Инсон ўзи орзу қилган ҳақиқий саодатга эришиш учун интилиб яшайди. Лекин ҳақиқий саодат ҳақида ҳар кимнинг ўз тушунчаси бор.

Кимдир ҳақиқий бахтни мол-дунёга эришиш деб билади. Умрини мол-дунё жамлаш учун елиб-югуриб ўтказиб юборади. Мол-дунё “бир лаҳзалик саодат” эканлигидан, унинг абадий эмаслигидан хабари йўқ. Қуръони Каримда қиёмат куни бандалар ҳисоб қилиниши ҳақида ҳамда номаи аъмоли чап томондан берилган банданинг қуйидагича ҳасрат чекиши зикр қилинади:

مَا أَغْنَى عَنِّي مَالِيَهْ 

هَلَكَ عَنِّي سُلْطَانِيَهْ 

Менга мол–мулк ҳам асқотмади. Салтанатим ҳам ҳалок бўлиб кетди (Ҳоққа сураси 28-29-оятлар).

Кимдир ҳақиқий бахтни ҳамма ҳавас қиладиган, эътиборли мансабга эришиш деб билади. Ўша мақсадига етишиш учун барча чора–тадбирлар, восита–ю сабабларни ишга солади. Яна кимдир уни сиҳат-саломатлик деб билса, бошқалар уни тинч-омонликда ҳаёт кечириш деб тушунади. Айрим инсонлар эса, ҳақиқий бахт–саодат бу Аллоҳга иймон келтириш ва Унга итоат этиш, охиратда Унинг жаннатига ноил бўлиш деб биладилар.

Инсонларнинг бахт ҳақидаги тушунчаларининг турли хил бўлишининг сабаби, ўзларида ўша нарсанинг бўлмаслиги ёки уни йўқотганликларидир.

Масалан,  мол–дунёсини йўқотган киши ҳақиқий бахтни мол–дунёда деб билади.

Бир муддат иш топа олмай сарсон бўлган киши, ўзи истаган фаолиятга киришгач, ўзини бахтиёр ҳис қилади.

Узоқ вақт шифтга термулиб хасталикни бошдан кечирган бемор учун тани жонининг соғ бўлишидан катта бахт йўқ.

Демак, бирор нарсани йўқотган киши унга эга бўлгандагина ҳақиқий саодатни ҳис қилар экан.

Аслида, қалбида ҳотиржамликни, жисмида фаровон ҳаётни излаган киши, уни Роббисига итоат этиш, буйруқларига бўйсуниш ва гуноҳ маъсиятлардан йироқлашиш билангина топади. Чунки ҳақиқий мўминнинг қалби дунё матолари ила ҳузурланишдан кўра Роббисига ибодат қилишдан лаззат олади. У иймони, тоати билан Роббисига яқинлашгани сайин, қалби унга боғланаверади. Ҳатто, Аллоҳнинг муҳаббати унинг асосий мақсади бўлиб қолади.

وَالَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ

Иймон келтирганларнинг Аллоҳга бўлган муҳаббатлари эса (уларникидан) кучлироқдир (Бақара сураси 165-оят).

Албатта, Аллоҳга ибодат қилиш ва Унга яқинлашиш оддийгина  қуруқ гаплар эмас. Балки воқеликда ўз исботини топган энг тўғри йўлдир. Ибодатнинг асари дунё ва охиратда зоҳир бўлади.  Банда учун ундан фойдали йўл йўқ. Фақат шу йўл билангина у ҳақиқий саодатга эришади.

