muslimuz
Фарзанд билан меҳр-муҳаббатни мустаҳкамловчи 80 услуб (4 қисм)
- Фарзандларингизга исмининг биринчи ҳарфи туширилган ёки ёқтирган сурати тасвирланган кружка ёки футболка совға қилинг.
- Фарзандларингизга табрикнома ёзиб уни хонасига қўйиб қўйинг.
- Ўғлингизни ҳозирдаги ва чақалоқлигидаги суратини бир рамкага жойлаб, унга ҳадя қилинг.
- Ўғилларингиз билан компьютер ўйинлари мусобақасини уюштиринг.
- Фарзандларингиз ўзлари ёқтирган машғулотлари билан шуғулланишлари ва ҳордиқ чиқаришлари мумкин бўлган бир кунни тайинланг. Шунингдек, фарз амалларини ўз вақтида бажаришларини (намоз, рўза каби), динда тақиқланган ишларга қўл урмасликларини ва кун давомида нималар билан шуғулланаётганликларини назорат қилинг.
- Ҳар бир фарзандингизга қоғоз ва қалам бериб, бир-бирлари ҳақидаги ижобий фикрларини ёзишларини ҳамда буни бир-бирларига ўқиб беришларини айтинг. Шунингдек, бир-бирларига билдирмасдан совғалар беришларини тайинланг.
- Ўғлингиз билан сув бўйида ўтириб дилдан узоқ суҳбатлашинг.
- Узоқ сафарда бўлганингизда фарзандларингизга қўнғироқ қилиб уларни жуда соғинганингизни айтинг.
- Фарзандингиз илк маротаба мактабга борган кунини тасвирга олишни унутманг. Чунки бу унинг ҳаётидаги энг муҳим кунлардан биридир.
- Гоҳ-гоҳида фарзандингизнинг қулоғига шивирлаб бирор муҳимроқ гап айтинг. Бу билан фарзандингиз ўзини сизга яқин деб ҳис қилади.
- Бир неча кунлик сафарга чиққанингизда фарзандларингизга сафар кунлари ададича сирли қутичалар қолдиринг. Қутичалар ичига кичкинагина совғаларни жойланг. Улар ҳар куни биттадан қутичани очиб кутилмаган совғалардан ҳайратлансинлар.
- Кийим-кечак харид қилганингизда фарзандларингизни ҳам фикрини сўранг. Кийим танлашда улар сизга ёрдам берсинлар.
- Фарзандларингиздан бахтиёр оилани ифодаловчи бирор рамз чизишларини сўранг.
- Оилавий ҳашарлар уюштириб туринг. Биргаликда қилинган меҳнат мароқли бўлади, кайфиятни кўтаради.
- Фарзандларингиз билан барчага ўрнак бўладиган, ҳамма ҳавас қиладиган бахтиёр оила ҳақида суҳбат қуринг.
- Бирор байрам муносабати билан фарзандларингизга совғалар номи ёзилган рўйхат беринг, улар ўзларига ёқадиган совғаларни танласинлар.
- Ҳар ой (ёки йил) охирида умумий сарҳисоб уюштиринг. Барчанинг биргаликда эришган ютуқлари ва ҳар бир оила аъзосининг эришган муваффақиятларини бирма-бир кўриб чиқинг ва уларни муносиб рағбатлантиринг.
- Фарзандларингизни ёшлик чоғларидан китобни севишга ўргатинг. Ҳар бир ўқиган китобларини улар билан биргаликда мушоҳада қилинг. Шунингдек, уйингизда китоб жавони ташкил қилинг.
- Фарзандларингизни кичик ёшларидан бошлаб спорт билан шуғуллантиринг.
- Фарзандларингизга дўст бўлинг. Уларни ҳаётда ўз ўринларини топишларида, айниқса, касб танлашларида иқтидорларига қараб тўғри йўналтиринг.
Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътийнинг "Меҳр ойи" китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Ҳикматуллоҳ Рўзалиев таржимаси.
Зулҳижжа ойида қандай амаллар бажарилади?
Зулҳижжа сўзи қандай маънони англатади?
“Ҳаж эгаси” деган маънони билдиради.
Зулҳижжа ойи қандай ой?
Бу ой Аллоҳ таоло уруш, қон тўкишни ҳаром қилган (Зулҳижжа, Зулқаъда, Муҳаррам, Ражаб) тўрт ойнинг бири, ҳижрий-қамарий тақвимнинг охирги ойидир.
