muslim.uz
Ўзбекистонлик олимнинг мақоласи “Ал-Азҳар” журналида чоп этилди
МУБАЙЯН ВА НАСРИЙ БАЁНИ: БОБУР МИРЗО – БУЮК ФАҚИҲ (Биринчи мавзу)
Азиз ва муҳтарам “Muslim.uz” ўзани муҳиблари! УЛУҒ НЕЪМАТ! “МУБАЙЯН” асаридан баҳраманд бўла бошлаймиз. (1) “МУБАЙЯН” асари – ҳам шеърият, ҳам илм хазинасидир!
Бу асар беш китобдан иборат:
1) Иймон-эътиқод китоби;
2) Намоз китоби;
3) Закот китоби;
4) Рўза китоби;
5) Ҳаж китоби.
Шоҳ ва шоир, аллома ва саркарда Бобурнинг шундай гўзал китоб ёзгани – миллатимизнинг шарафидир.
* * *
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмитанинг 629-рақамли тавсияси билан нашр этилган.
* * *
БОБУР МИРЗО – БУЮК ФАҚИҲ
(Қисқа муқаддима)
بسم الله الرحمن الرحيم
Аллоҳ таъолога сўнгсиз ҳамду санолар бўлсин. Ҳазрати Расулуллоҳ соллаллоҳу
алайҳи ва саллам жанобимизга чексиз салоту саломлар бўлсин.
Алҳамдулиллаҳ, олимлари подшоҳ, подшоҳлари олим бўлган халқнинг фарзандларимиз.
Буюк тарихчи олим Абдулҳай Лакҳнавий-Ҳасаний “Нузҳат ул-хавотир” (“Хотиралар сайри”) асарида ёзади: “У зотнинг исмини ҳазрати Хожа Убайдуллоҳ Аҳрор ўзлари Заҳируддин Муҳаммад деб қўйганлар, лекин туркий халқлар орасида Бобуршоҳ деб машҳур бўлган, жуда кўп илмларда денгиздек илм олган. Унинг фиқҳи Ҳанафийда (Ҳанафий мазҳаби асосида) “Мубайян” номли асари бўлиб, унга шайх Зайнуддин (ибн Қутбуддин ал-Ҳанафий) ал-Хавофий “Мубаййин” деган шарҳ ёзган” (“Нузҳат ул-хавотир” – “Хотиралар сайри”, 314-бет.)
Шунга кўра, асар номи “Мубайян” эканлиги аниқдир.
XVI аср тазкираларидан бўлмиш Ҳасанхожа Нисорийнинг «Музаккири аҳбоб» (“Севимли зотлар ёдномаси”) асарида айтилади: “Бобур подшоҳнинг фазилатлари бисёр ва камолотлари бешумордир. Аруз хусусида ёзган рисоласи (“Рисолаи аруз”) бир денгиздирки, ичи жавоҳиру дурлар билан тўладир. Фиқҳ масалаларини яна бир рисолада мубайян қилганки, ёзувчиси донишмандлигидан нишонадир. Туркий ва форсийда яхши шеърлари бордир. Ўшал фиқҳ рисоласининг номи ҳам «Мубайян»дир» (Форс тилидан Исмоил Бекжон таржимаси. Тошкент, Абдулла Қодирий номидаги Халқ мероси нашриёти, 1993. 51-53-бетлар).
Шоҳ Бобур «Мубайян» китоби орқали буюк фақиҳ зот эканини намоён этади, асарни ўз валиаҳд ўғиллари Носируддин Ҳумоюн ва Комрон Мирзоларга дастуруламал сифатида мўлжаллаб, уларнинг сиймоси орқали бутун халқ оммасига беш фарз фиқҳий масалаларини таълим қилади.
Дарҳақиқат, асарда муқаддас ислом динининг беш рукни: иймон-эътиқод, намоз, рўза, закот ва ҳаж масалалари гўзал шеърий тилда баён этилган.
