muslim.uz
Узоқ умр кўриш сири
“Сизлардан яхшиликка даъват этадиган, амри маъруф ва наҳий мункар ишларини олиб борадиган (бир) уммат бўлсин!” (Оли Имрон, 104)
Америкалик олимлар яқинда ажойиб тадқиқот натижаларини эълон қилди. Унда сахийлик ва яхшилик қилишга мойиллик соғлик учун фойдали экани, бу хусусиятларга эга бўлган кишилар бошқаларга нисбатан кўп яшаши айтилган.
Тадқиқот беш йил давомида ўтказилди. Унда 846 киши қатнашди. Иштирокчилар ўзлари қилган яхшиликлар, жумладан, дўстлар, қўни-қўшнилар ёки қариндошларга ёрдам бериш, уловда хизмат кўрсатиш, болаларига қараб туриш ва ҳоказолар ҳақида гапириб беришди. Кузатувлар муҳтожларга ва қийин вазиятда қолганларга кўмаклашганлар парвосиз кишиларга қараганда соғлом ва тетик бўлишини кўрсатди.
АҚШнинг Буффало университети ходими Майкл Пулен сўзларига кўра, ушбу тадқиқот атрофдагиларга ёрдам бериш энг олдин кишининг ўзига фойдали экани, саховат ва меҳр асабийликни йўқотиб, узоқ умр кўришга сабаб бўлиши каби ҳаётий ҳақиқатларни илмий жиҳатдан исботлаб берди.
Албатта, олим Майкл Пулен ҳақ! Аммо, у йигирма биринчи асрга келиб аниқлаган тадқиқот натижасини Аллоҳ таоло ўн беш аср олдин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга нозил қилган Қуръони карим орқали биз бандаларга такрор ва такрор таъкидлаган. Негаки инсон руҳиятининг фели фақатгина яхшилик қилиш ва ёмонликдан тийилиш туфайлигина гўзаллашади, мувозанатда туради. Биз қуйида Аллоҳ таолонинг Каломи Қуръони каримдаги яхшиликка буюрувчи бази оятларни келтириб ўтамиз:
“Ўзингиз учун нимаики яхшилик қилган бўлсангиз, уни (яъни савобини) Аллоҳ ҳузурида топажаксиз. Албатта, Аллоҳ қилаётган амалларингизни кўриб турувчидир”. (Бақара, 110)
“Аллоҳга ибодат қилингиз ва Унга ҳеч нарсани шерик қилмангиз! Ота-оналарга эса яхшилик қилингиз! Шунингдек, қариндошлар, етимлар, мискинлар, қариндош қўшнию бегона қўшни, ёнингиздаги ҳамроҳингиз, йўловчи (мусофир)га ва қўл остингиздаги (қарам)ларга ҳам (яхшилик қилинг)! Албатта, Аллоҳ кибрли ва мақтанчоқ кишиларни севмайди”. (Нисо, 36)
“Шак-шубҳасиз, яхшилар жаннат неъматларидадирлар” (Инфитор, 13)
Аллоҳ таоло айтади: “Тақволи зотларга: “Раббингиз (Ўз Пайғамбарига) нимани нозил қилди?” дейилганида улар: “Яхшиликни”, дейишади. Бу дунёда яхшилик қилганлар учун чиройли мукофот бўлур” (Наҳл, 30).
Хўш, биз кимларни “яхши” деб аташимиз мумкин? Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссаломдан ривоят қилинган ҳадисларда яхшиларнинг бир неча сифатлари баён этилган:
Усмон ибн Аффон (розияллоҳу анҳу) Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилади: “Сизларнинг яхшиларингиз Қуръонни ўрганиб, уни (бошқаларга) ўргатувчиларингиздир” (Имом Бухорий);
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: Мен Абул Қосим соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: “Сизларнинг яхшиларингиз, агар тушунса, ахлоқи гўзал бўлганингиздир”, деганларини эшитганман” (Ибн Ҳиббон “Саҳиҳ”да ривоят қилган);
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Сизларнинг яхшиларингиз аҳли-оиласига яхшилик қилувчиларингиздир ва мен сизларнинг ичингизда аҳлига кўпроқ яхшилик қилувчингиздирман” (Имом Термизий, Ибн Можа);
Пайғамбар алайҳиссалломдан ривоят қилинган ҳадисларда яхшилар яна бундай сифатланишади: “Сизларнинг яхшиларингиз умри узун, амалда чиройли бўлганингиздир” (Имом Аҳмад, Ибн Ҳиббон, Байҳақий); “Сизларнинг яхшиларингиз яхшилигидан умид қилинувчи ва ёмонлигидан омон бўлинувчиларингиздир” (Имом Термизий ва Ибн Ҳиббон).
Яхшиликнинг катта-кичиги, ози-кўпи бўлмайди. Одамларга озор етказмаслик ҳам – яхшилик, етим-мискинларни тўйдириш ҳам – яхшилик, бировга чиройли муомала қилиш ҳам – яхшилик, йўлдаги халал берувчи нарсани олиб ташлаш ҳам – яхшилик. Қуръони каримда яхшиларнинг бир неча сифатлари зикри келган:
“Ана энди ким (ўз молидан закот ва садақотларни) ато этса ва (Аллоҳдан) қўрқса ҳамда гўзал оқибатни (жаннатни) тасдиқ этса, Биз уни осон йўлга муяссар этурмиз” (Вал-лайл, 5-7).
