muslim.uz

muslim.uz

jeudi, 14 janvier 2021 00:00

Ҳаром ема!

Муоза Адавийя Басрийя раҳимаҳаллоҳ ўзи эмизган фарзандларига ҳаром ейишдан четланишни буюрган эди. Абу Абдурраҳмон Сулламий айтади: «Умму Асвадни ҳам Муоза Адавийя эмизган эди. Умму Асвад айтади: «Муоза Адавийя менга: «Ҳаром еб, сутимни расво қилма. Мен сени эмизаётганимда имкон борича ҳалол ейишга ҳаракат қилганман. Сен ҳам фақат ҳалол е, шояд Хожангнинг хизматига, Унинг қазосига рози бўлишга муваффақ бўлсанг».

«Солиҳлар гулшани» китобидан

12 январь куни Халқаро ислом академиясида мамлакатимизнинг хориждаги элчилари иштирокида учрашув бўлиб ўтди, деб хабар бермоқда «Дунё» АА.
Ўзбекистон Президенти маслаҳатчиси, Халқаро ислом академияси ректори Рустам Қосимов, Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита раиси Абдуғофур Ахмедов ва Ташқи ишлар вазирининг биринчи ўринбосари Фарход Арзиев иштирок этган учрашувда Ўзбекистон зиёрат туризми соҳасини ривожлантиришга доир муҳим масалалар муҳокама қилинди.
Бугунги кунда янгиланаётган Ўзбекистон дунёга ҳар томонлама фаол равишда очилмоқда, юртимизнинг дунёга машҳур зиёратгоҳ, қадамжо ва тарихий объектларига сайёҳларни жалб қилиш орқали мамлакатда сайёҳликни ривожлантириш ҳам ана шу муҳим қадамлардан биридир.
Ўз навбатида, мусулмон оламининг машҳур олимлари Имом Бухорий, Имом Термизий, Имом Матуридий, Баҳоуддин Нақшбанд, Маҳмуд Замахшарий, Ибн Сино, Беруний, Форобий ва бошқалар замонавий Ўзбекистон ҳудудида яшаб ижод қилган, уларнинг зиёратгоҳ комплекслари мамлакатда зиёрат туризмни ривожлантиришда муҳим рол ўйнайди. Ўзбекистоннинг кўп асрлик ислом меросини ҳисобга олсак, зиёрат туризмни ривожлантириш мамлакат учун катта истиқболларга эга.
Мулоқотда юртимиз зиёрат туризмни ривожлантириш бўйича бошқа мамлакатларда мавжуд бўлмаган кенг имкониятларга эга экани, ана шу имкониятлар эшигини очиш, уни дунёга тараннум этиш мутасаддилар олдида турган энг муҳим вазифалардан экани ҳам таъкидланди.
Суҳбат давомида ўтган йилги пандемия шароитида тўхтаб қолган зиёрат туризмни ривожлантириш борасидаги белгиланган чора-тадбирларни 2021 йилда янада кенгроқ кўламда амалга ошириш айтиб ўтилди. Жумладан, юртимиздаги йирик зиёратгоҳлар, шунингдек, Имом Мотуридий, Имом Бухорий, Имом Насафий, Нақшбандий ва Яссавий каби улуғ алломаларнинг бой илмий меросларини дунёга кенг тарғиб қилиш мақсадида тажрибали диний соҳа вакилларидан иборат тарғибот гуруҳини шакллантириш таклифи билдирилди. Ушбу гуруҳни режа асосида Россия, Қозоғистон, Туркия, Малайзия, Индонезия, Покистон ва бошқа мамлакатларга сафарларини ташкил этиш масаласи ҳам кўриб чиқилди. Шунингдек, Ҳиндистон, Россия ва Кавказ мусулмонлари, Индонезия, Малайзия, Покистон, Мисрдан зиёратчиларни Ўзбекистонга олиб келиш бўйича музокаралар ўтказилаётгани ҳам алоҳида қайд этилди.
Ўзбекистоннинг хориждаги дипломатик ваколатхоналари раҳбарлари билан бўлиб ўтган учрашувда туризмнинг айнан шу тури бўйича Ўзбекистонга Туркия, Индонезия, Малайзия, Россия, Покистон, Хитой, Ҳиндистон, Япония, Европа ва араб давлатлари фуқароларида қизиқиш жуда катта экани ва бу борада ўзаро ҳамкорликда фаолият юритиш орқали яхши натижаларга эришиш мумкинлиги қайд этилди.
Учрашув натижасида зиёрат туризм йўналишида 2021 йил учун аниқ режа ва вазифалар белгиланиб, уларни бажариш юзасидан Ўзбекистоннинг хориждаги дипломатик ваколатхоналари раҳбарлари билан ўзаро ҳамкорликда фаолият юритишга келишиб олинди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Жаноза намози тўрт такбирдан иборат бўлиб, уни ўқиш қуйидаги тартибда амалга оширилади:

  1. Жаноза намозини ўқишга ният қилинади.

