Бугунги кунда ёшлар орасида интернетнинг “жозибадор” ва   кўзга кўринмас қармоқларига илиниб қолишини олдини олиш, уларни интернетдаги тахдидларидан ҳимоялаш, келажак авлодни ватанпарварлик руҳида тарбиялаш ва бу борада маънавий-маърифий ишларни фаол олиб бориш борасида кенг кўламли ишлар амалга оширилмоқда. Бу борада ёзилган муҳим асарлардан бири, Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари Айдарбек Тулепов қаламига мансуб “Интернетдаги таҳдидлардан ҳимоя” китобидир.

Жорий йилнинг 19 апрель куни Тошкент ислом институти ташаббуси билан Ўзбекистон мусулмонлари идораси мажлислар залида ушбу китобнинг янги нашри тақдимоти бўлиб ўтди. Тақдимотда Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг Тошкент вилояти бош имом-хатиби Хайрулла Турматов, Тошкент шаҳар Чилонзор тумани бош имом-хатиби Ҳусниддин Абдукаримов, Тошкент ислом институти ректори Уйғун Ғафуров ҳамда  республикамиздаги барча диний таълим муассасаларидан келган устоз ва талабалар иштирок этдилар.

Дастлаб, Тошкент вилояти вакили Хайрулла Турматов сўзга чиқиб, ушбу китобда, ҳозирги замоннинг энг долзарб муаммоларига муносиб ечимлар борлигини таъкидлаб ўтди. Шундан сўнг, Чилонзор тумани бош имом-хатиби Ҳусниддин Абдукаримов сўзга чиқиб, китобнинг бугунги кундаги аҳамияти, ундаги ҳаётий воқеъалардан жонли мисоллар келтирди.

Тақдимот давомида талабалар томонидан тайёрланган саҳна кўриниши тақдим этилди.

Тақдимот сўнгида, Тошкент ислом институти талабалари орасида “Интернетдаги таҳдидлардан ҳимоя” китобининг янги нашри бўйича ўтказилган танлов  натижалари эълон қилинди. Унга  кўра, 1-“б” курс  талабаси Мансуров Мусахон, 2-“д” курс талабаси Нажмиддинов Бахтиёржон ва  3-“б” курс талабаси Низаматдинов Есенгелдилар ғолиб деб топилиб, фахрий ёрлиқ ва эсдалик совғалари билан тақдирланишди.

Тақдимот маросими Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари Шайх Абдулазиз Мансур ҳазратларининг юртимиз тинчлиги ва фаровонлигини сўраб қилган эзгу дуолари билан якунланди.

Камолиддин МАҲКАМОВ,

Тошкент ислом институти

Ахборот ресурс маркази мудири.

Эри бор аёлга совчи бўлиш мутлақо ҳаром, оғир гуноҳдир. Баъзилар «Бу шундоқ ҳам тушунарли-ку, ким ҳам эри бор аёлга совчи бўларди?» дейиши мумкин. Лекин шундай кимсалар борки, туппа-тузук яшаб турган эр-хотинни бир-бирига қайраб, эрини хотинига, хотинни эрига ёмон кўрсатиб, уларнинг гулдек оиласини бузиш пайида юради. Бировнинг аёлига эришиш учун унга яхши гапиравериб, совға-саломлар беравериб, охири эридан айнитиши, эрингдан ажрасанг, сенга уйланаман деб, уйланиб олаётган номардлар ҳам озмунча эмас экан.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бир аёлни эрига қарши қайраб, эрига муносабатини бузган ёки қулни ўз хожасига қарши қайраган одам биздан эмас», деганлар. Бир ривоятда «Хотинни эрига қайраган одам» дейилган (Имом Абу Довуд ривояти).