“Албатта иймон келтирган ва яхши амаллар қилган зотлар – ана ўшалар яралмиш жонзотларнинг энг яхшисидирлар. Уларнинг Парвардигорлари ҳузуридаги мукофоти – остидан анҳорлар оқиб турувчи мангу жаннатлардир, улар ўша ерда абадий қолишади” (Баййина, 7-8).
Абу Зарр Ғифорийдан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам менга: “Яхшиликлардан бирортасини паст санамагин, агар у биродарингга очиқ юз билан қараш бўлса ҳам”, деганлар (Имом Муслим). Фахри коинот соллаллоҳу алайҳи ва саллам яна бундай марҳамат қилганлар: “Эй муслималар, бир аёл бошқасига қўйнинг туёғини беришдаги яхшиликни ҳам паст санамасин”, деганлар (Имом Бухорий ва Муслим). Яна бир ҳадиси шарифда “Ҳар бир яхшилик садақадир”, дейилган (Имом Бухорий).
Ҳасан Басрийдан “Яхши инсон ким?” деб сўрашганида бундай жавоб берган: Тўрт нарса кишининг яхши эканига даолат қилади:
- тилининг ростгўйлиги,
- дўстларининг хато-камчиликларини кечириши,
- замона аҳлининг таниқли олим кишисига саҳоват кўрсатиши,
- таниш ва қўшниларга озор беришдан тийилиши.
Азизлар, ҳар ерда, ҳар кишига, ҳамиша яхшилик қилишга шошилайлик.
Саидаброр Умаров
Нишонга урилган гаплар: “Агар оғриқни ҳис қилсанг, демак, тириксан. Агар бошқаларнинг оғриқларини ҳам ҳис қилсанг, демак, инсонсан”
Қуйида келтириладиган фикрлар, ҳикматлар ижтимоий тармоқлардаги турли саҳифалардан олиб таржима қилинган. Бундан ташқари саҳобаи киромлар, улуғ олимлар, Яқин Шарқ, Осиё, Европа ва Америка мутафаккирларининг бир қатор фикрлари ҳам берилган.
*****
Агар сенга нисбатан ҳасад қилувчи одам бўлмаса, демак, сен муваффақиятсиз киши экансан.
Муҳаммад Шаъровий раҳимаҳуллоҳ
*****
Бошқаларнинг оғизларини беркитолмасанг, унда ўзингнинг қулоқларингни беркит!
“Фикр дурдоналари”
*****
Агар улар девор устида кетаётган чумолини кўриб қолсалар, у йўлини ўзгартириши учун ўша ерга бармоқларини қўйиб турадилар. Ана шундай кимсалардан сени ўз ҳолингга қўйишларини кутяпсанми?
“Тарих муҳрлаган сўзлар”
*****
Қурол қўрқоқларининг қўлида, мол-пул ўғриларининг қўлида, қалам-ручка мунофиқларининг қўлида бўладиган халқда яхшилик йўқ.
“Тарих муҳрлаган сўзлар”
*****
Бир киши ўзининг кўриниши, кийимларининг бежиримлиги билан мақтанди. Шунда Суқрот: “Гапирчи, шунда қандайлигингни биламан” деди.
“Тарих муҳрлаган сўзлар”
*****
Яхшилик қил! Куни келиб қилган яхшилигинг сенга ўзинг кутмаган томондан қайтади.
“Тарих муҳрлаган сўзлар”
*****
Вафо – олдингда қилинаётган иш билан эмас, балки ортингдан нималар содир бўлиши билан ўлчанади.
“Тарих муҳрлаган сўзлар”
*****
Агар оғриқни ҳис қилсанг, демак, тириксан. Агар бошқаларнинг ҳам оғриқларини ҳис қилсанг, демак, инсонсан.
“Тарих муҳрлаган сўзлар”
Интернет материалларидан тўплаб, таржима қилувчи
Нозимжон Иминжонов
15.02.2019 й. Ижтимоий тармоқлардан фойдаланиш одоби
بسم الله الرحمن الرحيم
اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الْكَرِيمِ الَّذِى حَثَّ عِبَادَهُ عَلَى التَّحَلِّي بِالآدَابِ، وَوَعَدَهُم عَلَى ذَلِكَ جَزِيلَ الثَّوَابِ وَحُسْنَ الْمَآبِ، وَالصَّلَاةُ وَالسَّلامُ عَلَى مُحَمَّدٍ الَّذِي هُوَ سَيِّدُ أُولِي الْأَلبَابِ وَعَلَى آلِهِ وَأَصْحَابِهِ الطَّاهِرِينَ وَمَنْ تَبِعَهُمْ بِإِحْسَان.
ИЖТИМОИЙ ТАРМОҚЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ ОДОБИ
Муҳтарам жамоат! Инсонийлик жамияти ҳеч қачон бир жойда тўхтаб турмайди, доимий равишда ривожланиш ва ўзгаришда бўлади. Йигирманчи асрнинг энг катта кашфиётларидан бири бу – халқаро тармоқ, яъни интернет бўлди, десак хато бўлмайди. Бу тармоқ қисқа йилларда телевидение, радио, газета ва журналларни орқада қолдирди. Дунё бўйича сон-саноқсиз одамлар интернет хизматларидан фойдаланадилар, ахборот алмашадилар, турли масалаларни ҳал қиладилар.
Интернет пайдо бўлгандан бери баъзилар уни ижобий баҳолашса, баъзилар салбий томонларини гапиради. Бу мавзудаги мақбул қараш шуки, интернет ҳам телевизор, радио каби бир восита. Уни яхшиликка ишлатсак яхши, ёмонликка ишлатсак ёмон нарсага айланади. Бу ердаги энг муҳим омил – инсон омилидир. Чунки инсон бир пайтнинг ўзида яхши маълумот ҳам, ёмон маълумот ҳам тарқатиши мумкин. Унинг муқобилида бошқа бир инсон яхши ёки ёмон маълумотни қабул қилиб олиши мумкин. Демак, бизнинг энг муҳим вазифамиз, интернетдан ёмон мақсадда фойдаланаётган инсонларга, айниқса ёш авлодга тўғри йўлни кўрсатиш, зарарли оқибатлардан огоҳлантиришдир. Бошқа томондан эса ижтимоий тармоқларда миллий-диний қадриятларимизга зид нарсаларни тарғиб қилаётган шахслар таъсирига тушмаслик йўлларини ўргатишдир. Зеро, Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:
وَذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ
яъни: “Эслатинг! Зеро, эслатма мўминларга манфаат етказур” (Зориёт сураси, 55-оят).
Қуйида динимиз таълимотларига уйғун ҳолда интернетдан фойдаланиш одобларини санаб ўтамиз:
- Ниятни яхши қилиш;
Яхши ният – динимиздаги энг гўзал асослардан биридир. Ҳатто, бир қараганда дунё иши бўлиб кўринган ишлар ҳам яхши ният билан ибодатга айланади. Худди шундай интернетдан фойдаланишда ҳам динимиз қоидаларига мувофиқ иш қилишни ният қилган киши, иши битиши билан бирга савобга ҳам эга бўлади. Пайғамбаримиз машҳур ҳадисда шундай дейдилар:
إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ
яъни: “Албатта, амаллар ниятларга боғлиқдир...” (Имом Бухорий ривояти).
- Интернетга киришдан аввал умрнинг қадрини ёдга олиш;
Ҳадиси шарифда умрнинг қадри ҳақида шундай марҳамат қилинади:
لَا تَزُولُ قَدَمَا ابْنِ آدَمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنْ عِنْدِ رَبِّهِ حَتَّى يُسْأَلَ عَنْ خَمْسٍ: عَنْ عُمْرِهِ فِيمَا أَفْنَاهُ وَعَنْ شَبَابِهِ فِيمَا أَبْلَاهُ وَعَنْ مَالِهِ مِنْ أَيْنَ اكْتَسَبَهُ وَفِيمَا أَنْفَقَهُ وَمَاذَا عَمِلَ فِيمَا عَلِمَ (رواه الإمام الترمذي)
яъни: “Қиёмат куни беш нарса ҳақида сўралмагунича Одам боласининг қадами Парвардигори ҳузуридан силжимайди: умрини қандай ўтказгани, ёшлигида қандай ишлар қилгани, бойликни қаердан топиб, қаерга сарфлагани ва билган нарсаларига қай даражада амал қилгани (сўралади)” (Имом Термизий ривояти).
- Интернетдан олинадиган ва тарқатиладиган барча маълумотлар шариатимиз рухсат берган нарсалар бўлиши керак;
Интернет хилват жой бўлганидан, одамлар орасида қилмайдиган ишларимизни, ёлғиз қолганда ҳам ўзимизга раво кўрмаслигимиз керак. Аллоҳ таоло бизни доим кузатиб турганини ҳис қилишимиз катта даражадир. Аллоҳ таоло Қуръони каримда марҳамат қилади:
يَعْلَمُ خَائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَمَا تُخْفِي الصُّدُورُ
яъни: “(Аллоҳ) кўзларнинг хиёнатини (қараш ман этилган нарсага ўғринча кўз ташлашини) ҳам, диллар яширадиган нарсаларни (ёмон ниятларни) ҳам билур”(Ғофир сураси, 19-оят).