 

  1. Жамоат имоми “Аллоҳу акбар” деб такбир айтгач, бошқалар ҳам ичида “Аллоҳу акбар” деб айтиб қўлни қулоқларнинг юмшоқ еригача кўтаради ва қўлларини боғлайди.

 

  1. Қўллар қовуштирилгач “Сано” дуоси ўқилади:

Субҳанакаллоҳумма ва биҳамдика ва табарокасмука ва таъала жаддука ва ла илаҳа ғойрук.

 

  1. Сано дуосидан сўнг имом иккинчи такбирни айтади. Бунда қўллар кўтарилмайди ва тананинг бошқа аъзолари ҳам ўз ҳолида туради.

Эслатма! Баъзи бир кишиларнинг такбир вақтида, яъни имом “Аллоҳу акбар” деб айтганда осмонга қараш ҳолати кўзатилади. Бундай қилиш ножоиздир.

 

  1. Иккинчи такбирни айтгач, қуйидаги салавот айтилади: Аллоҳумма солли ъала Муҳаммад ва ъалаа аали Муҳаммад, камаа соллайта ъала Иброҳийма ва ъалаа аали Иброҳийм, иннака ҳамийдум мажийд.

Аллоҳумма баарик ъалаа Муҳаммад ва ъалаа аали Муҳаммад, камаа баарокта ъалаа Иброҳийма ва ъалаа аали Иброҳийм, иннака ҳамийдум мажийд.

 

  1. Салавотдан кейин учинчи такбир айтилади. Учинчи такбирдан кейин маййит ҳаққига қуйидаги дуо ўқилади:

Аллоҳумма мағфир лиҳаййинаа ва маййитинаа ва шааҳидинаа ва ғоибинаа ва соғийринаа ва кабийринаа ва закаринаа ва унсаанаа. Аллоҳумма ман аҳйайта ҳува миннаа фа аҳйиҳи ъалал Ислаам ва ман таваффайта ҳува миннаа фатаваффаҳу ъалал иймаан.

Маъноси: Аллоҳим, бизнинг тирикларимиз ва маййитларимиз, ҳозирларимиз ва ғоибларимиз, кичикларимиз ва катталаримиз, эркакларимиз ва аёлларимизни мағфират қилгин!

Аллоҳим, Сен бизлардан кимни яшатадиган бўлсанг, уни Исломда яшатгин. Бизлардан кимни вафот эттирсанг, уни имонда вафот эттир.

 

  1. Маййит ҳаққига дуо қилингач тўртинчи такбир айтилади Тўртинчи такбирдан кейин дуо қилинмасдан, икки ёнга салом берилади.

Балоғатга етмаган болаларга ёки мажнунларга жаноза намози ўқилганда уларнинг гуноҳлари кечирилиши сўралмайди. Сабаби улар гуноҳсиздирлар. Уларга қуйидаги дуо ўқилади:

Аллоҳумма, аъизҳу мин ъазаабил қобр.

Маъноси: Аллоҳим, уни қабр азобидан сақлагин.

 

Даврон НУРМУҲАММАД

Юлдузлар инсоният ҳаётида ҳар доим муҳим ўрин тутган. Денгизчиларга йўл кўрсатувчи, сайёҳларга харита, мусулмон умматига қиблани аниқловчи воситадир юлдузлар. Астроном ва географлар юлдузлар туркумини ўрганишга ҳаётларини бағишлашади. Милодий X асрда Сурияда яшаган мусулмон олима Марям Устурлобия Ижлия устурлоб ясовчи моҳир усталардан бири эди.

Марямнинг отаси бағдодлик машҳур устага шогирд тушган муҳандис эди. Марям эса отасидан шу соҳанинг сир-асрорларини ўрганди.

Тарихчи Ибн Надимнинг сўзига кўра, Марям отаси туфайли Бағдоднинг устурлоб ясовчи машҳур устаси, астроном Муҳаммад ибн Абдуллоҳ Настулусга шогирд тушган (Dodge, Bayard (1970).

