Жорий “Халқ билан мулоқот ва инсон манфаатлари йили”да олиб борилаётган кенг кўламдаги эзгу саъй-ҳаракатларнинг моҳияти ҳар бир хонадон аҳлини рози этиш, уларнинг оғирини енгил қилиш каби икки дунё саодатига эриштирувчи фазли улуғ тамойилга асослангандир. Бу каби хайрли ишларда имом-хатибларнинг ўрни ва хизматлари муҳим саналади. Чунки, имом барча эзгуликларнинг олдида пешқадам ва намуна бўлиб туришлиги керак.

11 апрель куни Тошкент шаҳар “Саид Ваққос ота” жоме масжиди имом-хатиби Фозилжон Убайдуллаев Учтепа тумани “Кўркамобод” маҳалласида яшовчи бир қанча боқувчисини йўқотган, эътиборга муҳтож оилалар, ногирон ва кексалар хонадонларини йўқлаб, уларнинг ҳолидан хабар олди. Имом-хатиб масжид маъмурияти ва ҳомийлар томонидан уй жиҳоз воситалари ва зарурий озиқ-овқат махсулотларини топширар экан, динимизда инсон шаъни, қадр-қимматининг азизлиги, айниқса, кўнгли яримта, меҳрга мухтожларнинг дуоси саодат калити эканлигини ва кундан-кунга обод бўлиб бораётган юртимизда ҳеч ким меҳр-мурувватдан четда эмаслигини айтиб ўтди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Тошкент шаҳар вакиллиги Матбуот хизмати

Бу ҳангомани кўпчилик эшитган чиқар. Хуллас, бир маст одам ўзининг соясиданми, бошқа бирор шарпаданми қўрқиб, кўнглига ваҳима тушибди-да Аллоҳга ёлвора бошлабди: “Ё Парвардигор, шу балодан қутқазсанг, ароқни қайтиб оғзимга олмайман”. Бир амаллаб ёруғроқ жойга чиқиб қараса, ҳеч нарса йўқ эмиш. Хатардан холи эканига ишонч ҳосил қилиб олгач: “Одам мастликда нималар демайди”, дермиш.

Бу ҳангома давраларда кулги учун айтиб юрилган эса-да, унинг замирида катта ҳикмат бор. Буни билган билади – билмаган кулиб юраверади...

Бинобарин, одамзод яралибдики, кўплаб одамлар қаттиқ қўрққанида ёки қийин вазиятга тушиб қолганида Роббимизни хотирлаб Унга ялвориб қолади.

“Қачонки, инсонга зарар етса, Бизга ёнбошлаган, ўтирган ёки турган ҳолида дуо қиладир. Ундан зарарини кетказсак, худди ўзига етган зарар ҳақида Бизга дуо қилмагандек, кетаверадир...” (Юнус сурасининг 12-ояти)

Олимлар инсон калимаси арабча “нисён”дан олинган дейдилар. Албатта, бизга Роббимиз берган ҳар хусусиятнинг ўз ҳикмати бор. Шунингдек,  унутиш ҳам ўрнида бўлса, инсонга фойдали бўлади. Фақат асл вазифамизни унутсак ва Ундан хабарсиз яшаб умр ўтказсак, бу – биз бандаларнинг фалокатимиз, заҳматимиз бўлади.

“Ҳар бир жон ўлимни тотгувчидир” (Оли Имрон сурасининг 185-ояти), дейилади оят каримада.

Инсоният тарихида бу ҳақиқатни инкор этувчи кимса бўлмаган. Чунки Аллоҳ таоло бандаларига ана шу ҳақиқатни эслатиб қўйиш учун элчилар юборган. Сўнгги пайғамбари Муҳаммад Мустафога соллаллоҳу алайҳи васалламга туширилган Қуръони каримда: “Ҳеч бир жон эртага нима касб қилишини билмас. Ҳеч бир жон қайси ерда ўлишини билмас” (Луқмон сурасининг 34-ояти), дея марҳамат қилиб ўлимга ҳар доим тайёр туришимиз лозимлигини таъкидлаган.

Қуръони карим оятларининг асосий мавзуси Роббимизни ва Роббимиз қошига борадиган кунни ҳар доим хотирда тутишимиз ва шунга кўра ҳаётимизни яшамоғимиз кераклигидир.

Дунёни Роббимиз яратди ва ихтиёримизга берди. Фақат муайян бир вақтга қадар... ва ана шу вақт давомида ундан гўзал бир шаклда фойдаланишимизни истади. Унга буткул соҳиб бўлишимиз мавзусида сўз юритмади. Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи васаллам бундай амр қилдилар: 

“Дунёда бир ғариб, ҳатто йўловчи каби бўл! Оқшомга етганингда тонгни кутма. Тонгга етганингда оқшомни кутма! Саломат кунларингда хасталанадиган вақтинг учун, тириклик чоғингда ўладиган вақтинг учун тадбирли бўл!” (Бухорий, Термизий, ибн Можа)

Вақти-вақти билан бизлар ҳам бу дунёнинг абадий эмаслигини, бунда меҳмон эканимизни, асл юртимиз охирот дунёси эканини сўзлаймиз. Сўзлаймиз-у, фақат бу кўпчилигимиз учун сўз ҳолида қолади. Аксаран дунё ҳаётини фаровон кечириш учун югуриб-еламиз ва шу тариқа умримиз ниҳоясига етади.

Ҳазрати Анас розияллоҳу анҳу ривоят этган ҳадисда:

“Расулуллоҳ ерга бир неча чизиқлар чиздилар ва уларни кўрсатиб: “Булар инсоннинг истак ва орзулари, буниси унинг ажалидир. Инсон орзулар қанотида яшаб юраркан, бир қараса, уларнинг энг яқини бўлган ўлим чизиғининг қаршисида турган бўлади”, дедилар” (Бухорий).

Ажал ҳар доим ортимиздан қувиб юргани ҳолда дунёдан орзу-ҳавасларимиз шу қадар кўпки, улар бизни ҳақиқатдан чалғитиб юборади. Баъзан бирор киши вафот этганда озгина сергак тортгандек бўламиз. Лекин ҳеч қанча вақт ўтмай ҳаммасини унутиб яна орзуларимиз ортидан югуриб кетамиз. Ҳолбуки, Аллоҳнинг Расули: “Завқларни пичоқ билан кесгандек кесинг, ўлимни кўп эсга олинг!” (Термизий, ибн Можа) деганларини биламиз.  

“Дунё сўнггига қараб бошини олиб кетмоқда. Охирот эса жадаллаб биз томонга келмоқда. Инсонлар орасида дунёни истаганлар ҳам, охиротни истаганлар ҳам бор. Сиз охиротни истаганлар сафида бўлинг. Эрта-индин деманг. Бугун ҳисоб куни эмас, иш кунидир. Аммо эртага иш куни бўлмайди, фақат ҳисоб куни бўлади”, дедилар ҳазрати Али розияллоҳу анҳу.  

Маҳалламизда тўрт-беш одам эрталаб йиғилишиб олади-да қош қорайгунча нарда ўйнайди. Ўтиб-қайтганда уларга раҳмим келиб: “Геморой орттириб оласизлар”, дейман. Ҳазилга йўйиб қўл силтаб қўйишади. Оҳ, агар шу одамлар шунча кўп вақтини илмга, ибодатга ёки бошқа савобли ишларга сарфлаганида қандай яхши бўларди, деб ачинаман. Зотан, бошқаларни ғийбат қилиб вақт ўтказиш, нарда, қарта ўйнаб вақтни бой бериш ақлли одамнинг иши эмас. Ақли бутун одамнинг қўли иш билан, тили ва қалби зикр билан машғул бўлади. Зотан, зикр – унутишнинг ягона давосидир. Қанча кўп зикр этсак, шунча кўп эслаймиз ва қанча кўп эсласак, шунча кўп эсланамиз, фазилатли инсонлар қаторига қўшиламиз.

Дамин ЖУМАҚУЛ,

журналист

Қайнатилган сувни яна қайнатиш ёки ҳатто иситиш нафақат зарарли, балки хатарлидир.