فَمَنِ اتَّبَعَ هُدَايَ فَلَا يَضِلُّ وَلَا يَشْقَى (123) وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى (124) قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِي أَعْمَى وَقَدْ كُنْتُ بَصِيرًا (125)

Бас, сизларга (Мен) тарафдан ҳидоят келганидаким Менинг ҳидоятимга эргашса, йўлдан озмас ва бахтсиз бўлмас. Ким менинг эслатмамдан юз ўгирса, унинг учун танг (бахтсиз) турмуш бўлиши муқаррар ва Биз уни қиёмат кунида кўр ҳолда тирилтирурмиз. У “Раббим! Нега мени кўр ҳолда тирилтирдинг,ахир (олдин) кўрувчи эдим-ку?!” – дейди (Тоҳо сураси 123-125-оятлар).

Муфассир уламолар ушбу ояти каримадаги   فَلَا يَضِلُّ  “йўлдан озмас” сўзини “дунёда йўлдан озмас” деб, وَلَا يَشْقَى  “бахтсиз бўлмас” сўзини “охиратда бахтсиз бўлмас” деб тафсир қилганлар.

Шунингдек, доимий тарзда Аллоҳни зикр қилиш қалбни қотиб кетмаслигига сабаб бўлади. Қолаверса, қалб хотиржамлик ва сакинат ила ором олади.

الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ

Улар имон келтирган ва қалблари Аллоҳнинг зикри билан ором оладиган зотлардир. Огоҳ бўлингизки, Аллоҳни зикр этиш билан қалблар ором олур. (Раъд сураси 28-оят).

Уламолар зикр қилишнинг бир неча фойдаларини баён қиладилар:

1) Зикр қилиш билан банда Аллоҳнинг розилигига ноил бўлади.

2) Зикр шайтонни қувади.

3) Мўминнинг қалбидан қайғу, ғам-ташвишни кетказади.

4) Хурсандчилик, шодлик ва мамнунликни олиб келади.

5) Сиҳат-саломатликни мустаҳкамлайди.

6) Юз ва қалбга нур бахш этади.

7) Ризқни зиёда бўлишига сабаб бўлади.

8) Аллоҳ таолога ва инсонларга муҳаббатни пайдо қилади.

Авазхўжа БАХРОМОВ,

Тошкент тумани “Холмуҳаммад ота”

 жоме масжиди имом-хатиби  тайёрлади

ЎМИ Матбуот хизмати

Мактаб остонасига қадам қўйишимиз арафасида қишлоғимиз ўртасидан қазилган каналдан сув келгани муносабати билан Шароф Рашидов келар эмиш дея у кишини кутиб олиш учун тарадду бошланиб кетди. Катта-ю кичик эрта тонгдан уйларининг атрофини супуриб-сидириб, канал бўйига келиб олди-да, шарафли меҳмонни кута бошлади. Баҳор чоғи эди. Баъзилар лолақизғалдоқлардан гулчамбар ҳам ясаб олган. Чошгоҳларга бориб ана-ана, келди-келди, деб халойиқ қалқиб кетди. 

Олдинига юк машиналари ўтиб кетди. Ортидан қора, усти очиқ узун “чайка”да тик турган ҳолда келаётган Шароф ота кўринди. Баланд бўйли, очиқ чеҳрали, одам эди у. Орқага қараб таралган сочлари шамолда ҳилпираб борарди. Биз каналнинг нариги тарафида турган эдик, онажоним менга қараб ҳадеб кўрдингми-кўрдингми? дер эди...

Ҳозир ўша воқеани эслар эканман, ўзи ростдан ҳам у кишини кўрган эдимми ёки шу воқеани хаёлимда жонлантириб олганмидим деб ўйлайман. Чунки у киши қишлоғимизга келади деб уйлар оқланиб бирмунча пардозланган эди ва халқ интиқиб кутган эди. Кейин штабга (каналчиларнинг қўшни қишлоқдаги идораси) келар эмиш деган гап чиқди. Сўнг эса, ҳали айтганимдек, машиналар карвони ўтди. Баъзилар ўша нуроний одамни Шароф ота деса, баъзилар Рузмат Ғойибов (Қашқадарёнинг обком секретари) эди дейишди.

