muslim.uz

muslim.uz

Мадина ҳижрати асносида изқуварлар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам билан Абу Бакр розияллоҳу анҳуни қидириб, Маккани остин-устун қилиб ташлашади, ҳатто Савр тоғига ҳам чиқишади. Лекин уларни топа олишмайди. Савол: душманлар нима учун уларни топишолмаган?

 Бу ҳақда уч хил ривоят бор. Келинг, уларни алоҳида-алоҳида кўриб чиқайлик:

1) “Изқуварлар у тоғда ғор борлигини билишмаган” (Муттафақун алайҳ).

Савр – катта тоғ. Аммо унинг тепасида Ҳиро ғорига ўхшаш кавланган ёки табиий суратда пайдо бўлган ғор бўлмаган. Балки “Савр ғори” деб аталадиган жой ўша пайтда харсанг тошларнинг бир-бирига суяниши натижасида икки-уч киши сиғадиган ғорча, яъни ўра, ковак, ғовак бўлган. Ғор оғзи ҳам тор бўлиб, пастда жойлашган эди (“Фатҳул Борий”, “Тафсири Жалолайн”, “Тафсири Насафий”, Муҳаммад Алий Собуний, “Софватут тафосир”).

Демак, “Савр ғори” изқуварлар эътибор берадиган даражада кўзга кўринарли бўлмаган.

Абу Бакр розияллоҳу анҳу айтади: “Мен (Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам билан бирга) ғордалигимда, у зотга: “Агар у (изқувар)лардан биронтаси оёғи остига қараса, бизни кўриб қолади”, дедим (у зотдан хавотирланиб). У зот: “Абу Бакр, гапирмай туринг (тинчланинг). Учинчиси (ҳимоячиси) Аллоҳ бўлган икки киши ҳақида нима деб ўйлайсиз (яъни Аллоҳ биз билан экан, ким ҳам бизга зарар етказа олади)?!” дедилар” (Муттафақун алайҳ).

Хулоса: мазкур биринчи ривоят саҳиҳдир.

2) “Ғор оғзида ўргимчак уясини кўриб: “Агар Муҳаммад бу ерга кирганида, ўргимчак уяси бузилган бўларди”, деб ғор ичига қарашмаган” (Имом Аҳмад, Баззор, Табароний, Байҳақий, Хатиб Бағдодий, Ибн Исҳоқ, Ибн Саъд, Ибн Асокир, Имом Табарий, Абдураззоқ Санъоний, Абу Бакр Марвазий, Абу Нуайм Асбаҳоний ва Абул Қосим Асбаҳоний ривоятлари. Санади заиф).

Баъзи олимлар бу “ўргимчак” ривояти Тавба сурасининг 40-оятидаги “Ва (Аллоҳ) у зотни сизлар кўрмаган лашкарлар билан қўллаб-қувватлади”, жумласига тўғри келмайди деб, “мункар” ҳукмини беришган. Чунки ояти каримада Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам кўзга кўринмайдиган лашкарлар, яъни фаришталар билан қўллаб-қувватланганлари айтилган. Ривоятда эса, ўргимчак тўри билан дейилган, ҳолбуки, ўргимчак ва унинг тўри кўзга кўринадиган нарсалардир.

Хулоса: бу иккинчи ривоят ихтилофли масаладир. Жумҳур уламолар наздида “заиф”, баъзи олимлар наздида “мункар”дир. Лекин Ибн Касир ва Ибн Ҳажар Асқалоний “ҳасан” дейишган (“Ал-бидая ван-ниҳоя”, “Фатҳул Борий”).

 3) “Мушриклар ғор оғзида бир жуфт ёввойи кабутар ин қуриб ётганини ва уларнинг учиб кетмаганини кўриб, излаётган кишилари бу ерда эмас, деган фикрда қайтиб кетишган”.

Бу ривоятнинг санадида Авн ибн Амр бор. Имом Бухорий у ҳақда “мункарул ҳадис ва мажҳул”, деган. Яҳё ибн Маъин “ишончли эмас”, деган.

Яна санаддаги Абу Мусъаб мажҳул (номаълум шахс)дир. Утай ибн Маждийнинг ҳадиси мункардир. Ибн Сулаймон Масмулий эса, ёлғончидир («Зуъафоул Уқайлий», «Насбур-роя ли-аҳадийсил Ҳидоя»).

Ҳайсамий: “Санадида мен билмайдиган, танимайдиган жамоа бор”, деган (“Мажмаъуз-завоид”).

Ибн Касир: “Бу ривоят жуда ғарибдир”, деган (“Ал-бидая ван-ниҳоя”).

Хулоса: бу учинчи ривоят собит эмас, ишончсиз, ҳужжатга ярамайди.

