muslim.uz
Болага рост гапиришни ўргатинг!
Фазилатли инсоннинг жамиятда обрўси баланд бўлади. Инсонни улуғлайдиган ана шундай фазилатлардан бири – ростгўйликдир. Ростгўйлик сўзда, амалда, тоат-ибодатда, ҳар қандай вазифани адо этишда бўлмоғи лозим. Ҳақиқий мўминлар ростгўйликни маҳкам тутадилар. Динимиз инсонларни доимо рост сўзлашга, аҳдга вафо қилишга буюрган.
Пайғамбармиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай марҳамат қилдилар: “Ростгўйликда хавфу хатар кўрсанглар ҳам, рост сўзланглар. Шунда нажот топасизлар. Гарчи фойда кўриб турган бўлсангиз ҳам ёлғондан сақланинглар. Чунки, барибир ёлғоннинг охири вой”.
Пайғамбар алайҳиссалом ёлғончилик мўмин кишига номуносиб хулқ эканини ҳам таъкидлаганлар: “Мўмин кишида ҳамма хулқлар бўлиши мумкин, аммо хиёнат ва ёлғончилик эмас” (Имом Аҳмад ривояти).
Демак, Аллоҳдан қўрққан, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламга эргашган ҳақиқий мўмин кишида хиёнат, ёлғончилик каби иллатлар бўлмаслиги лозим.
Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдибдиларки: “Рост сўз ўз соҳибини яхшилик сари етаклайди. Яхшилик эса уни беҳиштга етаклайди. Албатта, киши рост сўзлаб юрса, у Аллоҳ ҳузурида ростгўй (сиддиқ) деб ёзилади. Албатта, ёлғон (ўз соҳибини) ёмонлик сари етаклайди. Ёмонлик эса жаҳаннам сари етаклайди. Киши доимо ёлғон гапириб юришлиги билан Аллоҳ таоло ҳузурида ёлғончи (каззоб) деб ёзилади”.
Бошқа бир ҳадисда эса: “Бу дунёда бемаъни гапларни кўп гапирадиган одамнинг гуноҳи қиёмат куни кўп бўлур”, дейилган (Имом Аҳмад ривояти).
Муслим АТАЕВ,
Фатво бўлими ходими
ЎМИ Матбуот хизмати
Тинчлик – энг буюк бойлик
Баъзилар неъмат сўзининг маъносини тор доирада тушунади. Бирор орзу умидлари амалга ошишини, ҳар ким ҳам етиша олмайдиган нарсаларни қўлга киритишни, жумладан, катта мол-дунё, фарзанд, бирор мансаб-мартаба ва шунга ўхшаш орзу ҳавасларга эришишнигина неъмат деб биладилар. Сув, ҳаво, тансиҳҳатлик, эл-юрт тинчлиги каби, инсон ҳаётининг асоси бўлган нарсаларга бепарво қараб, гўё улар ўз-ўзидан пайдо бўлиб қолган табиий ҳолат деб ўйлайдилар.
Ҳолбуки, кишининг дунё ва охирати учун манфаат етказадиган нарсалар борки, уларнинг барчаси неъмат ҳисобланиб, динимиз бизларни унинг қадрига етиб яшашга буюради, зеро, неъматнинг қадрини билиш, уни эъзозлаш неъмат берувчи «Мунъим» (Аллоҳ)нинг шукрини адо этиш демакдир. Пайғамбар алайҳиссалом ҳадисларининг бирида: «Қайси бирингиз тонгда уйқудан уйюнганда оиласи тинч, тани coғ ва уйида бир кунлик егулиги бўлса, билсинки, унда дунёдаги барча неъматлар мужассам экан», деб неъматни кенг маънода тушуниш лозимлигини ўргатганлар. Неъмат моддий ва маънавий бўлиб, юқорида санаб ўтганларимиз моддий неъматлар жумласига киради. Маънавий неъматлар эса имон, ислом, ҳуррият, тинчлик каби кўзга кўринмайдиган, бироқ моддий неъматларга қараганда қадрлироқ нарсалардан иборатдир.