Ўшанда Шароф отани кўрдимми, йўқми билмадим-у, аммо ота-онамнинг ҳаяжондан порлаган кўзларини кўрганим аниқ эди. Улар юртбошини кўриб жуда севинган эдилар. Ана ўша севинчдан порлаган кўзлар ҳозир ҳам кўз олдимда турибди.

Халқ Шароф Рашидовни “ота” деб эъзозлар эди. Зотан, у кишининг донишмандларга хос қиёфаси, мулойим чеҳраси, хайрихоҳлик билан боқадиган назари шунга монанд эди. Инчунун, халқимиз азалдан эл-юртнинг ҳурмат-эътиборини қозонган донишманд зотларни “ота” деб улуғлаб келади. Масалан, Қўрқут ота, Ҳаким ота, Занги ота, Қуйлиқ ота, Саййид ота...

Ҳа, дарвоқе, гапимиз азизларга келиб қолди. Шароф отанинг иймонли-эътиқодли одам экани, Аллоҳ таолонинг азиз-авлиёларига ҳурмати ниҳоятда баланд бўлганини у кишини яқиндан билганлар яхши билади-ю, аммо биз ҳам иймонлашиш ниятида ўз қулоғимиз билан эшитган мана бу воқеани мисол тариқасида айтишга журъат қилдик. Аъзамхон Каттаев эшонбобо бир суҳбатда гапириб берган эди. У киши Ғавсул Аъзам Даҳбедий ҳазратларининг мақбараси атрофини ўрамоқчи бўлибми, нимадир қилиб куймаланиб юрган экан, дабдурустдан Шароф ота келиб қолибди. Ўша замоннинг сиёсатидан юрак олдириб қўйган Эшонбобо қўрқиб кетибди. Шароф ота эса илдам келиб Эшонбобо билан ҳол-аҳвол сўрашибди. Анча вақт дилдан суҳбатлашиб ўтирибди. Ғавсул Аъзам ҳазратлари ҳаёти ва ижодига оид саволлар сўрабди. Кейин суҳбатдан мамнун бўлиб, бу мўътабар жойни обод қилишимиз керак, деб ўрнидан қўзғалибди.

Ҳосили калом, Самарқанд вилоятидан тортиб келинган ўша каналдан сув олиб Самарқанднинг ўзида нечта қишлоқ деҳқончилик қилади, Қашқадарёда Чироқчи, Яккабоғ, Қамаши, туманлари далалари сув ичади. Шу канал бизнинг қишлоқнинг манзарасини буткул ўзгартириб юборди. Шароф отанинг республика ва собиқ Иттифоқ миқёсидаги улкан ишларини бир четга қўйиб ана шу каналдан келаётган савобни чамаласангиз ҳам савоби бир одамга етади.

Бинобарин, Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мўмин кишига унинг ўлимидан кейин ҳам етиб турадиган амали ва гўзал ишларидан; ўргатган ва тарқатган илми, ортидан қоладиган солиҳ фарзанди, мерос қолдирган Қуръони, бино қилган масжиди, ғариб мусофирлар учун қурган уйи, оқизган ариғи ёки ўз молидан қилган жорий садақаси бордир. Соғлик ва тириклик чоғида мазкур нарсаларни қилса, уларнинг савоби ўлимидан кейин ҳам етишиб туради», дедилар (Ибн Можа, Байҳақий ва Ибн Хузайма ривоят қилган).