Зулҳижжа ойи қандай фазилатларга эга?
Ҳаж ибодати адо этиладиган, қурбонлик қилинадиган, Арафа ва Қурбон ҳайити нишонланадиган ой. Бу ойда, айниқса унинг дастлабки ўн кунида қилинган ибодатлар Аллоҳ таоло учун энг севимли амаллардан саналади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Зулҳижжа ойининг ўн кунидаги амалдан кўра афзалроқ амал йўқдир”, деганлар (Имом Ибн Ҳиббон ривояти).
Бу ойда тутилган рўза икки йиллик гуноҳларга каффорот бўлади
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Арафа кунининг рўзаси ўзидан аввалги бир йил ва ўзидан кейинги бир йилнинг гуноҳларига каффорат бўлишини Аллоҳдан умид қиламан”, деганлар (Имом Муслим ривояти).
Зулҳижжа ойини Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қандай ўтказардилар?
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Зулҳижжа ойининг дастлабки тўққиз кунида, Ашуро кунида ва ҳар ойдан уч кунда – ойнинг аввалги душанбаси билан икки пайшанбасида – рўза тутардилар (Имом Аҳмад ривояти).
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам янада кўпроқ зикр қилардилар ва: “...Бу кунларда таҳлил (Лаа илаҳа иллаллоҳ Муҳаммадур Расулуллоҳ), такбир (Аллоҳу акбар) ва таҳмид (Алҳамдулиллаҳ) айтишни кўпайтиринглар!” дердилар (Имом Аҳмад, Имом Байҳақий ривояти).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ушбу дуони кўп айтардилар: “Лаа илаҳа иллаллоҳу ваҳдаху лаа шарийка лаҳу, лаҳул мулку ва лаҳул ҳамду ва ҳува ъала кулли шайьин қодийр” (Имом Термизий ривояти).
Даврон НУРМУҲАММАД
Қурбонлик: кимларга вожиб, нима мақсадда, қачонгача ва қандай ҳайвонлар қурбонлик қилинади?
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Аллоҳ таолога беадад ҳамду санолар
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга дуруду салавотлар бўлсин
Қурбонлик луғатда “яқинлашмоқ”, “яқин бўлмоқ” маъноларини билдириб, истилоҳда бу сўз Аллоҳга қурбат ҳосил қилиш мақсадида жонлиқ сўйишни англатади.
Қурбонлик Ислом динининг вожиб бўлган улуғ амалларидан биридир. Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай марҳамат қилади: “Парвардигорингиз учунгина намоз ўқинг ва қурбонлик қилинг” (Кавсар сураси, 2-оят).
Севикли Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам қурбон ҳайити куни эрта билан ўзлари қурбонлик қилардилар ва бошқаларни ҳам курбонлик қилишга тарғиб этардилар. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Имконияти бўла туриб, қурбонлик қилмаган кимса намозгоҳимизга яқинлашмасин”, деганлар (Имом Аҳмад, Ибн Можа ривояти). Бошқа бир ҳадисда эса: “Ҳар ким қурбонлик қилишга қодир бўлса-ю, қурбонлик қилмаса, вафотидан кейин мажусийлар ёки насронийлар қаторида тирилади”, дедилар.
Қурбонлик тарихига бир назар
Қурбонлик ҳижрий иккинчи йил вожиб бўлган бўлсада, лекин унинг тарихи анча узоқларга – Иброҳим алайҳиссалом замонларига бориб тақалади ва у зотдан бизга қолган амаллардандир. Бу ҳақда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қурбонлик қилинглар! Албатта, у отамиз Иброҳим алайҳиссаломнинг суннатларидир”, деганлар (Имом Абу Довуд ривояти).
Қурбонлик қилишдан мақсад нима?
Қурбонлик қилишдан мақсад банда ўзининг Аллоҳ амрига итоатини, тақвосини намоён этишдир. Аллоҳ таоло банда сўйган ҳайвоннинг гўштига ҳам, қонига ҳам муҳтож эмас: «Аллоҳга (қурбонлик) гўштлари ҳам, қонлари ҳам етиб бормас. Лекин у Зотга сизлардан тақво етар. Аллоҳ сизларни ҳидоят қилгани сабабли – У зотни улуғлашларингиз учун – уларни сизларга бўйсундириб қўйди. Эзгу иш қилувчиларга хушхабар беринг!» (Ҳаж сураси, 37-оят).
