muslim.uz

muslim.uz

Ислом қонунчилиги учта асосга барпо қилинган:

А- машаққатнинг йўқлиги,

Б-мажбуриятларнинг озлиги,

В- қонунчиликни босқичма-босқич жорий қилиш.

А) Машаққатнинг йўқлиги:

Исломий мажбуриятларда ҳеч қандай машаққат ва оғирлик йўқ. Қуръон аҳкомларида инсонларга қийин бўлган ва уларнинг кўнгилларига оғир ботадиган ҳеч қандай нарса йўқ. Биз исломда қийинчилик йўқ деганда, унда умуман машаққат йўқ деган фикрдан йироқмиз. Дарвоқе, машаққат икки ҳил бўлади:

Биринчи, одатий машаққат бўлиб, урфда бундайлар машаққат деб саналмайди. Бу каби машаққатларни шариатдан олиб ташлашнинг имкони йўқ. Чунки, ҳаётдаги ҳар бир амал қисман бўлса ҳам машаққатдан ҳоли эмас. Ҳаттоки, инсон учун зарур бўлган ейиш, ичиш, кийиш каби ишлар ҳам ўзига яраша машаққат ва таклиф талаб этади. Демак, бундай одатий машаққатларнинг шаръий мажбуриятларда мавжуд бўлишига монеълик йўқ, балки бўлмаслигининг иложи ҳам йўқ.

Иккинчи, ортиқча машаққат бўлиб, бундан қалблар эзилар, тоқатлар тоқ бўлар, кишининг жисмига ва молига салбий таъсир қилиб, натижада кўпгина фойдали амалларни қилишдан бездириб қўяди. Айнан мана шу хилдаги машаққатларни Аллоҳ таоло ўз фазли ва марҳамати билан бандалардан кўтарди ва уларга енгил қилиб берди. Бунга ушбу оятлар далилдир:

يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ

яъни: “Аллоҳ сизларга енгилликни истайди, оғирликни хоҳламайди” (Бақара сураси, 185-оят).

يُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُخَفِّفَ عَنْكُمْ

яъни: Аллоҳ сизларга (шариат аҳкомларини) енгиллатишни хоҳлайди(Нисо сураси, 28-оят).

مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ

яъни: Аллоҳ сизларга бирор қийинчилик (пайдо) қилишни раво кўрмайди(Моида сураси, 6-оят).

وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ

яъни: (Аллоҳ) динда сизларга бирор ҳараж (қийинчилик) қилмади(Ҳаж сураси, 78-оят).

وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ

яъни: “У (пайғамбар) уларнинг юкларини ва устиларидаги кишан (қийинчилик)ларини олиб ташлайди” (Аъроф сураси, 157-оят).

         Шу жумладан, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам:

بُعثتُ بالحنيفيةِ السمحةِ

яъни: “Мен олийжаноб (бағрикенг) дин билан юборилганман”, деганлар (Имом Бухорий ривояти). Ривоятларга кўра Пайғамбар алайҳиссалом агар иккита ишга тўғри келиб қолсалар уларнинг енгилроғини танлар эканлар, модомики у гуноҳ иш бўлмаса.

Дарҳақиқат, агар сиз ислом шариати аҳкомларини бирма-бир кўздан кечириб чиқсангиз унда машаққатларнинг йўқлигига амин бўласиз, барча мажбуриятларнинг бошидан охиригача бандаларга енгил ва қулай бўлишлигига риоя қилинганлигини кўрасиз. Масалан, Аллоҳ таоло намозни мукаллафга бир кунда беш маҳал ўқишни фарз қилди. Намозни тик туриб ўқишга буюрди. Бунда ҳеч қандай машаққат йўқ аслида. Лекин шунга қарамай, агар тик туришга қодир бўлмаса уни ўтириб ёки қандай имкони бўлса шундай ўқишга рухсат берди.

Худди шунингдек, рўза ҳам йилда бир ой фарз қилинди. Бундаги мавжуд машаққат инсоннинг тоқати етмайдиган даражада эмас. Шундоқ бўлса ҳам, Аллоҳ таоло машаққат ортиши мумкин бўлган ҳолатларда рўзани очиб юборишликка ёки тутмасликка изн берди. Масалан, мусофирга, касалга, ҳомиладор ва эмизикли аёлга.

Аллоҳ таоло ўлимтик ҳайвон гўштини ейишни ҳаром қилган бўлса ҳам, очарчилик вақтида мажбур ҳолатда омон қолиш учун ейишни мубоҳ қилди.

Таҳоратга сув топилмаганда таяммум қилишни, сафарда намозни қаср қилиб ўқишни жорий қилган бўлса, каффоратларни гуноҳларни ўчириш учун жорий қилди. Буларнинг барчаси инсонларнинг ўз зиммаларидаги вазифаларини адо этишда қийналмасликлари ҳамда шариат аҳкомларига нисбатан ҳурмат ва эътиборлари сусаймаслиги учун кўзланган мақсаддир.

Фуқаҳолар шариатда енгиллик киритилган ўринларни етти хил деб белгилашган. Улар:

  1. Узр ҳолатида ибодатнинг соқит бўлиши. Масалан, эминлик бўлмаганда ҳажнинг соқит бўлиши.
  2. Фарз ибодатларни қисқартирилиши. Масалан, сафарда намозни қаср қилиб ўқиш.
  3. Ибодатларнинг ўрнини алмаштириш. Масалан, таҳоратни таяммум билан алмаштириш.
  4. Ибодатнинг вақтини олдинга суриш. Масалан, Арафот водийсида пешин билан аср намозини пешин вақтида жам қилиб ўқиш.
  5. Ибодатнинг вақтини кечиктириш. Масалан, Муздалифада шом билан хуфтон намозини хуфтон вақтида жам қилиб ўқиш.
  6. Ибодатнинг тартибини ўзгартириш. Масалан, намоз ўқиш тартибини хавф (қўрқув) вақтида ўзгартириш.
  7. Ман қилинган нарсага рухсат бериш. Масалан, очарчилик вақтида ўлимтик гўштини ейиш, томоққа нарса тиқилганда ютиб юбориш учун сув топилмаганда ароқ ичиб юбориш.