Шароф Рашидов шу қадар яхши одам бўлган эканки, у кишининг ҳалоллиги, поклиги кўп йиллар уни мустабид тузум жаллодларидан сақлаб келган экан. Рус муаллифи Игорь Буничнинг “Партиянинг олтинлари” асарида келтирилган бир воқеа ана шу фикрга келишимизга асос бўлди. “Бировнинг моли бахт келтирмайди, – деди генерал Ниёзов (Ўзбекистон КГБиси (Давлат хавфсизлик қўмитаси) бошлиғи – Д.Ж.)  унга Кавказ варианти бўйича (Озарбайжон КГБиси бошлиғи Гайдар Алиев Республика компартияси Биринчи котиби Охундовни, Грузия КГБиси бошлиғи Шеварнадзе Республика компартияси Биринчи котиби Мжаванадзени СССР КГБиси бошлиғи Андропов кўрсатмалари асосида ҳокимиятдан четлатиб уларнинг ўрнини эгаллаб олган эди – Д.Ж.) Рашидовнинг ўрнини таклиф қилишганда. – Бундан ташқари, бу оила пулини ҳалол топган”.

Ўрта Осиё босқини муваффақиятли чиқмади ва Андропов буни тан олишга мажбур бўлди” (218-бет).

Буни қаранг, йигирма йилга яқин вақт республика раҳбари бўлиб ишлаган одам рўзғорини ҳар қандай шубҳадан ҳоли бўлган ҳалол пул билан таъмин этганини Республика давлат хавфсизлиги қўмитаси раҳбари айтяпти. Демак, унинг хизматида бу оила шубҳали бирор иш қилган деган маълумот йўқ. Шу боисдан унга Биринчи раҳбарлик, порлоқ истиқбол ваъда қилинса ҳам, виждони амрига қулоқ солиб, уларнинг ноғорасига ўйнамаяпти. Қизиқ, ана шу одамнинг кейинги тақдири нима бўлган экан?..

Мустабид тузум барибир ёвузлигини қилди – Шароф отанинг бошига етди. Лекин тақдир уларнинг ўзларини ҳам омон қўймади. Орадан ҳеч қанча вақт ўтмасдан золимлар унут бўлиб кетди. Шароф отанинг порлоқ хотираси эса халқнинг ёдида қолди.

Президентимиз Шавкат Мирзиёев жорий йилнинг 27 мартида «Атоқли давлат арбоби ва ёзувчи Шароф Рашидов таваллудининг 100 йиллигини нишонлаш тўғрисида» қарор қабул қилди. Қарорда Жиззах шаҳрида унинг хотирасига бағишланган ёдгорлик мажмуасини барпо этиш ва ҳайкалини ўрнатиш белгиланган эди. Қисқа вақтда шаҳар марказида мазкур мажмуа ва ҳайкал бунёд этилди.

Ушбу ҳайкалнинг очилиш маросими 6 ноябрь куни бўлди. Тадбир бошланишида  Қуръони карим оятларидан тиловат қилинди ва Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари атоқли давлат арбоби ҳақига дуо қилдилар.

Маросимда нутқ сўзлаган Президент Шавкат Мирзиёев Шароф Рашидов умр бўйи ўз халқига, барча соф ниятли инсонларга яхшилик қилиб, уларни улуғ мақсадлар йўлида бирлаштириб, эзгу ишларга сафарбар этиб яшаганини таъкидлар экан, “Бу олижаноб, донишманд ва бағрикенг инсон, қандай суронли синовларга дуч келган бўлмасин, юксак гуманистик ғояларга доимо содиқ бўлиб, халқимиз қалбида яхши ном, сўнмас хотира қолдирди”, деди.

Агар Шароф ота шу миллат учун, шу Ватан учун фидокорлик қилмаганида уни бугун биров эсга олармиди; агар уни эл севмаганида ундан миннатдор бўлармиди; агар у илм ва ижод аҳлини  қўллаб-қувватламаганида у ҳақида ижобий хотиралар ёзилармиди?..

Ҳақиқатан, шундай одам эди Шароф Рашидов. У қанчалик машаққатларга дуч келмасин, юксак инсоний фазилатини сақлаб қолган эди.