 

Абдул Азим ЗИЁУДДИН,

Имом Бухорий номидаги

Тошкент ислом институти

катта ўқитувчиси,

сийрат фани устози

Ажва – бу хурмо ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан кўп ривоятлар ворид бўлган. Омир ибн Саъд розияллоҳу анҳу отасидан ривоят қилади. Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Ким эрталаб (оч қоринга) ажвадан етти дона еса, ўша куни унга заҳар ҳам, сеҳр ҳам зарар қилмайди”, дедилар (Муттафақун алайҳ).

Ривоят қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг шахсан ўзлари муборак қўллари билан Мадинада ажва хурмосини экканлар. Ажва нави мевасининг ранги тўқ жигарранг, деярли қора. Ажва бошқа навларга нисбатан кичикроқ, пўсти қаттиқроқ бўлса-да, меванинг инсон саломатлиги учун фойдали хусусиятлари жуда кўп.

Суккари – хурмонинг энг яхши навларидан бири. Меваси чўзинчоқ, ўртаси қавариқ, ранги сариқ, таъми жуда ширин. Эътиборлиси, ушбу нав барча босқичда – энди етилганида ҳам, пишиб ўтиб кетган пайтида ҳам, қуритилган ҳолда ҳам мазали. Узоқ сақлашнинг энг яхши усули музлатиб қўйиш. Аҳамиятлиси, суккари нави меваси қуритилган ҳолда ҳам юмшоқлилигини сақлаб қолади.

Бархи – ширин таъми ва ёрқин сариқ ранги билан машҳур. Шакли ўзимизнинг лўлаболишга ўхшайди: калта шарсимон цилиндр кўринишида. Анча серҳосил нав. Битта дарахт яхши парваришланса, мавсум давомида ўртача 110–120 кило мева бера олади.

Халас – ҳамёнбоп навлардан бири. Меваси ўртача катталикда. Пишиб етилиши арафасида тиниқ сариқ рангда, тўлиқ пишганда тилла ранг-қизғиш тусда бўлади. Пўстлоғи ярим шаффоф. Мевасидан бир қанча ширинлик ва таом тайёрланади. Пишиб етилишининг барча босқичида истеъмол қилинади.

Анбара – хурмонинг нисбатан йирик мевали (диаметри 2,5–3 см га етади) юмшоқ нави. Чўзиқроқ шаклга эга, ранги қизил бўлади. Мадина ва унинг атрофида етиштириладиган, тақчил навлардан бири.

Доғлатун-нур – ноёб навлардан бири. Ярим қуритилган ҳолда истеъмол қилинади. Мевалари ўртача катталикда, баъзан йирик бўлади. Шакли бироз чўзинчоқ, тухумсимон. Ранги хилма-хил: пушти, олов тусли, қизил, оч жигарранг. Пальмаси жуда серҳосил. Йилига бир дарахтдан 120 кило ва ундан ортиқ хурмо олинади.

Мажҳул – ушбу нав Марокашдан тарқалган. Қора хурмонинг энг кўп тарқалган тури ҳисобланади. Меваси ўртача катталикда, аммо жуда тўйимли. Таъми ирис конфетлари мазасига ўхшайди.

Зоҳидий – тилла ранг, тухумсимон шаклга эга, ёнғоқ таъмли нав. Пўсти қалин. Ярим қуритилган ҳолда истеъмол қилинади. Мевасининг бошқа нав меваларига нисбатан шираси кам бўлса-да, клетчатка (ўсимлик ҳужайралари пўстининг асосий таркибий қисми)га бойлиги билан ажралиб туради.

Сафавий – Мадинаи мунавварада етиштириладиган энг яхши навлардан бири. Мевалари йирик, “гўшт”ли, нисбатан узун. Қизғиш-жигар ранг тусда. Ширинлиги ўртача. Баъзилар уни сақич қилиб чайнашни хуш кўришади. Таъми ажванинг мазасига ўхшайди. Лекин арзонроқ.

Кабкаб – асосан Эронда етиштириладиган юмшоқ навли хурмо. Нисбатан йирик меваларнинг оғирлиги 15 граммгача етади. Ранги сарғиш-жагарранг. Данаги жуда кичик. Таъми асалникига ўхшагани боис уни “асалли хурмо” деб ҳам аташади. Мазкур хурмони музлаткичда бир ярим йил, хона ҳароратида ярим йил сақлаш мумкин.

 

Маҳмуд МАҲКАМ

@Abdul_Azim_Ziyouddin

Page 8 sur 1862

Ушу бўлимдаги асосий материаллар Жалолиддин Нуриддиновнинг "Ҳаж ва умра қўлланмаси"дан олинди

Top