Б) Мажбуриятларнинг озлиги.

Ислом шариати ўзидан олдинги ўтган шариатлардан ундаги мажбуриятларнинг озлиги билан ажралиб туради. Ислом кишиларининг елкаси ундаги амр (буйруқ) ва наҳий (қайтариқ)ларнинг оғирлигини сезган эмас. Балки, Ислом уларга ўрта (мўтадил) йўлни кўрсатиб берган. Қуръони каримда баён қилинган вожиб амалларга бир назар ташласангиз, уларнинг озлигини кўрасиз. Шунчалик оз эканлигидан уларнинг ҳаммасини бир зумда билиб олиш ҳам мумкин, уларга амал қилиш ҳам енгил. Бунга қуйидаги оят ҳам далилдир:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا لَا تَسْأَلُوا عَنْ أَشْيَاءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ وَإِنْ تَسْأَلُوا عَنْهَا حِينَ يُنَزَّلُ الْقُرْآَنُ تُبْدَ لَكُمْ عَفَا اللَّهُ عَنْهَا وَاللَّهُ غَفُورٌ حَلِيمٌ. قَدْ سَأَلَهَا قَوْمٌ مِنْ قَبْلِكُمْ ثُمَّ أَصْبَحُوا بِهَا كَافِرِينَ

яъни: Эй, имон келтирганлар! Сизларга (жавоби) аён қилинса, сизларга хуш келмайдиган нарсалар ҳақида (савол) сўрамангиз! Қуръон (оятлари) нозил бўлиб турган кезларда улар ҳақида сўрасангиз, (жавоби) албатта, аён қилинади. Уларни (олдинги сўраганларингизни) Аллоҳ кечирди. Аллоҳ кечиримли ва ҳалимдир. У нарсалар ҳақида сизлардан олдинги қавм ҳам сўраган эди. Сўнгра ўша нарсаларга (нисбатан) кофир бўлиб қолган эдилар(Моида сураси, 101-102-оятлар). Кўриб турибсизки, Аллоҳ таоло зиммамизга янги-янги аҳкомлар фарз бўлиб қолмаслиги, уни адо қилаолмай ҳалокатга учраб қолмаслигимиз учун бизларни масалага чуқур киришишдан қайтармоқда. Оятнинг таъбирига қараганда бизларга амал қилиш осон бўлишлиги ҳамда машаққат ва танг ҳолатга тушиб қолмаслигимиз учун Аллоҳ таоло мажбуриятларнинг оз бўлишлигига риоя қилган.

         Бунга суннатдан далил Пайғамбар алайҳиссаломнинг Ақраъ ибн Ҳобис разияллоҳу анҳуга айтган гапларидир. Ҳадиснинг матни қуйидагича:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، قَالَ خَطَبَنَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ ‏"‏ أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ فَرَضَ اللَّهُ عَلَيْكُمُ الْحَجَّ فَحُجُّوا ‏"‏ ‏.‏ فَقَالَ رَجُلٌ أَكُلَّ عَامٍ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَسَكَتَ حَتَّى قَالَهَا ثَلاَثًا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ لَوْ قُلْتُ نَعَمْ لَوَجَبَتْ وَلَمَا اسْتَطَعْتُمْ - ثُمَّ قَالَ - ذَرُونِي مَا تَرَكْتُكُمْ فَإِنَّمَا هَلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ بِكَثْرَةِ سُؤَالِهِمْ وَاخْتِلاَفِهِمْ عَلَى أَنْبِيَائِهِمْ فَإِذَا أَمَرْتُكُمْ بِشَىْءٍ فَأْتُوا مِنْهُ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَإِذَا نَهَيْتُكُمْ عَنْ شَىْءٍ فَدَعُوهُ ‏

яъни: Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу ривоят қилиб айтадилар: Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам бизларга хутба қилиб: “Эй инсонлар! Аллоҳ таоло сизларга ҳажни фарз қилди, ҳаж қилинглар” дедилар. Шунда бир киши - Ақраъ ибн Ҳобис разияллоҳу анҳу -:  Ё Расулуллоҳ! Ҳажни ҳар йили қилишимиз фарзми? – деб сўради. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам жавоб бермадилар. У саволни яна қайтарди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам яна индамадилар. Учинчи марта яна сўраганида: “Агар “ҳа” деб жавоб берсам ҳар йили ҳаж қилишингиз фарз бўлиб қолар эди ва сизларнинг бунга тоқатингиз етмас эди. Шунинг учун сизлар мен айтган нарсанигини қилинглар. Дарҳақиқат, сизлардан олдин ўтган қавмлар кўп савол берганлари ва пайғамбарлари айтганига хилоф қилганлари учунгина ҳалок қилинган эдилар. Шундай экан, қачон сизларни бир амалга буюрсам тоқатингиз етганича қилинг. Агар бирор ишдан қайтарсам, уни тарк этинг”, дедилар (Имом Муслим ривояти). Қуйидаги ҳадис ҳам бунга далил бўлади: “Мусулмонларнинг ичида энг гуноҳи кўп киши – мусулмонларга ҳаром қилинмаган нарса ҳақида савол сўраб, шунинг саволи туфайли ўша нарса мусулмонларга ҳаром қилиб қўйилган кишидир”. Бундан ташқари Расулуллоҳ алайҳиссаломдан шундай ҳадис ворид бўлган:

عن أبي ثعلبة الخشني جرثوم بن ناشرٍ رضي الله عنه، عن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال: ((إن الله تعالى فرض فرائض فلا تضيعوها، وحد حدودًا فلا تعتدوها، وحرم أشياء فلا تنتهكوها، وسكت عن أشياء - رحمةً لكم غير نسيانٍ - فلا تبحثوا عنها))؛ حديث حسن،

رواه الدارقطني

яъни: Абу Саълаба ал-Хушаний Жарсум ибн Ношиз разияллоҳудан ривоят қилинади, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Албатта, Аллоҳ таоло бир қанча фарз амалларга буюрди, уларни зое қилманглар. Ҳадларни белгиларб берди, уларни бузманглар. Бир қанча нарсаларни ҳаром қилди, улардан сақланинглар. Яна бир қанча нарсаларнинг ҳукмини эсдан чиқармаган ҳолда, сизларга раҳм-шафқат қилганлиги учун зикр қилмай сукут сақлади. Сизлар ҳам у нарсалар устида баҳс юритманглар” (Имом Дора Қутний ривояти).