Дамин ЖУМАҚУЛ

ЎМИ Матбуот хизмати

Бишкекда "VIII Республикалык Курани Карим жарышы" (VIII Қуръони Карим юлдузлари) республика кўрик-танлови ғолиблари аниқланди. Финал босқичида жами 25 киши иштирок этди. Рақобат жуда кучли бўлиб, биринчи ўринни иккита ҳофизи Қуръон эгаллади.

Танлов қуйидаги тарзда ўтказилди: ҳар бир иштирокчи саҳнага чиқади, у ерда Қуръон оятлари ёзилган конвертлардан бирини олади ва ёзувдаги оятни келган жойидан давом эттириб кетиши керак бўлади. Агар иштирокчи хатога йўл қўйса, ҳакамлар ҳайъати уни қўнғироқ билан огоҳлантиради. Рақобат муҳити ва кескинлик баъзи иштирокчиларни шу қадар ҳаяжонлантириб қўйдики, қорилар, минтақавий танловлар ғолиблари Қуръондан бир қатор ҳам айтиб бера олмаган ҳоллари бўлди. Учрашув якунида ҳакамлар ҳайъати ғолибликка асосий даъвогарлар – Аятуллоҳ Умаров ва Алижон Сатторовни саҳнага қайта чақиришга қарор қилишди. Улар ўртасида сўнгги беллашув ташкил қилинди. Бироқ ушбу қўшимча раунд ҳам ягона ғолибни аниқлаб бера олмади. Шунда уларнинг иккисини ҳам ғолиб деб эълон қилиш тўғрисида қарор қабул қилинди.
"Мен охирги беллашув олдидан ҳеч ҳаяжонланмадим, чунки танловга тайёр эдим ва қобилиятимга ишонардим. Ғалаба қозонганимиздан жуда бахтиёрман, чунки биз Алижон билан болаликдан дўстмиз. Бешинчи синфда Қуръон мусобақаларининг бирида танишгандик. Унинг ғалабасидан жуда мамнунман", дейди ғолиблардан бири Оятулло Умаров.

info.islom.uz сайтида берилган хабарга кўра, ғолиблар пул мукофотлари билан тақдирланганлар.

ЎМИ Матбуот хизмати

1-савол: Аёллар руку ва саждани қандай қилишади? 

Жавоб: Аёллар саждада қоринларини сонларига, болдирлари ва билакларини ерга теккизиб, билакларини қўлтиқларига ёпиштириб сажда қилади. Аёллар саждада қадамларини тикка қилмай, уларни жуфтлаб ўнг тарафларидан чиқариб, оёқ бармоқларини иложи борича қиблага қаратишади (“Ҳидоя”). 

Аёллар руку учун салгина энгашади. Рукуда қўл бармоқларини жуфтлаштириб, тиззаларига қўйишади. Аёллар қаъдада думбалари билан ерга ўтирадилар. Оёқлари эса ўнг тарафдан чиқиб, бармоқлари қиблага қаратилади (“Раддул Муҳтор”, “Баҳрур роиқ”).  

2-савол: Аёл киши умра қилаётган вақтида ҳайз кўриб қолса, нима қилади?

Жавоб: Аёл киши умра қилаётиб ҳайз кўриб қолса, шу ерда умрасини якунлайди ва сочини қисқартириб, эҳромдан чиқади. Ҳарамдалик вақтида ҳайзи тўхтаса, умранинг қазосини адо қилади. 

3-савол: Эри ўлган аёлнинг ҳаж қилиши дуруст эмас деб эшитдим, шу тўғрими? 

Жавоб: Тўғри. Эри қазо қилган аёл тўрт ой-у ўн кун идда ўтириши лозимдир. Эри ўлгани учун иддадаги ё талоқ иддасидаги аёл ҳажга бормайди ва бошқага турмушга чиқмайди. Иддаси тугаб бўлгач, унинг ихтиёри ўзида бўлади. Хоҳласа, маҳрамларидан бири, яъни отаси, ака ё укаси, тоға ё амакиси, бобоси ёки ўғилларидан бири ҳамроҳлигида ҳаж ибодатини адо этиши мумкин (“Фатовойи Ҳиндия”).