Йиллар ўтиб Марям ушбу касбнинг моҳир устасига айланди. Ҳатто унга “Устурлобия” (устурлоб ясовчи) лақаби берилди ва шу ном билан дунёга танилди. Унинг ишлари ҳамадонийлар сулоласининг амири Сайфуддавла (944–967) томонидан юқори баҳоланди ва шу сабабли Марям ўз фаолиятини саройда давом эттирди (Salim Al-Hassani. “Women᾿s Contribution to Classical Islamic Civilisation)

Ўша даврда соат ҳали кенг оммалашмагани боис олиманинг асосий мақсади вақтни аниқ кўрсатадиган устурлоб ясаш бўлган. Марям неча асрлардан бери қўлланилаётган устурлобга ўзгартиришлар киритиб, уни такомиллаштирди. Натижада у ясаган устурлоб ёрдамида осмон жисмларининг уфқдаги баландлигини ўлчаш имконияти пайдо бўлди.

Устурлоб қандай асбоб?

Устурлобнинг диаметри 15 сантиметрдан бир неча метргача бўлиши мумкин. Ўрта аср астрономлари уни чўнтак соатидек ёнларида олиб юришган. Устурлоб – жойнинг географик координаталарини, вақт, юлдузларнинг чиқиш ва ботиш пайтларини аниқлашда, шунингдек, амалий астрономиянинг бошқа масалаларини ҳал қилишда ишлатиладиган асбоб. У даражаларга бўлинган доира, чизғич ва визирловчи диоптрдан иборат.

Устурлоб ҳақида араб ва лотин тилларида юзлаб асарлар ёзилган. Рассомлар уни асарларида акс эттиришди, шоирлар шеърлар битишди. Устурлоб шоҳларга, султонларга ва юқори амалдорларга хос совға сифатида тортиқ қилинган. У бир вақтда ҳам соат, ҳам масофа ўлчагич, навигатор, ҳисоблаш машинаси ҳамда координат ва тригонометрик амаллар учун маълумотнома вазифасини бажарган. Устурлобдан минг йил давомида олимлар, сайёҳлар, савдогарлар, астрологлар, устоз ва талабалар унумли фойдаланишди.

Устурлоб ёрдамида намоз вақтлари қайд этилди, йил ҳисоблари юритилди. Рамазон ойи ва қибла йўналиши аниқланди. Шубҳасиз, уни тайёрлаш ҳам шарафли касблардан бири бўлди.

Марям Устурлобия Ислом уммати учун зарур ишга қўл урган олималардан ҳисобланиб, унинг номи ҳанузгача тарих саҳифаларида юлдуздек порлаб турибди. Жумладан, 1990 йили Генри Ҳолт томонидан аниқланган астероидга “7060 Ижлия” номи берилди.

Манбалар асосида Мунира НИЁЗАЛИЕВА тайёрлади

“Мўминалар” журналининг 2020 йил, 5-сонидан

Дунё тарихига теран назар ташласак, ҳар қандай кўнгилсиз воқеа-ҳодиса замирида, албатта, фитналар уюштирилганига гувоҳ бўламиз. Одам алайҳиссалом давридан то Расули акрам соллаллоҳу алайҳи ва саллам замонларигача, саодат асридан бугунги кунгача кузатилган ҳар қандай уруш, қирғинбарот жанглар, қонли тўқнашувларга фитналар сабаб бўлганини ҳеч ким инкор эта олмайди.

Ҳазрати Умар ва ҳазрати Усмон розияллоҳу анҳумонинг шаҳид этилиши, ҳазрати Али ва Муовия розияллоҳу анҳумо ўртасидаги келишмовчиликлар ва ундан кейинги асрларда содир бўлган машъум ҳодисаларда ҳалок бўлганларни ҳеч иккиланмай фитналар қурбони бўлишган, дейиш мумкин.

Шу боис Аллоҳ таоло Қуръони каримда: «Фитна қотилликдан ҳам ашаддийроқдир», деб марҳамат қилган (Бақара сураси, 191-оят). Тинч, осуда ҳаёт кечириб турган одамлар орасидан ҳаловат ва тинчлик кўтарилишига сабаб бўладиган ҳар қандай фитна ҳаракатлари аслида одамларнинг қонини тўкишдан ҳам оғир, ёмон оқибатларга олиб келадиган гуноҳ эканини асло унутмаслик зарур.

Ифк ҳодисасини олайлик. Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг суюкли аёллари Ойша онамиз розияллоҳу анҳога мунофиқлар фитна уюштирдилар. Уларнинг фитнасига баъзи содда мусулмонлар ҳам қўшилиб қолишди. Аллоҳ таоло Нур сурасининг 11–22-оятларини нозил қиилиб, мўминларнинг онаси Ойша розияллоҳу анҳонинг покдомон эканликларини илоҳий ваҳий билан тасдиқлади. Фитна юштирган Убай ибн Салул бошчилигидаги мунофиқлар разил бўлиб қолишди.