Ушбу мавзуга тегишли бунга ўхшаган яна кўплаб оят ва ҳадислар мавжуд.

В) Шариат қонунларини босқичма-босқич жорий қилиниши.

Ислом дини янги келган вақтда араблар ҳаддан ташқари хоҳиш истакларига эрк берган, уларнинг эркинликларини чегаралайдиган ишларни, шаҳвоний туйғуларини тўсадиган нарсаларни ёқтирмайдиган халқ эдилар. Турли одамлар, ҳилма ҳил табиатлар уларнинг қон-қонларигача сингиб кетган эдики, ҳатто улар бундан бирданига қутула олмас эдилар. Шунинг учун ҳам, уларга шариат аҳкомлари бирданига нозил қилиниши мумкин эмас эди. Чунки, улар бу аҳкомлардан гангиб қолиб, натижада оғирлик қилиб, улардан безиб қолар эдилар. Шу сабабдан Қуръон бўлак-бўлак бўлиб нозил бўлди. Аҳкомлар секин асталик билан, олдинги келган ҳукм кейинги келадиганига шароит яратиб берадиган, инсонларнинг кўнглига ўрнашадиган тарзда ворид бўлди. Бу ҳукмларнинг аксари маълум бир воқеалар сабабли нозил бўлар эди. Бу эса, одамларнинг кўнглига мос келиши ва унга амал қилиш осон бўлишини таъминлар эди.

Мана шундай ҳукмлардан бири ароқнинг ҳаром қилиниши ҳақидаги ҳукмдир. Ароқ ичишлик араблар орасида жуда ҳам кенг тарқалган, уларнинг ҳаётларининг ажралмас бир қисмидек эди. Илоҳий ҳикмат ила бунинг ҳаромлиги ҳақидаги ҳукм босқичма-босқич нозил қилинди. Аввал бошда унинг ҳаромлиги очиқдан очиқ айтилмади, балки:

يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِمَا إِثْمٌ كَبِيرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا

яъни: Сиздан май (маст қилувчи ичимлик) ва қимор ҳақида сўрамоқдалар. Айтинг: У иккисида катта гуноҳ ва одамлар учун (айрим) фойдалар ҳам бор. Иккисининг гуноҳи фойдасидан каттароқдир, деган (Бақара сураси, 219-оят).

         Ушбу оятдан ароқдан тийилиш талаб қилинаётганлигини фақатгина шариатнинг сир асрорларидан хабардор кишигина фаҳмлаши мумкин. Чунки, оятда ароқнинг ҳаромлиги очиқ ойдин айтилаётгани йўқ. Албатта, гуноҳи катта бўлган нарсани тарк қилиш лозим. Одатда, кўпинча амаллар фақат ёмонликдан иборат бўлмайди. Лекин ўша амалнинг ҳалол ёки ҳаромлиги ундаги фойда ёки зиённинг кўп ёки озлигига қараб аниқланади.

         Ароқ ичишда гуноҳнинг кўплиги туфайли уни тарк қилиш лозимлигига ишора қилинганидан сўнг, маст ҳолатда намоз ўқишдан қайтарилди:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنْتُمْ سُكَارَى حَتَّى تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ

яъни: Эй, имон келтирганлар! Токи гапираётган гапингизни (ўзингиз) биладиган бўлгунингизгача, маст ҳолларингизда намозга яқинлашмангиз!(Нисо сураси, 43-оят).

Шундан сўнггина ароқ ичишдан қатъий тарзда очиқ ойдин қайтарди:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ  إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ

яъни: Эй, имон келтирганлар! Албатта, май (маст қилувчи ичимликлар), қимор, бут-санамлар ва (фол очадиган) чўплар шайтоннинг ишидан иборат ифлосликдирки, ундан четланингиз! Шояд (шунда) нажот топсангиз. Шайтон май билан қимор (ёрдами)да ўрталарингизга адоват ва нафрат солишни ва сизларни Аллоҳнинг зикри ҳамда намоздан қайтаришни хоҳлайди. Бас, энди, сизлар (май ичишдан) тийилувчимисиз?(Моида сураси, 90-91-оятлар).

         Ислом аввалида зинокорга бериладиган жазо уни уйга қамаб қўйиш, гап сўз билан азият беришдан нарига ўтмас эди:

وَاللَّاتِي يَأْتِينَ الْفَاحِشَةَ مِنْ نِسَائِكُمْ فَاسْتَشْهِدُوا عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِنْكُمْ فَإِنْ شَهِدُوا فَأَمْسِكُوهُنَّ فِي الْبُيُوتِ حَتَّى يَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ أَوْ يَجْعَلَ اللَّهُ لَهُنَّ سَبِيلًا

яъни: Хотинларингиздан фоҳишалик қилганларига ўзларингиздан (эркаклардан) тўрт кишини гувоҳ қилингиз. Агар улар гувоҳлик берсалар (ва зино қилганлари ўз исботини топса), то уларга (хотинларга) ўлим келгунга қадар ёки Аллоҳ бирор йўл қилгунча, уларни (ўзлари яшаётган) уйларда сақлаб турингиз(Нисо сураси, 15-оят).