Таҳқиқ натижасида шунга шоҳид бўлдикки, “Мубайян” асарининг асосий таянган манбаълари муборак “Мухтасарул-Виқоя” ҳамда «Ҳидоя»и шариф китобларидир.
Асардаги дуо матнлари эса асосан кутуби ситтада, яъни олти улуғ муҳаддиснинг китобларида келган ҳадислардан ҳамда Имом Ғаззолийнинг «Иҳёу улумид-дин» асаридан танлаб олинган.
Қомусий аллома, мумтоз шоир, маърифатли фақиҳ Заҳируддин Муҳаммад Бобур қаламига мансуб “Мубайян” асари Темурийлар даври ижтимоий, оилавий, хусусий ҳаётидаги илмий, маърифий, диний маданиятнинг назмий ифодасидир.
Мирзо КЕНЖАБЕК
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам вафот этган кун (1-қисм)
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Агар биронтангизга мусибат етса, мендан (жудо бўлгандаги) мусибатини эсласин. Зеро, бу энг катта мусибатдир", деганлар (Имом Доримий ривояти).
Ўн биринчи ҳижрий сана, ўн иккинчи робиъул аввал, душанба куни. Ойша розияллоҳу анҳо айтадилар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қудуқдан келтирилган меш билан ўзларини ғусл қилдиришимизни буюрдилар. Шундай қилдик, у зот алайҳиссалом бироз ором олдилар. Масжидга чиқиб, одамларга намоз ўқиб бердилар. Уҳуд аҳлига мағфират тилаб, уларнинг ҳаққига дуо қилдилар. Ансорларга васият қилиб, дедилар:
– Эй муҳожирлар жамоаси! Ансорлар менга бошпана берган, ишончимни қозонган кишилардир. Бас, ҳурмат эгаларини, яъни уларнинг муҳсинларини эъзозланглар, хатоларини кечиринглар.
– Бир бандага ё дунёни ё Аллоҳ ҳузуридаги нарсаларни танлаш ихтиёри берилди. У Аллоҳ ҳузуридаги нарсани ихтиёр қилди. Шунда Ҳазрат Абу Бакр розияллоҳу анҳу йиғладилар, Аллоҳ расулининг бу сўзлари у зотнинг вафотларига тегишли эканини билар эдилар” (Имом Доримий ривояти).
Саид ибн Абдуллоҳ отасидан ривоят қилади: «Ансорлар Пайғамбар алайҳиссаломнинг аҳволи оғирлашганини кўришгач, масжид атрофида тўплана бошлашди. Аббос розияллоҳу анҳу Пайғамбар алайҳиссаломнинг олдиларига кириб, у зотга ташқарида ансорлар пайғамбарининг ҳолидан ташвиш чекиб қайғураётганларини билдирди. Хонага кейинроқ кирган Фазл ва ундан сўнг келган Али розияллоҳу анҳу ҳам шу хабарни етказди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қўлини узатдилар. Улар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қўлидан ушладилар.
– Нима деяпсиз? – дедилар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам.
– Ўлиб қолишингиздан қўрқяпмиз, – дедик.
Пайғамбар алайҳиссаломнинг уйлари теварагида тўпланаётганини кўрган аёллар ниманидир сезиб, бақириб йиғлашарди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўриндан қўзғалдилар, Али ва Фазлга суяниб хонадан чиқдилар, олдда Аббос йўл бошлаб борди. Пайғамбар алайҳиссалом оёқларини зўрға судраб босардилар, то минбаргача бордилар ва биринчи зинага ўтирдилар. Одамлар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам атрофига жамланишди.
