5-ФАТВО

Тўлиқ бир йил мажнун (жин теккан, руҳий касалликка учраган) бўлса, закот вожиб эмас. Йилнинг боши ва охирида мажнунлиги кетган бўлса, закот вожиб бўлади. Аммо бир йил беҳуш ётган бойга закот вожиб.

«Оламгирия», «Жавҳара», «ал-Кофий», «Қозихон».

6-ФАТВО

Гаровга қўйган бойлиги, модомики гаровга олган киши қўлида экан, ундан закот бериш вожиб эмас.

«Оламгирия», «ал-Баҳрур-роиқ».

 7-ФАТВО

Яшаб турган уйи, кийиб юрган кийимлари, уй жиҳозлари, миниб турилган улов, истеъмол қилинаётган озиқ-овқат, пардоз буюмлари (агар олтин, кумушдан ясалмаган бўлса), гавҳар, маржон, ёқут, зумрад (агар сотиш учун сақланмаётган бўлса), олимнинг фойдаланиб турган китоблари, касб-ҳунар асбоблари каби нарсалардан закот берилмайди. Бўёқчининг идишдаги бўёқлари, тери ошловчининг идишдаги ёғларидан закот берилади. Кирчининг совунларидан закот чиқарилмайди.

«Оламгирия», «Жавҳара», «Кифоя».

 8-ФАТВО

Фиқҳ илми билан шуғулланадиган олимнинг уйидаги китоблари жуда катта маблағга тенг бўлса ҳам, модомики улардан фойдаланиб туришга муҳтож экан, закот бериши вожиб эмас. Лекин зарур бўлмайдиган манбаларининг қиймати нисобга етса, улардан закот бериши вожибдир.

«Оламгирия», «Мабсут».

9-ФАТВО

Одамлардан қарздор киши агар бойлигидан қарзига берганда, нисобдан камайиб қоладиган бўлса, унга закот вожиб эмас. Масалан, бировдан бир нисоб миқдорида қарз олган, лекин қўлида беш нисоб миқдорида бойлиги бор. У тўрт нисоб ҳисобидан закот беради. Аммо назр, каффорат, фитр садақаси, ҳаж пули каби Аллоҳнинг ҳақ­ла­ри ҳам зиммасидаги қарзи ҳисобланади. Лекин бу қарзлар закотга тўсқинлик қилмайди. Яъни, мазкур жойларга сарф қилса, нисобдан камайиб қолиш эҳтимоли бўлса ҳам, закот бераверади.

«Оламгирия», «Муҳит».

 

10-ФАТВО

Бўйнига олмай юрган қарздорга қарши ҳужжати йўқ одам бир неча йилдан кейин ҳужжатга эга бўлиб қолса ва қарзни ундириб олса, ўтган йиллар учун закот вожиб эмас.

«Оламгирия», «Табйин».

11-ФАТВО

Қарздор узоқ жойга қочиб кетса, қаралади: агар қарз берган одам уни топиб келишга қодирлигига қарамасдан, ҳаракат қилмаса, закот соқит бўлмайди. Топиб келишга имконияти бўлмаса, ундаги пулдан закот бермайди.

«Оламгирия», «Муҳит».

 

12-ФАТВО

Закотга йил ҳижрий сана ҳисоби билан ўлчанади (354 кун). Йилнинг боши ва охирида закот нисоби мавжуд бўлиб, ўртасида нисобдан камайиб туриши закотни соқит қилмайди.

«Оламгирия», «Ҳидоя».

 

13-ФАТВО

Йил давомида тижорат молларининг жинслари ўзгартириб турилиши закот бериладиган йилнинг ҳам ўзгариб, янгиланиб туришига сабаб бўлмайди. Аммо чорва моллари йил давомида алмаштириб турилса, йил ҳисоби охиргисидан бошлаб эътиборга олинади.

«Оламгирия», «Муҳит».

 

14-ФАТВО

Нисоб эгасининг бойлиги йил давомида қайси йўл билан бўлса-да, ортиб борса, ҳаммаси умумий бойлигига қўшилиб, закот ажратилаверади. Масалан, тижоратдан келган фойда, мерос, ҳадя йўли билан тушган маблағлар каби. Аммо бошқа жинсдан бўлган қўй, эчки, туя каби моллар қўшилмайди. Йил тўлиши билан тушган маблағ ва фойдалар янги йил ҳисобидаги нисобга қўшиб, ҳисоб­лаб борилади. Яъни, бир йил тўлмагунча улардан закот берилиши вожиб эмас. Лекин тўлмаган йил ва кейинги бир неча йил ҳисобидан бир нисоб эгаси бўлган одам олдиндан закотларини бериб қўйиши мумкин.

 «Оламгирия», «Жавҳара», «Мухтасар», «Қозихон».

15-ФАТВО

Бойлиги шариат белгилаб қўйган маълум миқдорга, яъни нисобга етган мусулмон киши ҳижрий-қамарий бир йил ўтиши билан аслий ҳо­жатларидан ортиқча бойлигининг қирқдан бир қисмини, яъни 2,5 фоизини шаръан белгиланган жойларга бериши фарзи айндир. Нисоб 84 гр олтин қийматига баробар маблағдир. Закотни узрсиз кечиктириб бериш гуноҳ саналади. Закотни ажратаётган ёки бераётган пайтда ният қилиш шарт. Демак, шу ажратган ёки бераётган нарсам садақа ёки эҳсон эмас, закотдир, деб ният қилинади. Аммо йилнинг охирига келиб, шу бир йил мобайнида берган садақаларимни закот деб ният қилдим, деса, бу нияти ўтмайди. Бутун бойлигини садақа қилиб юборса, ният шарт эмас. Закотга ҳам ўтаверади.

«Оламгирия», «Мухтасар».

 

16-ФАТВО

Фақир кишига берган қарзидан кечиб юборса, ўша қарзда турган бойлигидан берадиган зако­ти­дан қутулади. Агар бир қисмидан кечса, ўша қисмидан берадиган закоти соқит бўлади. Бой кишидаги қарзини унга ҳадя қилиб юборса, унинг закоти соқит бўлмайди.

«Оламгирия», «Табйин».

 

 

17-ФАТВО

Бой киши фақир ҳузурига бориб фалон одамга берган қарзимни ўзингга олгин, деб закотни ният қилса, жоиздир.

«Оламгирия», «ал-Баҳрур-роиқ».

 

18-ФАТВО

Мискинга пул бериб, тилида ҳиба (ҳадя) ёки қарз деб айтиб, дилида закот деб ният қилса, закотга ўтади.

«Оламгирия», «ал-Баҳрур-роиқ», «Қуня».

 

19-ФАТВО

Тўлиқ бир йил мажнун (жин теккан, руҳий касалликка учраган) бўлса, закот вожиб эмас. Йилнинг боши ва охирида мажнунлиги кетган бўлса, закот вожиб бўлади. Аммо бир йил беҳуш ётган бойга закот вожиб.

«Оламгирия», «Жавҳара», «ал-Кофий», «Қозихон».

 

20-ФАТВО

Гаровга қўйган бойлиги, модомики гаровга олган киши қўлида экан, ундан закот бериш вожиб эмас.

«Оламгирия», «ал-Баҳрур-роиқ».

 

21-ФАТВО

Яшаб турган уйи, кийиб юрган кийимлари, уй жиҳозлари, миниб турилган улов, истеъмол қилинаётган озиқ-овқат, пардоз буюмлари (агар олтин, кумушдан ясалмаган бўлса), гавҳар, маржон, ёқут, зумрад (агар сотиш учун сақланмаётган бўлса), олимнинг фойдаланиб турган китоблари, касб-ҳунар асбоблари каби нарсалардан закот берилмайди. Бўёқчининг идишдаги бўёқлари, тери ошловчининг идишдаги ёғларидан закот берилади. Кирчининг совунларидан закот чиқарилмайди.

«Оламгирия», «Жавҳара», «Кифоя».

 

22-ФАТВО

Фиқҳ илми билан шуғулланадиган олимнинг уйидаги китоблари жуда катта маблағга тенг бўлса ҳам, модомики улардан фойдаланиб туришга муҳтож экан, закот бериши вожиб эмас. Лекин зарур бўлмайдиган манбаларининг қиймати нисобга етса, улардан закот бериши вожибдир.

«Оламгирия», «Мабсут».

 

23-ФАТВО

Одамлардан қарздор киши агар бойлигидан қарзига берганда, нисобдан камайиб қоладиган бўлса, унга закот вожиб эмас. Масалан, бировдан бир нисоб миқдорида қарз олган, лекин қўлида беш нисоб миқдорида бойлиги бор. У тўрт нисоб ҳисобидан закот беради. Аммо назр, каффорат, фитр садақаси, ҳаж пули каби Аллоҳнинг ҳақлари ҳам зиммасидаги қарзи ҳисобланади. Лекин бу қарзлар закотга тўсқинлик қилмайди. Яъни, мазкур жойларга сарф қилса, нисобдан камайиб қо­лиш эҳтимоли бўлса ҳам, закот бераверади.

«Оламгирия», «Муҳит».