Шунингдек, қурбонлик қилиш Аллоҳ таолонинг амрини адо этишга банданинг тайёр эканини кўрсатади ва тўғри йўлга ҳидоят қилгани учун Аллоҳ таолога шукр этиш бўлади.
Аллоҳга ҳар қанча шукр қилсак, шунча оз. Холис Аллоҳнинг Ўзи учун ибодат қилиб, намоз ўқиш, фақат Аллоҳнинг йўлида жонлиқ сўйиб, бева-бечораларни тўйғазиш шукрнинг бир кўринишидир.
Қолаверса, бу амални бажаришда Аллоҳ таолонинг буюклиги ва динининг улуғлиги зоҳир бўлади.
Қурбонлик кимларга вожиб?
Қурбонлик зиммага вожиб бўлиши учун 4 нарса топилиши шарт.
- Мусулмон бўлиши. Чунки қурбонлик қурбат бандани Аллоҳ таолога яқин қилувчи ибодат бўлиб кофир унга аҳл эмас (Бадоеъус саноеъ).
- Озод бўлиш. Чунки қулнинг мулки бўлмайди (Ал баҳрур роиқ).
- Нисоб эгаси бўлиш.
- Муқим бўлиш. Мусофирга қурбонлик вожиб эмас. Гарчи сафарда нисоб миқдорига эга бўлса ҳам. Ҳазрат Али розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Мусофир зиммасига қурбонлик вожиб эмас”.
Қурбонлик қилинадиган ҳайвонлар
Қурбонлик қуйидаги ҳайвонлардан бирини сўйиш билан адо топади:
Қўй (қўй дейилганда эчки ҳам тушунилади), қорамол ва туядир. Ушбу ҳайвонлардан бошқа ҳайвонлар қурбонлик ўрнига ўтмайди.
Қўйда ёлғиз бир киши, қорамол ва туяда эса бир кишидан етти кишигача шерик бўлиб адо қилишлари мумкин. Қўй олти ойлик ва ундан катта бўлиши шарт. Қорамол икки ёш ва ундан катта бўлиши шарт, туя беш ёш ва ундан катта бўлиши шарт.
Шу билан бирга, қурбонликка сўйиладиган ҳайвон семиз, йўғон ва ёши катта бўлиши афзал саналади. Қурбонликка ярамайдиган айби ёки нуқсони бор ҳайвонларни сўйишдан эҳтиёт бўлиш лозим.
Баро ибн Озиб розияллоҳу анҳудан ривоят қилади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизнинг ичимизда туриб: “Тўрт нафар ҳайвон қурбонликка ярамайди: кўзи кўрлиги билиниб турган (айбли) ҳайвон, касали зоҳир касал ҳайвон, чўлоқлиги зоҳир чўлоқ ва ўрнидан тура олмайдиган ўта озғин ҳайвон”, дедилар» (Имом Термизий ривояти).
Курбонлик қилинадиган ҳайвон айбдан холи бўлиши лозим. Қурбонлик қилинадиган ҳайвоннинг қулоғи, ёки думи, ёки кўзининг бир қисмидан кўпроғи йўқ бўлса, қурбонликка сўйиш жоиз эмас.
Касал, чўлоқ ва озғин ҳайвонлар сўядиган жойга ўз оёғи билан юриб бора олмаса, қурбонликка сўйиш жоиз эмас.
Қурбонлик қилиш вақти
- қурбонлик ҳайит намози ўқиб бўлингандан кейин бошланади.
- ҳайитнинг учинчи куни қуёш ботиши билан тугайди.
Қурбонликнинг қийматини садақа қилиш мумкинми?
Қурбонлик талаб этилган жонлиқлардан бирини сўйиш орқали адо этилади. Жонлиқни сўймай, жонлиқни ёки унинг миқдорига тенг маблағни бериш қурбонлик ҳисобланмайди. Балки садақа ҳисобланади. Алоуддин Косоний раҳматуллоҳи алайҳ бундай дейди: “Бир киши қурбонлик кунларида қўйнинг ўзини ёки қийматини садақа қилса, қурбонлик ўрнига ўтмайди. Чунки қурбонликнинг вожиблиги қон оқизишга боғлиқдир” (Бадоеъус саноеъ).