Айтайлик, бир одам туппа-тузук яшаб турган оиланинг ўртасига тушиб, эр-хотиннинг орасини бузади, охири иш талоққа бориб етади, кейин у ўша аёлга уйланади. Яна ўзича: «Мен зино қилмадим. Талоғини олди, иддасини ўтирди. Шундан кейин мен уни никоҳимга олдим» дейди. Тўғри, зино қилмагандир, лекин зинодан баттар ишни қилди, оилани бузди. Пайғамбар алайҳиссалом ундай одамни «Биздан эмас» деганлар. Демак, икки кишини, айниқса, эр-хотинни бир-бирига гижгижлаган одам мусулмонлардан эмас экан. Бунинг маъноси иймондан чиқишдир. Бу зинодан ҳам оғирроқ гуноҳ бўлади. Шунинг учун биринчи навбатда эри бор аёлга совчи қўйиш мутлақо ҳаром дейилган.

Раҳматуллоҳ САЙФУДДИНОВ.

Юнусобод тумани бош имом-хатиби

“Мазҳаб” сўзи луғатда “чиройли”, “гўзал” ҳамда “йўл”, “йўналиш” деган маъноларда ишлатилади. Шариат истилоҳида мазҳаб, Аллоҳ таолонинг амрлари ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васлламнинг суннатлари асосида ижтиҳод қилиб топилган, У Зотнинг розилигига эриштирувчи йўл,  урфда эса чиройли йўл маъносини билдиради.

Халқимиз асрлар оша эътиқод қилиб келаётган диний жамоа – аҳли сунна вал-жамоанинг мазҳаблари тўртта бўлиб, унинг асосчилари мутлақ ижтиҳод соҳиблари ҳисобланади. Улар мазҳаббоши ёки имом деб аталади. Уларнинг қай бирига эргашилса ҳам, тўғри йўл тутилган бўлади. Ушбу мазҳабларнинг бири бошқасидан устун кўрилмаган ҳолда барчаси бирдек қадрланади. Мусулмон киши тўрт мазҳабдан бирини маҳкам ушлаши вожиб амал.

 Тўрт мазҳабнинг ҳар бири асосчилари номи билан Ҳанафий, Моликий, Шофиий, Ҳанбалий мазҳаблари деб номланган. Ибн Ражаб Ҳанбалий раҳматуллоҳи алайҳ “Тўрт мазҳабдан бошқага эргашганга раддия” деган китобида мазҳабларга бўлган эҳтиёжни қуйидагича таърифлаган: “Аллоҳ таоло ўз ҳикмати тақозоси ила динни ушлаш ва муҳофаза қилиш учун одамларга имомларни чиқариб берди. Уларнинг билимлари, фатво ва ҳукмлар илмида кўзланган мақсадга эришганларини ҳамма тан олар эди. Барча одамлар фатвода уларга мурожаат қиладиган, ҳукмларни билишда ҳам уларга қайтадиган бўлди. Аллоҳ таоло улар учун мазҳабларини тартибга соладиган ва қоидаларни таҳрир қиладиган зотларни қоим қилди. Охир-оқибат улардан ҳар бир имомнинг мазҳаби, услуби, қоидалари ва фасллари аниқланди. Барча ҳукмлар ўшалар орқали чиқариладиган бўлди. Бу нарса мўмин бандалар учун Аллоҳ таолонинг лутфу карами, ушбу динни муҳофаза қилиш сабабларидан бўлди”.

Мазҳаббошилар Қуръони карим ва ҳадиси шарифдан ҳукмларни оладиган мужтаҳиди мутлоқ даражасига етганлар. Уларнинг йўли бирор-бир масалани ечишда  ўзлари асос қилиб олган усуллар ва истинбод қоидаларига таянгани жиҳатидан фарқ қилади.

Амр ибн Ос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қачон ҳоким ҳукм қилганда ижтиҳод қилиб, тўғри топса, унга икки ажр бўлур. Қачон у ҳукм қилганда ижтиҳод қилса-ю, хато қилса, унга бир ажр бўлур”, дедилар”.