Неъматнинг бардавом бўлиши, унинг шукри адо этилишига боғлиқдир. Неъматнинг салмоғига яраша шукр лозимдир. Тинчликнинг қадрини турли ўлкаларда бўлиб турган қўпорувчилик ҳаракатларини, одамларнинг нотинч ҳолатларини кўз ўнгига келтирган одамгина чуқур ҳис кила олади. У ердаги одамларнинг кўнглига ибодат қилиш у ёқда турсин ҳатто еб-ичиш ҳам сиғмайди. Бас, шундай экан, ушбу буюк маънавий неъматнинг шукрини доим адо этиб турмоғимиз лозим. Инсон берилган бу неъматларга қай даражада шукр қилган ёки қилмагани ҳақида қиёмат кунида албатта сўралади. Расулуллоҳ (с.а.в.) бир ҳадисда: «Аллоҳ таоло қиёмат кунида бандасидан: «Танингни соғ қилиб қўймаганмидим? Сени тотли сув билан қондирмаганмидим?..» деб сўрайди», деганлар (Имом Термизий ривояти). Бошқа бир ҳадисда: «Одам боласи қиёмат кунида то беш нарсадан сўралмагунича жойидан жилмайди: умрида нима ишлар қилгани, ёшлик даврини қандай ўтказгани, молини қайси йўл билан топиб, қаерга сарф қилгани ва ниҳоят билганларига қай даражада амал қилгани», деб марҳамат қилганлар. Неъматни Аллоҳдан деб билиш кишини Аллоҳга яна ҳам яқинлашишга, Унга тақарруб ҳосил қилишга ундайди. Аксинча, тинчлик шукри адо этилмаган неъмат эса инсонга офат келтиради.
Тинчлик қарор топган жойда хотиржамлик ҳукм суради, инсонлар эмин-эркинликда яшаб, келажак авлодларни камолотга эришиш йўлида тарбия қиладилар. Бунинг натижаси ўлароқ жамиятда ҳар томонлама юксалиш ва ривожланиш рўй беради. Бундан келиб чиқадики, дунёда ҳаётнинг бир маромда давом этиши, халқнинг Ҳақ таоло буюрган ишларини мукаммал ва хотиржам адо этишлари учун тинчлик ва осойишталик лозим. Бунинг учун эса инсон ўз зиммасига юклатилган, тинчликни сақлаш ва қадрлаш вазифасини тўлақонли тарзда бажармоғи лозим.
Жаннатмонанд юртимиз, мустақил Ўзбекистонимизда ҳар бир жабҳада юксалиш ва ривожланишлар рўй бериб, шаҳар ва қишлоқлар кундан-кунга обод бўлиб бормоқда. Албатта, буларнинг барчасининг негизида юртимиздаги тинчлик ва хотиржамлик ётади. Тинчлик ва осойишталикни доимий сақламоқ учун эса шу юртнинг ҳар бир фарзанди Ватан тинчлиги ва тараққиётини маълум бир соҳа вакилларининг вазифаси деб қарамасдан, балки менинг бурчим, менинг ор-номусим деб билиб, бирлик ва ҳамжиҳатликда ҳаракат қилмоқликлари ва фидойилик кўрсатмоқлари лозим.
Юртимиздаги ривожланиш ва юксалишларни кўра олмайдиган, ундаги имкониятлар, ер ости ва ер усти бойликларига эга бўлишга ҳаракат қилаётган, бу йўлда ҳар хил фитналар билан нотинчлик келтириб чиқаришга уринаётган қабиҳ ниятли гурухларнинг мавжудлиги, ундан ҳам ёмони бундай душманларга ёрдам беришга интилаётган хоинларнинг топилиши бизни ҳар доим огоҳ бўлишга чорлайди.
Халқимиз бежизга ўз дуоларида Яратгандан юртга тинчлик, халққа фаровонлик тиламайди. Чунки бу неъматлар энг олий неъматлардир.
Аллоҳ таоло барчамизга тинчлик ва хотиржамликнинг қадрига етиб, унинг шукрини адо қилишимизни насиб қилсин, мустақиллигимиз ва тинчлигимизни бардавом қилсин, осойишталигимизни ҳамиша барқарор айласин, осмонимизни мусаффо этсин!
У.Исақбоев,
Гурлан тумани “Нур Саид эшон бобо” масжиди имом-хатиби
http://zamaxshariy.uz
Тожикистонда ҳайит намози ўқиладиган вақт эълон қилинди
Жорий йилда Тожикистон Республикасида Қурбон ҳайити 21 август куни нишонланиши маълум қилинди. Бу ҳақда “Авеста” нашрига таяниб Азон хабар берди.
Тожикистон Ислом маркази Уламолар кенгаши раиси Саидмукаррам Абдуқодирзода Ҳайит намози барча жоме масжидларда 21 август куни соат 6:30да ўқилишини қайд этган.
Бундан ташқари, Тожикистон Дин ишлари, анъаналар ва маросимларни тартибга солиш қўмитаси ҳайит кунлари исрофгарчиликка йўл қўйганлар жаримага тортилишини маълум қилиб, аҳолини байрам дастурхонини камтарроқ тузашга чақирган эди.
Шунингдек, байрам кунлари бозорларда рейдлар ўтказилиб, нархларнинг сунъий равишда оширилиши ҳолатлари ўрганилиши ҳам маълум қилинган.