Қурбонлик одоблари
Қурбонлик қилиш вожиб бўлган киши қуйидаги одобларга риоя қилиши лозим:
Аввало – Қурбонлик қилувчи шахс нияти тўғри, амалини холис Аллоҳ таоло учун қилган бўлиши лозимдир. Бошқалар “кўрсин” ёки “эшитсин”, деган ниятдан йироқ бўлади.
Иккинчи одоб – қурбонлик қилувчи соч, соқолига ва баданига ҳеч нарса теккизмаслиги.
Қурбонлик қилишни ирода қилган киши зулҳижжа ойининг биринчи кунидан бошлаб, то ҳайит куни қурбонликни бажаргунга қадар соч-сақолини олмайди ва баданининг бошқа жойларига ҳам тиғ теккизмаслиги мустаҳабдир.
Умму Салама розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қачон сизлардан бирортангиз қурбонлик қилишни ирода қилса, сочига ва терисига ҳеч нарса теккизмасин”, дедилар (Имом Муслим ривояти).
Учинчи одоб – қурбонлик қилишда айб ва нуқсони бор ҳайвонни қурбонлик қилишдан сақланиш.
Тўртинчи одоб – қурбонликни ўз қўли билан қилиш. Қурбонлик қилувчи ўз қўли билан сўйиши мустаҳабдир. Аммо ўзи сўйишни билмаса ёки бошқа сабабларга кўра ўзи сўймасдан, бошқага сўйдиришнинг зарари йўқ.
Бешинчи одоб – қурбонликнинг вақтини риоя қилиш.
Олтинчи одоб — сўйиш одобларига риоя қилиш.
Ҳайвонларни сўйишнинг ўзига хос одоблари, мустаҳаблари бордир. Туяни тик турган ҳолида олдинги чап оёғини боғлаб, бўйнининг пастидан, кўкраги тамондан сўйиш, қорамол ва қўйларни эса чап томони билан ётқизиб, томоғининг тагидан сўйиш, пичоқнинг ўткир бўлиши, уни сўйиладиган ҳайвоннинг олдида ўткирламаслик, бошқа ҳайвоннинг кўз олдида сўймаслик шулар жумласидандир.
Аллоҳ таоло қилаётган ҳар бир амалимиз қаторида ушбу қурбонликларимизни ҳам Ўзининг ризолиги учун қилинган ибодатлар қаторида қабул айласин!
Даврон НУРМУҲАММАД
Юксак ва самимий эҳтиром
Куни кеча давлатимиз Раҳбари Шавкат Мирзиёев Макка шаҳрида бўлиб турган Ўзбекистон мусулмонлар идораси раиси, муфтий Шайх Нуриддин Холиқназар ҳазратлари билан телефон орқали мулоқот қилди. Давлат Раҳбарининг ўзбекистонлик ҳожилар ҳолидан хабар олиш мақсадида алоҳида эътибор билан қўнғироқ қилиши илгари ҳеч кузатилмаган эди.
Юртбошимиз Муфтий ҳазратларидан Макка ва Мадина шаҳарларида бўлиб турган зиёратчиларимизнинг ҳаж ибодатига тайёргарлик жараёнлари, улар учун яратилган шароитлар, сиҳат-саломатлиги ва кайфияти ҳақида сўради.
Мулоқотда Шайх Нуриддин Холиқназар ҳазратлари Президент ҳожиларнинг ҳолидан хабар олишидан зиёратчилар хурсанд бўлаётганини ҳамда у кишининг салом ва тилакларини барча ҳаж ибодати ниятида турган юртдошларимизга етказишини маълум қилди. Шунингдек, давлатимиз Раҳбари томонидан олиб борилаётган инсон қадрини улуғлаш ҳақидаги одилона сиёсат муборак диёрда ҳам амалда бўлаётгани, юртдошларимиз эъзозу ҳурматда бўлиб, улар учун барча шароитлар ҳозирлангани, бу қулайликларни нафақат ўзимизнинг зиёратчилар, балки Саудия Арабистони ҳукуматининг ҳаж ишлари масъуллари ва ўзга юрт ҳожилари эътироф этаётганини айтиб ўтди.
