Бугун, 23 июнь куни Ўзбекистон Миллий матбуот марказида “Ал-Қомус: арабча-ўзбекча қомусий луғат” китобининг тақдимоти бўлиб ўтди. Унда олимлар, тилшунос мутахассислар ва оммавий ахборот воситалари вакиллари қатнашди.

Мазкур китоб академик, Қоҳира Араб тили академияси ҳақиқий аъзоси, филология фанлари доктори Неъматулло Иброҳимов бошчилигидаги шарқшунос-филолог, исломшунос Акмалжон Икромжонов, шарқшунос, исломшунос Абдулҳаким Орипов ва Абдулҳамид Зайриев каби муаллифлар жамоаси томонидан тайёрланган.

Ушбу луғат араб тилининг классик давридан то бугунги кун жонли шаклигача, аниқ, табиий ва инсоний илмлардан тортиб диний манбаларгача, адабий тил билан бир қаторда турли шеваларгача, матбуотдан оғзаки мулоқотгача, бир сўз билан айтганда барча сўз бойлигини ўзида мужассам этган. Унда тил жозибасининг ойнаси бўлган турғун иборалар, мақол маталлар, назму наср намуналари, Қуръони Карим оятлари ва ҳадиси шарифлардан кўплаб мисоллар келтирилган. Ушбу китоб Ғафур Ғулом номидаги нашриёт-матбаа ижодий уйида нашр этилган.

Китобнинг таништирув тақдимотида академик Неъматулло Иброҳимов, шайх Абдулазиз Мансур ҳазратлари, филология фанлари доктори Мухторхон Умархўжаев, “Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф” жоме масжиди имом ноиби Ҳасанхон Яҳё Абдулмажид ва бошқалар сўзга чиқиб, луғатнинг аҳамияти, таржима қилиш жараёнига оид муҳим бўлган маълумотларни айтишди, юртимиздан етишиб чиққан буюк алломаларнинг бугунга қадар илм аҳлининг мўътабар манбаси бўлиб келаётган қай бир асарини олманг араб тилида битилгани ёки унда араб тилига катта урғу берилганига гувоҳи бўлиш мумкинлиги, ушбу қомус луғати муаллифларига ташаккурлар билдиришди, қилинган меҳнатлар садақаи жория бўлишини тилаб қолишди.

Тадбирда таъкидлангидек, ушбу луғатнинг биз учун долзарблиги шундаки, у ўзбек халқининг шонли ўтмиши, илм-фандан маданиятгача, адабиётдан санъатгача, тилию сўз бойлиги бевосита боғлиқ бўлган илму маърифат тили бўлмиш араб тилидан ўзбек тилига таржима луғатидир.

Бугун дунёга ўзбек ҳалқини ҳеч бир изоҳсиз танитишга қодир бўлган буюк аждодларимизнинг барчалари араб тилида ижод қилиб, асарлар битганлар, жаҳон тамаддуни ривожида ўчмас из қолдирганлар. Хусусан, Хоразмийнинг «Ал-Жабр вал-муобала», Берунийнинг «Осори боқия», Ибн Синонинг «Қонун», Мирзо Улуғбекнинг «Зижи Кўрагоний», Замахшарийнинг «Кашшоф», Юсуф Саккокийнинг «Мифтоҳ ал-улум» ҳамда Навоийнинг ижод дурдоналарини қайд этиш шулар жумласидандир.

Янги 4 жилдли «Ал Қомус: Арабча-ўзбекча қомусий луғати» 100 мингдан ортиқ сўз ва ибораларни ўз ичига олган. Ушбу луғат юртимиз, халқимиз тарихи, илм-фани, маданияти, адабиёти, санъати ва тилини янада яқинроқ таниш, теранроқ билиш йўлида кўприк вазифасини ўтайди, иншааллоҳ.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Қадимдан либос инсоннинг ижтимоий мавқеи, касб-корини англатган. Боёнлар, мусофир дарвешлар, ҳунарманд-савдогарлар, шунингдек, уруғ ва элатларни-да либосига қараб таниса бўлади. Боиси кийим маданият кўзгуси. Бугун йиртиқ-ямоқ шим, калта пайпоқ кийган ёшлар кўпайиб бормоқда. Бу ҳам маданият белгиси, дегувчилар топилади. Аммо бу каби “урф”лар халқимизнинг қадимдан мерос кийиниш маданиятига таъсир кўрсатаётганини кўриб, оғринамиз.

Биз “Ўзбекистон белгиси” кўкрак нишони совриндори, П.Беньков номидаги Республика рассомлар тайёрлаш мактабининг либослар дизайни катта ўқитувчиси Малика Қўзиева билан шу мавзуда суҳбатлашдик.

– Либос инсон хусусияти, феъл-атворига қанчалик боғлиқ ва қадимда туркий халқларда қандай кийиниш услублари бўлган? 