Водопровод суви ўзида — тузлардан тортиб минералларгача жуда кўп аралашмалардан таркиб топади. Сув иситилиб бошланганда, унинг кимёвий таркиби ўзгаради.

Бу ўзгарган моддалар киши организмига қайта иситилган сув билан тушиб боради.

Қайнатилган сувни яна қанча марта қайта-қайта қайнатилгани сари унинг инсон саломатлиги учун зарари шунча ортиб бораверади.

Бундай сувда инсон саломатлиги учун энг зарарли бўлган мишьяк, фторидлар, нитратлар каби моддалар ҳосил бўлиб бораверади.

Сувнинг бир марта қайнатилиши, унинг турли микроблардан тоза бўлиши учун кифоя қилади.  Уни яна бир (ёки ундан кўп) марта қайнатилганида, мавжуд бўлган фойдали моддаларнинг  бузилишига, зарарли ва хатарли бирикмаларга айланишига йўл очилади.

Қайта қайнатилган сувдаги зарарли моддаларнинг инсон учун хатарли таъсири:

1. Мишьяк

Бутунжаҳон соғликни сақлаш ташкилоти маълумотларига қараганда, инсон саломатлиги учун энг катта хатарни айнан шу модда келтириб чиқаради. Мишьякни жуда оз ва инсон учун зарарсиз миқдорда водопровод сувига ундаги зарарли микроорганизмларни йўқ қилиш учун қўшилади.

Албатта қайта қайнатилган сувдаги мишьяк сабабидан инсоннинг ўлими узоқ йиллар бундай сувни мунтазам ичишда давом этишидан келиб чиқиши мумкин, лекин гап шундаки, бу модда йиғма таъсир қилади. Бунинг оқибати эса, энг аянчли бўлиши мумкин: периферик нейропатияни, бутун бадандаги тери касалликка чалиниб шикастланишини, ошқозон-ичак тизими фаолиятининг бузилишини, буйрак фаолияти бузилишини ва саратон касалликларини келтириб чиқариши мумкин.

2. Фтор

Сув қайта қайнатилганида, ундаги фтор бирикмаларининг бир қисми фторид моддаларга айланади.

Гарвард университети профессорларининг бир неча ўн йиллик тадқиқотлари натижалари фторид моддалар неврологик фаолиятга салбий таъсир кўрсатишини ва ҳатто ёш болаларда ақлий қолоқликка сабаб бўлиши мумкинлигини кўрсатди, шунингдек, улар аёлларда бепуштлик келиб чиқиши хавфини кучайтириши мумкинлигини кўрсатди.

3. Нитратлар

Бизнинг ҳаётимиз шундай ҳам нитратлар билан тўйинган — улар кундалик ҳаётда озиқ-овқат саноатида консервантлар сифатида ишлатилади.

Лекин улар юқори температурада ишлов бериш натижасида инсон саломатлиги учун янада хатарли тус олади.

Қайнатиш жараёнида нитратлар нитрозаминларга айланади, бу моддалар эса, канцерогенларга бевосита алоқадордир.

Бунинг оқибатларини етарли равишда баҳоламаслик тўғри келмайди: тушинмасдан қилинадиган бундай зарарли одат инсон организмида ичаклар, меъда, ошқозоности бези, жинсий-пешоб йўллари саратони ва лейкемиягача олиб бориши мумкин.

Жалолиддин Нуриддинов

13апрель 2017 йил

Шу йилнинг 12 апрель куни бошланган Кувайт шаҳридаги VIII Халқаро   Қуръони карим мусобақаси давом этмоқда. 

Мусобақа қуйидаги 4 йўналишда ўтказилмоқда:

1. Қуръони каримни тажвид қоидаси билан тўлиқ ёддан ўқиш.
2. Қуръони каримни ўн хил қироат билан тўлиқ ёддан ўқиш.
3. Қуръони каримни тажвид қоидалари билан тиловат қилиш.
4. Қуръони каримга хизмат қиладиган муассасалар ва жамиятлар лойиҳаларидан энг яхшисини тақдирлаш.