- Болалар интернетдан фойдаланганда уларни ҳеч ҳам қаровсиз қолдирмаслигимиз керак;
Инсоннинг дўсту ёрлари унга катта таъсир ўтказади. Интернетда болаларимиз ким билан мулоқот қилмоқда, кимлар билан дўстлашмоқда – бу ниҳоятда муҳим. Чунки ҳадиси шарифда шундай марҳамат қилинади:
اِنَّمَا مَثَلُ الجَلِيسِ الصَّالِحِ وَالجَلِيسِ السَّوْءِ كَحَامِلِ الْمِسْكِ وَنَافِخِ الْكِيرِ فَحَامِلُ الْمِسْكِ اِمَّا اَنْ يُحْذِيَكَ وَاِمَّا اَنْ تَبْتَاعَ مِنْهُ وَاِمَّا اَنْ تَجِدَ مِنْهُ رِيحًا طَيِّبَةً وَنَافِخُ الْكِيرِ اِمَّا اَنْ يُحْرِقَ ثِيَابَكَ وَاِمَّا اَنْ تَجِدَ رِيحًا خَبِيثَةً "
яъни: “Яхши ҳамроҳ ва ёмон ҳамроҳнинг мисоли атир сотувчи ва темирга дам урувчи кабидир. Атир сотувчи ё сенга хушбўйлик суртиб қўяди ё ундан хушбўйлик сотиб оласан ё ундан келаётган хушбўй ҳиддан баҳра оласан. Темирга дам урувчи эса ё кийимингни бир четини куйдириб қўйиши мумкин ё ундан келаётган қўланса ҳид димоғингни ачитади” (Имом Муслим ривояти)
Ҳурматли азизлар! Юқорида инсон бир ўзи интернетдан фойдаланиши ҳақида гапирдик. Бундан ҳам муҳимроқ яна бир фаолият бор, яъни икки ва ундан ортиқ кишилар орасидаги виртуал алоқалар. Бунга чат, форум, фейсбук, телеграм, инстаграм ва твиттерларни мисол қилиш мумкин. Бугунги кунда мана шу соҳада ўзимизни тўғирлаш, хато-камчиликларимизни ислоҳ қилишга жуда-жуда муҳтож бўлиб турибмиз. Чунки аксарият жамият, дин, оила ва шахсиятга таҳдидлар мана шу йўлдан келмоқда. Қуйида бу йўналишда ҳам энг муҳим одобларга тўхталамиз:
- Интернетдаги ўзаро алоқаларда ҳам динимиздаги умумий қоидаларга риоя қилиш, ман қилинган ишлардан қайтиш асос бўлиши керак;
Бошқача айтганда ижтимоий тармоқлар ғийбатчилар “жавлон” урадиган майдон бўлиб қолмаслиги керак. Бу соҳада ҳам намунали бир инсон сифатида фаолият юритиш лозим бўладики, эрта қиёматда пушаймон бўлиб қолмайлик.
- Интернетдаги ўзаро алоқаларда мусулмон киши ўзига тақво, яхши гумон, бағрикенглик ва чиройли хулқни лозим тутиши керак;
Тақво, яхшилик ва ҳусни хулқ ҳақида ҳадиси шарифда шундай дейилади:
اتَّقِ اللَّهَ حَيْثُما كُنْتَ، وَأَتْبِعِ السَّيِّئَةَ الْحَسَنَة تَمْحُهَا، وَخَالِقِ النَّاسَ بِخُلُقٍ حَسَنٍ "
яъни: “Қаерда бўлсанг ҳам Аллоҳдан қўрққин, ёмонликка яхшиликни эргаштирки, ёмонликни ювиб кетади, одамларга чиройли хулқ билан муомала қил” (Имом Термизий ривояти)
Афсуски, ижтимоий тармоқларда мусулмонлар бир-бирини ҳақорат қилиши, туҳмат, ҳаттоки бўҳтон қилиши, обрўйига путур етказиши, ғийбат қилиши, ўзининг она юрти ва жамиятда фитна уруғларини сочиши кузатилиб турибди. Энг ёмони бундай кишиларда холислик топилмаяпти. Улар баъзи пайтларда “тирноқ ичидан кир қидириш”га тушмоқдалар. Лекин кўз ўнгларида турган яхши ишлар, ислоҳотлар ва ўзгаришларни кўришмаяпти. Гоҳида ўзлари нима исташаётганини ҳам англамай қолишмоқда.
- Интернет орқали ўзга жинс вакиллари билан алоқа қилишда номаҳрамлик масаласига жуда эҳтиёт бўлиш керак;
Мана шу масалага бепарво бўлиш, кўп муаммоларга сабаб бўлмоқда. Эркакка келган хатлар хотиннинг қўлига тушиб, оилага путур етмоқда, ёки эр хотиннинг бегона эркаклар билан ёзишмаларини топиб олиб, талоқ қўймоқда. Ҳали оила қурмаган ёшлар орасида ҳам ижтимоий тармоқларда турли ношаръий алоқалар, ҳаёсизлик, зинонинг виртуал кўринишлари кузатилмоқдаки, бу биз учун огоҳлантирувчи “қўнғироқ” бўлиши керак. Тўғри, шариат қоидаларига амал қилиб, беғараз мақсадлар билан, зарурат миқдорича бирор маълумот олиш, сўраб ўрганиш мумкин. Лекин ўзаро “электрон муҳаббат” алоқаларини ўрнатиш ҳаром ҳисобланади.
- Интернет орқали ўзаро алоқада ёлғон, уйдирма хабарлар, сурат, аудио ва видео маҳсулотларини тарқатмаслик талаб қилинади.