– Либос инсоннинг турли хусусияти, маданияти, тарбияси, диди ва феъл-атворини таърифлаб берувчи кўзгудир. Туркий халқларнинг энг қадимги ва илк муҳим бўғинларидан бири бу – оғуз беклари, яъни она сут берган илк фарзанди – ўзбеклар бўлган дейишади. Шунинг учун ҳам туркий халқлар ичида энг катта тарихга эга бугунги турклар Ўзбекистонни ота юртимиз, деб аташади. Шу сабаб туркий халқлар маданияти бир-бирига яқин.

Камолиддин Беҳзод чизиб қолдирган бебаҳо миниатюра асарларида ҳам ота-боболаримизда кийиниш маданияти юксак бўлганини кўриш мумкин. Ундан ҳам аввалги, Афросиёб (Самарқанд), Варахша (Бухоро), Холчаён (Сурхондарё), Қизётган қалъа (Қадим Хоразм-Қорақалпоғистон) каби қадимги деворий суратлар орқали ҳатто эрамиздан аввалги, бугунги кўплаб халқлар ҳали ер юзида бўлмаган даврларда ватанимиз ҳудудида ўзига хос либослар мавжуд бўлганини кузатамиз. Қолаверса, қадимдан Ўзбекистон Буюк ипак йўли орқали Ғарб ва Шарққа кийим-кечак, пойабзал ва бош кийимлар учун барча иқлим ва ўлкаларга зарур бўлган пахта, ипак, қоракўл, момиқ, ошланган кўн ва тери етиштириб етказиб бергани ва бугунги кунда ҳам юртимиз дунёга турли либос учун қимматбаҳо табиий материалларни етиштирувчи энг йирик экспортёрлардан бўлиб келаётгани бежиз эмас. Бу ўзбек халқининг қадимдан юксак дид билан кийиниш маданиятига эга халқлардан бўлганини исботлайди.

– Либосларнинг жамиятдаги аҳамияти ва уларнинг мутаносиблиги ҳақида ҳам тўхталиб ўтсангиз?

– Либос, айниқса, бош кийим ҳамма даврларда, ҳамма халқларда муҳим аҳамиятга эга бўлган. Бош кийимга қараб одамнинг ижтимоий мавқеи, миллати, қайси элат ёки уруғга мансублиги, қайси табақадан экани, ёши, жинси, оилавий мақомигача билиш мумкин бўлган. Бежиз ҳукмдорлар тож, қаландар-дарвешлар қалпоқ, маълум ёшга қараб хоразмликлар чўгирмани турли рангдагисини, тошкентлик йигитлар уйланган ёки бўйдоқлигига, унаштирилганини билдирувчи каштали дўппилар киймаган. Шунинг учун бош кийим аввало эгасининг мақомини кўрсатиб турувчи “маълумотнома” бўлган. Бош кийим устки либос билан мутаносиб бўлиши ҳам керак. Нафақат кийиниш услуби, балки либослар ранглари ҳам бир-бирига мос бўлса, нур устига нур (бу мутаносибликни, айниқса, аёл-қизлар қойиллатади). Сабаби либос инсоннинг бутун бошли “ID картаси” вазифасини бажаради.

Машҳур рус ёзувчиси Константин Паустовскийнинг 1916 йилда ўзи кўрган ва уни даҳшатга солган воқеа – Ватан озодлиги учун курашган минглаб ўзбекларни Москва кўчалари бўйлаб бир неча кун давомида ҳайдаб ўтилгани ҳақида ёзар экан, уларнинг бошидаги дўпписини асосий белги сифатида кўрсатади: “Кўчалар бўйлаб соқчилар яшил ранг чопондаги минглаб ўзбекларни ҳайдаб боришарди. Ўрта Осиёдаги қўзғолонлар бостирилгач, ўзбекларни Мурманск сари, шимолий қутб темир йўлини қуриб, ўлиб кетмоғи сари бошлаб кетар эди. Қуруқ қор учқунлари уларнинг кумушранг нақшли қора дўппиларини қопларди. Бу маҳкумларнинг ўтиши бир неча кунлаб давом этди…” – деб ёзади у.

– Либослар тарихи мутахассиси сифатида қайси қадимги либосни ҳозирги даврга қайтаришни хоҳлайсиз?

– Мен аслида либослар дизайнериман. Кўпинча тарихий либос ва кийимлар лойиҳалари устида ишлаганим туфайли ва Павел Беньков номидаги рассомлар мактабида узоқ йиллардан буён либослар тарихидан дарс бериб келаётганим сабаб кўп йиллардан буён ўзбек ва жаҳон халқлари либослари тарихини ўрганаман. Табиийки, ўз ижодимда ҳам бу жуда қўл келади. Парижда, Лондонда, Москвада, Люксембургда, Урумчида бўлиб ўтган кўплаб халқаро либос танловлари ва фестивалларда тақдирланган либосларим айнан тарихий мавзуда ишлангани ва дизайнида аньанавий ўзбек матоларидан кенг фойдаланилгани – булар барчаси ушбу соҳада ҳали катта ижодий имкониятлар борлигини кўрсатади.