ЎМИ Матбуот хизмати
Отинойилик – улкан масъулият
Отинойи ёки отин биби сўзларини халқимиз ўқимишли, зиёли аёлларга нисбатан ҳурмат юзасидан қўллаб келган. Масалан, Шакар отин. Фотима отин. – (Юсуфбек ҳожи:) Болам, Зайнаб отин, сиздан ҳали ёшлик ғурури кетмаган, лекин менинг болам бўлганигизни сиз ҳам унутманг! А.Қодирий, Ўтган кунлар.
“Отин ойи — Октябр революциясига қадар ва революциясидан кейинги дастлабки йилларда уйида хусусий мактаб тутган, болаларни ўқитган муаллим аёл. Ҳар кун қўшнимиз отин бибида қиёмгача ўқиб, кейин то кечгача кечалари ҳам аямнинг ёнига кириб тикиш тикдим. Ойбек, Қутлуғ қон.
Отин биби (ёки буви, ойи) уйида мактаб тутган аёл. Ёзишни билмайдими? – Қайдан билади, қишлоғимизда отин буви бўлмаса, ўқимаган-да. М. Исмоилий, Фарғона тонг отгунча. (Ўзбек тилининг изоҳли луғати, Москва, “Рус тили” нашриёти, 1981 йил).
Ислом динида илм олиш фарз даражасига кўтарилган экан, бу ҳукм аёл-қизларга ҳам баробар вожиб экани назарда тутилган. Албатта, жамиятнинг ярмидан кўпи аёл-қизлардир. Улар фарзандлар тарбияси билан бевосита шуғулланадилар. Уларни илмсиз қолдириш дунёнинг келажаги бўлган фарзандларни илмга бепарво, гумроҳ қолдиришдир. Аёл-қизлар билимли бўлса, улар тарбиялаган авлод ҳам билимли бўлади. Улар одобли бўлса, улар тарбиялаган болалар ҳам одобли бўлади. Бу тушунча бутун оламга доно мутафаккирлар, одил подшоҳлар, етук саркардалар етиштириб берган буюк халқнинг мақсади, меҳнати – оддий ҳаёти эди. Ушбу шиор ёш қизларни илмга қизиқтирувчи, уларга билим ва одоб-ахлоқдан дарс берувчи отин ойиларни тарбиялаш, ҳурматини жойига қўйиш, мактаблар очиб, химоясини, моддий таъминотини йўлга қўйиш каби ишлар маърифатли ўзбек халқининг маънавий салоҳиятини кўрсатиб турар эди.
Бир киши ҳакимлардан бирининг ҳузурига келиб: “Ҳазрат, менинг бир ўғлим ва бир қизим бор. Улардан ҳар иккисини ўқитишга қурбим етмайди, фақат биттасини ўқитишга имконим бор, қайси бирини ўқитай?», деб сўрабди. Шунда ҳаким зот: “Қизингни ўқит, чунки у келажакда фарзанд тарбия қилади. Агар ўғлингни ўқитсанг, бир кишини ўқитган бўласан, аммо қизингни ўқитсанг, бутун бир жамиятни ўқитган бўласан”, деб жавоб берган экан. Жаҳонга машҳур алломалар гўдакликларида қалбларига илмга муҳаббатни уйғотган инсон, маърифатли оналари бўлганлигини тарихий хақиқат сифатида ёзиб қолдирганлар.
Ўтмишда аждодларимиз ёш фарзандларини тарбия қилишни, одоб ахлоқини шакллантиришни, илм олишларини маҳалладаги маърифатли, фидойи отин ойиларга ишониб топширишган. Нафақат қиз болалар, балки шаръий балоғат ёшига етгунча ўғил болалар ҳам маҳалла отин ойиларининг тарбиясини олганлар. Рўзғор ташвишлари-ю, эрнинг хизматларини ўрнига қўйиб, яна қўшимча мактаб очиб, ёш болаларга билим бера олиш учун вақт топган момоларимизнинг нақадар кучли ва фидойи инсон бўлганликларини тасаввур қилиш қийин эмас.
Жамиятнинг тенг ярми Аллоҳнинг ҳикмати ила аёллардан иборат. Ҳеч ким ўз хоҳиши ила ўғил ёки қиз бўлиб туғилмайди. Аёл кишини Аллоҳ таоло она бўлишга мос табиат, характер билан яратган. Аёл организмининг ҳар бир ҳужайраси ҳам аёллик вазифасини ўташга муносиб халқ этилган. Унинг муҳаббати ҳам, ҳис-туйғулари ҳам оналик салоҳиятига йўналтирилган. У она бўлиш билангина тўлақонли ҳаёт нашидасига эришади. Фарзанд камолотини кўришни хоҳлаган ҳар бир она таълим борасида жонбозлик кўрсатиши тўғри йўлдир.