Бу ишни турли мақсадларда қилиниши мумкин. Кимдир мақсадига етиш учун, кимдир шов-шув кўтариш, кимдир одамларнинг устидан кулиш учун қилади. Баъзилар диний маънодаги ёлғон хабар тарқатадилар (яқинда Қуёшдан “эртага жавоб берасиз”, деган овоз келмоқда деб маълумот тарқатишди) ва бу билан динга ёрдам бермоқчи бўладилар. Аслида динимиз ундай “ёрдамлар”га муҳтож эмас ва ёлғон хабарлар тарқатиш динимизда қаттиқ қораланади.
Ҳурматли жамоат! Бугунги куннинг талаби – интернетнинг ижобий жиҳатларидан фойдаланиб, дунё-охиратимизни обод қиладиган, халқимизга манфаат келтирадиган ишларни қилишдир. Ҳар бир мусулмон ҳаётда қандай умуминсоний ва диний қоидаларга амал қилиши лозим бўлса, интернетдан фойдаланишда ёки ўзаро алоқада ҳам шу асосларга риоя қилиши шарт. Акс ҳолда, турли ноқулайликлар ва гуноҳ ишларга аралашиб қолинади. Демак, яқинларимиз, айниқса ёшларни ижтимоий тармоқнинг салбий жиҳатлари ва оқибатларидан ҳимоя қилиш, доимий тушунтириш ишларини олиб бориш ҳар биримизнинг бурчимиздир.
Аллоҳ таоло барчамизни тўғри йўлида собитқадам қилсин! Омин.
ИЛОВА: Фолбинлик ва унинг зарарлари ҳақида
Ҳурматли жамоат! Бугунги кунимизда жамиятдаги тинчлик-фаровонлик ва оилаларнинг тотувлигига салбий таъсир кўрсатаётган омиллардан бири фолбинликдир. Фолбин – ғайбни билишни даъво қилувчи, асосан сеҳр-жоду билан шуғулланувчи кимса. Динимизда ғайб илми, яъни, келажакда нима ишлар бўлишини Аллоҳ таолодан ўзга ҳеч ким билмаслиги Қуръони карим оятлари ва ҳадиси шарифларда қатъий таъкидланади. Қуръони каримнинг Жин сураси 26-27-оятларида шундай дейилади: “(У) ғайбни билувчидир. Бас, Ўз ғайбидан бирор кимсани хабардор қилмас. Фақат Ўзи рози бўлган (танлаган) пайғамбарнигина (икки дунёнинг баъзи сирларидан огоҳ этар)”.
Демак, фолбинларнинг ғайбни билиш даъвоси ёлғон бўлиб, улар бирор қайғу ёки ташвиш сабабли руҳий тушкунликка тушган, мол-дунё, ҳасадга жуда ружу қўйганларни лақиллатиш билан шуғулланади. Фолбинлар жамият ичига турли шубҳа ва гумонларни сочадилар. Бир одамнинг иши юришмаслигига қўшнилардан бири сабабчи деб кўрсатилади ва натижада барча қўшнилар гумондор бўлиб қолади.
Уларнинг сеҳр-жоду, иссиқ-совуқ билан шуғулланишига келсак, динимизда сеҳр билан шуғулланишнинг ҳукми куфр ҳисобланади ва бунинг далили ояти каримада мавжуд. Аллоҳ таоло Бақара сурасининг 102-оятида: “Сулаймон кофир бўлмади, лекин одамларга сеҳр (жоду)ни ҳамда Бобилдаги Ҳорут ва Морут номли фаришталарга туширилган нарсаларни ўргатадиган шайтонлар кофир бўлдилар”, деб огоҳлантирган.
Шу ўринда бир мулоҳаза пайдо бўлади. Фолбинлар, сеҳр-жоду қилувчиларнинг “тегирмонига сув қуяётган”, уларнинг “ошиғини олчи” қилаётганлар ким ўзи? Қатъий айтишимиз мумкин, улар ҳеч ҳам бегоналар эмас, кимнингдир онаси, ё опаси, ё хотини, ё қўшниси, хуллас ёр-биродари. Ана кимларга тушунтириш ишларини олиб боришимиз керак! Яқинларимизга фолбинлар бахт саодат, бойлик ёки муҳаббат ато эта олмаслиги, аксинча уларнинг ўзи шу нарсаларга муҳтож эканини қайта-қайта эслатишимиз керак. Аксарият фолбинлар оиладан тинчимаган, иқтисоддан қийналган ва руҳий носоғлом бўлишади, энди уларнинг олдига ўзида йўқ нарсани сўраб бориш ақлга тўғри келадими?!
Халқимизда: “Ўтган ишга саловат”, деган гап бор. Ҳозиргача фолбинга қатнаган бўлсак, энди тўхтайлик, билиб-билмай, насф васвасаси билан фолбинлик қилиб кун кўраётган юртдошларимиз ҳам тавба-тазарру йўлига ўтишиб, ҳалол касб қилсинлар, жамиятга фойдали бир инсон бўлиб, элу-халқни дуосини олишсин, шояд ўтган гуноҳларга каффорат бўлса!