Кейинги йилларда миллий ўзликни англашга катта эътибор қаратилмоқда, мақом, бахшичилик, миллий ҳунармандчилик каби йўналишлар ривожлантирилмоқда. Бу албатта миллий либослар ривожига, уларни оммалаштиришга хизмат қилди. Аммо шу билан бирга, миллий матоларимиздан, айниқса, аёллар кийимларида ишлатиладиган ипак матолардан дидсизларча фойдаланиш ҳоллари афсуски кўпайди. Бу муаммоларнинг ечими миллий либослар тарихини чуқур таҳлил қилиб ўрганишда, деб ҳисоблайман.

– Ёшлар кийинишда Ғарбга кўр-кўрона тақлид қилиши ҳақида фикрингиз қандай?

– Биласизми, бундай мавзуларнинг кун мавзуси қилиб катта муҳокамага олиб чиқилиши нафақат ёшлар, балки аксарият катта ёшли юртдошларимизда ҳам кийиниш бобида билим ва заковат етарли эмаслигидан далолат беради. Бу ҳолатни мен ёшларимизнинг замонавий бўламан деб ярашса-ярашмаса кийиб, бегона маданиятларга эргашиб кетаётгани, халқимизнинг тарихий меросидан, кийиниш маданиятидан бехабар бўлиб қолаётганидан деб тушунаман. Бундай мавзуларни катта муҳокамага олиб чиқишдан кўра ёшларга ўрнак бўладиган миллий дизайндаги либосларни урфга айлантириш борасида бош қотирсак яхши бўлар эди.

Юлдуз ЎРМОНОВА

суҳбатлашди.

Манба: Ўзбекистон миллий ахборот агентлиги 

Айни кунларда ҳаж ибодатига тайёргарлик кўраётган зиёратчиларимиз Макка шаҳрининг “Азизия” даҳасидаги кўркам, 25 қаватли, ҳашаматли “Аброж ал-Ҳидоя” меҳмонхонасида истиқомат қилишмоқда.
Ҳожилар ибодатларини чиройли ва мукаммал адо этишлари учун меҳмонхона тоза ва озода ҳолга келтирилиб, барча шарт-шароитлар муҳайё қилинган.

Ўзбекистонлик зиёратчилар учун қулай шароит яратиш мақсадида, Ўзбекистон мусулмонлари идораси ҳамда Дин ишлари бўйича қўмита томонидан мазкур меҳмонхонадан барча ҳожиларимизга яхлит жой ҳозирланган.
Меҳмонхонанинг кириш фойесига илинган “Ўзбекистон” ёзуви ва давлатимиз байроғи бу бинога ўзбекистонлик зиёратчилар жойлашишидан далолат бериб турибди
Таъкидлаш жоизки, меҳмонхона томонидан тақдим этилган хизматлардан юртимиз ҳожилари мамнун бўлишмоқда. Ушбу меҳмонхона қулайликлари ҳақида гапирганда, аввало, ҳар бир хона шинам қилиб ҳозирланган, унда ювиниш хонаси мавжудлиги, совуткич, музлаткич, стол-стул, журнал столи, телефон, телевизор ва замонавий мебеллар билан жиҳозланганини таъкидлаш керак.

Яна шуни айтиш керакки, меҳмонхона ошхонасида бир пайтда 4000 киши таомланиши учун мўлжалланган ўринлар ҳозирланган.
Шунингдек, тиббиёт маркази, ишчи гуруҳи штаби, мажлислар зали ҳамда эркак ва аёллар намозхонасига алоҳида жойлар ажратилган. Қолаверса, меҳмонхонада кўп сиғимли бир неча лифтлар ҳам мунтазам ишлайди.
Меҳмонхонанинг яна бир қулайлиги шуки, битта асосий йўл бўйлаб “Ҳарами шариф”га бориш мумкин. Шунингдек, меҳмонхона Мино водийсига қулай ҳудудда жойлашганлиги сабабли асосий ҳаж ибодатлари даврида зиёратчиларни у ерга олиб чиқиш ва қайтариб олиб келишда кўп енгилликлар бўлади. Меҳмонхона атрофидан серқатнов, катта йўл трассаси бўлмагани ҳам ҳожилар эркин ҳаракат қилиш имконини беради.
Ҳаж ибодатига киришаётган юртдошларимизни Аллоҳ таоло ибодат ва дуоларини қабул қилиб, сафарларини бехатар айласин!

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати