muslim.uz
Соғлом эътиқод сабоқлари рукнидан: дуода авлиёларни васила қилиш мумкинми?
Одамлар орасида “Фалон зотни васила қилиб сўрайман” деб дуо қилиш мумкин эмасми, деган савол кўп такрорланади. Чунки бундай дуо қилиш мумкин эмаслигига кўплаб далиллар борлигини иддао қиладиганлар ва уни жоиз дегувчиларни тавҳидни тушунмасликда айблайдиганлар етарлича топилади. Ушбу ҳолат мазкур айбловчиларнинг далилларига батафсилроқ жавоб бериш заруратини тақозо қилади. Шу маънода қуйида васила қилишни инкор қиладиганларнинг далиллари ва уларга берилган жавобларнинг хулосаларини жамлашга ҳаракат қиламиз.
Дастлаб, васила қилиш деганда нима назарда тутилганини тўғри тушуниб олиш лозим бўлади.
Васила луғатда “у билан ўзгага яқин бўлинадиган нарса” маъносини англатади. Истилоҳда эса “дуо ижобат бўлиши учун Аллоҳ таолога Унинг ҳузурида қадрли экани билинган нарсани айтиб дуо қилиш, васила деб аталади”.
Валий луғатда “яқин”, “дўст” каби маъноларни билдириб, кўплик шакли “авлиё” бўлади. Истилоҳда эса: “Имкон қадар Аллоҳ таолони танигувчи, тоатларда бардавом бўлувчи, ёмонликлардан сақланувчи, шаҳватларга берилишдан ўзини олиб қочувчи, дунёдан юз ўгирувчи, охиратга юзланувчи доимий равишда Роббисининг зикрида бўлувчи зот валий дейилади”.
Демак баъзилар дуо қилишда мана шундай зотларнинг номларини айтиб: “Роббим фалон дўстингни васила қилиб сўрайман” дейиш жоизлигини инкор қилганлар. Ушбу инкор қилувчилар асосан қуйидаги далилларни келтирганлар:
Аллоҳ таоло Қуръони каримда фақат Ўзидан ёрдам сўрашни таълим берган:
إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ
“Сенгагина ибодат қиламиз ва Сендангина ёрдам сўраймиз” (Фотиҳа сураси, 4-оят).
Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар:
إِذَا اسْتَعَنْتَ فَاسْتَعِنْ بِاللهِ
“Агар ёрдам сўрасанг Аллоҳдан ёрдам сўра” (Байҳақий ривоят қилган).
Ушбу каби оят ва ҳадисларнинг умумий маъносига кўра, мўмин банда барча ҳожатларида фақатгина Аллоҳ таолодан ёрдам сўраши, ўртага ҳеч кимни қўшмаслиги шариат буйруғи ҳисобланади. Васила қилиш эса мазкур буйруққа зид ишни содир этишдир, деганлар.
Жумҳур уламолар бу далилларга қуйидагича жавоб берганлар:
Шариатда фақат Аллоҳ таолодан ёрдам сўрашга буйруқ бўлганидек, зоҳирий сабабларни юзага чиқаришга ҳам буюруқ бордир. Ана шу зоҳирий сабаблардан бири Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни ёки авлиёуллоҳларни васила қилиб Аллоҳга дуо қилиш ҳисобланади. Бунга қуйидаги ҳадиси шариф ёрқин далилдир:
عَنْ عُثْمَانَ بْنِ حُنَيْفٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ أَنَّ رَجُلاً أَعْمَى جَاء إِلَى النَّبِي صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ ادْعُ اللهَ أَنْ يَكْشِفَ عَنْ بَصَرِي فَقَال: إِنْ شِئْتَ دَعَوْتُ وَإِنْ شِئْتَ صَبَرْتَ فَهُوَ خَيْرٌ لَكَ قَالَ: فَادعُه فَأَمَرَهُ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنْ يَتَوَضَّأَ فَيُحْسِنَ وُضُوءَهُ وَيَدْعُوَ بِهَذَا الدُّعَاءِ: اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ وَأَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِنِبِيِّكَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ نَبِيِّ الرَّحْمَةِ يَا مُحَمَّدُ إِنِّي أَتَوَجَّهُ بِكَ إِلَى رَبِّي فِي حَاجَاتِي هَذِهِ لِتُقْضَى لِي اللَّهُمَّ شَفِّعْهُ فِيَّ. فَذَهَبَ ثُمَّ رَجَعَ وَقَدْ كَشَفَ اللهُ عَنْ بَصَرِهِ. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَالنَّسَائِيُّ.
Усмон ибн Ҳунайф розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Кўзи ожиз бир киши Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб: “Эй Аллоҳнинг Расули, Аллоҳга менинг кўзимни очишини сўраб дуо қилинг”, деди. Шунда у зот: “Хоҳласанг дуо қиламан, агар сабр қилишни хоҳласанг, у сен учун яхшироқ бўлади”, дедилар. У: “Дуо қилинг”, деди. Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам унга таҳорат қилишни, таҳоратини гўзал қилишини ва бу дуони ўқишини буюрдилар: “Аллоҳумма, инний асъалука ва атаважжаҳу илайка би Набиййика Муҳаммадин соллаллоҳу алайҳи васаллам набиййир роҳмати. Йа Муҳаммад, инний атаважжаҳу бика ила Роббий фи ҳаажаатий ҳазиҳи литуқзо лий. Аллоҳумма шаффиъҳу фиййа” (Эй Аллоҳ, Сендан сўрайман ва раҳмат пайғамбари бўлмиш Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам билан Сенга юзланаман. Эй Муҳаммад, мен ушбу ҳожатим раво қилиниши учун сиз билан Роббимга юзланаман. Эй Аллоҳ, бу зотнинг мен ҳақимдаги шафоатларини қабул қилгин!). Ҳалиги киши кетди сўнгра қайтиб келганида Аллоҳ унинг кўзларини очган эди” (Термизий ва Насоийлар ривоят қилган).
Ушбу ҳадиси шарифдаги “Эй Муҳаммад (алайҳиссалом) сиз билан Роббимга юзланаман”, деган нидо васила қилиш шариатда борлигига ҳужжатдир. Шунинг учун ҳам ушбу муборак дуони саҳобалар, тобеинлар ва бошқа кўплаб улуғ зотлар ҳожатлари раво бўлиши учун ўқиб келганлар.
Шунингдек Қуръони каримда васила ахтаришга алоҳида буюруқ келган:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ
“Эй иймон келтирганлар! Аллоҳга тақво қилинглар ва Унга васила ахтаринглар” (Моида сураси, 35-оят).
Ушбу ояти каримада “васила ахтаринглар” деган буйруқ қайдланмасдан умум бўлиб келган. Шу сабабли василани фақат солиҳ амалга хослаб, шахсларни васила қилиш мумкин эмас, дейиш Қуръони каримдаги умумий ҳукмни қайдлаш бўлиб қолади, бу эса мумкин эмасдир. Бу ҳақида Совий раҳматуллоҳи алайҳ “Жалолайн” тафсири ҳошиясида қуйидагиларни ёзган: “Васила ахтариш деганда бандани Аллоҳга севикли қиладиган барча нарсаларни ахтариш тушунилади. Ана шу умум нарсаларнинг ичига Аллоҳ таолонинг пайғамбарлари ва валийларини яхши кўриш, садақалар бериш, Аллоҳга маҳбуб зотларни зиёрат қилиш, кўп дуо қилиш, қариндошлик алоқаларини боғлаш ва кўп зикр қилиш каби ишлар киради. Шунга кўра, бу оят: “Сизларни Аллоҳга муқарраб қиладиган барча нарсаларни лозим тутинглар, Ундан узоқлаштирадиган барча нарсаларни тарк қилинглар”, маъносини англатади. Ушбу маънони англаб етган бўлсангиз, билингки, Аллоҳнинг валийларини зиёрат қилганлари сабабли “уларни зиёрат қилиш Аллоҳдан ўзгага ибодат қилишдир” деган иддао билан мусулмонларни кофирга чиқариш очиқ-ойдин залолат ва зиёнкорликдир. Чунки бу иш Аллоҳдан ўзгага ибодат қилиш эмас, балки Аллоҳга бўлган муҳаббатдан келиб чиқадиган амалдир”.
Демак зоҳирий сабаблардан фойдаланиш жоиз бўлганидек, руҳий сабаблардан фойдаланиш ҳам жоиз бўлади. Шунга кўра бутун борлиқнинг тасарруфи фақат Аллоҳ таолонинг иродасига боғлиқ деган соф эътиқодли мўминнинг валий зотларни васила қилиши жоиз амалдир.
Шу ўринда нега айнан валийлар васила қилинади деган савол ҳам пайдо бўлиши мумкин. Бу саволга уламолар қуйидагича жавоб берганлар: Валийларнинг Аллоҳ таоло ҳузурида бошқаларга нисбатан хос мақом ва даражалари бор. Бу ҳақиқат Қуръони каримнинг кўплаб оятларида баён қилинган:
وَلِكُلٍّ دَرَجَاتٌ مِمَّا عَمِلُوا
“Ҳамма учун қилган амаллари сабабли даражалар бордир” (Аҳқоф сураси, 19-оят).
أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِينَ كَالْفُجَّارِ
“Ёки тақводор зотларни фисқу фужур қилиб юрган кимсалар каби қилар эканмизми?!” (Сод сураси, 28-оят).
Шунинг учун тақводор зотлар бўлмиш валийлар васила қилинади, деганлар.
Шу ўринда василани инкор қиладиганларнинг яна бир далилларини ва унга берилган жавобларни ўрганиб чиқиш кўплаб тушунмовчиликларга барҳам беради. Василани инкор қиладиганлар қуйидаги ояти каримани ҳам далил қилиб келтирганлар:
وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِيَاءَ مَا نَعْبُدُهُمْ إِلَّا لِيُقَرِّبُونَا إِلَى اللَّهِ زُلْفَى
“Ундан ўзга “дўстлар”ни (“илоҳ”) қилиб олган кимсалар: “Бизни Аллоҳга яқин қилишлари учунгина уларга ибодат қиламиз” (дерлар) (Зумар сураси, 3-оят).
Яъни, ушбу ояти каримада Аллоҳга муқарраб бўлиш учун ўзгани восита қилиш мушрикларнинг сифати экани айтилган. Шунга кўра бу оят дуода васила қилиш мумкин эмаслигига ҳужжатдир, деганлар.
Бу далилга қуйидагича жавоб берилган: Мазкур оятда мухлис мўминларнинг ҳолати эмас, балки Аллоҳдан ўзгага ибодат қиладиган мушрикларнинг ҳолати баён қилинган. Оят мазмунига эътибор бериладиган бўлса, “бизни Аллоҳга яқин қилишлари учун уларга ибодат қиламиз” дейишган. Яъни, мазкур кимсалар Аллоҳдан ўзгага ибодат қилганлари сабабли мушрик бўлишган. Васила қилувчи эса асло “Дуойим қабул бўлиши учун Аллоҳдан ўзгага ибодат қиламан” демайди, балки Аллоҳим васила ахтаришга буюрган, шунинг учун У зотнинг суйган бандаларини васила қилиб дуо қилсам, шояд дуойимнинг мақбул бўлиш даражаси ортса”, деган илинж билан дуо қилади. Зеро ибодат қилиш ва васила қилиш луғавий жиҳатдан ҳам, истилоҳий жиҳатдан ҳам мутлақо бошқа-бошқа нарсалардир. Шунга кўра ушбу ояти каримада васила қилиш эмас, балки Аллоҳдан ўзгага ибодат қилиш куфр ва ширк экани баён қилинган.
Хулоса шуки васила дуонинг мақбул бўлиш даражасини орттириш умидида қилинадиган амал бўлиб, соф эътиқодли банда учун Аллоҳ таоло ҳузуридаги хавф мақомидан ражо мақоми сари юксалишдир.
Шунинг учун мазкур масала ҳақидаги ўзаро баҳсларда бу баҳс мусулмон ва мушрик ўртасида эмаслигини балки динимизда далили бор бир масала ҳақида гап кетаётганини асло унутмаслик лозим. Зеро Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам “Дин насиҳатдир” деганлар, асло ўзгаларни мушрик ёки бидъатчига чиқаришдир демаганлар.
Аллоҳ таолога ҳамду санолар, пайғамбаримиз Муҳаммад мустафога ҳамда у зотнинг аҳли оилаларию саҳобаи киромларига салавот ва саломлар бўлсин.
Муаллиф: Абдулқодир АБДУР РАҲИМ
Тошкент ислом институти ўқитувчиси
ЎМИ Матбуот хизмати
Афв эълон қилиниши муносабати билан тадбир ташкил этилди
Бугун, 18 декабрь куни Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг катта мажлислар залида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита ва Ўзбекистон мусулмонлари идораси ходимлари иштирокида Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг “Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганлигининг йигирма беш йиллиги муносабати билан афв этиш тўғрисида”ги фармонининг мазмун-моҳиятини ходимларга етказиш мақсадида тадбир ташкил этилди.
Ушбу тадбирга Тошкент давлат юридик университети кафедра мудири Беҳзод Наримонов маърузачи сифатида таклиф этилди.
Тадбирда сўзга чиққан Б.Наримонов Фармон ҳақида гапирар экан, унинг замирида халқимизга хос бағрикенглик, инсонпарварлик ғоялари ётганини алоҳида таъкидлади. Юртбоши томонидан кўрсатилган бундай ғамхўрликдан мамнун бўлган маҳкумлар, бугунги кунда, ўз оиласи бағрига қайтиб, мамлакатимизда амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотларнинг фаол иштирокчисига айланиб бораётганларини ҳам алоҳида қайд этди.
Шунингдек, тадбирда сўзга чиққан диний идоранинг Ҳуқуқшунослик бўлими бошлиғи Икром Мардонов Амнистия акти ва Афвнинг бир-биридан фарқи ҳақида йиғилганларга атрофлича маълумотлар берди. У ўз нутқида, мазкур Фармоннинг қабул қилингани, Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан давлат ва жамиятнинг барча соҳаларида амалга оширилаётган демократик ўзгаришлар, аслида, инсонпарварлик тамойилига асосланганини алоҳида айтиб ўтди.
Тадбир якунида иштирокчилар томонидан берилган барча саволларга мутахассислар томонидан атрофлича жавоблар берилди.
ЎМИ Матбуот хизмати
АБУ МУИН НАСАФИЙ АСАРЛАРИ БИЛИМДОНИ ТАНЛОВИ
Куни кеча Хожа Бухорий номли ўрта махсус ислом билим юртида Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг Қашқадарё вилояти вакиллиги ва Республика маънавият ва маърифат марказининг вилоят бўлими ҳамкорлигида ақидашунос олим Абу Муин Насафий ҳаёти ва илмий фаолиятига бағишлаб “Абу Муин Насафий асарлари билимдони” танлови ўтказилди.
Унда билим юрти ўқитувчи, ишчи-ходимлари, талабалари, Китоб туманидаги академик лицей ўқувчилари ва бошқа меҳмонлар иштирок этди.
Тадбирда Маънавият ва маърифат марказининг Қашқадарё вилоят бўлими раҳбари Л. Саодатова, Қашқадарё вилоят вакиллиги масъул ходими У. Рўзиқулов, билим юрти мудири Ў. Ғузаровлар сўзга чиқиб, Абу Муин Насафий ҳаёти, фаолияти, илмий асарларининг бугунги кундаги аҳамияти ҳамда ҳозирда Абу Муин Насафий зиёратгоҳи ҳудудида олиб борилаётган улкан ишлар тўғрисида маълумот беришди.
Билим юрти талабалари ўртасида бўлиб ўтган беллашувда иштирокчилар Абу Муин Насафий ҳаёти ва у кишининг асарларида келтирилган ақида борасидаги фикр мулоҳазалар, ўша даврда пайдо бўлган оқим ва фирқаларга қарши берилган қатъий далиллар тўғрисида ўз билимлари, кўникмаларини намойиш қилишди. Қизғин ва баҳсли беллашув натижасига кўра, 3-курс талабаси Атавуллаев Аҳмадхон биринчи ўрин, 4-курс талабаси Қосимов Абдулваисхон иккинчи ўрин ва 4-курс талабаси Холмуродов Ҳамидуллоҳ учинчи ўринга муносиб деб топилди.
Fолиблар билим юрти маъмурияти, Маънавият ва маърифат марказининг вилоят бўлими, Маънавият-маърифат марказининг Китоб туман бўлимининг диплом ва эсдалик совғалари билан тақдирланди.
Тадбир тарбиявий аҳамиятга эга. Зеро, ёшларни адашган оқимларнинг бузғунчи ғояларидан асраш, уларда мафкуравий иммунитетни шакллантиришда Абу Муин Насафийнинг илмий-маънавий мероси муҳим аҳамият касб этади. Зеро, Президентимиз айтганидек, “Жаҳолатга қарши маърифат билан курашиш”да аждодларимиз ҳаёт йўллари ва асарларининг роли беқиёсдир. Айниқса, Абу Муин Насафий асарларида ақидавий масалалар чуқур илмий таҳлил қилингани ва ҳанафия мазҳабидаги мотуридия таълимотига хос ечими билан юртимиздаги барқарор тинчлик, шу билан бирга, четдан кириб келаётган турли “ғоя”ларга раддиялар беришда алоҳида ўрин эгаллайди.
Ў. ҒУЗАРОВ,
Билим юрти мудири
Жоду қилинган одам Ёхуд қош қўяман деб кўз чиқараётган аёллар
Жамиятимизда кенг тарқаб кeтган, иймонимизга хатари катта бўлган нарсалардан бири сeҳр-жодудир. Сеҳр-жоду қиладиган одамга бориш, унга қандайдир амалиёт қилдириш бутунлай нотўғридир. Одамлар орасида сeҳр-жоду билан шуғулланиш ниҳоятда авж олиб кетяпти, бунга кўпроқ аёллар ружу қўйган.
Бировнинг жойини, мансабини эгаллаш, ўзининг жойини бировга бeрмаслик, бировнинг хотинини эгаллаш, бировнинг эрини тортиб олиш – одамлар буларнинг барчасига сеҳр-жоду билан эришаман деб ўйлаб, иймонидан айрилиб, охиратини барбод қилишяпти. Аёллар эрини қизғаниб, ноўрин, асоссиз рашк қилиб, бошқалар тортиб олмасин дeб эрини ўқитиб юради. Бунинг гуноҳлигини айтсангиз, бировга иссиқ-совуқ қилмаяпмиз, сeҳр қилмаяпмиз, дейишади, «иситсам ўзимга иситяпман-ку, домлага ўқитяпман-ку» дeйишади. Улар билмаган нарса шуки, баъзи уламолар «Бундай ўқитишлар етти мартага борса, жодуга айланади», дeганлар. Жоду қилинган одамда турли салбий ҳолатлар юз беради. Баъзи олимлар «Жоду қилинган одамда бeшта нарсанинг бири ёки ҳаммаси бўлади: кўзи кўр бўлиб қолади, мижози суст бўлиб қолади, камбағал бўлиб қолади, қамалиб қолади, бeшинчиси эса ўлим», дeганлар. Жодуга учраган одам шу бeш нарсанинг бири ёки ҳаммасига учрайди, буни билмаган баъзи жоҳила, илмдан бeхабар аёллар эримни қизғанаман деб, гўё оилани сақлаб қоламан деб шу ишларни қилиб юради, дуч келган, кимлиги, илмий савияси, ақидаси номаълум одамларга бориб, улар айтган пулларни бeриб, эрларини ўқитиб юришибди. Билиб-билмай бир куни бошига шу бeшта нарсанинг бири кeлганида кeйин пушаймон бўлиб қолади. «Эрим уйда ўтирсин» дeб ўқитишади, аммо эри бир кун уйда ўтириб қолса, бунга ҳам чидай олмайди, «Кўчага чиқиб бориб, ишлаб пул топиб кел», дeйишади. Демак, мақсади эрининг уйида ўтириши эмас экан, балки унинг топганига қаноат қилмай, бировга сарфлаяпти деб ёмон гумон қилган учун уйда ўтирсин деб жоду қилган, энди эса унга тоқат қила олмай, бориб пул топинг, дейишяпти. Оиламни сақлаб қоламан деб қилаётган ҳаракатлари оқибатида куфрга кетиб қолиб, айнан никоҳига путур етишига ақли етмайдиган одамлар кўпайиб кетяпти, азизлар.
Бу ишларнинг қанчалик оғир гуноҳ эканини, оқибати қанчалик аянчли эканини халқимизга ўргатиш вақти кeлди. Жамиятимизни бундай иллатлардан тозалашимиз кeрак, насл-насабимизни, авлодимизни, зурриётларимизни бу кирликлардан тозалаш вақти кeлди.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган машҳур ҳадиси шарифда Пайғамбар алайҳиссалом шундай деганлар: «Ҳалок қилувчи етти нарсадан сақланинглар: Аллоҳга ширк кeлтириш; сeҳр-жоду қилиш; ноҳақ одам ўлдириш; рибохўрлик; етимнинг молини ейиш; жанг майдонидан қочиш; покиза аёлларни зинода туҳмат қилиш».
Эътибор қилган бўлсангиз, бу ерда саналган еттита гуноҳларнинг барчаси жамиятда турли шаклларда учраб турадиган гуноҳлардир. Биз негадир ширк дeганда фақат бутларга сиғиниш, Аллоҳдан бошқа илоҳлар бор дeб тушунишни кўз олдимизга кeлтириб, шунга ўрганиб қолганмиз. Аммо ширкнинг ниҳоятда махфий, яширин, аммо энг маккор, ниқоб остидаги кўринишлари ҳам борлигини унутмаслигимиз кeрак. Бир қараганда, оддий нарсадек, хатари йўқ нарсадек кўринади, лeкин замирида ширк бўлади. Буларни фарқлашимиз, айтаётган гапимизга, қилаётган ишимизга жиддий эътибор қилишимиз кeрак экан. Сeҳр жамиятда энг кўп тарқалиб юрадиган амалдир. Сeҳрга нисбатан ақидамиз шундай: сeҳр бор нарса, сeҳр таъсир қилади, аммо бу иш билан шуғулланиш ҳам, уни тарғиб қилиш ҳам мумкин эмас.
Раҳматуллоҳ САЙФУДДИНОВ,
Юнусобод тумани бош имом-хатиби,
Тошкент ислом институти ўқитувчиси,
«Мирза Юсуф» жоме масжиди имом-хатиби
“Бешак билинг дунё барча элдан ўтаро”
Вақтнинг моҳияти нимада? деган саволга ҳикмат аҳли шундай зарбулмасал орқали жавоб беради. Вақт гўё ҳаёт кийими тўқиладиган иплар бўлиб, унинг пишиқ ва нафислигига қараб ҳаёт азиз ва бебаҳо бўлади. Агар иплар ёмон ва тўзиган бўлса – ҳаёт ҳам паришон, бемаъно ва мазмунсиз бўлади.
Вақт – бебаҳо нарса, у ўтиб кетса, қайтиб келмайди. Инсон ҳаётининг ҳар бир лаҳзасидан унумли ва баракали фойдаланиб, уни яхши амаллар қилишга сарфлаши лозим. Зеро, Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай марҳамат қилганлар: “Қиёмат кунида банданинг қадами то тўрт нарсадан сўралмагунча жойидан жилмайди: умрини қандай ўтказгани, ёшлигида нима қилгани, мол-дунёсини қаердан топиб – нимага сарф қилгани, илмига қай даражада амал қилгани”.
Ҳасан Басрий раҳматуллоҳи алайҳи айтадилар: “Ҳар кун тонг ёришганда Аллоҳ таоло томонидан бир жарчи: “Эй Одам боласи! Мен янги кунман. Сенинг барча амалингга гувоҳман. Мендан бу кунда солиҳ амаллар қилиб, фойдаланиб қол, чунки мен то қиёматгача сенга қайтмайман”.
“Ахир, Биз сизларга эслатма оладиган киши эслатма олгудек узун умр бермаганмидик?! Сизларга огоҳлантирувчи (пайғамбар) ҳам келган эди-ку!…” Фотир сурасининг ушбу оятида инсон азиз умрини, вақтини ғанимат билиши лозимлиги эслатилмоқда.
Улуғ аждодларимиз вақтларини фойдали иш қилишга, гўзал аҳлоқий ва илмий даражаларга етишиш йўлида сарф қилишга интилишган. Шунинг учун ҳам уларнинг бугуни олдинги кунидан, эртаси бугунидан яхши бўлган. Улар: “Вақт қиличдир, агар сен уни кесмасанг, у сени кесади”, деган мақол мазмунига амал қилишган.
Ҳар биримиз ўтаётган умримиздан ибрат олайлик. Бу кеча ва кундузлар янгиларни эскиртиради, узоқларни яқин қилади, умрларни қисқартиради, ёшларни қаритади, кексаларни фонийлик сари етаклайди. Ҳукамолардан бири шундай дейди: “Ким кунини бекорга ўтказса, бир яхши амални қилмаса, инсонларга чиройли сўз ёки яхши муомала қилмаса, бир илму-маърифат ҳосил қилмаса, у кунига жабр қилиб, ўзига зулм қилибди”.
“Албатта, бунда (уйғоқ) қалб эгаси бўлган ёки ўзи ҳозир бўлиб, қулоқ тутган киши учун эслатма бордир”. (Қоф сураси, 37-оят)
Ҳар бир инсон, у ким ва қандай мавқега эга бўлмасин, айниқса, келажагимиз бўлган ёшларимиз, азиз фарзандларимиз олтиндан қиммат вақтларини ғанимат билиши ва ундан унумли фойдаланиши лозим. Бунинг учун ҳар бир киши ҳаётининг мазмун-моҳияти ва ундаги масъулият, вазифасини чуқур англаб олиши мақсадга мувофиқдир. Ўлим ҳақ, қачон бизга йўлиқиши фақат Яратган Аллоҳга аён. Бу кунимиз сўнгиси, қилаётган амалимиз охиргиси бўлиши мумкин.
Бешак билинг бу дунё барча элдан ўтаро,
Инонмағил молингга, бир кун қўлдан кетаро.
Ота-она, қариндош қаён кетди фикр қил
Тўрт оёқлик чўбим от бир кун сенга етаро.
Дунё учун ғам ема, Ҳақдин ўзгани дема,
Ўзгалар молин ема, Сирот узра тутаро.
Аҳли аёл, қариндош, ҳеч ким бўлмайди йўлдош,
Мардона бўл ғариб бош, Умринг елдек ўтаро.
Қул Ҳожа Аҳмад тоат қил, умринг билмам неча йил,
Аслинг билсанг қаро гил, яна гилга кетаро.
Ботир НОСИРОВ,
Ховос тумани «Ҳуснобод» масжиди имом-хатиби
ЎМИ Матбуот хизмати