Аллоҳ таоло барчамизга инсоф-тавфиқ, рушду-ҳидоят берсин!
ИЛОВА: “Вақф” хайрия жамоат фондининг охирги ҳафтада амалга оширган ишлари ҳақида
“Вақф” хайрия жамоат фонди томонидан 2019 йил 3 февраль куни Фарғона шаҳрида “Меҳр-мурувват карвони” ҳамда “Сиз бизга кераксиз” хайрия тадбирлари ўтказилди. Ушбу тадбирларда 90 нафар ижтимоий ҳимояга муҳтож, имконияти чекланган ва боқувчисини йўқотган шахсларга озиқ-овқат маҳсулотлари, 10 нафар ногиронлиги бор шахсларга ногиронлик аравачалари, 600 нафар гапиришида ва эшитишида нуқсони бор имконияти чекланган шахсларга хайриялар қилинди. Мазкур тадбирларда жами 121 579 450 (бир юз йигирма бир миллион беш юз етмиш тўққиз минг тўрт юз эллик) сўмлик товар ва моддий бойликлар хайрия сифатида тақдим қилинди.
Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилган:
مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا كَثِيرَةً وَاللَّهُ يَقْبِضُ وَيَبْسُطُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ
яъни: “Аллоҳга “чиройли қарз” берадиган (Унинг йўлида ўз бойлигидан сарфлайдиган) киши бормики, унга бир неча баробар кўп қилиб қайтарса? Ҳолбуки, Аллоҳ (ризқни) танг ҳам, кенг ҳам қилур ва (сизлар) Унинг ҳузурига, албатта, қайтарилажаксизлар” (Бақара сураси, 245-оят ).
Муҳтарам имом-домла! Келгуси жума маърузаси “ИЖТИМОИЙ ҲИМОЯГА МУҲТОЖЛАРГА ҒАМХЎРЛИК” ҳақида бўлади. Жамоатга эълон қилишингизни сўраймиз.
Заковатли олим
Иёс ибн Муовия раҳимаҳуллоҳ катта олим, фақиҳ, шу билан бирга заковатли тобеинлардан эдилар. Бир куни халифа у кишига одам юбориб, ҳузурига чақиртирди. У олим келгач, раҳбар у зотга: “Мен сизнинг қозилик мансабини эгаллашингизни истайман” деди. Улуғ фақиҳ бу мансабни эгаллашдан бош тортдилар ва: “Мен қозиликка муносиб эмасман” дедилар. Бу жавобдан раҳбарнинг аччиғи келиб, у кишига: “Ёлғон гапиряпсиз” деди. Буюк тобеин дарҳол: “Сиз бу гапингиз билан менинг қозиликка муносиб эмаслигимни исботладингиз” дедилар. Раҳбар ҳайрон бўлиб: “Қандай қилиб?” деди. Шунда улуғ фақиҳ: “Агар мен, сиз айтганингиздек, ёлғончи бўлсам, демак, мен (ёлғончи ҳолимда) қозиликка лойиқмасман. Агар ростгўй бўлсам, у ҳолда қозиликка муносиб эмаслигимни сизга айтиб ўтдим” дедилар.
Ҳа, ўтган алломалар ана шундай фаросат ва заковат соҳиби эдилар. Улар қозиликнинг нақадар масъулиятли иш эканини англаганлари, одамларнинг ўртасида нотўғри ҳукм чиқариб қўйишнинг гуноҳи, жавоби оғирлигини билганлари учун ўзларини четга олишган.
Интернет маълумотлари асосида
Нозимжон Иминжонов тайёрлади
Жарир ибн Абдуллоҳ
Тўлиқ исми: Жарир ибн Абдуллоҳ ибн Жобир ибн Молик ибн Наср ибн Саълаба, Абу Амр – Абу Абдуллоҳ ҳам дейилган – Бажалий. Яман қабилаларнинг бири Бажийла (ҳозир эса Бани Молик қабиласи дейилади) қабиласига мансуб буюк саҳоба. Туғилган санаси маълум эмас.
Сийрати: Жарир узун бўйли, гўзал суратли бўлган. У шоир ва хатиб ҳам бўлган. Унинг жуссаси ўта катта бўлган. Бунинг далили қуйидаги ривоятда айтилган: “Суфён бундай деган: “Менга Жарир ибн Абдуллоҳнинг ўғли Жарирнинг ковушини узунлиги бир зироъ (48-50 см) бўлганини айтган”. Жуссаси катталиги учун у отга ўрнашмаганида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга шикоят қилган. Шунда У зот унинг ҳақига сабот тилаб яъни отга ўрнашадиган бўлишини сўраб дуо қилганлар: Жарир ибн Абдуллоҳнинг ўзидан ривоят қилинади: “Мен: “Эй Аллоҳнинг Расули! Мен отга ўрнашмайдиган бир одамман”, дедим. Шунда У зот муборак қўлларини юзимга қўйдилар – Яҳё ал-Қаттоннинг ривоятида “Шунда У зот муборак қўлларини кўксимга қўйдилар – да “Аллоҳим уни ҳар жойда ва ҳар доим собитқадам айлагин ва тўғри йўлни топган йўлбошчи қилгин”, деб дуо қилдилар...”.
