ЗИРА (Bunium persicum) — зирадошлар оиласига мансуб кўп йиллик хушбўй зиравор ўсимлик. Бўйи 40—60 см. Поясининг ярмидан юқориси шохланган. Илдизи тугунакли. Тупбарглари узун бандли, поядагилари бандсиз. Барги ипсимон бўлакларга бўлинган. Гуллари оқ, майда, ҳар бир соябончада 20—30 тадан. Июнда гуллайди, уруғи июлда пишади. Самарқанд, Қашқадарё ва Сурхондарё адирларида, тоғ ён бағирларида кўп ўсади. Уруғи майда, чўзиқ, қорамтир-жигарранг, сирти тарам-тарам, жуда хушбўй. Таркибида 2,75-3,0% эфир мойи бор. Ўрта Осиё халқлари гўшт тузлашда, қази ва бошқа овқатлар тайёрлашда қадимдан кенг фойдаланиб келади. Халқ табобатида меъда касалликларини даволашда ва сийдик ҳайдовчи дори сифатида ишлатилади. («ЎзМЭ»дан).

Халқ табобатида зиранинг фойдалари ҳақида буюк бобокалонимиз Ибн Сино шундай деган: “...Унда қиздирувчи куч бўлиб, елларни ҳайдайди ва тарқатади. Сув билан аралаштирилганини ичилса, нафас олиш қийинлашганда ёрдам беради. Жолинуснинг айтишича, “тикка нафас олишга”, ҳамда совуқдан бўлган хафақонга фойда қилади." (Ибн Сино, Тиб қонунлари, 2-жилд, 1956 й. 325-326 бетлар)

    Шунингдек, зиранинг ошқозон гастрити, сариқ касал, иштаҳани очишда, уйқусизликда, кишилар қувватини оширишда жуда ҳам катта фойдаси бор.

    Зира — иштаҳани яхшилаш учун ҳамда ошқозондаги санчиқ, ўт пуфаги ва жигардаги оғриқлар, шунингдек, йўталга қарши фойдали табиий воситадир.

    Таркибидаги шифобахш таъсир этадиган моддалар: зира таркиби  3—7 % эфир мойидан, 12—22 ёғли мойдан, шунингдек,  кверцетин ва кемпферол деб номланувчи флавоноидлар, кумаринлар, умбеллиферон, скополетин ва бошқа моддалардан иборат. Бундан ташқари унда оқсил 10—23 % ва хушбўй моддалар ҳам борлиги аниқланган.

Зиранинг фойдали хусусиятлари ва ишлатилиши

Зира — мавжуд бўлган барча даволаш воситаларидан энг яхши  карминатив (метеоризмга – қорин дам бўлишига қарши) фойда берувчи табиий ўсимлик моддасидир. Шу сабабдан ҳам у табобатда таъсирчан табиий даволаш воситаси сифатида мустаҳкам ўрин олган. Зирани кўплаб дори-дармонлар таркибида учратиш мумкин, лекин уни кўпинча ҳеч қандай бошқа нарса қўшмасдан чой сифатида дамлаб ичиш тавсия этилади. 

    Ҳозирги замон шифокорлари ҳам  зира ҳақида  ижобий баҳо бериб, ҳаддан ташқари тўлаликда, метеоризм (қорин дам бўлиши)да, ошқозон-ичак йўлларидаги енгил хасталикларда, юрак касалликларида ва эмизикли болаларда овқат ҳазм қилиш жараёни бузилганида зирани муайян тарзда истеъмол қилиш ниҳоятда фойдали эканини таъкидлашади.

Зирали рецептлар, зирали шифобахш дамланма  

• Зирали чой дамлаш рецепти: тўла 1 чой қошиқ янчилган зира устидан 1/4 л литр қайнаб турган сув қуйилади ва 10 минутдан сўнг докадан ўтказиб олинади. Зирадан дамланган бундай чойни илиқ ҳолатда оз-оз хўплаб ичиш мақсадга мувофиқ бўлади. Бу чой ошқозон ҳазм йўлларининг дам бўлиши ва ичаклар сиқилиб қолишини бартараф этади.   
• Шифобахш дамлама рецепти: 1-5 г янчилган зира устидан 100 мл қайнаб турган сув қуйилади, 10-15 минут тиндирилади. Тайёрланган дамламани 2-3 га бўлиб овқатланишдан олдин ичилади.

Халқ табобатида зира

    Халқ табобатида ошқозон хасталикларини даволашда ҳамда иштаҳани очишда, санчиқларни бартараф этишда, ўт пуфаги ва жигар касалликларида, шунингдек, йўтални даволашда фойдали табиий восита сифатида зира жуда ҳам қадрланади. Юқорида қайд этилганидек, ундан чой дамлаб ичилади, зирани ўзини чайналади ёки пичоқни учига илинганча янчилган зирани истеъмол қилинади.   

Турли хасталиклардан фориғ бўлиш учун  зира истеъмол қилиш

     Уй шароитида турли хасталиклардан фориғ бўлиш учун  зира истеъмол қилиш (бундай муолажани бошлашдан олдин  даволовчи шифокор билан маслаҳатлашиб олишни унутманг)

1. Аллергия. 50 г зирани кофемолкада янчилади, устидан 0,5 л оқланмаган қайноқ ўсимлик ёғи қуйилади,  10 минут қасқонда қайнатмасдан буғланади. Шиша идишга солиб, 1 ҳафта давомида иссиқ жойда – офтобда ёки батареяда тиндирилади. Бундай ёғ организмда тери иммунитетини тиклайди.  Катта ёшлиларга бурун катакларига 20 томчидан, болаларга 5 томчидан томизилади. 1 курс даволаниш – 3-6 ой. Даволаниш охирида томизиладиган ёғни 1 томчидан камайтириб борилади.  Ёғни  — маска, компрес, массаж учун суртиб ишлатиш ҳам мумкин.
2. Ошқозондаги оғриқда. Зирани худди чой дамлагандек дамлаб чой ўрнига ичилади.
3. Безлардаги етишмовчиликка оид гастритда. 15 г зира устидан 200 мл қайнаб турган сув қуйиб, 30-40 минут тиндирилади, докадан ўтказилади. Овқатланишдан олдин 1 ош қошиғидан кунига 3-4 маҳал ичилади.
4. Ошқозоности бези касалликларида. 1 ош қошиқ зира устидан қайнаб турган 1 стакан сув қуйилади, 2 соат давомида тиндирилади, докадан ўтказилади. Кунига 3 маҳал овқатланишдан олдин 70 г дан ичилади.
5. Қабзиятда. 2 ош қошиғи миқдоридаги зира устидан 1 стакан қайнаб турган сув қуйилади, қасқонга ўхшаш идишда 15 минут қайнаётган сувда буғланади, 45 минут тиндирилади. Дамлама овқатдан сўнг ярим стакандан кунига 2 маҳал ичилади.
6. Йўталда. 1 ош қошиғида янчилган зира устидан 1 стакан қайнаб турган сувни қуйилади, устини ёпилади, ўралади ва совугунича тиндирилади. Сўнг докадан ўтказилади. Суткасигача 6 мартагача 2-3 ош қошиғидан ичилади. Ёш болаларга асал ёки шакар қўшиб, 1 чой қошиғидан суткасига 3-4 маҳал ичирилади.
7. Метеоризм. Чой қошиғидан ҳам кичик десерт қошиғида кунига 1-2 марта зирани қуруқ ўзидан истеъмол қилинади.
8. Метеоризм. 1 ош қошиқ зира устидан 1 стакан қайноқ сув қуйилади, ўраб қўйилади, 1 соат давомида тиндирилади. Кунига 3 маҳал овқатланишдан олдин 2 ош қошиғидан ичилади.
9. Шамоллашда. 3 чой қошиғидаги зира устидан 1 стакан сув қуйиб 15 минут давомида қайнатилади, 40 минут тиндирилади, докадан ўтказилади. Тайёрланган дамламани кун давомида оз-оздан ичилади.
10. Эмизикли оналарда камайиб кетган кўкрак сутини кўпайтириш учун. 1 ош қошиқ майдаланган зира устидан 0,5 литр қайноқ сув қуйилади, усти ёпиқ идишда 5 минут қайнатилади, сўнг докадан ўтказилади. Қайнатма кун давомида овқатланишдан  15 минут олдин 3 га бўлиб ичилади.
11. Сурункали гастритда ошқозон шираси юқори миқдорда бўлганида. 15 г зира устидан 200 мл қайноқ сув қуйилади, 30-40 минут идиш қопқоғини ёпиб дам берилади, докадан ўтказиб олинади. Дамламани 1 ош қошиғидан кунига 3-4 маҳал овқатланишдан олдин ичилади.
12. Эркакларда простата бези аденомаси. Бу касаллиги бўлган кишилар зирали чой дамлаб мунтазам ичишлари мақсадга мувофиқ бўлади — 1 ош қошиғидаги зира устига  1,5 стакан қайноқ сув қуйиб, 5-7 минут қайнатилади, 10 минут идишнинг оғзини ёпиб, ўраб, тиндирилади, докадан ўтказиб, кун давомида ичилади.