Таниқли ёзуқчи Ўткир Ҳошимов ёшлигида дўстлари билан ҳашарга йиғилишиб бир онахоннинг томини лой сувоқ қилишгани ва кўчанинг билқиллаб ётган тупроғини лой қилишиб томни сувашгани ҳикоя қилади. Онахон уйга қайтганида “Эй, болаларим нега кўчанинг тупроғини лой қилдиларинг?! Ахир у тупроқ кўпнинг ҳаққи-ку, мен энди бу уйда қандай яшайман, деб, уйга кирмасдан уввос тортиб йиғлаб юборганини, ҳикоя қилади. Барча ҳашарчилар хижолат тортиб, томнинг сувалган лойини минг машаққат билан туширишиб, бошқаттан суваб чиқишганини айтадилар. Мана ибрат олинадиган тарбия ва маданиятни ўзида мужассам этган отин ойиларнинг мактаби.
Отин ойиларнинг маърифатли мактабида тарбия топиб олима, шоира бўлиб етишган Нодирабегим, Увайсий, Маҳзуна, Дилшоди Барно, Анбар Отин каби юзлаб оналаримизни маънавият чўққилари деб қабул қилсак, тарихимизни безаган маънавий муҳит қанчалик бой, сермазмун уфқларни ташкил этганини тасаввур қилиш қийин эмас. Ушбу маънавий муҳит илм маърифат талабида кечаларни бедор ўтказмоқ, кўз нурини сарфлаб китоб ўқимоқ, меҳр ва огоҳлик билан фарзандларга илм ўргатмоқ билан юзага келган.
Бир сўз билан айтганда, илм-маърифат момоларимиз ҳаётининг мазмунига айланган. Маънавияти юксак оналаримиз бағриларида жаҳон аҳлини лол қолдирган олимлар, фотиҳлар, саркардалар, шоирлар, ҳунармандлар етишиб чиққанлар. Бизлар ўша оналаримиздан маънавият кенгликларини давом эттириш борасида қарздормиз.
Гавҳаршодбегим, Нодирабегим каби шахс сифатида покиза, олима, тарбия борасида шаҳзодаларни тарбиялаган, сиёсий масалаларда подшоҳларга йўл кўрсата олган, шахсий ҳаётдаги одоб борасида жаҳон аёлларига ўрнак бўла оладиган оналаримиз отин ойилар бўлганлар. Номлари тарихда зикр этилмаган, балким шаръий одоб юзасидан исмлари яширилган минглаб маърифатли, солиҳа, олима отин ойилар яшаб ўтганлар. Буюк ўзбек халқининг шонли тарихини забардаст олимларимиз, адолатли шоҳларимиз, тенгсиз ҳунармандларимиз яратган бўлсалар ҳам, асосий кучни яъни илдизни илмли ва маърифатли оналаримиз ташкил этганликлари ҳақиқат. Бухоро музофоти муфтийлари оналарнинг исмларини ҳурмат юзасидан тилда зикр қилишдан, ёзма манбаларда қайд қилишдан қайтарганлар. Донолик ва беозорлик юзасидан маърифатли оналаримиз ўзлари тарбия қилган буюк фарзандлар номлари тарихда қолишини бахт деб билганлар ва улар буюк хизматларини авлодлар камолида изҳор қила олганлар.
Маҳалламизда барча маҳалла аҳли ҳожи она деб ҳурматловчи отин ойи бор. Беш ўғил масъул ишларда, тўрт қиз униб ўсган. “Ҳожи она, болаларингиз яхшими?”, деб сўрашсангиз, дилидаги гавҳарни ёдига солганингиздек ҳушёр тортадилар ва “Аллоҳим доимо асрасин, кўпники-да кўпники, дуо қилинглар”, деб қўядилар. Фарзандлар ёди такрор-такрор Аллоҳни зикр эттиради. Беозорликлари шу даражадаки, уйлаб-жойлаб қўйиб ҳам тинчимайдилар. Эрта-кеч яхшиликни элга сўрайди, сўнг кўп қатори болаларига сўраб дуо қиладилар. Она қалбининг буюклиги, бахти, аёлнинг саодати ушбу онада мужассамдир.
Абдумутал ОТАБОЕВ,
Жиззах вилояти бош имом-хатиби ўринбосари
Ҳаж борасидаги тушунчалар янада пухталанди
Куни кеча Маккаи мукаррамада Андижон вилояти ҳожиларига муборак ҳаж ибодати тартиб қоидалари яна бир карра тушунтиришга бағишланган йиғилиш ўтказилди.
Йиғилишда воизлар ҳаж ибодати тарихи, фазилати ҳамда тартиб қоидалари ҳақида атрофлича сўзлаб бердилар.
Макка шаҳридан
Вакиллик ходими Нуруллоҳ Қодиров