4-савол: Баъзилар аёл киши қабристонга бориб, Қуръон тиловат қилса, қабул бўлмайди, дейишади. Шу тўғрими?

Жавоб: Аёл киши қабристонга бориб, Қуръон тиловат қилса, қабул бўлмайди, дейиш хатодир. Аммо ўтганларнинг руҳларига Қуръон тиловат қилиш учун фақат қабристонга бориш керак, дейиш нотўғри. Уйда, ҳар бир намоздан кейин тиловат қилиб, савоби марҳумга бағишланса, етиб туради.

5-савол: Фарзандим туғилмай турмуш ўртоғим вафот этди. Уч ойлик ҳомилам билан қолдим. Идда ўтиришим керак экан. Идда нима эканини тушунтириб беринг?

Жавоб: Идда эри ўлган ёки эридан ажрашган хотинлар бошқа эрга чиқиши учун ўтиши шарт бўлган муддатдир. Бундай аёлларга идда ўтмагунича эрга чиқиш тақиқланади. Эри ўлган аёл учун идда 4 ой-у 10 кун, эридан ажрашган аёл учун 3 ҳайз муддатидир. Ушбу муддат Қуръони каримда баён қилинган. Аёлнинг ажралган ёки вафот этган эридан ҳомиласи бор ёки йўқлиги мазкур муддатда аниқ бўлади ва аёлнинг раҳми покланади. Эридан талоқ ила ажрашган аёл, иддани эри билан яшаган уйда ўтказиши лозим. Ҳомиладор аёлнинг эри вафот этса ёки талоқ қилинган бўлса, туғиши билан иддадан чиққан ҳисобланади.

6-савол: Аёлларнинг тирноқ бўяши мумкинми?

Жавоб: Агар суртилган лак таҳорат олганида асл тирноққа сув етишига тўсқинлик қиладиган бўлса, ювилиши лозим бўлган маълум аъзонинг бир қисмига сув етмай қолади. Натижада, таҳорат тўлиқ бўлмайди. Қолаверса, тирноққа сурилган лак ёки бўёқ ғуслга ҳам монелик қилади. Шунинг учун уламолар аёллар ғусл қилаётганларида тирноқ ва лабларидаги бўёқларни кетказишлари зарурлигини таъкидлашган.

7-савол: Нима учун Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг аёллари мўминларнинг оналари дейилади?

Жавоб: Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилган: “Пайғамбар мўминларга уларнинг ўзларидан меҳрибондир, унинг хотинлари уларнинг оналаридир” (Аҳзоб, 6).

Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг аёллари, ҳурмат қилиш ва уйланиш ҳаромлиги борасида она ҳукмидадирлар. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) вафотларидан кейин уларга бирор кишининг уйланиши мумкин эмас.

Қуръони каримда: “Сизлар учун Аллоҳнинг пайғамбарига озор бериш ва ундан кейин аёлларига уйланишингиз асло мумкин эмасдир. Чунки бу Аллоҳ наздида улкан (гуноҳ)дир”, дейилган (Аҳзоб, 53).

Уларга қараш, улар билан ёлғиз қолиш, уларга мерос бериб, мерос олиш ва уларнинг қизларига уйланиш каби ҳукмларда бегона аёллар кабидирлар. Бегона эркаклар уларга қараши ва улар билан ёлғиз қолиши мумкин эмас.

Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) мусулмонларга динда ота каби ҳисобланадилар. Мужоҳид бундай деган: “Ҳар бир пайғамбар умматининг отасидир. Шунинг учун мўминлар ака-укалардир”. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Мен сизлар учун ота кабидирман”, деганлар.

“Сўраган эдингиз” китоби асосида тайёрланди

ЎМИ Матбуот хизмати