         Кейинчалик, Аллоҳ оила қурган зинокорни тошбўрон (ражм)га, турмуш кўрмаган зинокорни дарра уришга ҳукм қилди:

الزَّانِيَةُ وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِئَةَ جَلْدَةٍ

яъни: “Зинокор аёл ва зинокор эркакнинг ҳар бирига юз дарра урингиз!” (Нур сураси, 2-оят). Ражм қилиш ҳақида ҳам оят нозил қилинган бўлиб, кейинчалик бу оятнинг Қуръон оятлари қатори тиловат қилиниши бекор (мансух) қилинган, аммо унинг ҳукми боқийдир.

         Ислом аввалида намоз ҳам одамларга меҳрибончилик юзасидан эрталаб икки ракъат, кечқурун икки ракъат қилиб ўқиш жорий қилинган. Чунки, у даврдаги кишилар Ислом динига эндигина кирган, намоз ўқишлик ҳаловатини ҳали тотиб улгурмаган, Аллоҳга муножот қилишнинг лаззатини яхши англамаган эдилар. Вақти келиб, мусулмонларнинг қалби имон ва ибодатдан таскин топа бошлагандан кейингина намозга қўшимча қилишга имкон туғилди.

         Аввал бошда мусулмонларнинг сони озчилик, заифҳол, мушрикларга қарши бош кўтаришга, улар билан жанг қилишга қувватлари етарли бўлмагани учун, душманларнинг азиятларига сабр қилишга, кечиримли бўлишга, улардан юз ўгиришга, уларга қарши уруш қилмасликка буюрилдилар:

اتَّبِعْ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ

яъни: Раббингиздан Сизга ваҳий этилган нарса (оят)ларга эргашинг. Ундан ўзга илоҳ йўқ. Мушриклардан (эса) четланинг! (Анъом сураси, 106-оят).

خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ

яъни: “Афвни (қабул қилиб) олинг, яхшиликка буюринг, жоҳиллардан эса юз ўгиринг!” (Аъроф сураси, 199-оят).

وَإِنَّ السَّاعَةَ لَآَتِيَةٌ فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِيلَ

яъни: Қиёмат ҳам, шаксиз, келувчидир. Бас, (шундай экан, жоҳилларнинг азиятларига сабр қилинг ва уларни) чиройли юз ўгириш билан тарк этинг!(Ҳижр сураси, 85-оят).

Мусулмонларнинг қуввати ортиб, Аллоҳнинг динига одамлар гуруҳ-гуруҳ бўлиб кира бошлаганидан сўнг, ўзларини ҳимоя қилишлари учун жанг қилишга изн берилди:

أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ

яъни: “(Мушриклар томонидан) ҳужумга учраётган (мусулмон)ларга, мазлум бўлганлари сабабли (жанг қилишга) изн берилди. Албатта, Аллоҳ уларга ёрдам беришга қодирдир (Ҳаж сураси, 39-оят).

         Пайғамбар алайҳиссалом Мадинага ҳижрат қилиб борганларида Аллоҳ таоло у кишини Мадинадаги аҳли китоб қавмлари Бани Исроил пайғамбарларидан таълим олган нарсалари асосида қилаётган амалларига хилоф иш тутишга буюрмади. Масалан, Мадина аҳли китоблари намозларида Байтул Мақдис томонга юзланар эдилар. Аллоҳ таоло аввал бошда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламга ҳам намозда ўша томонга юзланишга буюрди. Чунки, у ердаги қавмларнинг ҳурматини қозониш, бу кишининг ҳам ҳақиқий пайғамбар эканликларига уларни ишонтириш лозим эди. Бу зот ўтган пайғамбарларнинг келтирган динларини тасдиқловчи, улар даъват қилган динга даъват қилувчи, уларнинг йўлларига чақирувчи киши эканликларини баён қилиш учун шундай қилинди. Бу ҳолат токи уларнинг қалбларига имон ўрнашгунча ва келажакда қибла Байтул Мақдисдан Масжидул Ҳаром томонга ўзгартирилганда ҳеч қандай иккиланиш ёки шубҳаланиш содир бўлмайдиган вақт келгунча давом этди. Шундан сўнг Аллоҳ таоло қуйидаги оятни нозил қилди:

وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنْتَ عَلَيْهَا إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ يَنْقَلِبُ عَلَى عَقِبَيْهِ وَإِنْ كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ

яъни: “Сиз юзланган олдинги қиблани Биз фақат орқага қайтиб кетаётганлар ичида ким пайғамбарга эргашар экан, деб қилдик (қайта тикладик). Албатта, бу (ўз қибласини ўзгартириш) Аллоҳ ҳидоят этган кишилардан ўзгалар учун оғир ишдир. Аллоҳ имонларингизни (Байтул-Мақдисга қараб ўқиган олдинги намозларингиз ажрини) зое кеткизмас. Албатта, Аллоҳ одамларга нисбатан меҳрибон ва раҳмлидир. Гоҳо юзингизни (ваҳий кутиб) осмон бўйлаб ўгириб туришингизни кўраяпмиз. (Хотиржам бўлинг) Сизни ўзингиз рози бўладиган қиблага (Каъбага) юзингизни ўгиртирамиз. Юзингизни Масжиди Ҳаром (Каъба) томонга буринг! (Эй, мўминлар, сизлар ҳам) қаерда бўлсангиз, юзларингизни ўша тарафга бурингиз!” (Бақара сураси, 143-144-оятлар).

         Шуларга ўхшаш ҳукмлар жуда ҳам кўп. Дарҳақиқат, Ислом шариати инсонларнинг манфаатларига асосланган. Шунга кўра аҳкомлар аввал мужмал, сўнгра муфассал тартибда келган. Бу асосан Маккадаги қонунчилик билан Мадинадаги қонунчиликни солиштирганда яққолроқ намоён бўлади. Маккий оятлар мужмал, ундаги ҳукмларга камдан-кам ҳолларда тафсилот берилади. Маданий оятларда эса, Қуръон кўплаб тафсилотларга ўрин беради. Хусусан, муомалот масалаларига тааллуқли ишларда. Шунинг учун ҳам аксар аҳком оятлари Мадинада нозил бўлгандир. Маккий оятларда эса фақат ақиданинг софлигини асрашга тааллуқли бўлган ҳукмларгина келтирилган, масалан, Аллоҳдан ўзганинг номи айтиб сўйилган ҳайвоннинг гўштининг ҳаромлиги ва ҳоказо.

 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

раисининг биринчи ўринбосари 

Ҳомиджон Ишматбеков

https://t.me/tuhur

 

بسم الله الرحمن الرحيم

الحَمْدُ للهِ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ وَجَعَلَهُ أُسْوَةً حَسَنَةً لِلْمُؤْمِنِيْنَ، وَالصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ عَلَى نَبِيِّنَا الرَّؤُوفِ بِالْمُؤْمِنِيْنَ، وَعَلَى آلِهِ وَصَحْبِهِ وَمَنْ تَبِعَهُمْ بِإِحْسَانٍ إِلَى يَوْمِ الدِّيْنِ

МАВЛИДУН НАБИЙ МУБОРАК!

Муҳтарам жамоат! Ислом оламига ҳар йили ўзгача шукуҳ олиб келадиган Рабиул аввал ойи ҳам кириб келди. Ҳаммамизга маълумки, бу ойнинг мусулмонларга севимли бўлишига сабаб “оламларга раҳмат” қилиб юборилган Пайғамбаримиз Муҳаммад саллалоҳу алайҳи васалламнинг худди шу ойда дунёга келганларидир.

Аллоҳ таолонинг инояти билан инсониятни зулматлардан нурга чиқарувчи Зот тавваллуд топган ойни мусулмонлар улкан неъмат ато қилинган ой сифатида қадрлайдилар. Шу ойда Аллоҳ таолога шукрона сифатида Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг сийратларини ўрганадилар, илмий мажлислар, мусобақалар ташкил этадилар ва саховатли кишилар эҳсонлар қиладилар. Биз ҳам вақтни ғанимат билиб, Пайғамбаримиз саллалоҳу алайҳи васаллам сийратларидан бироз маълумотлар билан танишамиз.

Пайғамбаримиз Муҳаммад ибн Абдуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам Макка шаҳрининг Бани Ҳошим маҳалласида, Рабиул аввал ойининг ўн иккинчи санаси, душанба куни тонгда дунёга келдилар. Бу мелодий 571 йил 22 апрелга тўғри келади (эски ва янги мелодий тақвимлардаги фарқ сабабли манбаларда туғилган саналари турлича келтирилган).

Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг оталари Абдуллоҳ ибн Абдулмутталиб ибн Ҳошим ибн Абдуманоф. Оналари Омина бинти Ваҳб ибн Абдуманоф ибн Зуҳра ибн Килобдир.

Пайғамбаримиз саллалоҳу алайҳи васалламнинг муборак насаб шажаралари Иброҳим алайҳиссаломга бориб тақалади. Насаби шариф Пайғамбаримизнинг ўзларидан бошланиб, Аднонгача етган жойда ҳеч қандай ихтилоф йўқ.

 Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг оталари Абдуллоҳ Маккада Омина бинти Ваҳбга уйландилар. Кўп ўтмай, Пайғамбаримизнинг оталари Абдуллоҳ Мадинага жўнаб кетадилар. Баъзи ривоятларга кўра, Абдуллоҳ Шомга тижорат билан чиқиб, қайтишда бемор бўлиб Мадинага тушадилар. У киши йигирма беш ёшида беморликдан вафот этдилар ва Мадинада дафн этилдилар. Ҳали Пайғамбаримиз алайҳиссалом туғилмаган эдилар.

Пайғамбаримиз алайҳиссалом туғилганларида бир нур чиққани ва Шом қасрларини ёритгани ривоят қилинади (Имом Аҳмад ва Имом Доромий ривоятлари).

 Олти ёшга етганларида оналари ҳам Мадина сафари давомида вафот этиб, Абво деган жойда дафн қилиндилар.

Пайғамбаримизнинг оналари вафот этганларидан кейин У Зотни боболари Абдулмутталиб қарамоғига олдилар. Пайғамбаримиз алайҳиссалом саккиз ёшдан ўтгач, боболари Абдулмутталиб Маккада вафот этдилар. Ўлими олдидан Пайғамбаримизнинг кафолатини ўғли Абу Толибга топширдилар.

Абу Толиб ўз вазифасини мукаммал бажаришга ҳаракат қилдилар. Қирқ йилдан ортиқроқ Пайғамбаримизни қўллаб-қувватладилар, ҳимоя қилдилар, У Зот сабабли бошқалар билан хусуматлашдилар.

Ҳижратдан 13 йил аввал (мелодий 610 йилда) Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам қамарий қирқ ярим ёш (шамсий 39 ёшу уч ойлик) бўлганларида, Аллоҳ таоло У Зотга биринчи ваҳий юборди ва У Зот Набий бўлдилар. Орадан бир неча кун ўтиб, иккинчи ваҳий келгач, Расул бўлдилар. Пайғамбар бўлиб ўн уч йил Маккада, ўн йил Мадинада яшадилар. Йигирма уч йил давомида катта қийинчиликларга сабр-бардош билан Аллоҳ таолонинг динини инсониятга етказишга жидду жаҳд қилдилар. Натижада бир киши билан бошланган Ислом бутун ер юзига тарқалди. 

