيحٌ.

Саҳл ибн Саъд розийаллоҳу анҳу ривоят қилади: “Жаброил алайҳис салом Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳузурларига келиб, “эй Муҳаммад, хоҳлаганингизча яшанг. Зеро, сиз (вақти келиб) ўласиз. Хоҳлаган одамингизни яхши кўринг. (Бир кун) ундан айриласиз. Хоҳлаган ишингизни қилинг. Зеро, сиз бунинг учун ҳисоб қилинасиз”, деди ва кейин: “Эй Муҳаммад, мўминнинг шарафи кечаси қоим бўлиш ва унинг ҳурмати одамлардан беҳожатлигидадир”, деди” (Ҳоким “Мустадрак”да, Байҳақий “Шуабул-иймон”да ва Табароний “Авсат”да ривоят қилган. Ривоят санади саҳиҳ).

Туннинг маълум қисмини қоим ўтказиш тўғрисида қуйидаги ривоят келган.

Абдуллоҳ ибн Амр ибн Ос розийаллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилади: “Ким (кечаси) Қуръондан ўн оят билан қоим бўлса, ғофиллардан, деб ёзилмайди. Кимюз оят билан қоим бўлса, “Аллоҳга итоат этувчилардан” деб ёзилади. Ким минг билан қоим бўлса, “кўп миқдорда савобга эришганлардан”, деб ёзилади” (Абу Довуд, Ибн Хузайма ва Ибн Ҳиббон ривояти. Ривоят санади саҳиҳ). Бу маънода келган ривоятларни юқорида кўриб чиққан эдик. Саълабий Ибн Аббос розийаллоҳу анҳудан ривоят қилади: “Ким кечаси икки ракъат намоз ўқиса, Аллоҳ йўлида сажда қилган ва қоим бўлган ҳолида тонг оттирибди”.
Абдуллоҳдан ривоят қилинади: “Ким тунда Бақара сурасини ўқиса, кўп ва яхши қилибди” (Табароний “Кабийр”да ривоят қилган).
Иброҳим Нахаъий шундай деб айтарди: “Кечаси озроқ бўлса ҳам Қуръон тиловат қилинглар!”

Авзоий: “Ким кечалари бедор бўлиб, Қуръонни кўп ўқиса, қиёмат куни ҳисоб бериши осон бўлади”, деган. Кечаси намоз ўқиш ва қироат қилишнинг афзаллиги шундаки, кечаси қалб тинч ҳолатда, ҳар хил чалғитувчи нарсалардан узоқ бўлади. Бунда банда дунё ташвишларидан фориғ бўлиб, Парвардигорига сиғиниши осон кечади. Бу вақтда риё ва амалларни бекор қилувчи иллатлардан сақланиш осонроқ бўлади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг энг улуғ мўъжизаларидан бўлмиш Исроъ ва Меърож воқеалари ҳам кечаси содир бўлгани бежиз эмас. Кечаси қоим бўлиш ёки Қуръон тиловат қилишда меъёрга амал қилиш яхши. Бутун тунни қоим ҳолда ўтказишга одатланиш, инсонга қийинчилик туғдириши, бу ишда давомли бўла олмай, ўз нафсига зарар етказиши мумкин.

Ва яна пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар:“Ҳар кимики олимларни хор тутса қиёмат куни уни Аллоҳ таоло халойиқ ичида хор қилади”. Демак шунча сифатларни ўзида жамлаган олимларни хорласа Аллоҳ қиёматда бутун халойиқ ичида хорлашини ваъда бермоқда.

Аллоҳим барчаларимизни Ўзининг каломига аҳл бўлишни насиб қилсин.

Аллоҳумма солли васаллим ва барик ала набиййина Муҳаммад.

Тошкент ислом институти “Ижтимоий фанлар” кафедраси кабинет мудири

Урол Назар Абдулқуддус Термизий тайёрлади.