Оламлар сарварининг жуфти ҳалолларига туҳмат қилган мунофиқларга қиёматгача лаънат ёғилади. Охиратда эса уларга аламли азоб борлигини Аллоҳ таоло Нур сурасининг 11-оятида: «Албатта, (бу) бўҳтонни (вужудга) келтирган кимсалар ўзларингиздан бўлмиш бир тўда кимсалардир. Уни (бўҳтонни) сизлар ўзларингиз учун ёмонлик деб ўйламангиз, балки у сизлар учун яхшидир. Улардан (бўҳтончилардан) ҳар бир киши учун ўзи орттирган гуноҳ (жазоси) бордир. Уларнинг орасидаги (гуноҳнинг) каттасини кўтарган кимса (Абдуллоҳ ибн Убай) учун эса улкан жазо (жаҳаннам) бордир».

Ҳадиси шарифларда ҳам фитна қаттиқ ва қатъий қораланади.  Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай марҳамат қилганлар: “Яқин орада фитналар бўлади. Ўша чоғда ўтириб олган одам тик тургандан яхшироқдир. Ўрнида жим тик турган эса, юраётган одамдан яхшироқдир. Яёв юрган эса, тез-тез юраётган одамдан яхшироқдир. Ким ўша фитналарга эътибор берса, уни фитна ўзига тортиб олади. Кимки қутулишга жой топса, ўша жойда фитнадан ҳимоялансин” (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти).

Ушбу муборак ҳадисда Набий алайҳиссалом киноя билан ҳам фитнага аралашиб қолишдан қаттиқ қайтармоқдалар. “Тик турган одам билан ўтирган одам” деганда, фитнага қизиқиб турган одам билан унга эътибор қилмаган одам назарда тутилмоқда. Демак, фитначилар ҳақида қизиқишдан кўра, уларга асло эътибор қилмаслик зарур.

“Ўрнида жим тик турган одам билан юраётган одамдан” мурод эса, фитнага қизиқиб турган ва фитнага қўшилиш учун ҳаракатга тушганлардир. Демак, фитнага қўшилиш учун ҳаракатга тушгандан, унга қўшилмай, шунчаки қизиққан дурустроқ саналмоқда. Яёв юрган одам билан тез-тез юраётган одамдан мурод эса, фитна сари тез ҳаракат қилаётганлардан кўра, суст ҳаракат қилаётганлар Аллоҳнинг наздида сал тузукроқ одам, демакдир.

Бу иллат жамиятда илдиз отар экан, унга аралашган одам дарҳол чиқиб кетиши қийин. Чунки фитна одатда жозибали бўлади, унга қизиққанларни дарров ўзига жалб қилади. Мўмин киши ҳар қандай оғир бўлмасин, фитнадан қочиши шарт.

Имом Зайнуддин Биргавий раҳимаҳуллоҳ “Тариқат ул-Муҳаммадия” асарида исломий одоб-ахлоқ, хусусан, қалб хасталиклари борасида сўз юритар экан, қирқ саккизинчи ўринда “Фитна” ҳақида алоҳида тўхталиб, жумладан. Бундай деган: “Маънавий иллатлардан яна бири фитначиликдир. Фитна деб одамларни изтироб, ихтилоф, машаққат ва балога гирифтор қилишга айтилади. Масалан, халқни давлатга қарши чиқишга тарғиб қилиш, ваъз айтишда тингловчиларнинг савиясини ҳисобга олмасдан тушунмовчилик келтириб чиқарувчи мураккаб тилда гапириш каби ҳолатлар умуммаънода фитнага мисол бўлади. Шунингдек, китоб мутолаа қилишда эҳтиётсизлик қилиб, тушуниб-тушунмасдан оммага нотўғри тушунча бериб қўйиш ҳам фитна дейилади”.

Бугун фитналар шу қадар чуқур илдиз отяптики, бундай ҳолатда мўмин-мусулмон киши зийрак ва ҳушёр бўлиши қатъий талаб этилади. Ижтимоий тармоқларда, интернет сайтларида тирноқ остидан кир қидиришни “касб қилиб олган” касларнинг динимизга, Ватанимизга тош отишлари Ойша онамизга фитна уюштирганларникидан кам эмас.

Шундай экан, бугун ўзи мўмин ҳисоблаган, шу азиз диёрнинг фуқароси бўлган киши ҳар қандай фитнага дуч келса, аввало, мазкур ояти карима ва ҳадиси шарифга мурожаат қилиши, ақл билан иш тутиши зарур.

Буюк Парвардигоримиз барчамизни фитналардан асрасин!

 

Нуриддин домла ХОЛИҚНАЗАРОВ,

Тошкент шаҳар бош имом-хатиби

Top