muslim.uz
Қадр кечасини изланг!
Рамазон барокатли ва фазилатли ой. Унда дунё ва охират учун яхшиликлар бисёр. Айниқса “минг ойдан яхшироқ” бўлган “Лайлатул қадр” – қадр кечаси Рамазонда кутилади. “Қадр” деб номланишига сабаб унда ризқлар ўлчанади, ажаллар ёзилиб, ўша йили бўладиган ишлар битиб қўйилади, тақдир қилинади.
فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ
“У (кечада) барча ҳикматли иш(лар) ажрим қилинур”, Духон,4 оят
“Барча бўладиган ишлар Лавҳул маҳфуздан кўчирилади. Саид ибн Жубайр Ибн Аббосдан ривоят қиладилар: “Албатта, сен бир кишини бозорда учратасан, лекин унинг исми ўликлар сафига киритиб қўйилган бўлади”.[1]
Бундан ташқари қадри ва шарафи улағлиги учун ҳам шундай аталган. Яна ким бу кеча тоат-ибодатларга берилса, қадри баланд бўлади, бу кечадаги тоатларнинг қадри бўлакча бўлади, деган маънолар ҳам айтиб ўтилган.
Шомий[2] айтадилар: “Меърожуд дироя”да келтирилади: “Билингки, қадр кечаси – фазилатли кеча бўлиб, уни излаш, талаб қилиш мустаҳабдир. У йилнинг энг яхши тунларидан биридир. У кечада қилинган амал йилнинг бошқа пайтида қилинган минг амалга тенг. Ибн Мусайййиб айтади: “Ким қадр ҳуфтонига гувоҳ бўлса, ундаги насибасини олибди”. Шофеъий айтадилар: “Ҳуфтон ва бомдодига гувоҳ бўлса. Мўминлардан Аллоҳ хоҳлагани қадр кечасини кўради, кўрганлар эса уни яширишлари лозим бўлади. Аллоҳга ихлос билан дуо қилинади”.
Қадр кечаси қайси кун эканлиги борасида 46 та фикр бор.
“Мароқил фалаҳ”да[3] айтилади: “Ибн Масъуд айтадилар: “Қадр кечаси йилнинг барчасида бўлиши мумкин. У кишининг гапларини Имом Аъзам ҳам олиб, йилнинг исталган пайтида айланиб юради. Гоҳо рамазон, гоҳо бошқа ой ҳам бўлиши мумкин. Буни Қози Хон ҳам айтган”.
Шомий айтадилар: “Юқоридаги гапни орифлар султони, жанобим – Муҳйиддин ибн Арабий ўзларининг “Футуҳотул Маккийя” асарларида ҳам келтирганлар: “Лайлатул қадр ҳақида инсонлар турлича фикрдадирлар. Яъни унинг пайти ҳақида. Улардан баъзилари йилнинг барчасида айланиб юради дейишган. Мен ҳам шу фикрдаман. Мен уни Шаъбонда ҳам, Робиъул аввалда ҳам, Рамазонда ҳам кўрганман. Кўпроқ рамазоннинг охирги 10 кунлигида гувоҳ бўлганман. Яна рамазоннинг ўртадаги 10 кунлигидаги тоқ бўлмаган кечада ҳам, тоқ бўлган кечасида ҳам кўрганман. Мен шуни аниқ ишонч билан айта оламанки, йилнинг барчасида тоқ кечасида ҳам, жуфт кечасида ҳам келаверади”.
“Мабсут”да айтилади: “Бу борада Абу Ҳанифанинг мазҳаблари қадр кечаси рамазонда бўлади, лекин у олдинга сурилиб ёки кечикиб келиши мумкин. Икки соҳиблари наздида эса муқаддам ҳам бўлмайди, кечикиб ҳам келмайди”.
Унинг аломати: ойдин, соф, сокин; совуқ ҳам эмас, иссиқ ҳам эмас; қадр кечасининг тонгида қуёш нурсиз тоғорга ўхшаб қолади.
Унинг аниқ куни яширин бўлиши: инсонлар уни топишда, излашда жидду жаҳд қилсинлар, ибодатда мужтаҳидлар ажрини олсинлар.
Шавконий айтадилар: “Уламолар унинг қайси кун эканлиги ҳақида ихтилоф қилдилар. “Фатҳул Борий”да ўша фикрлар келтирилган (ундан бошқа ерда бу қавллар келтирилмаган), уларни қисқача зикр қилиб ўтамиз:
1-Қовл: Қадр кечаси одамлар орасидан кўтарилган, буни Мутаваллий Рофизийлардан ривоят қилган. Ҳанафийлардан ҳам шу гап келган. Мен айтаман: бу асли йўқ гап, ҳанафийлар китобларида бунақа гап учрамайди.
2-Қовл: Қадр кечаси фақат бир йил учун хосланган бўлиб, Набий саллоллоҳу алайҳи васаллам замонларида юз берган. Фокуҳоний шу гапни айтган.
3-Қовл: Қадр кечаси мана шу уммат учун хосланган. Моликийлардан бир жамоанинг фикрлари.
4-Қовл: Йилнинг исталган патида бўлиши мумкин. Бу ҳанафийларнинг машҳур гаплари ва салафи солиҳларнинг бир жамосининг фикри.
5-Қовл: У рамазонга хосланган бўлиб, унинг барча тунларида содир бўлиши мумкин.
6-Қовл: У муайян ва яширинган бир тунда. Насафий шу фикрни айтган.
7-Қовл: Рамазоннинг биринчи кечасида. Абу Розийн Уқайлий Саҳобий айтган.
8-Қовл: Рамазоонинг ўртасидаги бир кеча. Ибн Мулаққин айтган.
9-Қовл: Шаъбоннинг ўртасидаги бир кеча. Қуртубий “Муфҳим”да айтган.
10-Қовл: Рамазоннинг 17 кечасида.
11-Қовл: Рамазоннинг ўртадаги 10 кунлигида яширинган.
12-Қовл: Рамазоннинг 18 кечаси.
13-Қовл: 19 кечаси.
14-Қовл: Охирги ўн кунликнинг биринчи кечаси. Шофеъий шунга моил бўлганлар.
15-Қовл: Агар ой тўлиқ бир ой бўлса, 20 куни, ноқис бўлса, 21 куни.
16-Қовл: 22 кечаси.
17-Қовл: 23 кечаси. Бунга кўплаб саҳобий ва тобеъинлар эргашганлар.
18-Қовл: 24 кечаси.
19-Қовл: 25 кечаси. Ибн Жавзий Абу Бакрадан ривоят қилган.
20-Қовл: 26 кечаси. Мен буни аниқ билмадим. Фақат Иёз шу фикрни айтган.
21-Қовл: 27 кечаси.
22-Қовл: 28 кечаси.
23-Қавл: 29 кечаси. Ибн Арабий келтирган.
24-Қовл: 30 кечаси. Иёз айтган.
25-Қовл: Охирги 10 кунликнинг тоқ кунларида. “Фатҳ”да мана шу тўғрироқ дейилган.
26-Қовл: Рамазоннинг охирги кечаларида.
27-Қовл: Охирги 10 кунликда кўчиб юради. Абу Қалоба айтган.
28-Қовл: Охирги 10 кунликда, фақат баъзи кечалар баъзиларидан кўра қадр бўлиши умид қилинади.
29-Қовл: 27 кеча. Фақат 23 бўлиши умид қилинади.
30-Қовл: 23 кеча. Фақат 27 бўлиши умид қилинади.
31-Қовл: Охирги 7 кунликнинг барчасида кўчиб юради. Аҳли илмлар бундан нима назарда тутилгани ҳақида ихтилоф қилдилар: ойнинг охирги 7 кунлигими ёки ойдан саналадиган охирги 7 кунми? Бундан 32 қовл келиб чиқади.
33-Қовл: Охирги 15 кунликда кўчиб юради. Абу Юсуф ва Муҳаммаддан ривоят қилинган.
34-Қовл: 16 ёки 17 кечада.
35-Қовл: 17, 19 ёки 21 кечада.
36-Қовл: Рамазонинг биринчи ёки охирги кечаси.
37-Қовл: 19, 21 ёки 23 кечада.
38-Қовл: 1 ёки 9 ёки 17 ёки 21 ёки охирги кечада.
39-Қовл: 23 ёки 27 кечада
40-Қовл: 21 ёки 23 ёки 25 кечада.
41-Қовл: Охирги 27 кечага чекланган.
42-Қовл: 22 ёки 23 кечада.
43-Қовл: ўртадаги ва охирдаги 10 куликнинг жуфт кечаларида.
44-Қовл: охирги ўн кунликнинг учинчи ёки бешинчи кечаси.
45-Қовл: Ойнинг иккинчи 15 кунлигидаги 7 ёки 8 кеча.
46-Қовл: 1 ёки охирги ёки тоқ кечада бўлиши мумкин.
Ҳофиз Ҳажар Асқалоний айтадилар: “Мен охирги учратган қовлим мана шу. Уларнинг баъзиси баъзисини рад қилиши мумкин. Рожиҳроғи охирги 10 кунликнинг тоқ кечаларида бўлиб, улар кўчиб юриши мумкин. Шофеъий наздида 21 ё 23 бўлса, жумҳур наздида рамазоннинг 27 кечаси деб зикр қилинган”.
Қадр кечасига тўғри келган одамга зоҳирий аломат бўладими ёки йўқ, деган масалада ҳам ихтилоф қилдилар. Баъзилар ҳамма нарса сажда қилган ҳолда кўринади, деса, айримлар ҳатто қороғу ерда ҳам нур сочилиб туради, деган. Малоикалардан гап ва салом эшитилади, ҳам деб айтилган. Тобарий буларнинг барчаси юз берадиган ишлар эмас деганлар. Бирор нарсани кўриш ёки эшитиш шарт қилинмаган.
Хулоса: Қадр кечаси турли кунларда бўлиши, турли кечаларда айланиб юриши ҳақидаги фикрларни инобатга олсак, уни фақат 27 кечада кутмай, рамазоннинг охирги тоқ кунлари, имкон бўлса рамазоннинг ғанимат барча кечаларидан излаган, кўпроқ ибодат, тиловат, истиғфор ва тавблар қилиб қолган маъқул. Агар Абу Ҳанифа роҳимаҳуллоҳнинг ижтиҳодларига назар солинса, лайлатул қадр йилнинг барчасида бўлиши мумкин. Балки, мана шу нарса аввалги уламоларимизни кўп тоат-ибодат қилишга, бугун қадр кечаси бўлиши мумкин деган умидда сергак юришларига бир сабаб бўлгандир... Валлоҳу Аълам!
Аҳмад Саҳаронфурийнинг “Базлул мажҳуд фий ҳалли
Сунани Аби Давуд” китоби асосида Нилуфар Саидазиз қизи тайёрлади
[1] “Тафсири Самарқандий”
[2] Ибн Обидийн
[3] 264 б
Рамазон хайр-эҳсон ойидир
Хайр-эҳсон бандани Аллоҳ таолога яқинлаштирадиган ва жаннатга киришига сабаб бўлган омиллардан биридир. У эҳсон қилувчининг молини камайтирмайди, аксинча Пайғамбаримиз соллаллоҳу аълайҳи васаллам марҳамат қилганларидек мол-дунёси зиёда бўлишига сабаб бўлади. Имом Муслим Абу Ҳурайра розиёллаҳу анҳудан ривоят қилган ҳадиси шарифларида Пайғамбар соллаллоҳу аълайҳи васаллам: “Садақа молни камайтирмайди, Аллоҳ бандасига кечиримлилик билан фақат азизликнигина зиёда қилади, ким Аллоҳ учун хокисор бўлса, уни қадрини кўтаради”[1] деб марҳамат қилганлар. Модомики эҳсон молу-дунёсини камайтирмас, балки зиёда қилар экан бу мусулмон инсон у билан улуғ ажрга эга бўладиган ноёб фурсатдир. Садақа ва хайр-эҳсоннинг фазилатлари борасида Пайғамбаримиз соллаллоҳу аълайҳи васалламдан жуда ҳам кўплаб ҳадислар келган. Ўшалардан бири: Абу Кабша ал-Анморий розиёллоҳу анҳудан, у Росулуллоҳ соллаллоҳу аълайҳи васалламни шундай деётганларини эшитган эканлар: “Учта нарсага қасам ичаман. Ва сизга бир ҳадис айтаман уни ёдлаб олинг. Айтдиларки: Банданинг моли садақа билан камаймайди, банда бирор зулмга учраса ва унга сабр қилса Аллоҳ унинг иззатинигина зиёда қилади, банда тиланчилик эшигини очса, Аллоҳ унга фақирлик (ёки шунга ўхшаш сўз айтдилар) эшигини очади. Сизга бир ҳадис айтаман уни ёдлаб олинг. Айтдиларки: Албатта дунёда тўрт нафар инсонникидар. (яъни дунёдаги инсонлар тўрт тоифидир)
Бир банда, Аллоҳ уни мол-дунё билан ҳам илм билан ҳам ризқлантирган. У билан роббисига тақво қилади. Қариндош уруғининг ҳолидан хабар олади ва ундаги Аллоҳнинг ҳаққини билади. Бу энг афзал манзилдир.
Бир банда, Аллоҳ уни илм билан ризқлантирган, аммо мол-дунё билан ризқлантирмаган. У тўғри ниятли: Агар молим бўлганида фалончини амалини қилардим дейди. Бу унинг ниятидир. Иккисининг ажри тенгдир.
Бир банда, Аллоҳ уни мол-дунё билан ризқлантирган, аммо илм билан ризқлантирмаган. У молини илмсиз совуради. У билан роббисига тақво қимайди. Қариндош уруғининг ҳолидан ҳам хабар олмайди ва ундаги Аллоҳнинг ҳаққини ҳам билмайди. Бу энг паст даражадир.
Бир банда Аллоҳ уни илм билан ҳам, мол-дунё билан ризқлантирмаган. У: Агар молим бўлганида фалончини амалини қилардим дейди. Бу унинг ниятидир. Иккаласининг гуноҳи баробардир.[2]
Бу ҳадиси шариф нафақат хайр-эҳсон қилувчи, балки уни ният қилган мўмин киши ҳам улуғ савобга эга бўлишига далолат қилмоқда. Фақатгини нияти содиқ бўлиши шарти билан. Шундай экан имкони борларимиз фазилатли Рамазон ойида хайр-эҳсон қилиб қолишга шошилишимиз, имконияти йўқларимиз эса Аллоҳ имкон берса бундай савобли ишларни бажаришга ният қилишимиз бизни Аллоҳга муқарраб бандалардан бўлишимизга сабаб бўладиган ва жаннатига дохил қиладиган амаллардандир.
Шайхонтоҳур тумани “Ислом нури” жоме масжиди имом хатиби,
Тошкент Ислом институти ўқитувчиси
А. Собиров
[1] Имом Муслим 2588 рақам билан ривоят қилган.
[2] Имом Термизий 2325 рақам билан, Ибни Можжа 4228 рақам билан ривоят қилган. Имом Термизий бу ҳадис ҳасан, саҳиҳ деган.
Садақа-эҳсон қилишнинг фазилати
Садақа беришнинг фазилатларини савоб ва ажрларини келтириб ўтишдан олдин садақа сўзини яхшилаб тушуниб олишимиз лозим. “Садақа” сўзи луғатда “Яхшилик, эҳсон” маъноларини билдиради. Истилоҳда эса, Аллоҳ таоло розилиги учун бериладиган ҳар қандай нарса ёки бажариладиган амал садақа саналади. Одатда “Садақа” дейилса, фақат муҳтожларга, фақир кишиларга бериладиган ҳар қандай нарса тушунилади. Аслида, хайр-эҳсоннинг барча турларини шу сўз билан атаса бўлаверади. Садақа мажбурий ва ихтиёрий бўлади. Мажбурий бўлган садақа турига фарз ва вожиб бўлган закот, ушр, фитр, каффорот кабилар киради. Фарзу вожибдан кейинги ўринда турадиган ихтиёрий садақага эса ҳар қандай хайр-эҳсон, худойи (таом тариқасида беришлик), хайрия ташкилотларига, жамғармаларга, етимхона ва қариялар уйларига, эҳтиёжманд оилаларга моддий ёрдам кабилар киради. Баъзи тушунмаган кишилар орасида фарз, яъни, мажбурий садақа билан нафл (ихтиёрий) садақани аралаштириб юбориш ҳоллари учрайди. Бундайлар фарз бўлган закотни беришмайди-ю, аммо садақа деб, турли зиёфат, турли маросимлар ўтказиб, ўзларича садақа қилган бўлишади. Аслида эса, ҳожатларидан ташқари тижорий (савдо айланмаси учун) мол-мулклари нисобга (маълум белгиланган миқдорга) етган кишилар, ўша моллари (бойликлари)нинг қирқдан бир (40/1) улушини (қисмини) ҳақдорларга (закот олишга лойиқ бўлган инсонларга) беришлари мажбурий садақа, яъни “Закот”дир. Закот ибодати исломнинг бешта фарзидан бири ва бу закот ибодатини адо қилишлик айни муборак Рамазони шариф ойларида амалга оширилса, савоби, ажри, янада кўпайишлигига олиб келади. Энди эса, садақа беришнинг фазилатлари ҳақида ҳадиси шарифларни келтирамиз.
Садақа беришнинг фазилатлари жуда кўп ва машҳурдир.
Имом Бухорий Абдуллоҳ ибн Масъуддан (разияллоҳу анҳу) ривоят этишларича, Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Сизларнинг қай бирингизга ўз мол-мулкингиздан кўра меросхўрларнинг мол-мулки севимли?” деб сўрадилар. Шунда асҳоби киром: “Бизларга ўз мол-мулкларимиз маҳбуброқ, ё Расууллоҳ”, деб жавоб беришди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам): марҳамат қилдилар: “ Унинг олдин юборгани ҳақиқий мол-мулкдир. Меросхўрларнинг мол-дунёси эса кейинда қолганидир.” Яъни Аллоҳ таоло йўлида ўзи нафақа қилган мол-дунёси ҳақиқий эҳсон ҳисобланади”.
Ҳадисда айтилади: “Садақа қилинглар, зеро садақа сизларни дўзахдан қутқаради “(Имом Табароний “Авсат “ларида Абу Нуайм эса “Хуля “да ривоят этишган)
Яна бир ҳадиси шарифда бундай ривоят этилади: ”Садақа қилинглар, бас, садақа жасадингизни дўзах оташидан сақлайди”. (Имом Табароний “Авсат” китобларида ва Абу Нуайм “Хуля”да ривоят эшитган.)
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам): ”Кишининг топган молини ўз оиласига сарфлаши ҳам садақа ва эҳсондир”, деганлар.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам : “Бетобларингингизни (касалларингизни) садақа бериш билан даволанглар”, яъни дори-дармон қилиш баробарида хайру-эҳсон ва садақа қилиш, иншааллоҳ дардлардан шифо топишда ёрдам қилади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривоят қилинади. “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Садақа бериш билан мол-дунё камайиб қолмайди. Аллоҳ таоло кечиримли бўлган бандасининг иззат-шарафини зиёда қилади. Киши Аллоҳ учун ўзини ҳокисор тутса, Аллоҳ таоло унинг мартабасини баланд қилади”, дедилар”. (Имом Бухорий ва Муслим ривояти).
Сарвари Коинот (соллаллоҳу алайҳи васаллам) Муоз ибн Жабалга (розияллоҳу анҳу) садақа яхшилик эшикларидан бири эканини таъкидлаб, дедилар:
“Сени хайр (яхшилик) эшикларига далолат қилайми?” (яъни, яхшилик эшиклари қандай амаллар билан очилишини айтиб берайми) дея, ушбу уч нарсани санаб бердилар: 1) Рўза тўсиқ бўлади; 2) Садақа худди сув оловни ўчиргандек хатоларни ўчиради; 3) Кишининг ярим кечада ўқиган намози солиҳларнинг шиори бўлади”. Ҳадисда ворид бўлганидек, садақа хатоларни ўчирса, албатта у (садақа) Аллоҳ субҳанаҳу ва таолонинг ғазабини ҳам ўчиради. Бошқа бир ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай марҳамат қилганлар: “Садақа аллоҳнинг ғазабини ўчириб, ёмонликни қайтаради” (Имом Термизий ва Ибн Ҳиббон ривояти). Шунинг учун ҳам Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам садақа беришга тарғиб қилиб, унга одамларни қизиқтирганлар.
Ҳадиси муборакларида бу борада бундай марҳамат қиладилар:
Абу Барзадан (розияллоҳу анҳа) ривоят қилинади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Бир банда бир парча нон садақа қилса, Аллоҳ жалла ва аъло уни Уҳуд тоғи баробарида кўпайтиради”, дедилар”. (Табароний ривояти).
Юқорида келтирилган Ҳадиси шарифлар мазмунига кўра, ихлос билан қилинган озгина садақа (эҳсон) Аллоҳнинг ҳузурида жуда катта мукофотга сазовор бўлишлиги, билиб-билмай қилган хато-камчиликларимиз ўчирлиши, касалларимизга даво бўлишлигини, бало-офатлардан омон бўлишлигимизни, биз учун яхшилик эшиклари очилишлигини, мартабаларимиз баланд бўлишлигини ва садақа сабабли сизу-бизнинг жасадимизни дўзах оташидан Аллоҳ таоло сақлашлигини, ва озгина қилган садақамизни ҳам Аллоҳ таоло уни (садақамизни) (савобини) кўпайтириб беришлигини англаймиз.
(Муфтий Усмонхон Алимов ҳазратларининг “Хай-эҳсон фазилатлари” китоби асосида тайёрланди).
Жумамуратов Яқуб,
Тахиатош тумани “Муҳаммад Мурод эшон” масжиди имом-хатиби.
Рамазон ойининг охирги ўн кунлиги фазилати
Пайғамбаримиз соллоллоҳу алайҳи васаллам Рамазон ойининг охирги ўн кунида бошқа кунларидан кўра кўпроқ ибодат қилар, у кунларни этикоф билан ўтказар ва қадр кечасини ушбу кечалардан қидирар эдилар[1].
Имом Бухорий раҳматуллоҳи алайҳи ўз саҳиҳларида Оиша онамиз розиёллоҳу анҳодан ривоят қиладилар: “Албатта Набий соллоллоҳу алайҳи васаллам, Рамазон ойининг охирги ўн куни кириб келса, аҳлларини уйғотар, тунларини тирилтирар ва белларини маҳкам боғлар эдилар”[2]
Ҳадиси шарифдаги Оиша онамизнинг: “Белларини маҳкам боғлар эдилар”, дегани Пайғамбар соллоллоҳу алайҳи васалламнинг ибодатга одатдагидан кўпроқ жидду-жаҳд қилиб ҳаракат қилганларидан киноя. Баъзилар бу аёлларидан четлашганлари, яқинлик қилмаганларидан киноя дейдилар.
“Тунларини тирилтирар эди” деганлари эса, намоз ва бошқа ибодатлар билан туннинг барчасини бедор ўтказар эдилар деган маънода. Оиша онамиз розиёллоҳу анҳодан ривоят қилинган бошқа ҳадисда: “ Мен Росулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васалламни Рамазон ойидан бошқа бирор пайтда бир кечада Қуръони каримнинг барчасини ўқиганларини ҳам, туннинг ҳаммасини то тонггача бедор бўлганларини ҳам, бир ой аввалидан охиригача тўлиқ рўза тутганларини ҳам билмайман”[3] деганлар.
“Аҳлларини уйғотар эди” деганлари эса, аёлларини намозга уйғотар эди деган маънода. Пайғамбар соллоллоҳу алайҳи васалламнинг одатларидан маълумки, У зот аҳлларини бошқа кунларда ҳам ибодатга уйғотар эдилар. Витр ўқимоқчи бўлсалар Оиша онамизни уйғотганлари каби.[4] Аммо Пайғамбар соллоллоҳу алайҳи васалламнинг аҳли оилаларини Рамазон ойининг охирги ўн кунида уйғотишлари йилнинг бошқа кунларига нисбатан кўпроқ бўлар эди.
Шайхонтоҳур тумани “Ислом нури” жоме масжиди имом хатиби,
Тошкент Ислом институти ўқитувчиси
А. Собиров
[1] Имом Муслим Оиша розиёллоҳу анҳо онамиздан ривоят қилган(1175)
[2] Имом Бухорий ривояти(1913)
[3] Имом Насаий ривояти(1641)
[4] Имом Бухорий ривояти(952)
Халқ xушёрлиги эл фойдаси
Ҳар бир киши жамиятнинг бир бўлаги. Ўзаро ғамхўрлик ва ижтимоий-ҳиссий кўмак билан мурожаат қилиш инсон табиати учун хос. Пандемия одатий ҳаёт тарзимизни ўзгартирди. Бироқ ҳар бир ишнинг ҳикмати бўлади деганларидек, у бизга янги имкониятларни берди.
Карантин давомида одамлар вақтини ўз оиласи билан ўтказишга, яқинлари оқибатли бўлиб, кўпроқ яхшилик, ғамхўрлик ва эътибор кўрсатиши мумкин бўлди. Кўзимизга оддий бўлиб кўринган кўплаб неъматларнинг қадрини чуқур англадик.
Шу билан бирга, ҳозирда пандемияга қарши курашда ҳукуматимиз томонидан қўлланаётган карантин тавсияларига қулоқ тутиб, тобора охирлаб бораётган синовли кунларда ҳушёрликни асло йўқотмаслигимиз керак.
Энг муҳими, бугунги вазиятда ҳар биримиз зиммамиздаги вазифаларга янада масъулият билан ёндашиб, бутун инсоният олдига пандемия қўяётган мажбуриятлардан четда туришга ҳаққимиз йўқлигини унутмаслигимиз керак.
Биздан оддий нарсалар талаб қилинмоқда: ҳушёрлик ва огоҳликни бирор соат бўлса-да йўқотмаслик. Огоҳлик уйда қолишни ва сиҳат-саломатликни асраш ва ҳимоя қилиш учун карантин билан боғлиқ амалдаги барча тартиб-қоидаларга сўзсиз ва қатъий амал қилишни тақозо этади.
Азизлар, зиммамиздаги умуминсоний вазифани адо этайлик, кўпга келган бу офатга қарши бирдамликда ҳушёрлик билан курашайлик.
Юрт бошига синов тушди… Огоҳлик ва эҳтиёткорлик биринчи ўринга чиқди. Ҳар бир киши ўз саломатлиги учун курашиши, шахсий гигиена қоидаларига қатъий риоя этиши нафақат ўзи, балки оила аъзолари, яқинлари учун ҳам қилган яхшилигига айланди. Кишиларнинг тинчгина уйида ўтириши энг хайрли вазифа бўлди.
Бугун тинчлик ва сиҳат-саломатлик энг катта бойлик эканини барчамиз тўла англаб етдик. Синовли дамлар юртдошларимизнинг янада жипслашиши, бир фикрда бўлиши ва ҳар бир нарсанинг қадрига етиши кераклигини кўрсатмоқда.
Аллоҳга шукрлар бўлсин, юртимиздан бу касаллик кундан кунга ортга чекинмоқда. Роббимиз насиб қилаётган бу улуғ неъматнинг қадрига етиш хушёрлик ва огоҳликни қўлдан бермаслик орқали бўлади. Огоҳлик туфайли хотиржамликка эришилади.
Юсуф Хос Ҳожиб бундай дейди: “Халқ хушёрлиги элга фойда келтиради, шу туфайли элда тинчлик ва тотувлик қарор топади”. Ушбу ҳикматли ўгитнинг маъноси шуки, халқимиз бугунги синовли кунларда қанчалар ҳушёр ва огоҳ бўлса, юртга шунча кўп фойда келтиради, эл тезроқ фаровон ва осуда ҳаёт кечиришда бошлайди. Зеро, юрт ва халқ манфаатлари йўлида хизмат қилиш энг эзгу ва савобли амалдир.
“Унвонул баён” асарида: “Кечаги кунидан ибрат ва панд-насиҳат олган, огоҳ ва эҳтиёткор киши ҳақиқий оқил кишидир. Сен барча ҳолатларда ҳам огоҳлик ва эҳтиёткорликни лозим тут. Эҳтиёткорликни ўзингга қўрғон қил. Шунда сен даврнинг қийинчиликлари ва фитналаридан ҳамда ҳар хил зарарли хатарларидан ҳимоя қиладиган қўрғонга эга бўласан”, дейилган.
Дунё бўйлаб авж олаётган короновирус касаллиги инсоният тарихида сўнги юз йилликда учраган энг хавфли эпидемиялардан биридир. Жаҳоннинг нуфузли ташкилотлари раҳбарлари карантин қоидалари – сўзсиз амал қилиниши лозим бўлган энг катта зарурат эканлиги ва уни бузмаслик юзасидан тинмай оммага мурожаат қилмоқда. Дунёда вазиятнинг кескин тус олаётгани ва карантин қоидаларига амал қилишнинг жуда муҳимлигини барчамиз яна бир бор чуқур ҳис қилишимиз шарт.