Дарҳақиқат, айниқса, бу йилги ҳаж мавсумига ўзгача тайёргарлик кўрилди. Айни пайтда қарийб 12 минг нафар ўзбекистонлик Саудия Арабистонида бўлиб турибди. Жами 15 минг 130 нафар фуқаро ҳаж ибодатига бориши белгиланган. Уларга 300 нафар гуруҳ раҳбари, 50 нафар олий тоифали шифокор, ошпазлар, таржимонлар ва бошқа кўмакчилар ҳамроҳлик қилади.
2024 йилдан бошлаб яна бир янгилик Саудия Арабистонида бўлиб турган диний соҳа ходимлари ҳамда қори зиёратчилар томонидан Қуръони каримни хатм қилиш йўлга қўйилди. Шу кунгача 1 515 та хатм ўқилиб, юртга тинчлик, халққа фаровонлик тилаб дуолар қилинган.
Хабарларда: “Бу каби эътибор ва шароитларни арабистонлик мутасаддилар ҳам юқори баҳолаб, Ўзбекистон Президентига ҳурмат ва дуоларини изҳор этмоқдалар”, дейилмоқда.
Ушбу эътирофлардан мамнун бўлган Президент ҳам:
– Ҳар куни борганларнинг мулоқоти ва таклифларини кўриб, жуда хурсанд бўляпман. Агар биз таҳлил қилсак, мустақилликнинг биринчи йилида 12 нафар эди, ҳозир 15 мингга яқин фуқароларимиз ҳажни адо этиб, 30 минг қўл дуо қилади, — деди.
Суҳбат чоғида Юртбошимиз: “…Энг катта мақсадим, ҳозирги таҳликали замонда маънавиятимиз, маърифатимиз, ўзлигимиз, тинчлигимиз, юртимиздаги шукроналикни ҳар бир зиёратчи келганидан кейин ўзининг кўчасида, маҳалласида янги Ўзбекистоннинг фидойиси бўлиб, тарғиботчи деган, бир ибора билан, ўзингиз бош бўлиб, ёшларимизга тарбия нуқтаи назаридан янгича ташаббус билан келсанглар ва ташаббусларингизни бутун халқимиз қабул қилса”, деб мақсадларини билдирди.
Ўз навбатида Муфтий ҳазратлари ҳам ҳожиларимиз учун яратилган имконият ва шароитлар ўта юқори даражада эканини таъкидлаб, мана шунча имкониятларнинг жавоби – ватанга муҳаббат билан унга хизмат қилиш орқали қайтарилишини ҳожилар билан келишиб олингани, бу йилги ҳожиларимиз ватанга садоқатли тарғиботчи, уни севишга чақирувчи, ёшларни тарбиячиси бўлиб юртга қайтишини айтиб ўтди. Шунингдек, ҳар куни ҳожилар билан юртга қайтгандан сўнг маҳаллаларда ёшларга ватан туйғусини, юрт фаровонлигини сингдириб боришга, уларни илму маърифатга тарғиб қилишга, Ўзбекистон деган юртни бутун дунёга танилишига сабаб бўлган ажодларимиз ва сиз каби ватани, халқи ва ёшларини севувчи юрт раҳбарини берган Аллоҳ таолога шукроналар айтиб, ёшларни мана шундай кайфиятда тарбия қилишга келишиб олинганини таъкидлади.
Аллоҳга ҳамдлар бўлсинки, ҳеч муболағасиз ҳаж ибодати учун ҳожиларимизга кўплаб қулайликлар муҳайё қилинган. Бу шароитларни бориб, ўз кўзлари билан кўрган зиёратчилар эътироф этишмоқда. Маблағи бўлатуриб, умрида бир марта Ислом фарзларидан бири бўлган ҳаж ибодатини амалга ошира олмай, армон билан бу дунёдан ўтиб кетган қанчадан-қанча аждодларимиз бўлган. Бугунги кунга келиб, ҳукуматимиз томонидан барча шароитлар мукаммал тарзда яратиб берилмоқда. Мана шунча фазилатли ишларга шахсан Юртбошининг ўзи телефон орқали ҳожилар ҳолидан хабар олиши яна бир хурсандчилик бўлди. Бу эътибордан ҳожиларимиз ва бутун мамлакитимиз аҳли ҳам мамнунлик туйди.