Пайғамбаримиз алайҳиссалом ўн биринчи ҳижрий сана (632 м.й) олтмиш уч ёшда, Рабиул аввал ойининг ўн иккинчи куни, душанбада чошгоҳ пайти Рафиқул аълога кўчдилар, яъни вафот этдилар. У Зотнинг вафотлари Қиёматгача келадиган Ислом уммати учун мусибатдир.

Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўзларига хос хусусиятлари – охирги пайғамбар бўлишлари ва У Зотга охирги илоҳий китоб туширилгани эди. У Зотдан кейин пайғамбар ҳам, илоҳий китоб ҳам келмайди. Бу ҳақда Қуръони каримда шундай дейилади:

  مَا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِنْ رِجَالِكُمْ وَلَكِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّينَ وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا

яъни:Муҳаммад сизларнинг эркакларингиздан бирортасига ота эмасдир, балки у Аллоҳнинг элчиси ва пайғамбарларнинг муҳридир. Аллоҳ барча нарсани билувчи зотдир(Аҳзоб сураси 40-оят).

 Бу ерда Аллоҳ таоло Муҳаммад алайҳиссаломни "Пайғамбарларнинг муҳри" деб атади. Зеро, ҳар бир муҳим ёзма ҳужжат сўнггида муҳр босилгани каби охирги пайғамбар келгач, пайғамбарлар китобига ҳам муҳр босилгандек бўлди.

Аллоҳ таоло Пайғамбаримизни Қиёматгача келадиган умматларга ўрнак қилиб қўйди. У Зот Исломни яшаб кўрсатдилар, бунга минг-минглаб одамлар гувоҳ бўлдилар. У Зотнинг ўзгаларда тўпланиши амри маҳол бўлган гўзал хулқларини дўстлар, ҳаттоки душманлар ҳам эътироф этишди. Бу ҳақда Аллоҳ таоло шундай дейди:

   لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآَخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا

яъни: “(Эй, имон келтирганлар!) Сизлар учун – Аллоҳ ва охират кунидан умидвор бўлган ҳамда Аллоҳни кўп ёд қилган кишилар учун Аллоҳнинг пайғамбарида гўзал намуна бордир” (Аҳзоб сураси 21-оят).

Демак, У Зотдан ўрнак олиш учун тарихлари, сийратлари, айтган сўзларини ўрганишимиз ва келажак авлодга ўргатишимиз керак. Мазкур нарсаларни билмасдан туриб, У Зотнинг мукаммал меросларидан фойда ололмаймиз. Зеро, Пайғамбаримизга тегишли суннат – динимизда иккинчи муҳим манбадир. Қуръони каримда қанча илм ва ҳукмлар бўлса, ҳадиси шарифда ҳам шунча илму ҳикматлар бор. Бу иккисини бир-биридан ажратишга уринган кимсалар жуда қаттиқ адашади. Зеро, Пайғамбаримиз динга тегишли бирор сўзларини ўзлари томондан гапирмаганлар. Бу ҳақда Қуръони каримда шундай дейилади:

وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى

яъни: “(Яна у Қуръонни) хомхаёлдан олиб сўзлаётгани ҳам йўқ! У (Қуръон) фақат (Аллоҳ томонидан) нозил қилинаётган (туширилаётган) бир ваҳийдир” (Нажм сураси 3-4-оятлар).

Гоҳида ҳадиси шарифларни четга суриб, фақат Қуръондаги ҳукмларга амал қилиш керак, дейдиганлар кўзга ташланади. Улар динни Аллоҳ таоло ўргатган йўсинда эмас, балки ўзлари ўйлаб топган йўл билан қабул қилмоқчи бўладилар. Аллоҳ таолонинг хоҳиш иродаси шуки, Ислом дини Муҳаммад алайҳиссалом орқали қабул қилинади ва ўрганилади. У Зотни, сўзларини ўртадан чиқармоқчи бўлганларнинг устози шайтон бўлади. Шайтоннинг мақсади эса одам зотини ўзи билан дўзахнинг тубига етаклашдир.

Аллоҳ таоло Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг буюк мартабаларини баён қилиб, Пайғамбаримиз алайҳиссаломга салавот айтишга буюради:

إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا

яъни: “Албатта, Аллоҳ ва Унинг фаришталари Пайғамбарга салавот айтурлар. Эй, мўминлар! (Сизлар ҳам) унга салавот ва салом айтингиз!

Муҳаммад алайҳиссаломга салавот ва саломлар тилаб дуо қилиш жуда ҳам улуғ, савоби катта иш ҳисобланади. Ҳадиси шарифларда ҳам унга тарғибот кўп. Уламолар Имом Кархий раҳимаҳуллоҳнинг сўзларини олиб, Муҳаммад алайҳиссаломнинг номлари қачон зикр этилса, салавот айтиш керак деганлар. Расул алайҳиссаломга бағишлаб ёзилган салавот тўпламлари ичида “Далоил ал-хайрот” китоби машҳурдир.

Мазкур оят жуда ҳам таъсирли, чунки Аллоҳ таолонинг Ўзи Пайғамбарини мақтаб турган ва фаришталари дуо қилиб турганда, наҳотки уммат бўлиб биз салоту салом айтмасак?!

Ҳадиси шарифда салавот айтган кишиларга Аллоҳ таолонинг раҳмати бўлиши хабари берилган. Пайғамбаримиз алайҳиссалом шундай дейдилар:

 "من صلى علي واحدة صلى الله عليه عشرًا"

(رواه الامام  أحمد والحاكم عن أبي هريرة رضي الله عنه)

яъни: “Ким менга бир марта салавот айтса, Аллоҳ унга ўнта раҳмат йўллайди” (Имом Аҳмад ва Имом Ҳоким ривоятлари).

Шуни ҳам айтиб ўтишимиз керакки, мусулмонларни мана шундай хурсандчилик кунларида дилларини хира қиладиганлар ҳам топилади. Улар мавлид маросимларини ўтказишни мумкин эмас, бидъат деб пуч даъво қиладилар.