Ҳанафий мазҳабининг имоми  Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳ бирор масалани ечишда қуйидаги етти асос: Қуръони карим, суннат, саҳобийлар сўзлари, қиёс, истиҳсон, ижмо, урфга таянганлар. Қолган учала имомлар эса, урф ва истиҳсонга асосланмаган, Лекин Моликий мазҳаби истиҳсонни олган.

Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, тўртта мазҳабнинг ҳақ экани борасида мусулмонлар уммати ижмоъ қилганлар.

Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “Албатта, бу Менинг тўғри йўлимдир. Бас, унга эргашинг. Ва бошқа йўлларга эргашманг, сизни Унинг йўлидан ажратурлар” (Анъом сураси, 153-оят).

Бугунги кунда дунёдаги тахминан 1.3 миллиард мусулмон аҳолисининг 92.5 фоизини суннийлар ташкил этиб, улар мазҳаблар бўйича қуйидаги нисбатда бўлинади: ҳанафийлар 47, шофиийлар 21, моликийлар 17, ҳанбалийлар 7.5 фоизини ташкил қилади.

Мусулмонларнинг мазҳабга бўлиниш эътиборидан аён бўлмоқдаки,  47 фоиз киши ҳанафий мазҳабида экани, бу мазҳабнинг моҳияти ва мазмунида одамларга енгиллик яратиб беришдек олий мақсад ўз аксини топган. Ҳанафий мазҳаби тўрт мазҳаб ичида васатийликни маҳкам тутган, шариатга хилоф қилмаган ҳолда бандаларга енгилликлар яратган мазҳабдир. Ҳанафий мазҳаби ҳеч қачон мусулмонларга қийинчилик ва машаққатни раво кўрмаган, хоҳ ибодатда бўлсин, хоҳ муомилат масалаларида бўлсин, Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳнинг бундай ёндашуви таҳсин ва эътиборга сазовордир. Масалан, Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳ кўйлакка теккан нажосатни гул ёки узум суви билан тозалаш ва меваларни хомлигида сотишга ижозат берганлар. Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳ урф ва истиҳсонга эътибор бериши жиҳатидан, қолган уч мазҳабга нисбатан фиқҳий масалаларда енгил ва мўтадилроқ деб айтсак бўлади.

Хайрулло МАРДОНОВ,

Хожа Бухорий номли ўрта махсус ислом билим юрти ўқитувчиси 

Жорий йилнинг 19 апрель куни Тошкент ислом институтида Ўзбекистон мусулмонлари идораси тасарруфидаги ўрта махсус ислом билим юртларининг битирувчи курс талабалари ўртасида “Ягона олимпиада - 2017” нинг якуний Республика босқичи бўлиб ўтди. Ягона олимпиада ўрта махсус ислом билим юртлари битирувчи курс талабалари орасидан умумтаълим, чет тили ва мутахассислик фанлари бўйича қобилиятли ва истеъдодли талабаларни аниқлаш, уларнинг истеъдоди ва  ижодий қобилиятини намоён қилиш, ихтисослигини чуқур ўрганишга қизиқишларини ошириш ва муносиб рағбатлантириш мақсадида ўтказилди.

Тадбирнинг очилиш маросимида Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари шайх Абдулазиз Мансур ҳазратлари барча иштирокчиларга ўз самимий тилакларини билдирди ва уларининг ҳақларига дуо-ю хайрлар қилдилар.

Ягона олимпиада қатнашчилари жами тўққиз нафарни ташкил этди, улардан икки нафари аёл-қизлардир. Унда талабалар қуйидаги фанлар ўз билимларини синовдан ўтказдилар:

-  Маънавият ва маърифат (ижодий имтиҳон);

- Араб тили (ижодий имтиҳон);

- Қуръон ва тажвид ҳамда фиқҳ фанларидан (тест);

- Она тили ва адабиёти (тест);

- Ўзбекистон тарихи (тест);

 Синов натижаларига кўра:

1-ўринни 67,5 балл билан Мир Араб ўрта махсус ислом билим юрти талабаси Акбар Роҳманов эгаллади. Ғолиб 1-даражали фахрий ёрлиқ билан тақдирланди ҳамда 2017-2018 ўқув йилида Тошкент ислом институтига конкурссиз ўқишга қабул қилинганлиги эълон қилинди.

2-ўринни 64,5 балл тўплаган “Кўкалдош” ўрта махсус ислом билим юрти талабаси Абдулазиз Қодиров эгаллади. Ғолиб Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг қимматбаҳо мукофоти, эсдалик совғалари ҳамда 2-даражали диплом билан тақдирланди.

3-ўринни 63,5 балл тўплаган Хадичаи Кубро аёл-қизлар ўрта махсус ислом билим юрти талабаси Муҳсина Исоқжонова эгаллади. Ғолиб ЎМИ томонидан ажратилган қимматбаҳо мукофот, эсдалик совғалари ҳамда 3-даражали диплом билан тақдирланди.

Қолган иштирокчилар ҳам ЎМИ томонидан мақтов ёрлиқ ва эсдалик совғалар тақдим этилди.

Бухоро шаҳридаги жаҳонга машҳур Мир Араб мадрасасининг 4 курс талабаси Акбар Роҳмановни ва барча устозларини ғалаба билан қутлаймиз. Бу ютуқлар замирида Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2017 йил 10-11 март кунлари Бухоро вилоятига ташрифи давомида Мир Араб мадрасасининг мақомини кўтариш ҳақидаги топшириқлари ҳамда бу кўҳна билим даргоҳи ҳақида билдирган юксак ҳурмат ва ишонч турибди, десак ҳечам муболаға бўлмайди.

Ўқув ва илмий  ишлар бўйича проректор И.Ахроров

Савдо-сотиқ билан шуғулланиш шарафли касблардан биридир. Динимиз кўрсатмасига кўра тижоратда ростгўйлик, тўғрилик, мулойимлик алоҳида ўрин тутади. Инсонларнинг ҳаққига хиёнат қилмай, бир-бирини алдамай савдо-сотиқ қилган кишиларга охиратда Аллоҳнинг энг суюкли бандалари билан бирга бўлиш бахти насиб бўлади. Абу Саъид ал-Худрий розияллоҳу анҳудан: Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: ”Ишончли, ростгўй савдогар (жаннатда) набийлар, сиддиқлар ва шаҳидлар билан биргадир”, деб марҳамат қилганлар (Термизий ривояти).

Тўғрилик деганда аввало, ёлғон, хиёнат, туҳмат, бевафолик каби қабиҳ ишлардан узоқда бўлиш тушунилади.

Маълумки, ҳар қандай касбни пухта эгаллаш, ўз касбининг моҳир устаси бўлиш учун ана шу касбга тааллуқли илмни мукаммал ўрганмоқ керак. Ўз касбига муҳаббати бор инсон меҳнатдан чарчамайди, балки у роҳатланади. Меҳнатининг самарасини кўрганда барча чарчоқларини унитади. Касби туфайли атрофдагиларига ёрдами тегса, инсон ўзини бахтли деб ҳисоблайди. Демак, инсон ҳалол меҳнати билан ваъда қилинган улуғ савоблар, даражаларга эришар экан.

Демак, савдо-сотиқ, тижорат билан машғул бўлган киши динимиз кўрсатган йўлга мувофиқ тижорат қилса, унга охиратда катта ажру мукофот бўлиши, хатто жаннатда пайғамбар-у, сиддиқлар билан бирга бўлар экан. Аммо унинг акси бўлса, ўзининг фойдаси учун ҳийла-найранг, алдамчилик, кўзбўямачилик ва ғирромлик қилса, динимиз талабларидан ташқарига чиққан бўлади ҳамда қиёмат кунида оғир ҳисоб китобга мубтало бўлиши муқаррар. Баъзи бир савдогарлар ўз молини ўтказиш учун ёлғон гапирадилар, ҳатто ёлғон қасам ичадилар. Бу савдонинг баракасини кетказади. Бошқа томондан бало ва офатлар етиши ҳам мумкин.