Кувайт “Вақф ва Ислом ишлари Вазирлиги”даги Қуръони карим бўлими мудири Аҳмад Тавил ўз сўзида  мазкур мусобақани ўтказишдан Қуръони каримни ёддан ўқиш ва тафсир қилиш бўйича ёшларни мусобақага қизиқтириш, уларни Қуръони карим хулқлари ва одоблари билан хулқланишга рағбатлантириш ва Қуръони каримга хизмат қиладиган энг яхши лойиҳаларни мукофотлаш мақсад қилинганини таъкидлади.

Шунингдек, Аҳмад мусобақа фаолияти давомида илмий мажлислар ва кўргазмалар ташкил қилиниши,  Қуръон илмлари бўйича етук олимларнинг Қуръони карим фазилати ва шу каби масалалар ҳақидаги маърузалари тингланишини қўшимча қилди. Маълум қилинишича, бу йилги мусобақада 80та давлатдан 124 нафар вакиллар иштирок этмоқда.

Юртимизнинг 2 нафар вакили – Тошкент ислом институти “Таҳфизул Қуръон” кафедраси талабаси Нуриддинов Аъло ва “Саййид Муҳйиддин махдум” Ислом билим юрти талабаси Абдуҳалимов Аҳмадулло Кувайт давлатида ўтказилаётган мазкур мусобақада иштирок этмоқда.                                                                             

Халқаро алоқалар бўлими ходими

Илёс Аҳмедов

тайёрлади

Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай марҳамат қилганлар: “Қайси ёш киши кексани икром қилса, у ёш кишига Аллоҳ таоло кексанинг ёшига етганида уни икром қиладиган кишини тақдир қилади” (Термизий ривояти).

Ҳусайн Байқаро тахтга ўтирганидан сўнг ўша вақтда Самарқандда бўлган дўсти Алишер Навоийни ҳузурига чорлаб унга муҳрдорлик лавозимини топширади. Вазият шуни тақозо қиладики, Навоий ўша вақтнинг ўзидаёқ вазифасини бажаришни киришиши керак эди. Унга муҳр босиш учун бир ҳужжатни берадилар. Ҳазрат қараса, подшоҳнинг имзоси йўқ. Савол назари билан Султонга қарайди. Султон Ҳусайн дўстига муҳр босаверинг, мен кейин қўл қўяман, маъносида ишора қилади. Шунда Навоий қоғознинг шундай жойига муҳр босадики, ундан пастга қўл қўйишнинг асло иложи йўқ эди.

Шоирнинг ҳукмдорга, дўстига кўрсатган ҳурматига, эҳтиромини ифода этиш борасидаги фаросатига сарой аҳли ҳайратда қолади. Миллатимиз тарихида катталарга ҳурмат, кичикларга иззат кўрсатиш борасидаги ана шунга ўхшаш ажойиб ҳикоятлар жуда ҳам кўп.

Истиқлол арафасидаги вақтларда жамоат транспортлари бағоят тирбанд бўларди. Ёшларга ўтиришга ҳеч қачон жой тегмасди. Биз ёшлар трамвай ёки автобусда биргина ўтириб юришни орзу қилиб баъзи-баъзида ишимиз бўлса-бўлмаса тунги соат 21 дан кейин бекатга чиқардик. Ўша кунларнинг бирида метрода ёшгина жуфтлик ўтирган эди. Уларнинг бошига бир рус аёли келди ва пастгина овозда, мулойим оҳангда: “Болаларим, қаердан келдинглар?” деб сўради. Улар: ”Москвадан”, деб жавоб беришди. Шунда аёл: “Меҳмон эканликларингни нимадан фаҳмлаганимни биласизми?” деди аёл. “Йўўқ”, деди улар ҳайрон бўлиб. “Чунки бу юртнинг фарзандлари катталар тик турган жойда асло ўтирмайди”, деди аёл. Бу гапни эшитгани заҳоти йигит-қиз ўрнидан отилиб туриб кетди...

Бурунги йили хорижга борганимда бекатда туриб тўхтаган бир автобусдан “Дудуллига борадими?” деб сўрадим. “Боради, чиқинг!” дейишди. Чиқиб ўтириб олдим. Қўлимда бесўнақай, оғир сумкам ҳам бор эди. Автобус бир неча бекат юргандан сўнг бир кампир чиқди. Унга ўзимизнинг одатимиз бўйича жой бўшатдим. Шу вақт менинг қаршимда ўтирган аёл: “Бизнинг миллатга нима бўлди! Бир бегона, бир меҳмон жой бўшатди-я, шарманда бўлдик, шарманда!” дея жаврай бошлади. Жой бўшатишдек, оддийгина ишга шунча кўп шовқин солаётганига чидай олмаган бир ёш аёл: “Нега бунча ваҳима қиласиз, кўрганимда мен ҳам жой берган бўлардим, нима бўлибди шунга”, деди.  Аёл “О сингилжон, сизнинг-ку, орқа тарафингиздан келгани учун кўрмадингиз, аммо қаршингиздаги ухлаб бораётган мана бу болалар ҳам кўрмадими? миллат ухлаяпти, миллат ухлаб шарафини олдириб қўйяпти!” дея баттар аййуҳаннос солди аёл.

Уларнинг гапига бошқалар  ҳам аралашди. Қилган ишим шунчалар катта муҳокамага айланиб кетганидан хижолат бўлиб ерга қараб турганимда ёшлардан бири жойини бўшатиб мени мажбурлаб ўтқазди ҳам. Муҳокама эса авжига чиқиб бораверди. Улар шундай ажойиб гапларни айтишар эдики, эшитиб улар шоирми деб ҳайрон бўласиз. Баъзилар ёшларга дашном берса, баъзилари аёлни ваҳимачиликда айблар эди. Шунда мен сабабли яхши-ёмон гапни эшитаётган куйинчак аёлни ёқлаб: 

“Азизлар, сиз ҳаммангиз яхши биладиган бир воқеани айтиб беришимга ижозат беринг, – дедим. Ҳаммаси ялт этиб менга қаради. – Жалолиддин Румий шогирдлари билан кетаётган экан, қаршисидан насронийларнинг попи чиқиб қолибди. Румий ҳазратларининг салобати босиб ўзларининг одати бўйича кулоҳини қўлига олиб бош эгмоқчи бўлибди. Шу ниятда бош кийимини қўлига олгани заҳоти қараса, Румий ҳазратлари бош эгиб турган эмиш, яна шундай қилмоқчи бўлибди, яна қараса, ҳазрат яна ўша ҳолатда турганмиш. Хуллас, неча бор уриниб, ҳар сафар улгурмай қолаверибди. Поп ўтиб кетганидан сўнг Румийнинг шогирдлари устозининг бу ишининг замирида бир ҳикмати борлигини фаҳмлагани боис: “Нега оддий попдан олдин бош эгдингиз?” деб сўрашибди. Устоз уларга жавобан: “Тавозени уларга олдириб қўямизми!” дебди. Сиз ҳаммангиз ана шундай буюк зотнинг авлодисиз. Бу опа шунга куйиняпти – тавозени ҳимоя қилган аждоднинг авлодлари ҳурматни олдириб қўйди деб ачиняпти. Аммо мен ҳам бегона эмасман, туркийларданман, дедим.

Ўшанда нима бўлди, биласизми, ҳаммаси баробар енгил тортиб кулиб юборди. Кейин ота юрти, яъни бизнинг Ўзбекистонимиз ҳақида кўп гапларни сўрашди. Уларнинг саволларига билганимча жавоб бердим. Манзилга етиб улар билан хайрлашиб автобусдан хуш кайфиятда тушдим. Йўлда юриб борар эканман, миллатимизга хос бўлган ҳурмат-эҳтиром туйғуси қанчалар ажойиб фазилат эканидан қувониб кетдим. Ва яна орзу қилдимки, қанийди, миллатлар, давлатлар бир-бирлари билан ана шундай самимий туйғулар, инсоний фазилатлар юзасидан баҳслашса, мусобақалашса – дунёнинг қиёфаси қанчалар гўзал бўлар эди!

Дамин ЖУМАҚУЛ,

журналист