Пайғамбар алайҳиссалом сўзларини Аллоҳ таолога ҳамду сано айтиш билан бошлаб дедилар:
«Эй инсонлар! Айтишларича, менга юзланган ўлимдан қўрқаётган экансиз. Сизнинг бу ишингиз гўё ўлимни инкор қилиш кабидир. Пайғамбарингизнинг ўлимини тан олмаяпсиз. Ўзимга ва сизларга етадиган ўлимнинг хабарини бермадимми? Ажабо! Мендан олдин юборилган пайғамбарларнинг бирортаси уммати орасида мангу яшаб қолганми, мен орангизда абадий қолсам?!
Огоҳ бўлинг! Албатта мен Роббимга қайтувчиман, сизлар ҳам унга қайтувчисиз.
Огоҳ бўлинг! Албатта мен сиздан аввал боргувчиман. Сизлар ҳам менга етиб оласиз.
Огоҳ бўлинг! Ваъдалашган жойимиз ҳавзи Кавсардир... Кавсарнинг суви сутдан оқ, қаймоқдан юмшоқ, асалдан шириндир. Ундан ичган одам ҳеч қачон чан-қамайди. Ҳавзи Кавсарнинг тошлари марварид, ўзани мушкдир. Кимки эртага (маҳшар кунида) бу ерга келишдан маҳрум бўлса, демак у барча яхшиликлардан маҳрум бўлибди.
Огоҳ бўлинг! Кимки эртага бу манзилда бўлишни истаса, тилини ва қўлини ёмонликдан тийсин».
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ўлим тўшагида ётарилар аммо шундай ҳолатларидан ҳам умматларини ўйлар, уларнинг холидан хавотир олардилар. Шунда Жаброил алайҳиссаломдан:
– Мендан сўнг умматимнинг аҳволи қандай бўлади? деб сўрадилар.
Шунда Аллоҳ таоло Жаброил алайҳиссалломга ваҳий нозил қилди: “Ҳабибимга хушхабар бер. Уммати ичида уни уялтирмайман. Ҳашр кунида у қабрдан энг аввал чиқадиган инсонлардан бўлади ва Маҳшаргоҳда тўпланганларнинг саййиди қилинади. То унинг уммати кирмагунича бошқа умматларга жаннатга кириш ҳаромдир”. У зот алайҳиссалом:
– Ана энди кўзим қувончга тўлди, дедилар (Имом Табароний ривояти).
Ойша розияллоҳу анҳо дедилар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам менинг хонамда жон таслим қилган эдилар. Расулуллоҳ ёнларида турган сувли идишга қўлларини тиқиб: “Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқ! Албатта ўлим талвасаси, ўлимнинг аччиғи бор”, дедилар. Кейин қўлларини юқорига кўтариб:
– Рафиқул аъло, Рафиқул аъло, дедилар” (Имом Бухорий ривояти).
Ойша розияллоҳу анҳо дейдилар: «Вафотларидан сал аввалроқ, яъни ўша куни эрталаб Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламда бир енгиллик пайдо бўлди. Саҳобалар бу ўзгаришдан қувончга тўлиб, уйларига, ишларига тарқалдилар. Аллоҳ расулини аҳли байти билан холи қолдирдилар. Биз ҳам бу ҳолдан бошимиз осмонга етди. Мисли кўрилмаган севинч ва умид билан қувондик. Кутилмаганда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга:
– Мени холи қолдиринг. Бу фаришта ҳузуримга киришга изн сўраяпти, – дедилар.
Мендан бошқа барча аёллар хонадан чиқди. Расулуллоҳнинг боши тиззамда эди. Ўтириб олдилар. Мен уйнинг бир бурчагига бориб турдим. Фаришта билан узоқ суҳбатлашганларидан сўнг мени чақириб, бошини тиззамга қўйдилар ва аёлларга ҳузурига киришни буюрдилар. Кейин мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга:
– Бу Жаброил алайҳиссаломга ўхшамаяпти? – дедим.
– Ҳа, эй Ойша. Бу ўлим фариштасидир.
