muslimuz

muslimuz

mercredi, 20 mars 2024 00:00

Очликнинг 10 ҳикмати

Имом Ғаззолий “Иҳёу улумид-дин” китобларида ушбу ҳадисни келтирадилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Нафсингизга қарши очлик ва чанқоқлик билан курашинглар. Албатта бу иккисининг ажри Аллоҳ йўлида жиҳод қилувчининг ажри кабидир”, дедилар.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтадилар: Бир куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг хузурларига кирдим ва у зот алайҳиссаломни ўтириб намоз ўқиётган ҳолатларида топдим. Бас, у кишидан бунинг сабабини сўрадим. У зот алайҳиссалом: “Очлик сабабли, туриб намоз ўқишга холим йўқлигидан ўтириб намоз ўқияпман”, дедилар. Буни эшитиб мен йиғладим. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам.: “Йиғлама, эй Абу Ҳурайра! Албатта қиёмат кунининг шиддати Аллоҳдан савоб умидида оч юрувчи кишига етмайди”, дедилар (Мансур ривояти).

“Аллоҳ таолонинг ҳузурида манзил жиҳатидан энг афзалингиз очлиги ва тафаккури узунроқ бўлганингиздир. Аллоҳ ёмон кўрадиган кишилар эса ҳар бир кўп ухловчи ва кўп еб-ичувчилардир” (Имом Ғаззолий).

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Қалбларингизни очлик ва дағал либос кийишлик билан мунаввар қилинглар. Албатта шайтон инсоннинг қон томирларида юради. Унинг йўлини очлик билан торайтиринглар”.

Яҳё ибн Муъоз ар-Розий айтадилар: “Васваса шайтоннинг уруғидир. Агар унга ер ва сув берилса ўсади, агар бу иккиси топилмаса қуриб кетади. Айтилди: “Ер нимаю, сув нима?”. Айтдилар: “Тўқлик васваса учун ер, уйқу эса у учун сувдир”.

Айтиладики: “Дунёда очликни ихтиёр қилганлар, охиратда тўқ бўладилар. Бу дунёда тўқ бўлган инсонларнинг кўплари охиратда оч бўладилар”.

Имом Ғаззолий раҳимаҳуллоҳ “Иҳёу улумид-дин” китобларида бундай дейдилар: “Тўқ қорин устига овқатланиш мохов касалини келтириб чиқаради”.

Саҳл ибн Абдуллоҳ раҳматуллоҳи алайҳи айтадилар: “Охират талабида юрган киши учун тўқликдан кўра зарарлироқ нарсани билмайман”.

Айтишадики: “Агар Фиръавн оч бўлганда, худоликни даъво қилмаган бўларди”.

Энг асосийси эса, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам. айтганларидек: “Бир банда Аллоҳ йўлида бир кун рўза тутса, ўша кунги рўзаси сабабли Аллоҳ унинг юзини дўзахдан етмиш йиллик масофага узоқ қилади” (Муттафақун алайҳ).

Ёрбек ИСЛОМ

Аллоҳга беадад шукрлар бўлсин, муборак Рамазон ойи­ни барчамиз тинчлик-хотиржамликда ўтказиб келаётирмиз.

“Рамазон” сўзи беш ҳарфдан иборат. Унинг ҳар бир ҳарфига уламолар шундай маъно берганлар: “ро” – “раҳмат”, “мим” – “мағфират”, “зод” – “зимонун лилжаннат” (жаннатга кириш учун кафолат), “алиф” – “аманун минаннар” (дўзахдан омонлик), “нун” – “нурун миналлоҳ” (Аллоҳдан нур) маъноларини англатади. Ушбу фикрни Имом Термизий ривоят қилинган: “Рамазоннинг аввали раҳмат, ўртаси мағфират, охири дўзахдан озодлик кунларидир”, ҳадиси шарифи ҳам қувватлайди. Яъни: “ро” ҳарфи рамазоннинг аввали бўлган раҳмат кунларига, “мим” ўртадаги мағфират кунларига, “зод” ва “алиф” ҳарфлари охиридаги “дўзахдан озод бўлиш” кунларига, “нун” ҳарфи эса бутун рамазоннинг натижасида ҳосил бўладиган нурга далолат қилади.

Бу ойнинг дастлабки ўн куни – “раҳмат” даҳасида рўйи заминга Аллоҳнинг раҳмати ёғилади. Яратганнинг ўзи қодир қилганича рўза тутиб, таровеҳ намозларини адо этамиз.

Иккинчи ўн кунлиги – “мағфират” даҳасида холис ният билан рўза тутган бандаларнинг олдинги қилган гуноҳлари кечирилади, дейилган.

Охирги ўн кунлиги эса “Итқун минан-нийрон”, яна “Қадр даҳаси” ҳам дейилади. Ким Рамазон ойининг рўзасини пок ният билан тутган бўлса, у бандага Аллоҳ ваъда қилган ажр­ларини ато этгай. Рамазон ҳайити куни эса Аллоҳ таоло Рамазон рўзасини тутган, таровеҳ намозларини ўқиган, Қадр кечасини бедор ўтказган бандаларига Ўзи тайёрлаб қўйган мукофотларни кўпайтириб берадиган кундир.

Бу ойда имон-эътиқод билан қилинадиган дуолар мустажоб бўлади. Чунки муборак ойда Аллоҳ таоло бандаларига осмон эшикларини очиб, ҳар бир дуо қилгувчининг дуосини қабул қилади.

Нафс тарбиясида рўза асосий ўрин тутадиган ибодатдир. Рўза нафсни ўз ҳолига қўймай, уни маҳкам жиловлаш деганидир. Унда имон ва эътиқод бир тараф, хоҳиш-истак ва шайтон иккинчи бир тараф бўлиб кураш олиб боради. Жаннатдан қувилганидан бери шайтон инсон зотига қарши аёвсиз курашиши ҳақида Аллоҳ таоло айтади: “У (аламидан) деди: “Қасамёд этаманки, мени янглиштирганинг туфайли Сенинг Тўғри йўлинг (Ислом дини) узра улар (одамларни чалғитиш) учун ўтираман. Сўнгра уларга олдиларидан, ортларидан, ўнг томонларидан ва сўл томонларидан (чалғитиш учун) келаман. (Натижада) уларнинг аксариятини шукр қилувчи ҳолда топмайсан” (Аъроф, 16-17).

Аллоҳ таоло шайтон иғвосини рад этади: “Менинг бандаларим устидан сен учун ҳеч қандай салтанат (ҳукмронлик) йўқдир, илло сенга эргашган гумроҳларнигина (йўлдан оздира олурсан) (Ҳижр, 42).

Шайтон билан инсон ўртасидаги бу курашда рўза муҳим аҳамият касб этади. Зеро, инсон ҳаёти учун зарур бўлган таом ва сув ҳамда шаҳват – кураш майдонларидир. Буларнинг ҳар бирида ўзига яраша куч-қувват бор. Агар инсон у майл қаршисида собит тура олса ва нафсининг иғволарига учмаса, албатта, имтиҳондан ўтади ва Парвардигори ҳузурида улуғ даражага эришади.

Ар-Роҳман – Аллоҳнинг гўзал исмларидан бири. Сурада Аллоҳ таоло инсонларга, жинларга берган беҳисоб неъматлари эслатилган, ўттиз бир марта: “Парвардигорингизнинг қайси бир неъматини инкор этасизлар?!” – деб хитоб қилинган.

Бир куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобаи киромлар олдига чиқиб, Ар-Роҳман сурасини бошидан охиригача ўқиб бердилар. Саҳобалар қироатга қулоқ солиб жим ўтираверишди. Бу ҳолни кўрган Расули акрам соллаллоҳу алайҳи васаллам жинлар қандай жавоб қайтарганини айтдилар. Жинлар билан учрашилган тунда у зот алайҳиссалом Ар-Роҳман сурасини ўқиб берганлар. Ҳар сафар “Парвардигорингизнинг қайси бир неъматини ёлғонга чиқарасизлар?!” ояти ўтилганда, жинлар: “Парвардигоро, Сенинг биронта ҳам неъматингни инкор қилмайсиз. Барча мақтовлар Сенгагина хос!” деб жавоб қайтаришган.

Ҳар нарсанинг зийнати бўлади. Қуръоннинг зийнати – Ар-Роҳман сураси. Бу сурада дунё ва охират неъматлари, ҳурлар васф этилган, уларнинг зеб-зийнатлари ҳақида маълумот берилган.

Ҳазрати Али розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар: “Ҳар бир нарсанинг келичаги бор. Қуръоннинг келинчаги Ар-Роҳман сурасидир” (Имом Байҳақий ривояти).

Фотима розияллоҳу анҳодан ривоят қилинган ҳадисда: “Ҳадид, Воқеа, Ар-Роҳман сураларини ўқийдиган қори осмонлару ер малакутида “Фирдавсда яшовчи” деб чақирилади”, дейилган (Имом Байҳақий ривояти).

Cавол: Рўзадорнинг оғзига ёмғир ёки қор парчаси кирса, рўза бузиладими?

Жавоб: Бисмиллаҳир роҳманир роҳим. Рўзадор кишининг оғзига беихтиёр ёмғир томчилари ёки қор парчалари кириб, томоғидан ўтса, рўзаси бузилади ва қазо рўза тутиши вожиб бўлади.

Бу ҳақда Ҳанафий фиқҳий манбаларимизда бундай дейилади: “Рўзадорнинг томоғига кўз ёшлари, тер томчилари, бурнидан оққан қон, ёмғир ёки қор етса, рўзаси бузилади. Чунки гоҳида оғизни очиб, гоҳида юмиб, томоққа юқорида саналган нарсалар кетишидан сақланиш осон. Агар мазкур нарсаларни билиб туриб ютса, каффарот вожиб бўлади” (“Баҳрур роиқ” китоби).

“Ёмғир ва қор (томоқдан ўтса рўзани бузиши) ҳақида уламолар ихтилоф қилишган, тўғрироғи рўзани бузади. Чунки ундан чодир ёки бошқа бошпана ёрдамида сақланиш мумкин” (“Иноя шарҳул ҳидоя” китоби).

“Ёмғир ва қор рўзадорнинг томоғига кирса, рўзасини бузади. Бу саҳиҳ қавлдир. “Зоҳирия” китобида шундай келган” (“Фатовои ҳиндия” китоби). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази.

 

mercredi, 20 mars 2024 00:00

Қалб қотиб, қорайса

«Динни (охират жазосини) инкор этадиган кимсани кўрганмисиз?! Бас, у етимни жеркийдиган... кимсадир» (Моъун, 1–2).

Етимнинг ҳақини бермай, унга зулм қилиш имонсиз бандаларнинг сифатларидан экани Моъун сурасида баён этилган. Аллоҳ таоло Нисо сурасида бундай огоҳлантиради: «Вояга етган етимларга мол-мулкларини (қайтариб) берингиз, пок нарсани нопок нарсага алмаштирмангиз! Уларнинг молларини ўз молларингизга қўшиб ҳам емангиз! Зеро, бу катта гуноҳдир» (Нисо,2)«Етимларнинг мол-мулкларини зулм йўли билан ейдиган кимсалар, албатта, қоринларида олов еган бўлурлар ва албата, дўзаҳда куйгайлар» (Нисо, 10).

Динимиз етимларга ғамхўрлик қилишни тарғиб қилади. Етимнинг ҳақини адо этишга, унга ота-онадек суянчиқ ва меҳрибон бўлишга чақиради.