Ўтган ва замондош уламоларимиз айтадиларки, Мавлиди набийни нишонлаш бидъат эмас. Зеро, биз Расулуллоҳ алайҳиссаломга муҳаббатли бўлишга, У Зотнинг йўлларига эргашишга, доимо У Зотга салавот ва саломлар йўллашга буюрилганмиз. Гарчи бу амалларга мунтазам, ҳар доим амал қилиб келган тақдиримизда ҳам, Мавлид ойи кириши бизларни ушбу амалларни янада кўпайтиришимизга ва уларга аҳамиятлироқ бўлишимизга сабаб бўлади холос. Пайғамбар алайҳиссалом доимо нафл рўза тутишга одатланган бўлсаларда, душанба кунида рўза тутишга алоҳида эътибор берар эдилар. Бунинг сабаби сўралганда, душанба куни таваллуд топганликлари ва шу куни пайғамбар бўлганликларини айтар эдилар. Шундан, душанба куни нафл рўза тутиш суннат бўлиб қолди. Шундай экан, нима учун Расулуллоҳ алайҳиссалом таваллуд топган ойларида У Зотни кўпроқ эслаш, таржимаи ҳоллари бўлмиш Мавлидларини ўқиш, кўпроқ салавот айтиш мумкин бўлмасин?!

Пайғамбаримиз алайҳиссалом билан хурсанд бўлиш – Қуръони каримнинг талаби ва амри ҳамдир. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилган: “Айтинг: «Аллоҳнинг фазли ва раҳмати билан, бас, (албатта), шулар сабабли (мўминлар) шодлансинлар! У тўплаган нарса (бойлик)ларидан яхшироқдир” (Юнус сураси 58-оят).

Абдуллоҳ ибн Аббос разияллоҳу анҳумо мазкур оятдаги “фазл” сўзини “илм” ва “раҳмат” сўзини “Муҳаммад алайҳиссалом”, деб тафсир қилганлар.

 Аллоҳ таоло Ўзининг раҳмати билан хурсанд бўлишимизни буюряпти. Пайғамбаримиз алайҳиссалом эса энг улуғ раҳматдирлар. Қуръони каримда бу ҳақда шундай дейилади: “(Эй, Муҳаммад!) Биз Сизни (бутун) оламларга айни раҳмат қилиб юборганмиз” (Анбиё сураси 107-оят).

Аслида Пайғамбар алайҳиссаломнинг мавлидларини биринчи бўлиб нишонлаган зот – Расулуллоҳ алайҳиссаломнинг Ўзларидир. Имом Муслим Абу Қатода разияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадиси шарифда айтадилар: “Пайғамбар алайҳиссаломдан душанба куни рўза тутиш ҳақида сўрашди. Шунда У Зот: “Ўша кунда мен туғилганман ва шу кунда менга (ваҳий, пайғамбарлик) нозил бўлган”, – дедилар. Ушбу ҳадиси шариф Пайғамбаримиз алайҳиссалом душанба куни туғилганликлари ва шу кунда пайғамбарлик ато қилингани муносабати билан рўза тутганликларига далолат қилади.

Жалолиддин ас-Суютий раҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Менинг наздимда, аслида мавлид амалида одамларнинг тўпланиши, Қуръони каримдан қироат қилиш, Пайғамбар алайҳиссаломнинг таваллуд топганларида рўй берган мўжизалар ҳақида ворид бўлган хабарларни ривоят қилиш, кейин дастурхон ёзилиб, таомлардан тановул қилиш, буларнинг ҳаммаси бидъат ҳасана (кейин пайдо бўлган бўлсада, шариатга зид бўлмаган) ишлардан саналиб, уни ташкил этганларга савоб бор. Чунки бунда Пайғамбаримиз алайҳиссаломни улуғлаш, таваллуд топганлари учун хурсандчилик ва шодликни изҳор этиш бор” (Ҳуснул мақсад фи ъамалилл мавлид” китоби). 

Бошқа кўплаб эътиборли олимлар ҳам мавлид маросимларини ўтказишни дуруст деб билганлар. Демак, Мавлид ойидан ҳам унумли фойдаланиб, бу вақтни илм-маърифатимизни ошириш йўлида сарфлайлик.

Аллоҳ таоло барчамизни Пайғамбаримиз алайҳиссаломга лойиқ уммат бўлишни насиб айласин!  Омин!

 

Муҳтарам имом домла! Рабиул аввал ойининг бирор жумасида, имкониятга қараб, Имом Барзанжийнинг “Мавлидун Набий” китобидан ўқиб беришингиз мақсадга мувофиқ бўлади.

 

 

Ҳурматли имом-домла! Келаси жума маърузаси “УММАТЛАРГА ЎРНАК ЗОТ” мавсусида бўлади, иншааллоҳ.

Ал-Азҳар уламолари Париждаги терактни қоралайди ва диний ахлоқни сақлаш зарурлигини таъкидлади. Уламолар динларни ёки уларнинг муқаддас сиймосини ҳақорат қилинган ҳолатда уларни ҳимоя этадиган халқаро қонунчиликни қабул қилишга чақирмоқда.

Азҳари шариф Франция пойтахти (Париж)да жума куни экстремист ўқитувчини ўлдирган ва бошини танасидан жудо қилганида содир бўлган терактни қоралашини билдирди. Ал-Азҳар шу тариқа ушбу даҳшатли жиноят ва бошқа барча террористик ҳаракатларни қоралашини тасдиқлайди ва қотиллик ҳеч қандай сабаб билан оқлаб бўлмайдиган жиноят эканлигини таъкидлайди. 

Ал-Азҳар, шунингдек, унинг шакли, манбаи ёки сабаби қандай бўлишидан қатъи назар, нафрат нутқи ва зўравонликни қоралашга қаратилган доимий чақириғини таъкидлаб, муқаддаслик ва диний шахсларга ҳурмат кўрсатиш, динларни ҳақорат қилиш орқали нафрат қўзғашдан сақланиш зарурлигини таъкидлайди. 