У: “Улуғ ва қудратли Аллоҳ сиздан изн бўлмагунча ҳузурингизга кирмаслигимни буюрди. Агар изн бермасангиз қайтаман. Изн берсангиз, ҳузурингизга кираман. Аллоҳ таоло: “То Муҳаммаднинг ўзи ихтиёр этмагунча жонини олма”, деб буюрди. Айтинг, нимани хоҳлайсиз”, деди.
“Мен: Жаброил алайҳиссалом келгунича менга тегма. Мана ҳозир унинг келадиган вақти бўлди”, дедим.
Жаброил алайҳиссалом келганини ҳис этдим. Аҳли байт уйдан чиқди. Жаброил алайҳиссалом уйга кириб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга деди:....
(Давоми бор)
Даврон НУРМУҲАММАД
Германиялик профессор мусулмонларга инновацион кроссовкаларни тақдим қилди
Университет ўқитувчиси доктор Йорг Имран Шретер ислом динига эътиқод қилиб, дунёвий таълим муассасаларида таҳорат олишга нисбатан қийинчиликка дуч келди. Бу муаммонинг ечимини у кутмаганда топишга эришди - инновацион мусулмон кроссовкасини яратди.
“Исламосфера” нашрининг хабарига кўра, Йорг Имран Шретер бундан 30 йил аввал Исломни қабул қилган. У олий таълим соҳасида муваффақиятли карьерага эришди. 2006 йилда Баден-Вюртембергдаги давлат мактабларида ислом дини таълими лойиҳаси жорий этилганидан буён ислом диншунослари ва ўқитувчиларини тайёрлашга жалб қилинган. Йорг Имран Шретер 2008 йилда Карлсруэ Педагогика университетида ислом илоҳиёти/диний таълим кафедрасини ташкил этди. Ҳозирги кунда ислом таълимини янада кенгайтириш ва педагогик-дидактик ривожлантириш билан шуғулланувчи институтнинг илмий-педагогик бўлимида кичик профессор бўлиб ишлайди. Германияда ислом ҳақида ҳозирги мунозара фонида доктор Шретер ҳам исломга эътиқод қўйган ўсмирлар ва ёшларнинг диндорлиги ва уларнинг плюралистик жамиятда ижтимоийлашувга тайёрлиги масалалари билан шуғулланмоқда.
Дунёвий ўқув юртида ишлаб, ислом динига эътиқод қўйган профессор таҳорат қилиш муаммосига дуч келди. У бу муаммонинг кутилмаган ечимини топди - у оёқларингизни ювишни осонлаштирадиган инновацион мусулмон кроссовкаларни яратди.
Мусулмонлар кунига беш маҳал намоз ўқиб, оёқ кийимини ечиб, оёқларини ювадилар. Аммо бундай таҳоратни бажариш қийин бўлса, шариат енгиллик беради - таҳоратни бажаргандан сўнг дарҳол "ҳуффа" деб аталадиган махсус чарм пайпоқлар кийиб, кейинги таҳоратда фақат уларни чиқармасдан артиш мумкин.
Доктор Шретер бу анъанавий ибодат пайпоқларини уларни кундалик ҳаётда кийиш мумкин бўлган, шунингдек замонавий кўринишга эга замонавий спорт пойабзаллари билан бирлаштирди.
Дизайн, имиж, юқори технологиялар ва функционаллик: замонавий ёшларнинг барча эҳтиёжларига жавоб бериш билан бирга спорт ташқи пойабзали билан уйғунликда оёқларни шунчаки артиш имконини берадиган ечилувчи ички пойабзал – бу ютуқли концепция. Доктор Шретер Ислом таълимининг етакчи маркази - ал-Aзҳар университети (Миср) мутахассисларидан розилик олди. Бу университет илоҳиётчилари профессор яратган намоз пойабзаллари шариат талабларига жавоб беради, деган фатво чиқаришган.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Гул билан суҳбат (Аудио)
Муаллиф: Ҳусайнжон қори Абдулмажид қори
Матнни oлий тоифали сухандон Шуҳрат Қаюмов ўқиган.