Етимни ўз қарамоғига олиб, уни тарбия қилган кишига улуғ ажрлар бор. Саҳл ибн Саъд (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: «Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) айтадилар: “Мен ва етимни ҳимоясига олган жаннатда мана бундаймиз”, деб кўрсаткич ҳамда ўрта бармоқларини бирлаштирдилар» (Имом Бухорий ривояти).

Ибн Баттол айтади: “Бу ҳадисни эшитган ҳар бир мўмин етимлар учун  меҳр-шафқатли ва меҳрибон бўлиши лозимдир. Зеро, шу амали туфайли суюкли Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) билан жаннатда бирга бўлади.

Шайх Абдуллоҳ Носиҳ айтади: “Бола қувноқ ва гўдаклик чоғида унинг отаси вафот этиб, ўзига меҳрибон ва раҳм-шафқатли қўлни тополмаса, тарбияси бузилади ва жиноят кўчасига қадам қўяди”.

Етимларга ғамхўрлик қилишда иккита муҳим фойда бор: бири жамиятда ёмон ахлоқли ёшлар ўсишидан сақлаш, иккинчиси яхши хулқ соҳибларини кўпайтиришдир.

Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: «Расуллуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам)га бир киши ўзининг қалби қотиб, қорайганидан шикоят қилди. Шунда У Зот алайҳиссалом: “Етимларни бошини сила, мискинларга ғамхўрлик қилгин”, дедилар» (Имом Аҳмад ривояти).

Шу ўринда бир масала хусусида тўхталиб ўтиш фойдадан холи эмас. Баъзи ота-оналар борки, улар фарзандлари тарбиясига умуман эътибор беришмайди. Ана шундай кишилар ҳақида Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай марҳамат қилганлар: “Эрнинг ўз оиласини нафақасиз ташлаб, уларни зое қилгани гуноҳкор эканлигига кифоя қилади” (Абу Довуд ривояти). Бошқа бир ҳадисда эса: “Аллоҳ ундай кимсага жаннатни ҳаром қилган”, дейилган (Имом Бухорий ривояти).

Солиҳ мусулмонлар етимларга ғамхўрликда намуна бўлганлар. Зайд ибн Аслам отасидан ривоят қилади: «Мен Умар (розияллоҳу анҳу) билан бозорда юрган эдим. Бир ёш аёл олдимизга келиб: “Ё Амирал мўминин! Менинг эрим ҳалок бўлди. Болаларимни боқишга эса ҳеч вақоим йўқ. Уларнинг ўлиб қолишидан қўрқяпман. Мен Хаффоф ибн Иймо Ғифорийнинг қизиман. Отам Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) билан Ҳудайбияда қатнашган”, деди. Умар (розияллоҳу анҳу): “Сен хафа бўлма”, дедилар ва уйларидаги туяни олиб келиб, унга икки катта идишда дон юклаб ҳалиги аёлга бердилар. Яна унга маълум миқдорда пул ва кийим ҳам тортиқ қилдилар. Шунда бир киши: “Эй Умар! У аёлга кўп нарса бериб юбордингиз”, деди. Умар (розияллоҳу анҳу): “Сенинг ҳолингга вой бўлсин! Унинг отаси Исломга мустаҳкам қўрғон қўйган кишилардан эди”, дедилар» (Имом Бухорий ривояти).

Етим – отаси ўлган ва балоғатган етмаган боладир. Агар бола балоғатга етса, етим ҳисобланмайди. Аммо бола балоғат ёшига етса-да, ақли ноқис бўлса, етим ҳисобланаверади.

Агар етим закот бериладиган шахслар қаторига кирса, фақир ёки мискин бўлса, унга закот бериш мумкин. Зайнаб онамиз (розияллоҳу анҳо) Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)дан: “Эримга ва уйимдаги етимларга садақа (закот) берсам бўладими?” деб сўраганида, Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ижозат берганлар.

Жалолиддин домла ҲАМРОҚУЛОВ

Видеолавҳалар

Top