Шу тариқа халқаро ҳамжамиятни динлар ёки уларнинг муқаддас зотларини ҳақоратлаган касларни жиноий жавобгарликка тортадиган глобал қонунни қабул қилишга чақиради. Бундан ташқари, ҳар кимни бошқаларнинг эътиқодига ҳурмат кўрсатишни таъкидлайдиган диний ахлоқ қоидалари ва таълимотларини сақлашга чақиради.

Азҳар шариф сайтидан олинди

Франция пойтахти Парижда бир ўқитувчи Пайғамбаримиз Муҳаммад  соллаллоҳу алайҳи васалламни карикатура қилиб дарс ўтганидан сўнг уни қатл этилгани,  яъни бошини танидан жудо этиб ташлаб кетилгани ачинарли ҳолатдир. 

Ислом дини ва мусулмонлар ҳеч қачон бошқа диндаги пайғамбарларини на Мусо, на Исо, на бошқа пайғамбарларни карикатура қилишмаган ва қилишмайди ҳам.  Зотан, мусулмонлар барча пайғамбарларни Аллоҳ пайғамбар қилиб юборганини тасдиқ этишади.
«Унинг Пайғамбарларидан бирорталарини ажратмаймиз» (Бақара,  285).

Исломда ўзи ҳукм қабул қилиш яъни самосуд йўқ. Ҳукмни қозиёт қабул этади. 

Шу ўринда бошқа дин вакиллари ва халқаро жамият ҳам мусулмонлар дини муқаддасотлари ва пайғамбарини масхара қилиш ва таъна қилишдан ман этувчи бирор қонун ишлаб чиқилса мақсадга мувофиқ бўлар эди.  

Мусулмонлар ўз пайғамбари Муҳаммад  соллаллоҳу алайҳи васалламни ўз ота-оналаридан-да яхши кўришади. 

Шундай экан бирон миллатни ота-онаси (албатта, агар ота-онасини ҳурмат қиладиган тарбияга эга бўлса)  таҳқирланилганида қанчалар ғазабланишини тасаввур қилиш мумкин.  

Шу каби мусулмонлар учун энг севикли зотни масхара қилиш ҳам салбий оқибатларга олиб келиши, динлар орасида, миллатлар ўртасида низо ва жанжаллар келтириб чиқариши тайин. 

Пайғамбаримиз Муҳаммад  соллаллоҳу алайҳи васалламни карикатура қилиниши ортида эса фақат ва фақат салбий нарсалар бор, холос. 

 

Абу Иззатуллоҳ

Манба: https://azon.uz

 

 

Савол:

Ассалому алайкум Устоз. Яхшимисиз? Сизга саволим қуйидагича: қизимни узатганимга 7 йил бўлди. Алҳамдулиллах, куёвим дину-диёнатли деб, яхши ниятлар билан ҳавас қилиб узатгандим. Ҳозир ҳам ёмон эмас. Қизим узатилгач, ҳижобга кирди. Уч нафар фарзандлик бўлишди. Қайнона-қайнотаси билан яшашади. Менга ҳеч ҳам гап ташимаган шу пайтгача. Кейинги пайтларда мазаси бўлмай, тушкунликка тушиб, юраги оғрийдиган бўлиб қолди. Охири сўраб суриштириб билдимки, у ҳеч ҳам кўчага чиқмас экан. Шу йиллар мобайнида икки ҳафтада бир маротаба уйга келади. Эри ўзи олиб келиб, ўзи олиб кетади. Кўп қаватли уйда туришади. Фақат шу 2 ҳафтада бир маротаба кўчага чиқади уйга келганда. Шунда ҳам подъезднинг тагидан машинага ўтиради ва уйга қайтаётганида ҳам шунақа. Қизим олий маълумотли. Ишлатиш ниятлиги йўқ. Қариндош-уруғ, борди-келдига рухсат йўқ. Тўй-ҳашамларга ҳам рухсат йўқ. Калтакларкан, ураркан. Эридан жуда қўрқиб қолган. Қизимдан хавотирдаман. Фарзандлари боғгача бормайди. Гап-сўзлари ҳам ғалати бўлиб қолган, тарки дунё қилганга ўхшайди. Сан фарзандларингга кераксан, соғлигини ўйла, фарзандларинг боғчага борсин, ўзинг ҳам ўша ерда ишласанг бўлади-ку, десам. Унга ҳам йўқ дейишибди. Буларни билиб кечалари ухлолмай чиқаяпман. Эри ҳам ишламайди. Ишласам, намозларим қолиб кетади, дер экан. Иложини қилса, шунақа иш топса бўлади.ку намозларини ҳам қазо қилдирмайдиган. Кейинги пайтда жуда қийналиб қолишган. Моддий тарафдан. Ота-онасининг нафақа пулига яшашади. Болаларига кашага сутни ҳам қийналиб сўрайди қайнонасидан қизим. Мен пул берворай десам, йўқ эмиш, уларнинг нафсониятига тегармиш... Жуда ҳафаман. Нима қилай?.. Оилани эркак боқиши керак эмасми?.. Кўп қаватли уйда, тўртта девор, ҳеч қаерга чиқармаслиги тўғрими? Шу муаммолар ҳақида фикрингизни билмоқчи эдим. Шулар ҳақида маърузалар қилсангиз, яхши бўларди. Кўпчилик эшитарди. Ҳа. яна бир гап. Бизнинг диёримиздаги олимларимиз, имомларимизнинг гапини олмас экан куёв... Улар сўфийлар, деркан. Мазҳабни тан олмайди. Буларни ёзаяпману, кўзимдан ёш тинмаяпти. Нима қилай? Бошим қотган, маслаҳат беринг. Аллоҳим рози бўлсин.

Жавоб:

Исҳоқжон домла Бегматов

Top