Эмизикли ва ёш болаларда кўпинча қорин дам бўлиб безовта қилади, зира тинчлантирувчи ва ел ҳайдовчи восита бўлгани сабабли, бундай ҳолатда болаларга шифокор белгилаган тартибда берилади. Халқ табобати мутахассислари эътироф этишича, ўсмир қизларда оғриқли ҳайз жараёнида зирали чойдан фойдалироқ бошқа восита йўқ.  Тиш ва бош оғриғида плитада эҳтиёткорона бироз қиздирилган халтачадаги зирани оғриётган жойга босиб оғриқни қолдириш халқимиз орасида кенг тарқалган табиий воситадир.

Зарарли таъсири. Зира зарарсиз маҳсулотдир. Лекин бошқа ҳар қандай эфир мойи бор шифобахш восита каби уни суистеъмол қилишдан эҳтиёт бўлиш керак.

Зирани истеъмол қилиб бўлмайдиган ҳолатлар. Ошқозон яраси, юрак ишемик касаллиги, тромбофлебит, гастрит, инфаркт, тромбоз, қандли диабетда зирани алоҳида ўзини истеъмол қилиш мумкин эмас.

 
Жалолиддин Нуриддинов тайёрлади                                        

Келинни  кимдир қиз ўрнида, кимдир келин ўрнида, яна кимдир эса аёл ўрнида кўришини биласизми?

Гап ўз зурриёдининг аёлига суқланиб қарайдиган маънавий тубан қайноталар ҳақида кетмоқда. Шундай инсонлар ҳам борми, дея ёқа ушлаётган бўлсангиз керак? Афсуски, жамиятимиз бундай инсонлардан холи эмас...

Жамиятимизда шундай инсонлар борки, уларни ер қандай кўтариб юрибди экан, деб ўйлаб қоласан киши. Бундай разил инсонларнинг сони оз бўлса-да, жамиятнинг қусурларидан ҳисобланади.

Нима учун оилалардан барака кўтарилиб кетмоқда, нима учун дуолар қабул бўлмаяпти? Чунки оиланинг ҳар бир аъзоси ўз вазифаси ва бурчини унутиб қўйган. Ота оиланинг устуни бўлади. Унинг сўзи сўз, қарори  қарор бўлиши керак. Ҳозирда  эса кўпчилик эркаклар оилани қандай қилиб мустаҳкамлаш ҳақида бош қотирмасдан, рўзғордаги майда-чуйдаларга аралашиб, ҳатто келинни қозонигача аралашадиган бўлиб қолишган. Оиланинг тизгини эса қайноналар қўлида. Бировнинг боласига келиним ё қизим деб  эмас, чўри сифатида қараш, хаддан ташқари ўғлини аяш ёки қизғаниш каби иллатлар баъзи оналаримизга  хос бўлиб қолмоқда.

Йигит ҳам уйланганидан кейин, келинга Яратганнинг менга берган омонати деб эмас, хонадонига дастёр деб қарайди.   Баъзи келинлар эса қайнбўйинлар билан масофани қаттиқ ушлаш кераклигини унутиб қўйишади. Айниқса қайнота билан.

Туркманистоннинг “Келин” деган фильми бўлар эди. Унда янги тушган келин қайнбўйинлар билан фақат кичик болалар орқали гаплашади. Бу одат ҳозирда ҳам Хоразмнинг баъзи туманларида сақланиб қолган. Айнан мана шу жойларда оилавий ажримларнинг сони кам.

Илгари қайнота ҳовлида юрса, келинлар ташқарига чиқишга истиҳола қилишган. Ҳозирда эса келин билан қайнбўйинлар орасидаги масофага қўшилиб ҳаё пардаси ҳам кўтарилгандек.

Келин туғруқхонада ётса,  қайнонага қўшилиб қайноталар ҳам туғруқхонага борадиган бўлишган. Бу ҳам майли, келин  ётган жойга, туғруқ залига қайноталарнинг, оталарнинг  кириб бориши умуман мантиққа          тўғри келмайди.

Бир хонадондаги манзарани айтиб беришди. Қўшни чиқиб қараса, ҳовлидаги сўрида келин бир томонда, қайнота иккинчи томонда ёнбошлаганларича телевизор томоша қилишаётган экан. Келиннинг қайнота ҳузурида ёнбошлаб ётиши одобсизлик ва беҳаёликдир. Қайнотанинг индамаслиги эса унинг фаросатсизлигидир.

Уқба ибн Омир розияллоҳу анҳу ривоят қиладилар: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Аёллар олдига киришдан сақланинг!” дедилар. Шунда ансорий бир киши: “Қайни ҳақида нима дейсиз?” деб сўради. Унга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Қайни ўлимдир”, деб жавоб қилдилар (Имом Бухорий, Имом Муслим ва Имом Термизий ривояти).

 Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) маҳрами бўлмаган аёллар ёнига боришдан қаттиқ қайтарганлар. Қайнлар, яъни эрининг эркак қариндошлари ҳақидаги саволга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Қайни ўлимдир”, деб лўнда ва кескин жавоб қилганлар. Бунинг маъноси, Ибнул Амр «Ниҳоя» номли китобда ёзганларидек, «Аёл ўлақолсин, асло бундай қилмасин», деганидир. Эрнинг эркак қариндошлари келин олдига, ёнида эри бўлмаганида кирса, эр-хотин муносабатлари бузилиши мумкин. Чунки эр ўзи билан хотини ўртасидаги сирлардан биронта қариндошининг ҳам огоҳ бўлишини истамайди.

Келинларга ўгитларимиз: қайнота бўладими, қайноға ёки қайнука бўладими,  уларнинг олдида ҳарир, тор, калта либосларда юрмаслик, ифорлар сепмаслик, улар дбилан бир жойда ёлғиз қолмаслик харакатини қилиш зарур. Ҳарна қилганда ҳам улар эркак киши.   Ҳаёда, ибода, юксак одобда бўлиш ҳар бир мўминнинг сифати. Ҳаё пардаси бўлган инсонларнинг иффат пардаси йиртилмас. Бу парда шундай муборакки, унча-мунча хатоларни ўзида беркитиб, йўқ қилади.

Мунира АБУБАКИРОВА,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси мутахассиси

Инсоннинг ҳурмат қозониши, кишилар ўртасида обрў-эътибор топишида унинг гўзал хулқ-атвори муҳим роль ўйнади. Ширинсуханлик, мулойимлик, каттага ҳурма, кичикка иззат, кенгфеъллилик каби фазилатлар, инсон умрини безайди. Уни ҳам Аллоҳнинг ҳузурида, ҳам бандалар олдида суюкли қилади. Ана шундай гўзал фазилатлар борасида Расули акрам (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) мўмин-мусулмонларга ўрнак бўлдилар. Зеро у зот шу вазифа билан вазифалантирилган эдилар. Бу ҳақида Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) бундай марҳамат қиладилар: “Мен гўзал ахлоқларни камолига етказиш учун юборилдим!” (Имом Бухорий).

Муҳаммад мустафо (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ўз умматларига жуда кўплаб ахлоқ қоидаларини таълим берганлар. Мўмин учун зийнат бўладиган фазилатларни бирма-бир баён этганлар. Оиша (розияллоҳу анҳо)га қилган панду-насиҳатларида бундай деган эканлар: «Эй Оиша, ўзингга юмшоқликни лозим тутгин, қўполлик ва ундан пайдо бўладиган ёмонликлардан сақлан, чунки юмшоқлик аралашган ҳар бир нарса чиройли бўлур ва юмшоқлик аралашмаган нарсанинг айблари кўриниб қолур».

Дарҳақиқат, юмшоқ, ширин сўзли кишини барча яхши кўради, қўпол кишидан эса ўзини четга олади. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) умматларини кўркам хулқли бўлишга чақириб бундай деганлар: «Қиёмат кунида мўъмин банданинг барча амаллари тарозуга қўйилганда энг тош босадиган амали яхши хулқдир, Аллоҳ таоло шармсиз, беҳаё сўз айтувчиларни ўзига дўст тумас».

Бошқа бир ҳадиси шарифда эса бундай марҳамат қилинади: «Одамларга аралашмаган, уларнинг озорларига сабр қилмаган мўъминдан, одамларга аралашган, уларнинг озорларига сабр қилган мўъмин афзалроқдур».

Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бир куни саҳобаларидан: «Хўш, кимни энг кучли одам деб ўйлайсизлар?» – деб, сўрадилар. Саҳобалар: «Рақибини тезлик билан енгадиган, йиқитадиган киши энг кучли полвон бўлади», деб жавоб бердилар. Шунда у зот (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Йўқ, ундай эмас, жаҳли чиққанда ғазабини ичига юта оладиган киши энг кучлидир», дедилар. Шу сабабдан Аллоҳ таоло ҳам ғазабини ичига юта оладиган кишиларни ўз Қуръони Каримида мақтаган: «У тақводор зотлар яхши-ёмон кунларда инфоқ-эҳсон қиладиган, ғазабларини ичига ютадиган, одамларнинг (хато-камчиликларини) авф этадиган кишилардир. Аллоҳ таоло бундай яхшилик қилувчиларни севади». (Оли-Имрон, 134).

Ҳикоя қилишларича, улуғлардан бирининг хизматкори хўжайинига таом келтираётиб, оёғи чалишиб, йиқилади ва қўлидаги таом гиламга тўкилади. Хўжайиннинг жаҳли чиқади. Шунда хизматкор: «Эй тақсирим, Аллоҳ таолонинг сўзини эсланг», дейди. Аллоҳ нима деган? – сўрайди хўжайин. «Аллоҳ таоло “Ғазабни ютувчилар” – деган», жавоб беради хизматкор. Шунда хўжайин, «Майли мен ҳам ғазабимни ичимга ютдим», дейди. «Аллоҳ таоло яна: “Яхшилик қилувчиларни Аллоҳ севади”, деган» давом этади хизматкор. Шунда хўжайин: «Аллоҳ таоло учун сени озод қилдим», деб хизматкорни қулликдан озод қилади ҳамда минг динор ҳадя беради.

Ушбу ҳикоятдан англашиладики, мўмин Аллоҳ таолонинг амрларини ўз ҳаётига тадбиқ эта олса, икки дунё саодатига эришади, иншоаллоҳ. Зеро, ҳикоятнинг иккала қаҳрамони ҳам Аллоҳнинг амрига буйин эккани,  унга амал қилгани боис бири ўткинчи дунё матоҳитни абадий дунёдаги улкан савобга айлантирди. Бошқаси эса ҳурликка эришиди...

Аллоҳ таоло барчаларимизга гўзал хулқли кишилардан бўлиб, даргоҳи илоҳийда юқори даражаларга кўтарилишни насиб этсин!

Адҳам ДЎСМАТОВ

Тошкент Ислом Университети магистранти

«Мирза Юсуф» жоме масжиди имом-ноиби

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим!

“Дарҳақиқат, Биз Қуръонни зикр учун осон қилдик. Бас, эслатма олувчи борми?!” деган Аллоҳ таолога ҳамду санолар бўлсин. Қуръони карим қалбига нозил қилинган, энг биринчи қори – Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам)га саловоту саломлар бўлсин. Қуръони каримни ўқийдиган, уни ёдлаб то қиёматгача нақл қиладиган  қориларга Аллоҳнинг фазли марҳамати бўлсин.

Каломларнинг энг афзали Аллоҳ таолонинг Каломи бўлганидек, мусобақаларнинг энг афзали Каломуллоҳ – Қуръони карим мусобақасидир.

Дарҳақиқат, Мутаффифун сураси 26 ояти каримасида бундай дейилган:

و في ذلك فاليتنافس المتنافسون

“...ва шу нарса учун (яъни, “аброрлар” учун бериладиган жаннат неъматлари учун)  мусобақа қилувчилар мусобақа қилсинлар”.

Анкабут сураси 49-оятида эса бундай марҳамат қилади:

بل هو آيات في صدور الذين اوتواْ العلم

“Йўқ! У (Қуръон) илм берилган зотларнинг дилларидаги аниқ оятлардир”.

Оиша (розияллоҳу анҳо) онамиздан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Қуръонга моҳир киши улуғ, итоаткор малоикалар билан биргадир. Қуръонни қироат қилишда тутилиб-тутилиб, қийналган кишига икки баробар ажр бор” деганлар (Имом Муслим).Ушбу ҳадиси шарифдаги “моҳир” сўзидан Қуръонни тажвид ва тадаббур билан ўқийдиган яхши ёд олган қори назарда тутилган.

  Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институтида ҳар ойни бирор фанга бағишланади ва унга тегишли алоҳида режалар ишлаб чиқилади. Октябрь ойи “Қуръон қироати ва тажвид ойлиги” деб номланганлиги боис, 27 октябрь куни “Таҳфизул Қуръон” кафедраси ташаббуси билан, институт талабалари ўртасида “Қуръон зиёфати” номли Қуръони карим мусобақаси ўтказилди. Мазкур мусобақа, аввалгиларидан фарқли ўлароқ, фақат тараннум йўналиши бўйича Тошкент ислом институтининг қироат ва тиловатда пешқадам 26 та талабалари ўртасида  “Тараннум” (оҳанг чиройли бўлиши); “Савт” (овози баланд, гўзал бўлиши);  “Тажвид” (Қуръонни тажвид қоидаларига тўла риоя қилган ҳолда тиловат қилиш) шартлари асосида ўтказилди.

Мусобақани ўтказишдан асосий мақсад талабаларнинг катта тадбирлардаги Қуръони карим тиловати вақтида ҳаяжонини йўқотиш, халқ орасида ўзини тутишда тажриба ҳосил қилишларидир. Ушбу мусобақада мураттаблик (яъни, Қуръоннинг 30 пораси бўйича сўралган жойдан ёддан тўлиқ ўқиб бериш) йўналиши бўйича мусобақа назарда тутилмади ҳамда бу мусобақа Республика босқичига саралаш мусобақаси деб эътибор қилинмади. Бироқ, Республика босқичига саралаш пайтида мужаввид (яъни, Қуръонни равон, чиройли оҳангда тажвид қоидалари асосида ўқиб бериш) йўналишида ушбу мусобақа натижалари эътиборга олиниши эълон қилинди.

Мусобақа, албатта, Қуръон тиловати билан бошланди. Сўнг “Таҳфизул Қуръон” кафедраси мудири мусобқани очиб берди ҳамда Қуръони карим ва қориларнинг фазилати, бу фараҳбахш ва осойишта кунларда, жаннатмакон диёримизга шундай гўзал мусобақалар ўтказиш ярашиши ҳақида алоҳида тўхталиб ўтди.

Мусобақа якунига кўра:

1-ўринга 2 “б” курс талабаси Йўлдош Нуриддинов ва 2 “а” курс талабаси Абдулазиз Раҳмонберди;

2-ўринга 4 “г” курс талабаси Исмоил Носиров ва 4 “б” курс талабаси Иноятуллоҳ Эсонқулов;

3-ўринга 4 “б” курс талабаси Ҳусанхон Ваҳобов лойиқ деб топилди. Ғолиблар мақтов ёрлиқлари ҳамда қимматбаҳо совғалар билан тақдирланишди.

Тадбир охирида юртимиз равнақи, халқимиз фаровонлиги ва тинчлиги, диний идорамиз рахбарияти ва ушбу олий даргоҳда фидокорона хизмат қилаётган ҳамда таълим бераётган устозларнинг фаолиятига ривож сўраб дуои хайрлар қилинди.

Жалолиддин ҲАМРОҚУЛОВ,

“Таҳфизул Қуръон” кафедраси мудири

Дуога қўл очганимизда Аллоҳга “Сен” деб мурожаат қиламиз, Пайғамбар алайҳиссаломга эса “Сиз” деймиз. Нега шундай дейишимизнинг боисини кўп вақт ўйлаб юриб, шундай хулосага келдим:

Биринчиси, банда ўзини Унга жуда ҳам яқин ҳис этгани боис шундай дейишга журъат этади. Масалан, аксар миллатлар одамлари бегона киши билан танишган чоқда “сиз” деб муомала қилади. Бу муносабатни бир оз эҳтиромга ва яна бир оз ётсирашга ҳам ўхшатиш мумкин. У билан апоқ-чапоқ бўлиб қолганидан сўнг “сиз”лаш чегарасидан “сен”лаш ҳудудига ўтади;

Иккинчиси, Пайғамбар алайҳиссалом инсон наслидан. Шу боис уни энг шарафли зот ҳисоблаб мурожаат қилинади, ҳурмат-эҳтиром кўрсатилади. Бундай ҳолатда “сен” сўзи сира ҳам қовушмайди.

“Сен”ни ҳам, “Сиз”ни ҳам, бу сўзларни истеъфода этувчини ҳам яратган Аллоҳ таолодир. Шунингдек, У мурожаат этувчининг қалбини кўриб туради. Бу жиҳатдан, унга қайси сўз билан эмас, қайси ҳол билан мурожаат этиш муҳимдир.

Шу аснода яна бир савол туғилди: Биз, бандалар “Сен” деб мурожаат қилган Аллоҳ таолонинг Ўзи Қуръони каримда “Биз” демоқда. Бунинг боиси нима?

Мавзуга оид адабиётларни саҳифалаб? бу саволга қуйидагича жавоб топишга мушарраф бўлдим ва уларни муҳтарам муштарийларга ҳам илинишга журъат этдим:

1. “Биз” калимаси билан Аллоҳ ҳукмдорларга ибратли бир ҳикматни англатган. Чунки бу сўз замирига У улуғворлик ва виқорни жойлаган. Тарихдан биламизки, “биз” маликлар ва султонлар ифодасидир. Улар ҳукмлари ва мактубларини ”Биз ки...” дея бошлайдилар. Масалан, “Биз ки(м), малики турон...” Зеро, бу ифодада ҳашамат ва буюклик бор. Аллоҳ – азал ва абаднинг малики, подшоҳи. Албатта, ҳашамат ва буюкликни ифода этган “Биз” сўзини “Мен” сўзидан афзал кўриши Унинг азамати шарафидандир.
2. Қуръони каримнинг туширилишига ўхшаган жараёнларда фаришталар ҳам қатнашган ва улар восита бўлган ишларда “Биз” дейдики, бунинг билан зоти ила бирликда ижрочи фаришталарга ҳам ишорат этгани тушунилади. Масалан, “Қуръонни Биз туширдик”, деганида “Қуръонни мен фаришталарим воситасида ҳабибимга туширдим” деган гап назарда тутилади. Шу каби “Биз кўкдан бир сув туширамиз” деганида ёмғир ёғдирувчи булутларни суриб келишга масъул бўлган фаришта ҳам эътиборга олинади. Аммо бу фаришталарнинг таъсирда ҳеч қандай иштироки йўқ. Чунки таъсирнинг ҳақиқий соҳиби – Аллоҳдир.
3. Илк яратилишни ифода этган оятларда Аллоҳ “Мен” дейди. Масалан, “Мен жинларни ва инсонларни фақат менга ибодат этсинлар дея яратдим”. Лекин кейинги яратилишлар хабари берилган оятларда “Биз” ифодаси келган. Бундан қасд этилгани эса ўша вақтда яратилишга фаришталарнинг шоҳид бўлгани ва Унинг амрини бажарганидир. Бу ифода билан Аллоҳ ўз ишига фаришталарни гувоҳ этмоқда. Масалан, “Биз ерни, кўкни ва ичидагиларни яратдик” деганда Аллоҳ бу яратилишни ёлғиз ўзи бажаргани ва уларни яратар экан у ерда фаришталар ҳозир туриб гувоҳ бўлгани тушунилади.

Дамин ЖУМАҚУЛ, журналист