Куни кеча Президентимиз Шавкат Мирзиёев раислигида мамлакатимизда карантин талабларини ҳушёрликни оширган ҳолда, янада юмшатиш, иқтисодиёт тармоқларини босқичма-босқич ишлатиш, аҳоли бандлиги ва даромадларини ошириш чора-тадбирлари бўйича видеоселектор йиғилиши ўтказилди.
Давлатимиз раҳбари йиғилиш аввалида дунёда пандемия ҳали давом этаётгани, лекин қатор давлатлар карантин чекловларини аста-секин юмшата бошлаганини қайд этди.
– Дунё ҳамжамияти коронавирусга қарши вакцина ва даволайдиган дори воситаси ҳали топилмагани сабабли ушбу инфекция мавжуд бўлган шароитда яшаш ва ишлашга ўрганиш зарурлиги тўғрисида якуний хулосага келмоқда. Биз ҳам эпидемиологик вазият жиловини маҳкам ушлаган ҳолда, карантин талабларини юмшатишни бошлаганмиз ва буни босқичма-босқич давом эттирамиз.
Шуни, энг аввало, иқтисодий фаолликни тиклаш орқали, аҳолининг ишлаши ва даромад олишини таъминлаш мақсадида амалга оширмоқдамиз.Бу борада ўзимиздаги ҳақиқий аҳвол ва халқаро тажрибани кенг ўрганяпмиз. Дастлабки таҳлиллар шуни кўрсатмоқдаки, қаерда ҳокимлар бутун масъулиятни ўзига олиб, чуқур ўйлаб, одамлар билан маслаҳатлашиб, иш олиб бораётган бўлса, ўша жойда яхши натижа бермоқда.
Лекин баъзи жойларда берилган эркинликни нотўғри тушуниб, аҳоли, айниқса, ёшлар ҳеч қандай заруратсиз кўчаларни тўлдириб юргани кузатилмоқда. Бундай ҳолатлар ҳамда охирги кунларда инфекция юқтирганлар сони яна ошаётгани ҳаммамизни ҳушёр бўлишга чақирмоқда.
Умуман, коронавирус хавфи йўқолганидан кейин ҳам халқимиз карантин пайтидаги айрим қоидаларни ўзининг одатий турмуш тарзига айлантириши керак. Жумладан, шахсий гигиенага қатъий амал қилиш, қўлни тез-тез совунлаб ювиш, дезинфекция қилиш, турли тўй-маросимларни жуда чекланган таркибда ўтказиш, юқумли касал бўлса маска тақиш одатий қоидага айланиши зарур.
Лоқайдлик – бурч ва масъулиятни ҳис қилмаслик, атрофдагилар, ўз тақдири ва келажагига дахлдор воқеликларга эътиборсизликдир. Барча даврларда зиёлилар бундай иллатга қарши курашганлар, халқни огоҳлантириб келганлар. Шайх Саъдий айтади: “Магар сен ўзгаларнинг қайғусиға лоқайдлик ила қарасанг, сен инсон деган номға нолойиқсен”.
Маҳмуд Замахшарий айтадилар: Ҳушёр ва заковатли одам улдурки, унинг фикр доираси кенг, узоқни яқиндек кўра оладиган ғафлат уйқусидан йироқ, балки ҳамиша фикру зикри билан уйғоқ, махфий ишоратдан ҳам ўзига хулоса чиқара ола биладиган, сўқир кўздан ҳам ёш оқиза оладиган бўлур.
Сабр-қаноат, ирода, огоҳлик ва ҳушёрлик, метиндек мустаҳкам тартиб-интизом бизни ёруғ кунларга тезроқ яқинлаштиради. Синовли кунларда ҳамжиҳатлик бўлиб, асоссиз маълумотларга ишонмасдан, карантин қоидаларига қатъий амал қилиш, яқинларимиздан ҳам шуни талаб қилиш инсоний бурчимиздир. Бу, аввало, ўзимиз, оиламиз саломатлиги, юртимиз фаровонлиги учун ҳар биримизнинг бурчимиздир.
Раҳматуллоҳ УСМОНОВ,
Қашқадарё вилояти бош имом хатиби
Видеолавҳалар