Ҳаким ибн Ҳизом розияллоҳу анҳудан: Расулуллоҳ  соллаллоҳу алайҳи васаллам: ”Олувчи ва сотувчи ихтиёрлидир. Агар бир-бирларига рост сўзлаб, молини айбини яширмасалар ўрталарида барака бўлади. Агар моллари айбини яширсалар ва бир-бирларини алдасалар, савдоларида барака кўтарилади”, дедилар (Бухорий ва Муслим ривояти).

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир куни бозорда буғдой сотиб турган кишининг буғдойига муборак қўлларини тиқиб кўрсалар, буғдойнинг таги сал нам экан. Шунда У зот: “Бу қандай бўлди?”, деб сотувчига эътироз билдирдилар. Сотувчи эса: “Ҳозир ёмғир ёғиб ўтган эди, шунинг учун нам текканини тагига қўйган эдим”-деб узр айтди. Он ҳазрат: “Нам теккани устида тураверса бўлмайдими? Кимки ҳиёнат қилса биздан эмас”-дедилар.

Баъзи бир ўлкаларга Исломни ёйишда мусулмон савдогарларнинг ўрни беқиёс бўлган. Кўплаб инсонлар мусулмон тижоратчилар сабабли исломга кирганлар. Хитой ерларига қарашли Шарқий Туркистон исломни мусулмон савдогардлар орқали ўрганганлар. Шу билан хитойликлар орасида ислом ёйила бошлаган. Мусулмон савдогарлар туфайли Ислом Индонезия, Малайзия, Филиппин каби  Жанубий-Шарқий Осиё мамлакатларига етиб борган. Шри-Ланканинг  жанубий ғарбида жойлашган Малдив ороли ва Вьетнамга ҳам исломнинг тарқалиши ортида мусулмон савдогарларнинг хизматлари катта.

Африка қитъасининг шимолидан тортиб марказий-шарқий ва жанубий Африкагача бўлган ҳудудларда ҳам исломнинг тарқалишига мусулмон савдогарларнинг ўрни ниҳоятда беқиёс.

Бироқ, қалб қулфларининг исломга очилишида тижоратчилирнинг хулқи қандай ўрин тутган?

Ана ўша биз улар ҳақида гапираётган тижоратчилар кўп ишлар қилмаган. Лекин улар Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам олиб келган хулқ билан хулқланган эдилар холос.

Бу хулқ Аллоҳ таоло ўз набиййиниوَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ  “Сиз буюк хулқ узрадирсиз” деб мақташига сабаб бўлган хулқ эди.

Бу хулқ Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг

بعثت لأتمم مكارم الأخلاق

“Мен ахлоқларнинг энг мукаррамларини мукаммал қилиш учун юборилдим” деган сўзларида жо бўлган хулқ эди.

Масруқ розияллоҳу анҳу айтади: “Биз Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳу билан ўтирган эдик. У бизга: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам фаҳш ишларни қилувчи ҳам фаҳш гапларни айтувчи ҳам эмасдилар. У зот:

إن خياركم أحاسنكم أخلاقاً

“Сизларнинг энг яхшиларингиз хулқи гўзалларингиздир, дер эдилар”, -деди” (Бухорий ривояти).

Жобир розияллоҳу анҳу айтади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

إن من أحبكم إليَّ وأقربكم مني مجلساً يوم القيامة أحاسنكم أخلاقاً

“Сизларнинг менга энг севиклигингиз ва қиёмат куни менга энг яқин жойда бўладиганингиз хулқи чиройлиларингиздир”, дедилар  (Термизий ривояти).

  Исломда тижоратнинг ҳам ўзига хос ахлоқи бўлиб, у ҳақда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деб хабар берадилар:

عَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ، قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : (إِنَّ أَطْيَبَ الْكَسْبِ كَسْبُ التُّجَّارِ الَّذِينَ إِذَا حَدَّثُوا لَمْ يَكْذِبُوا، وَإِذَا ائْتُمِنُوا لَمْ يَخُونُوا، وَإِذَا وَعَدُوا لَمْ يُخْلِفُوا، وَإِذَا اشْتَرُوا لَمْ يَذِمُّوا، وَإِذَا بَاعُوا لَمْ يُطْرُوا، وَإِذَا كَانَ عَلَيْهِمْ لَمْ يَمْطُلُوا، وَإِذَا كَانَ لَهُمْ لَمْ يُعَسِّرُوا

Муоз ибн Жабал розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай дедилар: “Касбларнинг энг яхшиси – тижоратчиларнинг касбидир. Улар гапирсалар ёлғон гапирмайдилар, уларга омонат қўйилса хиёнат қилмайдилар, ваъда берсалар хилоф қилмайдилар, сотиб олаётгаларини пастга урмайдилар, сотаётганларини бўрттирмайдилар, қарзларини беришни чўзиб юрмайдилар ва бировга қарз берганларида уни қистамайдилар” (Байҳақий ривояти).

Мусулмон тижоратчининг омонатдор бўлиши муқаддас динини кўрсатмаси ва топшириғи экан. Ривоятларда келишича Юнус ибн Убайд ҳар хил нархдаги кийимларни сотар эди. Баъзи кийим-кечакларининг нархи тўрт юз танга бўлса, баъзилариники икки юз танга эди. Бир куни ўзининг ўрнига дўконда жиянини қолдириб ўзи намоз ўқиш учун масжидга жўнабди. Шунда дўконга бир аъробий келиб тўрт юз тангалик кийим сўрабди. Унга икки юз тангалиги кўрсатилганда либос унга маъқул келиб уни сотиб олибди. Юнус ибн Убайд йўлда ҳалиги аъробийни учратиб қолибди ва либос ўзининг дўконидан сотилганини пайқаб ундан “Қанчага сотиб олдинг?” деб сўрабди. Аъробий тўрт юз тангага олганини айтгач Юнус ибн Убайд у либос икки юз танга туришини ва қайтариб олиб боришини айтибди. Аъробийнинг: “Биз томонларда бунинг нархи беш юз танга, мен розиман” деган гапига қарамай “Тўғрилик мол-у дунёдан яхшироқ” деб дўконидан икки юз тангасини қайтариб берибди, жиянига эса бу иши учун қаттиқ дашном бериб, уни инсофли бўлишга чақирибди.

Бунга ўхшаш воқеани Муҳаммад ибн Мундакир роҳматуллоҳи алайҳнинг ҳаётларида ҳам учратишимиз мумкин. У киши ҳам савдогарлардан бўлиб турли либосларни сотар эдилар. Бир куни ўрнига ёш бола савдо қилиб беш тангалик кийимни ўн тангага сотганлигини билиб қолиб харидорни излашга тушибди. Ахири топгач унга: “Ёш бола сизга беш тангалик кийимни ўн тангага сотибди”  дебди. У одам розилигини айтганда унга қарата: “Биз ўзимизга раво кўрганимизнигина бошқаларда бўлишига розимиз. Энди ё ўн тангалик либослардан бирини олинг, ёки беш тангани қайтариб берай, ёки бўлмаса либосни қайтариб пулларингизни олиб кетинг” деб айтибди. Ҳалиги одам беш тангани қайтариб олибди ва одамлардан бу улуғ зот ким эканлигини сўрганида улар Муҳаммад ибн Мундакир эканлигини айтишибди.

Аллоҳ таоло юртимиз бозорларига Ўзининг баракотларини ёғдирсин. Барчамизга муқаддас динимиз кўрсатмасига мувофиқ савдо-сотиқ қилиб, бу дунё бахти охират саодатига насиб этсин.

Жалолиддин Ҳамроқулов,

Тошкент ислом институти “Таҳфизул Қуръон” кафедраси мудири,

Тошкент шаҳар “Новза” жоме масжиди имом хатиби