 

24-ФАТВО

Бўйнига олмай юрган қарздорга қарши ҳужжати йўқ одам бир неча йилдан кейин ҳужжатга эга бўлиб қолса ва қарзни ундириб олса, ўтган йиллар учун закот вожиб эмас.

«Оламгирия», «Табйин».

 

25-ФАТВО

Қарздор узоқ жойга қочиб кетса, қаралади: агар қарз берган одам уни топиб келишга қодирлигига қарамасдан, ҳаракат қилмаса, закот соқит бўлмайди. Топиб келишга имконияти бўлмаса, ундаги пулдан закот бермайди.

«Оламгирия», «Муҳит».

 

26-ФАТВО

Закотга йил ҳижрий сана ҳисоби билан ўлчанади (354 кун). Йилнинг боши ва охирида закот нисоби мавжуд бўлиб, ўртасида нисобдан камайиб туриши закотни соқит қилмайди.

«Оламгирия», «Ҳидоя».

 

27-ФАТВО

Йил давомида тижорат молларининг жинслари ўзгартириб турилиши закот бериладиган йилнинг ҳам ўзгариб, янгиланиб туришига сабаб бўлмайди. Аммо чорва моллари йил давомида алмаштириб турилса, йил ҳисоби охиргисидан бошлаб эътиборга олинади.

«Оламгирия», «Муҳит».

 

28-ФАТВО

Нисоб эгасининг бойлиги йил давомида қайси йўл билан бўлса-да, ортиб борса, ҳаммаси умумий бойлигига қўшилиб, закот ажратилаверади. Масалан, тижоратдан келган фойда, мерос, ҳадя йўли билан тушган маблағлар каби. Аммо бошқа жинсдан бўлган қўй, эчки, туя каби моллар қўшилмайди. Йил тўлиши билан тушган маблағ ва фойдалар янги йил ҳисобидаги нисобга қўшиб, ҳисоблаб борилади. Яъни, бир йил тўлмагунча улардан закот берилиши вожиб эмас. Лекин тўлмаган йил ва кейинги бир неча йил ҳисобидан бир нисоб эгаси бўлган одам олдиндан закотларини бериб қўйиши мумкин.

 «Оламгирия», «Жавҳара», «Мухтасар», «Қозихон».

 

29-ФАТВО

Йил давомидаги фойда ва қўшимча даромадлар нисобга етган бойлигига қўшилади. Нисобга етмаган бойлигига қўшиб, ҳисобланмайди. Агар нисобга етмаган молига янги даромадни қўшганида нисобга етадиган бўлса, қўшиб шу кундан бошлаб йил ўтишини кутади.

«Оламгирия», «Бадое».

 

30-ФАТВО

Нисобга етган чорва молларига йил тўлиши билан закотини бериб бўлгач, молларни сотиб юборса, ярим йил тўлган мавжуд пулни нисобга қўшиб ҳисоблайдими ёки йўқми, деган масалада Абу Ҳанифа (р.ҳ.) наздида, қўшиб ҳисобламайди, балки унга янгидан йил ҳисобини бошлайди. Аммо Абу Юсуф билан Имом Муҳаммад (р.ҳ.) наздида, молларнинг пулини ҳам мавжуд нисобга қўшиб, икки нисобга закот беради. Бу ихтилоф чорва моллари алоҳида нисобга етган тақдирда эътиборга олинади. Борди-ю, нисобга етмаган бўлса, ҳаммаларининг наздида ҳам, нисобга қўшиб ҳисобланаверади.

«Оламгирия», «Жавҳара».

 

31-ФАТВО

Ерининг хирожини (закотини) тўлаб бўлгач, сотиб юборса, пулини аслий нисобга қўшиб ҳисоблаб, закот ажратади.

«Оламгирия», «Бадое».

 

32-ФАТВО

Пул маблағи нисобга етгач, закотини бериб, қолган пулга чорва моллари сотиб олса, мулкидаги бошқа чорва молларига қўшиб ҳисобланмай­ди. Зеро, улар закоти берилган моллардир. Бу Абу Ҳанифанинг (р.ҳ.) сўзидир.

«Оламгирия».

33-ФАТВО

Тижорат нияти билан боқаётган қўйларининг қиймати нисобга етар эди. Лекин улар йил тўлмай ўлиб қолди. Териларини шилиб, ошлаб, қийматини ҳисобласа, нисобга етяпти. Йил тўлиши билан ундан закот беради.

«Оламгирия», «Қозихон».

 

34-ФАТВО

Тижорат нияти билан сақланаётган мева шарбати бир йил ўтмасдан майга, сўнгра сиркага айлангач, қиймати нисобга етса ҳам, йил охирида ундан закот берилмайди.

«Оламгирия», «Қозихон».

 

35-ФАТВО

Икки нисоб эгаси пулини яхши ҳисоблаб кўрмай, икки ярим нисоб ҳисобидан закот бериб бўлганидан кейин билиб қолса, икки нисобдан ортиғини кейинги йил ҳисобига ўтказиб қўяверади.

«Оламгирия», «Муҳит».

 

36-ФАТВО

Турли нав чорва моллари нисобга етган одам уларнинг бир-икки навидан закот берганидан кейин шу закоти берилган моллар ўлиб қолса, берган закоти қолган молларининг закотига ўтмайди.

«Оламгирия», «Муҳит»

 

37-ФАТВО

Йил тўлмай олдиндан берилган закотни қабул қилган фақир йил охирига етмай бойга айланса ё ўлиб қолса, ёки диндан қайтиб муртад бўлса, берилган закот ўз кучини йўқотмайди.

«Оламгирия», «ас- Сирожул-ваҳҳож».

 

 

38-ФАТВО

Закот фарз бўлган одам уни адо этмай туриб вафот топса, закот соқит бўлади.

«Оламгирия», «Муҳит».

 

39-ФАТВО

Чорва молларининг эркагу урғочисидан нисобга етгач, закот берилади. Лекин шарти ярим йилдан ортиқ далада, ўтлоқда боқилган бўлиши ва мақсади сутидан фойдаланиш, наслини кўпайтириш, семиртириш, баҳосини ошириш бўлиши белгиланган. Ҳайвонларни боқишдан мақсади уларда юк ташиш, миниш бўлса, закот вожиб бўлмайди.

«Оламгирия», «Муҳит».

 

40-ФАТВО

Чорва молларини сотиб фойдаланиш, яъни тижорат нияти билан боқаётган бўлса, уларнинг неча бош эканига қараб эмас, қийматини пулга ҳисоблаб, закот чиқаради.

«Оламгирия», «Бадое».

 

41-ФАТВО

Чорва молларини тижорат нияти билан сотиб олиб, кейинроқ сотиш ниятидан қайтиб, боқишни ният қилса, йил ҳисобини шу кейинги ният қилган кунидан эътиборан бошлайди. Яъни нисобга етган бўлса, уларнинг қийматига эмас, неча бош эканига қараб закот ажратади.

«Оламгирия», «Муҳит».

 

42-ФАТВО

Чорва молларининг турига ва ададига қараб закот белгиланади. Масалан, 25 тага етганча ҳар бир бешта туядан битта қўй, 25 та туяга битта бир ёшдан иккинчи ёшга қадам қўйган тайлоқ (бўталоқ), 36 та туяга икки ёшдан ўтиб, учинчи ёшга қадам қўйган тайлоқ берилади ва ҳоказо. Қўй ва эчкининг 40 тасига бир ёшли битта қўй, 120 тага етгач, иккита қўй ва ҳоказо. Сигир 30 тага етгач, бир ёшлик бузоқ, 40 тага етгач, икки ёшдан уч ёшга қадам қўйган ғунажин ва ҳоказо. Ҳар бир урғочи отдан бир динор ёки нисобга етадиган қийматининг 40 дан бир фоизи берилади. Отлар эркак-урғочи аралаш бўлса, улардан закот берилади. Аммо фақат эркак отлар бўлса, улардан закот берилмайди. Лекин тижорат учун боқаётган бўлса, закот беради.

«Оламгирия», «Мухтасар», «Кофий».

 

Изоҳ:

Чорва молларининг ададига қараб закот бериш тўғрисида батафсил тўхталмадик. Чунки бу тўғрида таржима қилинган фиқҳ китобларида кенг маълумот берилган.

 

43-ФАТВО

Эшак, хачир, қоплон, ўргатилган итлардан тижорат учун сақланаётган бўлсагина закот берилади. Туя, сигир, қўй, эчкиларнинг бир ёшга тўлмаган болалари алоҳида боқилаётган бўлса, улардан закот берилмайди. Аммо уларга битта катта ёшлиси қўшилса ҳам, ҳаммаси унга тобе бўлиб қолади ва нисоб учун ҳисобга олинади. Масалан, 39 та қўзи билан битта уч ёшга қадам қўйгани бўлса, бир қўй закотга ажратилади.

«Оламгирия», «Сирожия», «Ҳидоя».

 

44-ФАТВО

Олтин билан кумуш, хоҳ ишлов берилган, тақинчоқ ёки буюм ҳолатига келтирилган, хоҳ ёмби ҳолида, хоҳ табиий қазилма ҳолатида бўлсин, нисобга етса, закот берилаверади. Олтиннинг нисоби – 20 мисқол, яъни, 85 гр. Кумушнинг нисоби – 200 дирҳам. Бир дирҳамнинг вазни – 3,17 гр. Демак, 85 гр олтин нархи закот бериш вақтида неча сўмга тўғри келса, нисоб ўша миқдорда белгиланади.