Фарзандлари: Амр – бу зот Абу Зуръа ибн Амр ибн Жарир ибн Абдуллоҳ Бажалий номи билан машҳур, саҳиҳ ҳадис китобларда 220 дан зиёд ривоят қилган ҳадислари келтирилган муҳаддиснинг отасидир. Башир, Холид, Зиёд, Муҳаммад, Абдуллоҳ ва Язид, Мунзир, Убайдуллоҳ, Иброҳим...
Набиралари: Абу Зуръа ибн Амр ибн Жарир ибн Абдуллоҳ Бажалий, Иброҳим ибн Абдуллоҳ ибн Жарир ибн Абдуллоҳ Бажалий, Жарир ибн Язид ибн Жарир ибн Абдуллоҳ Бажалий(айнан шу набираси 126-ҳижрий санада Басра волий-ҳокими этиб тайинланган. Саҳиҳ ҳадис китобларда ундан олтита ҳадис ривоят қилинган. Ҳадис ровийлари табақалари таснифига кўра бу зот тобеинларнинг катталари қаторида саналади).
Кимлардан ҳадис ривоят қилган? Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳамда Умар ва Муовия (разияллоҳу анҳум)лардан ҳадис ривоят қилган.
Ундан кимлар ривоят қилган? Ундан фарзандлари Мунзир, Убайдуллоҳ, Иброҳим, набираси Абу Зуръра ибн Амр ибн Жарир, улардан ташқари Шаъбий, Қайс ибн Ҳозим, Ҳумом ибн Ҳорис, Абу Воил ва бошқалар ҳадис ривоят қилган.
Қачон мусулмон бўлган? Унинг қайси вақтда мусулмон бўлгани ҳақида турли фикрлар бор: Имом Ибн Касир “Ал-Бидоя ван-ниҳоя”да бу ҳақда бундай деган: “У “Моида” сураси нозил бўлгандан сўнг, ҳижратнинг ўнинчи йили, рамазон ойида мусулмон бўлган... Имом Ибн Ҳажар Имом Шаъбийдан “Унинг мусулмон бўлган вақти ҳижрий ўнинчи йилдан илгарироққа тўғри келади”, деган ривоятни нақл қилган. У билан бирга қавмидан эллик киши ҳам келиб, барчалари биргаликда иймон келтирганлар.
Абу Умар: “У Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам вафот этган йили мусулмон бўлган”, деган. Жарир ибн Абдуллоҳнинг ўзлари эса: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг вафот этишларидан қирқ кун илгари ислом динини қабул қилганман”, деган.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг у ҳақидаги сўзлари:
Имом Ибн Касир “Ал-Бидоя ван-ниҳоя”да: “У Мадинага келганида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам саҳобаларга хутба-мавъиза қилиб турган эдилар. Узотга нимадир маълум бўлдию, тўсатдан мавъизаларининг орасида: “Мана бу дара томондан сизнинг ҳузурингизга яманликларнинг энг яхши кишиларидан бири келади. Унинг юзида фаришта сиймоси бор, яъни юзи фариштадек гўзалдир”, деган эдилар.
Муғира ибн Шиблдан ривоят қилинади: “Жарирнинг ўзи бундай деган: “Мадинага яқинлашганимда уловимни чўктиридим, жомадонимнинг оғзини ечдим ва (меҳмонбоп)кийимимни кийдим. Масжидга кирсам, (Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам) хутба-мавъиза қилаётган эканлар. Негадир одамлар менга тикилиб қараб қолдилар. Шунда ёнимда ўтирган кишига: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам мен ҳақимда бирор нарса айтдиларми?”, дедим. У бундай жавоб берди: “Ҳа, сени гўзал сўзлар ила ёдга олдилар: хутба-мавъиза қилиб турган эдилар. У зотга нимадир маълум бўлдию, тўсатдан: “Мана бу дара томондан сизнинг ҳузурингизга яманликларнинг энг яхши кишиларидан бири келади. Унинг юзида фаришта сиймоси бор яъни юзи фариштадек гўзалдир”, дедилар”. Бу воқеани тинглаб, беихтиёр Аллоҳга ҳамд айтдим”. Имом Аҳмад ривояти.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг тарбияларини унга таъсири:
Жарир ибн Абдуллоҳнинг ўзлари айтади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан номаҳрам аёлга беихтиёр кўз тушиб қолишининг ҳукми ҳақида сўраган эдим, У зот менга кўзимни бошқа томонга буришимни буюрдилар".
Яна у зот айтади: “Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга намозни тўлиқ ўқишга, закот беришга ҳамда барча мусулмонларга хайрихоҳ бўлишга байъат яъни сўз бериб, ваъда қилганман”. Имом Бухорий ривояти.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг унга юксак эътиборлари:
Ривоят қилинишича Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам у билан бирга ўтирганларида ридоларини унинг остига тўшаган ва: “Агар сизнинг ҳузурингизга бир қавмнинг улуғ ва ҳурматли кишиси келса, унга иззат-икром кўрсатинглар!”, деган эканлар.
Имом Аҳмад бундай деганлар: “Бизга Муҳаммад ибн Убайд, унга Исмоил, унга эса Қайс Жарирдан ривоят қилган. Жарир: “Мусулмон бўлганимдан буён Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳузурларига қачон кирмоқчи бўлсам ҳам, У зот бирор марта мени тўсмаган яъни изн бермаган ҳоллари бирор марта ҳам бўлмаган. Ва мени қачон кўрган бўлсалар, юзимга табассум қилганлар”, деган.
Унинг сўзининг бошқаларга таъсир даражаси:
Жарир ибн Абдуллоҳ Бажалий Зил Килоъ Ҳимярий ва Зи Амрларнинг олдига Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг элчиси сифатида уларни исломга чорлагани борди. Унинг чақириғи сабаб улар мусулмон бўлдилар. Жарир уларнинг ҳузурларида эканида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам вафот этганлар.
Саҳобаларнинг у ҳақидаги мақтовлари:
Жарир ибн Абдуллоҳ ўта чиройли киши бўлгани учун Умар разияллоҳу анҳу: “Жарир бу умматнинг Юусуфидир”, деганлар.
Ҳазрат Али разияллоҳу анҳу эса: “Жарир бизга аҳли байт(ўз оила-аъзоларимиздек)дир”, деганлар.
Бир шоир эса бундай деган:
Жарир бўлмаса гар, ҳалок эди Бажила,
У зўр йигитдир бироқ, улар ёмон қабила!
Илмий даражаси:
У кучли заковат эгаси, буюк муҳаддис, ўз дини ишларининг билимдони, Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам дан бир неча ҳадислар ривоят қилган. Шуниндек, олимлар уни кўзга кўринган фатво айтувчи саҳобалар қаторида санагаганлар.
Ундан нечта ҳадис ривоят қилинган?
“Тўққиз саҳиҳ ҳадис китоб” номини олган ҳадис китобларида ундан 300 дан зиёд ҳадис ривоят қилинган.
Унинг ўта ҳассос ва нозиктаъблиги:
Умар разияллоҳу анҳу ривоят қилинишича, бир куни Умарнинг ўзи одамларга имом бўлиб, бомдод намозини ўқиб берди. Шу аснода ортидаги бир кишининг таҳорати бузилганини эшитиб қолди. Намозни тамомлагач: “Таҳорати бузилган киши таҳорат қилиб, намозини қайта ўқиб олсин”, деди. Лекин ҳеч бир киши ўрнидан турмади. Шунда Жарир ибн Абдуллоҳ Бажалий: “Эй мўминлар амири! Ҳаммамиз биргаликда таҳорат қилиб, намозни қайта ўқисак нима дейсиз?”, деди. Умар бу фикрни маъқуллади ва унга: “Сен жоҳилият даврида ҳам доно киши эдинг. Исломда эса фақиҳсан”, деди ва барчалари туриб, таҳорат қилиб, намозни қайта ўқидилар".
Унинг баъзи ҳикматли сўзларидан намуна:
Алдов ва чиркин сўзларни сўзлашдан соқовлик яхшироқдир.
Унинг ўз қавмига муҳаббати:
Жарир ўз қавми Бажила (Бани Молик)ни жуда яхши кўрар эди. У Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга қавмини яхши кўриши ҳақида айтиб, У зотдан уларнинг ҳақларига кўп дуолар олар эди. Ҳатто У зотдан “Албатта, сен араб қабилалари орасида ўзингни тарқоқ қавмингни бирлаштирасан”, деган ваъда-башорат ҳам олган эди. Ҳазрат Умарнинг даврида худди шундай бўлди ҳам: тарқоқ қабиласини бирлаштиришнинг уддасидан чиқа олди.
У зотнинг фитна вақтида тутган йўли:
Жарир ибн Абдуллоҳ Куфа шаҳрида яшаб, у ерда ўзига бир ҳовли қурган. Сўнг Усмон(разияллоҳу анҳу уни Ҳамазонга волий-ҳоким этиб тайинлаган. У бу вазифасида Али разияллоҳу анҳунинг халифалигининг сўнги йилларига қадар хизмат қилган. Сўнг Али разияллоҳу анҳу уни ҳузурига чорлаб, Муовияни Халифа Алига итоат этишга даъват қилиш учун элчи қилиб юборган. Музокараларнинг фойдаси бўлмагач, Жарир Али ва Муовия орасидаги фитнадан ўзини четга олган ва оила-аъзоларини олиб, Фурот дарёси бўйидаги Қирқисия шаҳрига кўчиб кетиб, то вафот этгунга қадар у ерда яшаган.
Вафоти:
У зот ҳижрий 51-йилда (54-йил ҳам дейилган) Фурот дарёри бўйида, Дайризур шаҳри яқинидаги Қирқисия шаҳрида вафот этган.
“Ҳадис ва ислом тарихи фанлари” кафедраси мудири
Баҳодир Баҳромжон ўғли