Аллоҳ таоло бизни берган неъматларига шукр айтишга буюриб, муборак каломида шукр қилувчиларга неъматларини янада зиёда қилишни ваъда қилди:
«Яна Раббингиз эълон қилган (бу сўзлар)ни эслангиз: “Қасамки, агар (берган неъматларимга) шукр қилсангиз, албатта, (уларни янада) зиёда қилурман. Бордию, ношукрчилик қилсангиз, албатта, азобим (ҳам) жуда қаттиқдир”» (Иброҳим сураси, 7-оят)..
Демак, Парвардигоримиз биз бандаларга берган неъматларига шукр айтсак, қадрига етсак – Аллоҳ биздан рози бўлади ва янада зиёда қилар экан.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Одамларга ташаккур қилмаган (инсон) Аллоҳга ҳам шукр қилмайди”, деганларини имом Термизий ривоят қилган.
Буюк бобокалонимиз Қаффол Шошийнинг машҳур “Жавоми ул-карим” китобида келтиришича, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Неъматлар ҳақида гапиришлик шукр қилишликдир” деганлар.
Юртимизда истиқомат қилаётган барча мўмин-мусулмонлар динимиз учун яратилган имкониятлардан мамнун бўлиб ҳаёт кечирмоқдалар. Бундай неъматнинг шукронаси – ҳар бир инсон тўғри ва ҳалол бўлиб, ибодат ва савобли амалларини холис Аллоҳ таоло учун адо этиб, ўзгаларни ҳам яхшиликка ва маърифатга чақирган, ёшларни одоб ва илм соҳиблари, ватанига садоқатли қилиб тарбиялашда жонбозлик кўрсатган ҳолда ҳаёт кечиришлари бўлади, иншоаллоҳ.
Зайниддин домла Эшонқулов,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
раиси ўринбосари
Зулҳижжа ойини аввалги ўн кунида айтиладиган зикрлар
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай марҳамат қилади:
«... Маълум кунларда Аллоҳнинг номини зикр қилинглар», (Ҳаж сураси, 28-оят).
Ибн Аббос розияллоҳу анҳу «Маълум кунлар»ни зулҳижжанинг аввалги ўн куни, деганлар.
Ибн Аббос розияллоҳу анҳу ривоят қиладилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мана бунда (яъни, зулҳижжа ойининг аввалги ўн кунида) қилинганидан-да афзалроқ амал йўқ», дедилар. Шунда саҳобалар: «Аллоҳ йўлидаги жиҳоддан ҳамми?» дейишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ҳа, деб, «лекин бир киши моли ва нафсини хатарга қўйиб кўчага чиқсаю, ҳеч бир нарса билан қайтмаса, ана ўша афзалдир», дедилар (Имом Бухорий ривояти).
Имом Термизийнинг ривоятида: «Солиҳ амаллар қилинган кунлар ичида зулҳижжа ойини ўн кунидан кўра Аллоҳга маҳбуброқ кун йўқдир», дедилар, деб келади.
Абдуллоҳ ибн Абдураҳмон Дорамийнинг «Муснад»ларида ривоят қилинади: Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам «Зулҳижжа ойининг ўн кунидаги амалдан кўра афзалроқ амал йўқдир», деганларида, «Жиҳоддан ҳамми?» дейишди. (Ровий ҳадисни охиригача зикр қилган.)
Амр ибн Шуайб оталаридан, оталари боболаридан ривоят қиладилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Дуоларнинг яхшиси арафа кунидаги дуодир. Мен ва мендан олдинги пайғамбарлар айтган калималарнинг яхшиси
«Лаа илаҳа иллаллоҳу ваҳдаху лаа шарийка лаҳ, лаҳул мулку ва лаҳул ҳамду ва ҳува ъала кулли шайин қодир», деб айтишдир», дедилар».
Термизий заиф иснод билан ривоят қилганлар.
Имом Моликнинг «Муватто»ларида эса: «Дуоларнинг афзали арафа кунидаги дуодир. Мен ва мендан олдинги пайғамбарларнинг айтган калималарининг афзали «Лаа илаҳа иллаллоҳу ваҳдаҳу лаа шарийка лаҳ» дир», деб келган.
Имом Молик бу ҳадисни мурсал ҳолатда лафзида ноқислик билан ривоят қилганлар.
Солим ибн Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳу арафа куни бир тиланчи одамлардан тиланиб юргани кўриб: «Эй ожиз, бу кунда Аллоҳдан бошқадан ҳам сўраладими?» дедилар.