«Оламгирия», «Хулоса»,

 «ал-Фиқҳул-исломий».

 

45-ФАТВО

Олтин билан кумушда қиймати эмас, вазни эътибор қилинади. Масалан, кумушдан ясалган кўзанинг оғирлиги 150 дирҳам, қиймати 200 дирҳам бўлса, закот вожиб бўлмайди. Олтинда ҳам мисқоллар вазни эътиборга олинади.

«Оламгирия», «Шарҳи Канз».

 

46-ФАТВО

Олтин ва кумуш бошқа металлар билан аралашган бўлса, аниқлаб кўрилади: агар олтин ва кумуш 50 фоиздан ортиғини ташкил этса, соф олтин ёки соф кумушдек эътибор қилинади. Кам келса, сохта ҳисобланади. Баробар келса, эҳтиёт жиҳатидан закот бериш тавсия этилади.

«Оламгирия», «Хулоса», «Қозихон».

47-ФАТВО

Олтин билан кумуш аралаш бўлса, қайси бирининг вазни нисобга етса, ўшанисидан закот берилаверади. Кумуши оз, олтини кўп бўлса, ҳаммаси олтин деб баҳоланади.

«Оламгирия», «Табйин».

 

48-ФАТВО

Сариқ мис чақалар қанча кўп бўлса ҳам закот берилмайди. Аммо уларни тижоратга ишлатиш ниятида сақлаётган бўлса ва миқдори нисобга етсагина закот беради.

«Оламгирия», «Муҳит», «Шарҳи Виқоя».

 

49-ФАТВО

Олтин билан кумушнинг миқдори бир нисобга етгач, иккинчи нисобга етгунга қадар ҳар қирқ дирҳамидан бир дирҳам, тўрт мисқолидан икки қийрот қўшимча закот ажратади. Бу Абу Ҳанифа (р.ҳ.) сўзи. Икки имом ва Шофиъий (р.ҳ.) наздида, нисобдан ортиғидан ҳам қирқдан бир ҳисобида закот қўшиб берилаверади.

«Оламгирия», «Ҳидоя».

 

50-ФАТВО

Олтин билан кумушнинг нисоблари комил бўлиши учун бошқа тижорат буюмларининг қиймати ҳам қўшиб ҳисобланади. Кумушнинг нисобини тўлдириш учун олтин унга қўшиб ҳисобланади.

«Оламгирия», «Мухтасар».

 

51-ФАТВО

Уй жиҳозлари, рўзғор буюмлари, асбоб-ускуналардан фақат тижорат учун сақланаётганларининг умумий қиймати нисобга етса, улардан закот берилади. Улар қайси жойда бўлса, ўша ердаги нарх-наво билан ҳисоблаб чиқилади.

«Оламгирия», «Жавҳара».

 

52-ФАТВО

Дур, ёқут, гавҳар каби қимматбаҳо тошлар учун закот берилмайди. Аммо улар тижорат учун сақланаётган бўлса, закот берилади. Олтин ва кумуш тақинчоқ сифатида ишлатилаётган тақдирда ҳам, нисобга етадиган бўлса, закот берилаверади.

«Оламгирия», «Жавҳара».

 

53-ФАТВО

Закот берган-бермагани ҳақида шакшубҳа қилган киши, бермаган бўлишим керак, деб жазм қилиб, закотни қайтадан беради.

«Оламгирия», «Сирожия», «ал-Баҳрур-роиқ».

 

54-ФАТВО

Тижорат молларини бир хил жинсда ушлаб турмасдан, бир неча бор бошқа жинсдаги молларга алмаштириб туришнинг закот нисобига таъсири йўқ. Яъни, янгидан йил ҳисобини бошламай­ди, балки бир хилдаги мол нисобидек ҳисоб қилинаверади. Шунингдек, нисобга бир йил тўлиши билан уни қарзга бериб юбориши ҳам закотни соқит қилмайди.

«Оламгирия», «ал-Баҳрур-роиқ».

 

55-ФАТВО

Туялардан закот эркагидан эмас, урғочисидан берилади. Қўйлардан берилганда эса, эркак урғочисининг фарқи йўқ.

«Оламгирия», «Туҳфа», «ас-Сирожул-ваҳҳож».

 

56-ФАТВО

Закот, каффорат, фитр садақаси, ушр, назр каби тўловларда бериладиган нарса ёки ҳайвон ўрнига уларнинг қиймати миқдорида пул билан тўлаш ҳам мумкин.

«Оламгирия», «Ҳидоя».

 

57-ФАТВО

Бойлиги закот нисобига етмайдиган камбағал одам закот бериш ҳавасида бировдан қарзга пул олиб, закотни адо этгач, ҳаракат этиб қарзини узишга ақли етса, шундай қилгани афзал. Шу ният билан қарз олиб, закот берганидан кейин қарзни қайтармасидан вафот этса, охиратда Аллоҳ таоло унга қарз берган кишини рози қилиб, қарздан озод қилишининг умиди бор. Аммо қарзни қай­таришга кучи етмаслигини била туриб, қарз олиши дуруст эмас.

«Оламгирия», «Муҳит».

 

 

58-ФАТВО

Бир киши иккинчи одамга закот нисобига етадиган пулни ҳиба тариқасида бергач, бир йил тўлиши билан ҳибасини қайтариб олса, ҳар икки томон ҳам шу йил учун закот бермайди.

«Оламгирия», «Қозихон».

 

59-ФАТВО

Киши закот бериш вақти кирганига қарамай, закот бермай юрган вақтида бир камбағал унинг бойлигидан рухсатсиз закот ниятида олиши мумкин эмас. Агар олса, молнинг эгаси ундан қайтариб олишига ҳақи бор. Борди-ю, камбағал ишлатиб юборган бўлса ҳам, барибир зомин бўлади. Яъни, зиммасига тушади.

«Оламгирия», «Татархония».

 

60-ФАТВО

Закот пулини ажратиб, қўлида ушлаб турган пайтида камбағаллар келиб, сўраб ўтирмай талаб кетишса, шунингдек, бераман деб турган закот пули қўлидан ерга тушиб кетиши билан бирор камбағал келиб уни олса ва бунга бой рози бўлса, ҳар икки мисолда ҳам закот берган бўлади.

«Оламгирия», «Хулоса».

 

61-ФАТВО

Бой бир кишига пул бериб, нафл садақа сифатида тарқатиб юборишни буюргач, ўша пулни закот деб ният қилса ва шундан кейин бояги одам пулни садақа қилиб юборса, закотга ўтади.

«Сирожия».

 

62-ФАТВО

Бир бой ўз ҳисобидан бошқа бой номидан закот бериб юборгач, у билиб ижозат берса, фақирга берган бўлиши шарти билан дуруст ҳисобланади.

«Сирожия».

 

63-ФАТВО

Бойнинг камбағалда бир нисоб миқдорида қарзга берган пули бор. Унга закот нияти билан қирқдан бир миқдорда пул бериб, қолган қарзини ундириб олса, жоиз эмас.

«Сирожия».

 

64-ФАТВО

Бойдан закот пули (қирқдан бир) миқдорида қарзи бор камбағалга ўша пулни закот нияти билан ҳадя қилиб юборса, закотга ўтмайди. Қарзини ундириб олишнинг шаръий йўли бундай: унга закот нияти билан пул бериб, сўнгра қарзини ундириб олади.

«Сирожия».

 

65-ФАТВО

Қўлида ярим нисоб бойлиги бўлиб, одамларда ҳам ярим нисоб миқдорида қарзга берган пули бор киши зиммасига закот бериш вожибдир.

«Баззозия».

 

66-ФАТВО

Бировга омонатга пул берганидан кейин ўша одам ким эканини унутиб қўйган бўлса, закот берадиган вақти ўтиб кетгандан кейин омонат сақловчи одамнинг кимлиги эсига келса ва у нотаниш бўлса, ўтган йил учун закот бермайди. Борди-ю, у одам эскидан ўзининг таниши бўла туриб, эсидан чиқарган бўлса, эсига тушгандан кейин ўтган йил учун закот беради.

«Баззозия».

 

67-ФАТВО

Эр хотинига бериши вожиб бўлмиш маҳрнинг бир қисми насия қолдирилган бўлиб, уни хотинига бериш нияти бўлмаса, ўша маблағ ҳам бойлигига қўшиб ҳисобланиб, закот берилади.

«Баззозия».

 

68-ФАТВО

Бандалардан қистаб турилувчи қарзи бўлиши (башарти қўлидаги пулини қарзига берганда, нисобга етмай қолса) закотни соқит қилади. Бунга берилмаган закот пули, ушр, харож, берилмаган савдо пули, ижара ҳақи, маҳрам саналмиш қариндошларининг нафақаси киради. Қисталмай, виждонига ҳавола қилинувчи қарзлар закот бермасликка сабаб бўлмайди. Бунга назр, каффорат, ҳаж пули кабилар киради.

«Баззозия».

 

 

69-ФАТВО

Одамлардан қарздор, лекин ниятида уни адо этиш бўлган одам бехос ўлиб қолса, қиёмат куни жавобгар бўлмайди. Зеро, қодир бўла туриб, тўлашни чўзгани йўқ.

«Баззозия».

 

Изоҳ:

Бу ерда гап қарзини узишга етадиган мерос қолдирмаган, шунингдек, отасининг қарзларини ўз зиммасига оладиган ўғиллари ёки бошқа одами бўлмаган қарздор тўғрисида кетмоқда.

 

70-ФАТВО

Абу Ҳанифа ва Имом Муҳаммад (р.ҳ.) наздида, бой эрнинг камбағал хотинига закот берилмайди. Шунингдек, отаси бой бўлган норасида ўғилга ҳам берилмайди. Балоғат ёшида бўлса, бериш жоиз. Яна бойнинг балоғатга етган камбағал қизига ҳам закот берилмайди.

«Баззозия», «Қозихон».

 

71-ФАТВО

Ўғли бой бўлмиш кишининг камбағал отасига закот бериш мумкин. Абу Юсуф (р.ҳ.) наздида, агар у бой оила қарамоғида яшаётган бўлса, унга закот берилмайди.

«Баззозия», «Қозихон».

 

 

72-ФАТВО

Бир неча ҳовлиси, дўконлари ва кўп миқдорда ғалласи бўлса ҳам, даромади ўзи ва оиласининг бир йиллик харажатига етиб-етмай турган бўлса, шундай одам ҳам закот олиши жоиз. Бу Имом Муҳаммад (р.ҳ.) сўзидир.

«Баззозия».

 

73-ФАТВО

Бир неча киши бир камбағалга закотларини бергандан кейин унинг қўлида нисоб миқдорида маблағ йиғилиб қолса, шундан кейин унга закот бериш жоиз эмас. Агар берилса, закот адо этилган бўлмайди. Аммо фақирнинг зиммасида қарзи бўлса, ўша миқдорга етгунича олиши жоиз.

«Баззозия».

 

74-ФАТВО

Фақирларга бериб келиш учун юборилган вакилга закот пули бериб юборилганидан кейин у закотни ўзининг балоғатга етган ва етмаган муҳ­тож фарзандлари ёки хотинига берса, жоиз. Лекин ўзига ҳеч нарса олиб қолмаслиги лозим.

«Баззозия», «Қозихон».

 

75-ФАТВО

Закотни қарздор одамга бериш фақирга топширгандан кўра яхшироқдир.

«Баззозия».

 

76-ФАТВО

Ҳовлидаги мевали дарахтлар мевасидан ушр берилмайди, балки даласидаги дарахтлари мевасидан ушр берилади. Зеро, ҳовлидаги нарсалар ундаги иморатларга тобе ҳисобланиб, улардан закот ёки ушр олинмайди.

«Баззозия», «Қозихон».

 

77-ФАТВО

Харож бериладиган ерга ток экса, ток мева бера бошлагунга қадар токка эмас, балки фа­қат ерга харож тўлаб туради.

«Баззозия».

 78-ФАТВО

Даладаги ерига кўмиб яширган бойлигини бир неча йил топа олмай юрганидан кейин топса, ўтган йиллар учун ундан закот бермайди. Аммо уйининг бирор жойига яшириб қўйган бойлигини бир неча йил топа олмай юрган одам топгач, ўтган йиллар учун ундан закот беради.

«Фуруқул-Каробисий», «Қозихон».

 

79-ФАТВО

Закотга тўртта ўртача қўй ўрнига вазнда уларга тенг келадиган учта семиз қўй бериш жоиздир. Аммо иккита қурбонлик қўйлари ўрнига битта семиз қўй сўйиш жоиз эмас.

«Фуруқул-Каробисий».

 

 

80-ФАТВО

Узоқ сафардаги бой одам мусофир бўлишидан қатъи назар, юртида қолдирган бойлигидан закот беради. Зеро, унинг вакили ёки унга қарашли бошқа кишилар ўша бойнинг изни ва буйруғи билан закот беришларига имкониятлари бор.

«Қозихон».

 

81-ФАТВО

Бировга берган беш нисобга етадиган пул маблағидан бир йил ўтгач кечиб юборса, ўша маблағ закоти соқит бўлади.

«Қозихон».

 

82-ФАТВО

Қарз олган одамда нисобга етадиган ёки ун­дан ортиқ қарз пули бўла туриб, ўша миқдордаги пулни унга ҳиба (ҳадя) қилиб юборса, ва уни закот деб ният қилса-қилмаса, ундаги моли ҳисобидан закот берган бўлади.

«Қозихон».

 

83-ФАТВО

Баъзи фуқаҳолар наздида, бир кунга етадиган озиқ-овқати бор ёки касб-ҳунар қилишга қодир, ёхуд нисобнинг тўртдан бир миқдорича бойликка эга кишиларнинг тиламчилик қилишлари жоиз эмас.

«Қозихон».

 

 

 

 

 1-ФАТВО

Таҳорат қилаётганда кўзлар қаттиқ юмилмайди. Акс ҳолда, кўз атрофларига сув етмаслиги натижасида таҳорат чала бўлиб қолиши мумкин. Кўзлар эркин юмиб турилади. Очиб, ичига сув етказиш шарт эмас.

«Оламгирия», «Сирожия», «Қозихон», «Муҳит».

 

2-ФАТВО

Таҳорат ва ғуслда шол одам оёғини, гарчи кесганда ҳам сезмайдиган даражада бўлса-да, ювиши вожибдир.

«Оламгирия», «Татархония», «Ятима».

 

3-ФАТВО

Оёқларини ёғлагандан сўнг ювса, ёғ остига сув ўтишига тўсқинлик қилса ҳам, таҳорати дуруст ҳисобланади.

«Оламгирия», «Захира».

(4-ФАТВО)

 

5-ФАТВО

Ёмғир остида қолган ёки оқаётган ариққа тушган кишининг ҳамма аъзосига сув етган бўлса, таҳоратга ҳам, ғуслга ҳам ўтади. Фақат оғзи билан бурнини чайиши керак бўлади.

«Оламгирия», «Сирожия».

6-ФАТВО

Бошига масҳ тортмасдан ювса ҳам, масҳ ўрнига ўтади, лекин бу макруҳ саналади.

«Оламгирия», «Муҳит». 

7-ФАТВО

Сув билан истинжо қилишдан олдин ҳам, ундан кейин ҳам икки қўлни уч марта ювиш керак. «Бисмиллоҳ»ни авратни очмай туриб бир марта, истинжодан кейин авратни ёпгач, яна бир марта айтиш афзалдир.

«Оламгирия», «Қозихон».

 8-ФАТВО

Мисвок ишлатиш эркаклар учун суннат. Аёлларнинг сақич чайнаши мисвок ўрнига ўтади.

«Оламгирия», «ал-Баҳрур-роиқ».

9-ФАТВО

Таҳоратда ҳар бир аъзони уч мартадан ювиш суннат. Агар уч марта тўлиқ ювганига шак-шубҳа қилса ёки таҳорат устига таҳорат бўлсин, деган ният билан уч мартадан кўп ювса, жоиздир.

«Оламгирия», «Ниҳоя», «ас-Сирожул-ваҳҳож».

 

10-ФАТВО

Бўйинга масҳ тортиш – мустаҳаб. Лекин томоққа масҳ тортиш – бидъат.

«Оламгирия», «ал-Баҳрур-роиқ».

  11-ФАТВО

Масжидда муайян бир жойни ўзи учун хослаб олиш макруҳ бўлганидек, таҳорат қилиш учун ўзига хос идиш тутиш ҳам макруҳдир.

«Оламгирия», «ал-Важиз».

 

 12-ФАТВО

Қулоғидан йиринг оқса, қаралади: агар оғриқ билан оқса, таҳорат синади. Акс ҳолда, синмайди. Зеро, оғриқ қулоқ ичидаги жароҳатдан далолатдир.

«Оламгирия», «Муҳит», «Захира», «Сирожия».

13-ФАТВО

Эгарсиз уловга минган одам ухлаб қолса, қаралади: агар текисликда кетаётган ёки баландликка ўрмалаётган бўлса, таҳорати синмайди. Борди-ю, пастликка тушаётган бўлса, таҳорати кетади. Эгарда ухлаб қолса, таҳорати бузилмайди.

«Оламгирия», «Муҳит».

 

14-ФАТВО

Чўзилиб ётган ҳолда мудраш икки хил бўлади:

Бири – қаттиқ мудраш бўлиб, одамларнинг гурунгини эшитмай, англамай қолади. Оқибатда таҳорат синади. Иккинчиси – енгил мудраш, бунда одамларнинг гурунгини эшитиб ётади. Шу боис таҳорат синмайди. Ухлагандан ёки ел чиққандан кейин таҳоратни янгилаганда, сув билан «истинжо» қилинмайди.

«Оламгирия», «Муҳит», «Захира», «Қозихон».

 

15-ФАТВО

 Ғуслда киндик ичига бармоқ билан сув киритиб ювиш ҳам вожиб амаллардандир.

«Муҳит».

 

 16-ФАТВО

Ғусл олдидан таҳорат қилганда бошига масҳ тортади. Ундан кейин бошига сув қуйиб, барча аъзоларини уч бор ювади.

 «Оламгирия», «Зоҳидий».

 

 17-ФАТВО

 Ғусл қилмоқчи бўлган одам ниятни дилида қилиб, қўлини ювиш олдидан «Бисмиллоҳ»ни айтади ва истинжо қилади.

«Оламгирия», «ал-Жавҳаратун-наййира».

 

18-ФАТВО

Ғуслда сувни ортиқча исроф қилмаслик, шунингдек, ҳаддан зиёд тежаб юбормаслик, қибла­га юзланмаслик суннат даражасидаги амаллардандир.

 «Оламгирия».

 19-ФАТВО

Ғуслда ҳар бир аъзони уч мартадан ювиш, биринчи мартасида ишқалаб ювиш, ювиниш асносида имкони борича гапирмаслик, ювиниб бўл­гач, сочиқ билан артиниш суннат амаллардандир.

 «Оламгирия», «Муня».

 

20-ФАТВО

Жунуб бўлган киши ухлашдан олдин ғусл қилиб олгани яхши. Лекин намоз вақти яқинлашгунга қа­дар ухласа ёки икки қўли ва оғзини ювиб ов­қатланса, зарари йўқ.

«Оламгирия».

 21-ФАТВО

Жанобатдаги, яъни жунуб бўлган одам намоз вақти киргунга қадар ғусл қилмай турса, гуноҳкор бўл­майди. Зеро, таҳоратсиз одамга таҳорат қи­­­лиш, жа­нобатдаги ва ҳайз ёки нифосдан чиққан аёл­га ғусл қилиш намоз ўқиш ёки бошқа таҳорат­сиз ҳолда қи­либ бўлмайдиган амалларни бажа­риш олдидан во­жиб бўлади.

«Оламгирия», «ал-Баҳрур-роиқ», «Муҳит».

  

 22-ФАТВО

Ишлатилган сув (оби мустаъмал) Имом Му­ҳам­мад (р.ҳ.) наздида, пок-таҳоратли одамнинг қўл, оёқ ёки баданига ёпишган лой, хамир ёхуд кир­лар­ни кетказиш учун ишлатган суви «оби мус­таъмал»га айланмайди. Демак, уни тиндириб, яна ишлатса бўлади. Салқинлаш мақсадида чў­ми­­­лишга ишлат­ган суви ҳам мустаъмал ҳисоб­лан­май­ди, балки та­ҳорат, ғусл, нажосатни кетказиш ка­билар учун иш­ла­тилган сув, Имом Муҳам­мад­дан (р.ҳ.) бош­қалар наздида, нопоклик сифати­ни олади.

«Оламгирия», «Қозихон».

 

23-ФАТВО

Жанобатдаги одам ғусл қилаётганида сачраган сув идишдаги сувга тушса, зарари йўқ. Аммо ба­да­нидан оқаётган сув идишга қуйилиб тушса, уни но­пок қилади.

«Оламгирия», «Хулоса».

 

24-ФАТВО

Агар инсон қўлининг кафтини мушук ялаган бўлса, қўлини ювиб намоз ўқиши лозимдир. Акс ҳолда, намозни макруҳлик билан адо этган саналади.

«Оламгирия», «Қозихон», «Табйин».

 

 25-ФАТВО

Инсоннинг сочи тиғ билан ёки қайчи билан қир­қиб олинса, тоза ҳисобланади. Юлиб олинган соч нопокдир.

«Оламгирия», «Ихтиёр».

 

26-ФАТВО

Сичқон мушукдан қочиб кетаётиб, идиш устидан сакраб ўтса, идиш ичидаги сув нопокка айланади. Зеро, у одатда, мушукдан қўрққанидан сийиб юборган бўлади.

 «Оламгирия», «Муҳит», «Хулоса».

 

27-ФАТВО

Бир марта ишлатилган сув (оби мустаъмал), Имом Абу Ҳанифа ва Абу Юсуф (р.ҳ.) наздида, нажас, яъни нопок ҳисобланади. Имом Муҳаммад (р.ҳ.) наздида эса, покдир. Лекин шунга қарамай, оби мустаъмал билан ҳўл қилинган сочиқ ёки унинг бадандан томчилаб тушишидан ивиган ки­йим билан намоз ўқиш, ҳар уч имом наздида ҳам, жоиздир.

 «Оламгирия», «Бадое».

 

28-ФАТВО

Таяммум қилишда «Бисмиллоҳ»ни ўқиб, икки қўл бармоқларини очиқ тутган ҳолда, панжаларининг олди ва орқаси билан тупроққа ургандан кейин қўлларни бир-бирига ишқалаб, ёпишган чангларни енгиллатиш, олдин юзга, сўнгра икки қўлнинг тирсакларигача суртиб чиқиш суннат ҳисобланувчи амаллардандир.

 «Оламгирия», «ал-Баҳрур-роиқ».

 

29-ФАТВО

Ота билан ўғилда фақат бир кишига етадиган сув бўлса, у билан ота таҳорат қилади, ўғли эса таяммум билан кифояланади.

«Оламгирия».

 

30-ФАТВО

Оёқ кийимига масҳ тортишнинг шартларидан бири – пойабзалнинг камида уч кунлик сафарга ярайдиган бўлишидир. Яна бир шарти – пойабзал оёқнинг ошиқларини ёпиб туришидир. Ошиқдан устки қисми ёпилган бўлиши шарт эмас.

«Оламгирия», «Қозихон».

 

 31-ФАТВО

Бир оёғида жароҳати борлигидан уни ювиш ёки унга масҳ тортишнинг иложи бўлмаса, иккин­чи оёғига масҳ тортиши мумкин. Шунингдек, оё­ғининг ошиғидан пастки қисми кесиб ташланган киши ҳам иккинчи оёғини ювиши ва пойабзал ус­тидан масҳ тортиши жоиздир. Кесилган жойда уч бармоқ миқдори жой қолган бўлса, ўша жойга масҳ тортади. Ундан кам бўлса, тортмайди.

«Оламгирия», «Муҳит».

 

  32-ФАТВО

Жанобатдан ғусл қилганда, баданида тангадек жой сув тегмай қуруқ қолган бўлса, ўша ерини пойабзал кийгандан кейин ювса, ҳадас (ифлослик) етгандан сўнг таҳорат қилганда пойабзалга масҳ тортаверади.

 «Оламгирия», «Хулоса».

 

 33-ФАТВО

Таҳорат қилганда тангадек жой ювилмай қол­ган бўлса, ўша ер ювилмагунча оёқ кийимини ки­йиб, масҳ тортиши жоиз эмас.

«Оламгирия», «Табйин».

 

34-ФАТВО

Яра устидаги матоҳ (бинт)га масҳ тортиш унинг остини ювиш билан баробардир. Шунга кў­ра, бир оёғига масҳ тортиб, иккинчи соғ оёғини ювган одам ҳар икки оёғини ювган ҳисобланади.

 «Оламгирия», «Табйин».

 

 35-ФАТВО

Бир оёғидаги жароҳат устига масҳ тортгач, иккинчи оёғини ювиб, шу соғ оёғига пойабзал ки­йиб олса, кейинги таҳорат қилганда масҳ торти­ши жоиз эмас. Аммо иккала оёғига пойабзал кийиб олса, масҳ тортаверади.

«Қозихон», «Оламгирия», «Муҳит».

 

36-ФАТВО

Оёқ кийимларига масҳ тортиб қўйишни бошқа кишига буюрса ҳам жоиздир.

 «Оламгирия», «Хулоса».

 

37-ФАТВО

Туғилган икки чақалоқ эгизак ҳисобланиши учун иккинчи чақалоқ икки ойдан кам муддатда туғилган бўлиши шарт. Агар иккисининг ора­ли­ғи­даги муддат олти ой ёки ундан кўп бўлса, улар икки ҳомила ва икки «нифос» болалари ҳи­соб­ла­нади.

 «Оламгирия», «Табйин».

 

 38-ФАТВО

Ҳайздаги аёл, шунингдек, жунуб кишига Қуръ­он оятларидан ўқиш тақиқланади. Лекин турли хил дуолар, азон жавоби, «Қунут дуоси» кабиларни ўқиши мумкин.

«Оламгирия», «Заҳирия», «Сирожия».

 

 39-ФАТВО

Жунуб кишилар, ҳайз ва нифосдаги аёллар Қуръонни ўқимасдан, оятларига қарашлари мумкин. Оятларни ёзишлари ҳам жоиз эмас.

«Оламгирия», «Жавҳара», «Захира».

 

 40-ФАТВО

Бурнидан ёки ярасидан тинмай қон оқаётган киши намозни охирги вақтигача кутади. Қон тўх­таса, яхши, йўқса, вақт чиқиб кетмасидан олдин та­ҳорат қилиб, намозни ўқийверади.

 «Оламгирия», «Захира».

 

 41-ФАТВО

Идишдаги мойга сичқон тушган бўлса, қара­ла­ди: агар қуюқ, қотган мой бўлса, сичқон атрофидаги тегиб турган мойлари билан қўшиб олиб ташланса, қолган мой тоза ҳисобланади. Борди-ю, мой су­юқ бўлса, нопок бўлади ва овқатдан бошқа, ейилмайдиган нарсаларга ишлатилади.

«Оламгирия», «Хулоса».

 

 42-ФАТВО

Ҳожатхонадаги пашшалар кийимга қўнса, зарари йўқ. Аммо улар кўп бўлса, кийимни нопок қилади.

«Оламгирия», «Қозихон».

 

43-ФАТВО

Нопок тупроқ сувга ёки нопок сув тупроққа аралаштирилиб лой қилинса, у нажас ҳукмидадир. Ле­кин шу лойдан ясалган идишларда пиширилган овқат тоза ҳисобланади.

«Оламгирия», «Қозихон», «Хулоса».

 

 44-ФАТВО

Сут соғилаётганда ҳайвоннинг қумалоғи сутга тушса, дарҳол олиб ташланса, сут нопок бўлмайди. Аммо у чайилиб кетса, идишдаги бор сут нопок­ка айланади.

 «Оламгирия», «Қозихон».

 

45-ФАТВО

Истинжода адад белгиланмаган, балки бир мартада тоза бўлса, шунинг ўзи кифоя. Аммо уч мартада ҳам тоза бўлмаса, истинжо чала қилинган ҳисобланади.

«Сирожия», «Оламгирия», «Музмарот».

 

46-ФАТВО

Истинжода фақат чап қўлидан фойдаланади. Узрли ҳолатлардагина ўнг қўл ишлатилади. Олатдан сийдик чиқмай қолгунга қадар учига чап қўл­да кесак каби намликни ўзига шимиб оладиган нар­сани тутиб туриш вожибдир. Бу «истиб­ро» де­йилади.

«Оламгирия», «Зоҳидий», «Заҳирия».

 

47-ФАТВО

Ҳар ким истиброни кўнгли қарор топгунга қа­дар давом эттиради. Сўнгра шайтоннинг васвасасига эътибор бермасликка ҳаракат қилади. Масалан, та­ҳо­рат қилиб, намоз ўқиб турганида сонига со­вуқ нар­са теккандек сезилади. Кўпинча бу сийдик том­чиси эмас, балки шайтоннинг чалғитиш учун қил­ган ишидир. Шунинг учун сув билан истинжо қил­ган пайтда олати ва сонларига сув сепиб қўйиш тавсия этилади. Шунда шайтон васва­са қила олмайди.

«Оламгирия», «Қозихон», «Музмарот», «Заҳирия».

 

 48-ФАТВО

Ўзи таҳорат қилишга қодир бўлмаган беморга ўғли ёки биродари таҳорат қилдириб қўяди. Ле­кин хотини бўлмаса, истинжо қилдирилмайди. Бунда истинжо унинг зиммасидан соқитдир. Бемор аёл ҳукми ҳам худди шундай. Унга қизи ёки опа-синг­лиси таҳорат қилдиради. Лекин истинжо соқит бўлади.

«Оламгирия», «Муҳит», «Қозихон».

 

49-ФАТВО

Ҳожатхонага чап оёқ билан кириб, ўнг оёқ ила чиқилади. У ерда гапирилмайди, саломга алик олинмайди, азонга, аксирган кишига жавоб айтилмайди, ўзи аксирса, дилида «Алҳамду лил­лоҳ» дейди, тилини қимирлатмайди, авратига, ах­ла­­ти­га қарамайди, тупурмай, бурнини қоқмай, йў­тал­май, кўзини осмонга қаратмай ўтиради. Ило­жи борича узоқ ўтирмасликка ҳаракат қилади.

«Оламгирия», «ас-Сирожул-ваҳҳож».

 

50-ФАТВО

Қудуқдан сичқон ёки қуш ўлиги топилса, қа­ра­лади: агар гўшти айниб, ҳидланган бўлса, шу қу­дуқ суви билан таҳорат қилиб ўқилган уч кунлик намоз қайта адо этилади. Борди-ю, айнимаган бўлса, Абу Ҳанифа (р.ҳ.) сўзига кўра, бир кеча-кундузги намоз қайта ўқилади.

«Қозихон».

 

51-ФАТВО

Товуқнинг янги туққан тухуми сувга тушса, сувни нопок қилмайди.

«Қозихон».

 

Изоҳ:

Бу фатвонинг аҳамияти шундаки, одатда, ҳеч ким тухум тушган сувни истеъмол қилмайди. Лекин айрим саводхонлар қозонга ёки идишга хом тухумни чақиб оқизса, у ҳаромга айланади, чунки тухум пўчоғининг устки қисми нопок. Унга тегиб тушган суюқлик ҳам нопок бўлади, деб одамларни шубҳага солиш ҳоллари учраётгани учун мазкур фатвони то­пиб ёзишга тўғри келди. Демак, тухум пўчоғининг устки қисми шаръан тоза ҳисобланар экан.

 

52-ФАТВО

Дарахт танасидан чиққан ва турли мевалардан сиқиб олинган сувлар билан таҳорат қилиш мумкин эмас.

«Қозихон».

 

53-ФАТВО

Жунуб киши оғзини чаймай туриб, сув ичса, қаралади: агар у фақиҳ бўлса, ичган суви оғизни чайиш ўрнига ўтмайди. Зеро, фақиҳ киши сувни оғизнинг ҳамма жойига тегадиган қилиб ичмай, истиҳола билан сўриб ичади. Илмсиз киши бўлса, ичган суви оғиз чайиш ўрнига ўтади. Зеро, у сўриб ичмай, оғзини тўлдириб, ҳўплаб ичади. Натижада, сув оғизнинг ҳамма жойига тарқалади.

«Қозихон».

 

 54-ФАТВО

Гўшти ҳалол ҳайвонларнинг сийдиги, Имом Абу Ҳанифа (р.ҳ.) наздида, нажас, Имом Абу Юсуф (р.ҳ.) наздида, енгил нажас, Имом Муҳаммад (р.ҳ.) наздида, тоза ҳисобланади.

«Қозихон».

 

 55-ФАТВО

Товуқ, ўрдак, ғоздан бошқа гўшти ҳалол паррандаларнинг ахлати тоза ҳисобланади. Инсон, ит ва йиртқич ҳайвонларнинг ахлати нажасдир. Лочин, калхат каби йиртқич қушларнинг ахлати ки­йимни бенамоз қилмайди. Пашша, бит, бурга қони ҳам шундай.

«Қозихон».

 

 56-ФАТВО

 

Аввалги даврларда овчилар ўзлари овлаган ҳайвонларнинг тишларини бўйинларига осиб олишлари урф бўлган. Бундан одамлар ўртасида ўз касбидан фахрланиш мақсад қилинган ва асло тумор маъноси кўзланмаган. Шариатимизга кўра тўнғиздан бошқа ҳар қандай ҳайвоннинг тиш ва суяклари пок саналади. Фуқаҳоларимиз ушбу масалани қуйидаги фиқҳий мисол орқали ифодалаганлар: "Бир киши бўйнига ит ёки бўри тишидан ясалган тақинчоқ илган ҳолда намоз ўқиши мумкин" (Қозихон). Бу фатводан кўзланган асосий мақсад, тўнғиздан бошқа барча ҳайвонларнинг хоҳ гўшти ҳалол бўлсин, хоҳ ҳаром бўлсин суяги ва тиши пок экани, мабодо намоз ўқигувчи билан бирга (масалан, чўнтагида) суяк ёки тиш бўлса, намози дуруст бўлишини баён қилишдир. Лекин, бу фатвода ит ёки бўри тишидан ясалган тақинчоқларни тақишга тарғиб йўқ. Аксинча бундай тақинчоқларни тумор сифатида (нотўғри эътиқодлар билан) тақиш бугунги кунимизда урф бўлди. Буни эса мумкин эмаслиги ҳаммага маълум.

 

 57-ФАТВО

 Қўй сўйилганда пичоқни унинг юнгига артиб, қон изи кетказилса, пичоқ тоза бўлади. Шунингдек, металлдан ясалган қилич каби бошқа тиғли нарсалар ҳам нажосатдан тупроқ ёки латта билан артиб тозаланади.

«Сирожия», «Қозихон».

 

 

58-ФАТВО

Қўйнинг калласи қонга беланган бўлса-да, уни куйдириб, сўнгра қозонга солиб, қайнатиб пиширилса, шўрвасини ичиш мумкин. Калла уни палид қилмайди.

«Қозихон».

 

59-ФАТВО

Гўштнинг устига сўйилганда оққан қондан тек­кан бўлса, уни ювмасдан ишлатиб бўлмайди. Аммо гўштнинг ўзида ёки томирларида қолган қон бўлса, зарари йўқ.

«Қозихон».

 

 60-ФАТВО

Қозон қайнаб турганида, осмондан қуш учиб келиб ичига тушса, ундаги ҳамма нарса палид (нопок) бўлади ва тўкиб юборилади. Аммо қайнамай сокин турганида тушса, шўрванинг суви тўкиб ташланиб, гўшти ювиб, қайта ишлатаверилади.

«Қозихон».

 

61-ФАТВО

Икки қўли шол бўлиб қолган одам таҳоратга ҳам, таяммумга ҳам қодир бўлмаса, икки билагини тирсаклари билан ерга, юзини деворга суртиш билан таяммум қилиб, намоз ўқиши мумкин.

«Қозихон», «Нафъул-муфтий».

  

 62-ФАТВО

Таҳорат қилгандан кейин мўйлабини, сочини қирса ёки тирноғини олса, таҳорат қайтадан олинмайди.

«Қозихон».

63-ФАТВО

Таҳорат ёки ғусл қилганда бадандаги мавжуд кир устидан ювилса, у сувни остига ўтказгани учун таҳорати ҳам, ғусли ҳам жоиз ҳисобланади. Аммо жунуб аёлнинг тирноқлари остидаги хамир ёки лойсувоқ қилган кишининг тирноқлари ос­тида қолган лой қолдиқлари ёки бўёқ асоратлари сув ўтказиши тўғрисида ихтилоф қилишган. Баъзи уламолар сув ўтказади, деб фатво берганлар. «Сирожия» китобида тирноқ остида хамир қол­ган бўлса, ғусл ўрнига ўтмайди, де­йилган.

«Қозихон», «Сирожия».

 

64-ФАТВО

Жунуб кишига ғусл қилишдан олдин овқат­ла­нишга тўғри келса, қўлларини ювиб, оғиз ва бурнини сув билан чайиб овқатланиши мумкин.

«Қозихон».

 

65-ФАТВО

Жунуб киши пешоб қилмай туриб ювинган ва намоз ўқиган бўлса, намози дуруст. Борди-ю, шундан кейин маний қолдиғи чиқиб қолгудек бўлса, Абу Ҳанифа билан Муҳаммад (р.ҳ.)наздида, ғусл­ни қайта қилади, Абу Юсуф (р.ҳ.) наздида эса, бу ҳолда ғуслни ҳам, намозни ҳам такрорламайди.

«Қозихон», «Сирожия».

 

66-ФАТВО

Иштонбоғ (ёки камар) ит юнгидан қилинган бўлса, кийимни бенамоз қилмайди.

«Оламгирия».

 

 67-ФАТВО

Сафарда жунуб, ҳайздан пок бўлган аёл ва май­йит бирга бўлиб қолса ва уларда бир кишининг ғуслига яраша сув бўлса, қаралади: агар сув улардан бирига тегишли бўлса, ўша ишлатади. Бор­ди-ю, сув учовига қарашли бўлса, ҳаммаси таяммум қилиб, сувни ичишлари мумкин. Агар сув эгасиз бўлса, жунуб ғусл, аёл таяммум қилади. Май­йит ҳам таяммум қилдирилади.

«Қозихон».

 

 68-ФАТВО

Истинжони таҳоратдан кейин қилса, таҳорати бузилмайди.

«Сирожия».

 

 69-ФАТВО

Таҳорат қилгач, икки оёғини нопок ерга қўйса, қаралади: агар ер қаттиқ ва қуруқ бўлиб, узоқ турмай, дарҳол оёқларини ердан олса, зарари йўқ. Аммо оёқлари қуриган, ер эса нам бўлиб, оёқ­ларига ўша намлик ўтса, уларни ювиши лозимдир.

«Сирожия».

 

 70-ФАТВО

Гул, қовун, тарвуз сувлари, сут, сирка каби су­юқликлар тоза ҳисобланади ва улар билан қўл, кийимлар ювилса, тоза бўлади, лекин улар билан таҳорат ёки ғусл қилинмайди.

 «Сирожия».

 

71-ФАТВО

Таяммумни барча ер жинсидан бўлган нарсалар билан қилиш мумкин. Масалан, қум, чанг, тош, оҳак, сурма, ганч, зирних (маргимуш), ёқут, мар­жон, зумрад, фируза, ғишт ва бошқалар. Аммо кул, қўрғошин, олтин, кумуш, шиша, туз, лой каби нар­салар билан таяммум қилинмайди. Имом Сарахсий ва Ҳусомиддин (р.ҳ.) сўзига кўра, тоғ тузлари билан таяммум қилиш жоиз, сув тузлари билан мумкин эмас. Олтин, кумуш, темир, мис каби металлар ердан олиниб, буюм ясалмай турган ҳо­латида улар билан таяммум қилиш мумкин.

«Сирожия», «Нафъул-муфтий».

 

 72-ФАТВО

Тўққиз ёшга етмаган қиз боладан ҳайз қони келса, у шаръан ҳайз ҳисобланмайди.

«Сирожия».

 

 

 73-ФАТВО

Рўзадор киши таҳоратда оғзини ғарғара қилмай чаяди. Сув томоққа кетиб қолиш хавфи бўлгани учун ғарғара қилиш макруҳ ҳисобланади.

«Нафъул-муфтий»,

«Ҳошиятул Виқоя».

 

74-ФАТВО

Қалин соқолли одам таҳоратда соқоли остига сув етказиши шарт эмас, балки устки қисмини ювиб қўяверади. Аммо соқоли сийрак киши со­қоли остига сув етказиши фарз амаллардан ҳи­соб­ла­нади. Ғуслда эса, қалин соқол остига ҳам сув етказиш шартдир.

«Нафъул-муфтий»,

«Шарҳи Ниқоя», «Бадое».

 

 75-ФАТВО

Инсоннинг баданидан чиққан тер шаръан тоза ҳисобланади. Аммо муттасил арақ ичишга мубтало бўлган кишининг тери нажасдир.

 «Сирожия», «Захоир».

 

 76-ФАТВО

Оғиз тўлиб қайт қилиш таҳоратни синдиради. Аммо овқат ошқозонга етиб бормасидан қайт қилса, таҳорат синмайди.

 «Сирожия»,

«Хизонатур-ривоёт».

 

 77-ФАТВО

Балиқнинг ичидан чиқадиган қонга ўхшаш нарса қон ҳисобланмайди. У тозадир. Зеро, қон қу­ёшга тутилса, қорайиши керак. Балиқдан чиқ­қан нарса эса офтобда оқаради.

«Нафъул-муфтий».

 

 78-ФАТВО

Ит сувга беланиб силкинганида сачраган сув ки­йимга тегса, қаралади: агар сув ит юнгини остигача ивитган ва унинг кийимга теккан миқдори бир дирҳамча бўлса, кийим нопокдир. Борди-ю, ит юнгининг устки қисмигина ивиган бўлса, сачраган сув кийимни нопок қилмайди.

«Нафъул-муфтий», «Жомеъул-музмарот».

 

79-ФАТВО

Кийимнинг нажосат теккан ери унутилиб, уни топиш имкони бўлмаса, бир жойи қасд қи­линиб, ювиб қўйилаверади. Шунингдек, хирмон янчиётган от-эшаклар тезагини ажратиб олиб ташлаш қийин бўлгани сабабли бир қисм дон олиб ювилса ёки ювмай эҳсон қилинса, янчилган доннинг ҳамма­си покланган бўлади.

 «Мухтасар», «Нафъул-муфтий», «Хулоса».

 

 80-ФАТВО

Гилам, палос каби сувини сиқиб чиқариш мумкин бўлмаган нарсаларга нажас теккан бўлса, улар бир кеча оқар сувга ташлаб қўйиш билан покланади.

«Нафъул-муфтий», «Фатҳул-Қадир», «Мухтасар».

 

 81-ФАТВО

Суюқ асалга нажас тушса, уни поклаш учун ўн­га икки миқдорида, яъни асалнинг бешдан бирича сув қўшиб қайнатилади. Сув буғланиб тамом бў­лиши билан яна сув қуйиб, ушбу жараён уч марта такрорланади.

«Нафъул-муфтий», «Қуня».

 

 82-ФАТВО

Бадан, кийим, идиш ва бошқа нарсаларни пок­лаш учун ишлатиладиган воситаларнинг турла­ри кўпдир. Масалан:

1. Сув. Тоза сув покловчи восита ҳисобланади. Бинобарин, бир марта ишлатилган сув «мустаъмал» бўлиб қолиши сабабли унинг поклаш воситаси бўлиш-бўлмаслигида ихтилоф қилинган. Абу Ҳанифа ва Абу Юсуф (р.ҳ.) наздида, «мустаъмал» сув нажас саналиб, бошқа нарсани поклай ол­майди. Муҳаммад (р.ҳ.) наздида эса, у тозалиги сабабли бошқа нарсани ҳам поклашга ярайди.
2. Сувдан бошқа суюқлик турлари. Сирка, иш­қор каби суюқликларнинг сув ўрнига ўтиш шар­ти – суюқ ҳолатда бўлиши билан бирга нажосатни кетказувчи, тоза суюқликлар сирасига кирувчи бўлишидир. Шунга кўра, ёғ, сут, қон, сийдик каби суюқликлар ҳеч нарсани поклай олмайди. Ўзи нажосат бўлгач, нарсадаги нажосатни кетказган тақдирда ҳам, барибир ювилган жойини нопок қилиб қўяверади. Масалан, сийдик билан кийимдаги қонни кетказиш мумкин. Лекин қон кетиб, сийдик асорати сақланиши оқибатида кийим нопоклигича қолаверади.
3. Ерга суртиш. Оёқ кийимлари остига нажосат тегса, Абу Ҳанифа билан Абу Юсуф (р.ҳ.) наз­дида, ерга ишқаш билан поклаш мумкин. Имом Муҳаммад, Зуфар, Шофиъий, Молик (р.ҳ.) наз­дида, фақат сув билан ювиш туфайлигина тозаланади. Қу­­ригандан кейин белгиси қолмайдиган су­юқ нажосатлар фақат сув билан ювиб поклана­ди. Лекин қайси восита билан бўлса-да, нажосатнинг ҳиди, ранги қолмагунча тозаланса, ҳар қандай нар­са то­за бўлаверади, деб иттифоқ этилган.
4. Ишқалаш. Кийимда қуриб қотиб қолган манийни ишқалаш билан ҳам либос пок бўлади.
5. Тупроқ. Шиша, пичоқ ва бошқа қаттиқ металлдан ясалган силлиқ асбоблар ерга, тупроққа ёки бошқа матоҳларга артиш ва ишқаш билан пок­ланади.
6. Матоҳ билан артиш. Қон олинган аъзодаги қон юқини латта, пахта, бинт каби нарсалар би­лан артиб тозалаш мумкин.
7. Олов. Ўрнида айтиб ўтилганидек, сўйилган ҳайвон калласи қонга беланган бўлса-да, оловда куйдирилса, у покланган ҳолда пишади. Унинг шўр­васи ҳам ҳалол. Қизиган тандирга нопок сув се­пиб қуритилгач, пиширилган нон тоза ҳисоб­ла­нади. Темирдан ясалган асбобларга теккан нажосат ҳам олов билан покланади.
8. Бир жинсдан бошқа жинсга айланиш. Ароқ сиркага айлантирилса, ҳалол бўлади. Туз конига сингиб кетган эшак, чўчқа каби ҳайвонлар билан туз нопок бўлиб қолмайди. Бу Абу Ҳанифа билан Муҳаммад (р.ҳ.) наздида шундай. Аммо Абу Юсуф (р.ҳ.) наздида, туз нопок бўлади. Фатво олдинги ҳукмга берилган.
9. Кесиш. Тахта, ёғоч каби нарсаларнинг нажосат теккан жойи кесиб ташланса, қолган қисми пок ҳисобланади.
10. Ерни ҳайдаш. Нажосат тушган ерни чо­пиш, ҳайдаш, ағдариш каби ишлов билан поклаш мумкин.
11. Ўйиб олиб ташлаш. Масалан, қотиб қол­ган ёғ, мой, қаймоқ каби нарсаларга сичқон ёки бошқа палид нарса тушса, ўша нарса атрофи би­лан ўйиб олиб ташланса, қолгани пок ҳисоб­ла­нади.
12. Оқар ҳовуз. Кичик ҳажмдаги ҳовузга сув бир томондан кириб, иккинчи тарафдан чиқиб кетаётган бўлса, унга нажас тушса, нопок қилмайди.
13. Ошлаш. Ўлимтик ва гўшти ҳаром ҳайвон­ларнинг териси ошлаш билан тоза бўлади. Ўлим­тикнинг юнги, суяги, пайи ҳам тоза ҳисобланади. Териси ошлашни қабул қилмайдиган ҳайвонлар те­риси покланмайди. Масалан, илон, сичқон ка­би­ларнинг териси ошлашни қабул қилмайди. Ит­нинг териси нажас, юнги эса, тоза дейилган.
14. «Бисмиллоҳ» билан сўйиш. Гўшти ейил­май­­диган (чўчқадан бошқа) ҳайвонларни мусул­­мон одам «Бисмиллоҳ» билан сўйса, териси, гўш­ти то­за бўлиб қолади. Аммо ейиш учун ҳалол бўлмайди.
15. Ернинг қуриши. Ерга нажосат тушган бўл­са, қуриб асорати кетиши билан ер тоза бўлади. Имом Зуфар, Аҳмад ва Шофиъий (р.ҳ.) наз­дида, ювилмагунча тоза бўлмайди. Ерга ёпишиб турган, масалан, девор, дарахт, гиёҳ, қамишга ўх­шаган нар­салар ҳам худди шундай. Шағал ҳукми ҳам туп­роқ кабидир.

Агар дарахт ёки қамишдан кесиб ёки синди­риб олинса ва унга нажас тегса, фақат ювиш ёки ке­сиб ташлаш билан тоза бўлади. Ерга ётқизиб терилган ғиштлар ҳам ер ҳукмидадир.

16. Сувини чиқариш. Қудуқ сувига нажас тушса, белгиланган миқдорда сув олиб ташлаш билан қудуқдаги қолган сув пок ҳисобланади.
17. Тақсимлаш. Аввал айтилганидек, донни ян­чиётган ҳайвонлар сийдиги аралашиб кетган дон тақсимлаб олинса, ёки бир қисми олиб ювилса, ёхуд бировга бериб юборилса, қолган қисми ҳа­лол ҳисобланади.
18. Бир қисмини ювиш. Агар кийимнинг бир ерига нажас тегса, кейин унинг қайси жой экани маълум бўлмаса, бир ўрни қасд қилиб ювилса, қолган қисми ҳам тоза ҳисобланади.

«Нафъул-муфтий».

 

83-ФАТВО

Кийим юпқалигидан йиртилиб кетмасин деб ювганда сиқмаган бўлса ҳам, зарурат юзасидан шу кийимда намоз ўқиш жоиз бўлади.

«Нафъул-муфтий»,

«Дуррул-мухтор».

 

84-ФАТВО

Замзам суви билан ғусл қилиш жоиз, лекин истинжо қилиш макруҳдир.

«Нафъул-муфтий»,

«Дуррул-мухтор».

 

85-ФАТВО

Дашт, саҳро жойлардаги тошлар устига си­йиш, улар билан истинжо қилиш жоиз эмас. Зеро, тошли жойлар жинлар маскани ҳисобланади. Шу­нинг­дек, суяк ва тезаклар билан ҳам истинжо қи­лин­май­ди. Зеро, суяклар жинлар озуқаси, тезак­лар эса (жинлар) уловларининг озуқасидир.

 «Нафъул-муфтий».

86-ФАТВО

Қасддан бетаҳорат намоз ўқиган киши кофир бўлади. Имом Ҳалвоний сўзига кўра, таҳоратнинг фарзлигини билиб туриб, бетаҳорат намоз ўқиган киши зиндиқдир.

«Қозихон».

 87-ФАТВО

Ҳайз кўрган аёл ҳар бир намоз вақти кирганда таҳорат олиб, ҳар куни ўқийдиган жойига ўтириб, бир намоз ўқиганчалик вақт мобайнида тасбеҳ, таҳлил ўқиб ўтириши мустаҳаб амаллардан ҳи­соб­ланади.

«Сирожия».

88-ФАТВО

Йиртқич қушларнинг оғзидан қолган сув ёки таом макруҳдир. Лекин улар қафас ёки бошқа иҳо­та қи­линган жойларда тоза емиш билан боқи­лаётган, тумшуқлари нопок нарсадан ифлосланмаётган бўл­са, уларнинг оғзидан қолган ёки оғзи теккан нарса макруҳ эмас. Бу Абу Юсуфнинг (р.ҳ.) сўзлари бўлиб, шундай деб берилган фатвони ма­шойих­лар маъқуллашган.

«Захоир».

89-ФАТВО

Катта ҳовуз ёки оқиб турган ариқ сувига ҳайвон тезаги ёки бошқа нажосат турларидан бири тушган бўлса, уни бирор идиш билан олиб ташлаганда шу идиш ва унинг ичидаги сув нопок бўлади. Ҳо­вуз ва ариқ суви эса поклигича қолади.

«Захоир».

"Имоми Аъзам" туркум суҳбатлар (5-қисм). Салоҳиддин Абдуғаффор ўғли. Тошкент шаҳар Учтепа тумани Ҳазрати Али жоме масжиди имом-хатиби

---

Аудиомаъруза (tas-ix)

“TripAdvisor” сайёҳлик хизмати 2017 дунёдаги энг яхши маданий объектларни эълон қилди. Уларга турли дин вакилларининг ибодатхоналари, хусусан, мусулмонларнинг масжидлари ҳам киритилган. Демак, дунёнинг энг ажойиб маданий ёдгорликлари билан танишинг:

1. Камбоджадаги “Ангкор-Ват” мажмуаси;
2. Абу Дабидаги “Шайх Зайд” жоме масжиди;
3. Испаниянинг Кордова жоме масжиди;
4. Ватикандаги “Авлиё Пётр” ибодатхонаси;
5. Ҳиндистондаги “Тож Маҳал” мажмуаси.
6. Санкт–Петербург шаҳридаги “Спаса на Крови” ибодатхонаси;
7. Хитойдаги Буюк Хитой деворининг Мутяньюй номли қисми;
8. Перудаги Мачу-Пикчу ибодатхонаси;
9. Испаниядаги Севилья шаҳрининг қадимий ёдгорлик ҳудуди;
10. Дуомо милан Бош черкови.

Ушбу Топ-10 талик TripAdvisor сайёҳлик хизматига юборилган фикрлар асосида тузилган.

Моҳира ЗУФАРОВА

 тайёрлади.