Рамазон – маънавият ва маърифат ойи. Унинг ҳар бир куни инсонга ҳузур бахш этади. Ҳар бир мўминни тафаккур қилишга ундайдиган – Рамазон ойининг таърифлари бисёр. Мўмин-мусулмонлар ўн бир ой соғинч ва иштиёқ билан кутадиган, ойларнинг султони, эзгулик ва хайр мавсуми, тоату ибодат фасли, дуолар ижобат онлари, саховатлар жўш урадиган давр, Қуръон ойи муборак Рамазондир. Унга машҳурликда, буюкликда ҳеч бир ой тенг кела олмайди. Бу ой мусулмонларнинг муҳаббатига сазоворлиги билан ҳам алоҳида – танҳо. Шунинг учун ҳамки, унинг келиши интиқ кутилажак.

Бу ойнинг фазилат, хислатлари кўп. Уларни санаб адоғига етиб бўлмайди. Таърифини ҳар қанча келтирманг, камдек кўринаверади. Бу ой инсоннинг онгу тафаккури маънан юксалади. Шунинг учун ҳам, маънавият ва маърифат ойи, деб таъриф берамиз.

“Рамазон – маънавият ва маърифат ойи” дейилишига бир қанча сабаблар бор:

Биринчидан, бу ойда илм билан машғул бўлинади. Билмаганни билишга интилинади, англанганларини эса ўзгалар билан улашишга алоҳида эътибор қаратилади. Қуръони карим ўқилади, ҳадислар айтилади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимки Қуръондан бир ҳарф ўқиса, унга бир яхшилик бўлади. Бир яхшилиги ўн баробар бўлади. Алиф, лам, мим бир ҳарф, демайман. Лекин алиф бир ҳарф, лам бир ҳарф, мим бир ҳарфдир”, деганлар (Имом Термизий ривояти).

Иккинчидан, инсонлар бир-бирининг ҳолидан хабар олади. Уришганлар ярашади. Гиналар унутилади. Ёлғон гапиришдан тийилади. Кимнидир ҳақорат қилишдан йироқлашилади. Кечиримли бўлинади. Бир сўз билан айтганда, қалблар яқинлашади. Ширинсўзлик ошади. Чин маънода айтганда, одамлардаги ҳушмуомалалик юксалади. Кимнидир ҳафа қилишдан тийилади. Диллар янада покланади. Ҳуллас, рамазон шунинг учун ҳамки маънавият ва маърифат ойидир.

Учинчидан, рамазон ёрдам, кўмак ойидир. Муҳтожлар ёд олиниб, эҳтиёжмандларга ҳар доимгидан кўпроқ мадад берилади. Ҳам моддий, ҳам маънавий. Вирус туфайли икки ойдир-ки, моддий ва маънавий эҳтиёжманд оилаларга беғараз кўмак берилмоқда.

Тўртинчидан, рамазон ойининг шарофатидан инсон ўзида эзгу амалларни мужассам қилади.

Бешинчидан, рамазонда мақсадлар муштарак. У шуниси билан бирдамлик ойи. Чунки бу ойда фақат эзгу ниятлар қилинади, уларнинг рўёби учун жидду жаҳд қилинади. Бу ойда одамлар риёзат билан ўзини ислоҳ қилишга шошади. Шу боисдан рамазонда ҳасад, гинаю кудрат, хусуматга ўрин йўқ. Бу каби иллатлардан чекинилади.

Олтинчидан, огоҳлик, дахлдорлик ойи. Бу ойда имон синовдан ўтади. Атрофдагиларга ўзгача – меҳр, муҳаббат, ҳурмат нигоҳи билан қаралади. Айблар кўринмайди, камчиликлар ёпилади. Атрофдагиларнинг ҳар бир ҳолатидан огоҳлик кузатилади, уларнинг муаммолари ечимида дахлдорлик ҳисси кучаяди.

Еттинчидан, ғанимат ойи. Рўзадорлар мақсад қилинган ишларини бажаришга, берилган вақтни ғанимат билиб, натижадор ишларга бел боғлашга шошилишади. Чунки бу ойнинг савоби ҳар қачонгидан кўп, дуоларнинг бисёр ижобати бор.

Саккизинчидан, ибодат ойи. Аслида, рўза – ибодат. Қуръон ўқиш – ибодат. Аллоҳ буюрганларини бажариб, қайтарганларидан қайтишлик – ибодат. Бундан ташқари, ушбу ойда тунги ибодатларга кенг ўрин берилади.

Шунингдек, рамазон руҳан покланиш, ахлоқан юксалиш ойи ҳамдир. Рамазонда шайтонлар кишанланиб, инсонни ёмонликка чорловчи васвасалари чекланиб, одамларга ўзларини тарбиялаш учун имкон берилади. Бинобарин, бу ойда қилинган гуноҳнинг жазоси оғир бўлади.

Рамазонда ёлғон гапиришдан тийилади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Ким ёлғон гапиришни ва унга кўра амал қилишни қўймаса, унинг таом ва ичимлигини тарк этишига Аллоҳнинг эҳтиёжи йўқ", деганлар.

Рамазон – сабр-бардош ойи. Машаққатларга қарамай ўзининг энг муҳим эҳтиёжларини тийган киши сабр ва чидамнинг юқори даражаларини ўзлаштиради. Аммо унутмаслик лозимки, овқатдан тийилиш билангина мақсадлар ҳосил бўлмайди. Бунинг учун инсон ғоявий, руҳий жиҳатдан ҳам тайёр бўлиши лозим. Ҳатто хаёлини бошқарсин – ёмонликларни унутсин. Имкони бўлса, бир умрга.

Рамазон тарбия ойи ҳамдир. Унда нафслар тарбия қилинади – эзгулик сари бошқарилади. Маълумки, тарбия инсон туғилмасиндан аввалроқ бошланади ва бир умрлик ишдир. Унинг тўғри ташкил қилиниши эса камолот кафолатидир. Рамазон бизга бунга имкон ойи ҳисобланади. Ўзгаларни ўзига ойна билган ҳар ким руҳан покланиб, ақлини тартибга солишга шошилиши талаб қилинади.

Рамазоннинг боши – ният. Ният бўлганда ҳам ибодат, эзгулик учун ният. Қалб тайёрлиги. Жисм ҳозирлиги. Чин ихлос. Икки дунё саодати ҳақида тафаккур. Демак, рамазонга руҳан ва жисман тайёр бўлиш зарур. Жисм ҳозирлиги очликка бардош, турли иллатлардан, ёмон сўзлардан йироқлик бўлса, руҳ яратганига яқинликни ҳис этиши, у ҳар қачонгидан-да кўпроқ кузатилаётганию тингланаётганидан завқ олиши руҳ тайёрлигидир.

Рамазон ойида жаннат дарвозалари очилиб, дўзах эшиклари ёпилади. Бу эса оз амал билан кўп савоб олиш имкониятидир. Ундан қандай фойдаланиш эса ақл эгалари ўз ишидир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимки Рамазон рўзасини иймон билан, савоб умидида тутса, унинг олдинги ва кейинги гуноҳлари кечирилади” деганлар (Имом Бухорий ривояти).

Қиёмат куни рўза рўзадорни шафоат қилади. Бу эса муқаррар жаннат деганидир. Ҳар бир инсоннинг асл нияти биринчи одам қувилган – жаннатга қайтиш экани эътиборга олинса, ушбу ойнинг аҳамияти ойдинлашади.

Хуллас, рамазон улуғ, ҳикмати кўп. Унга муносиб бўлиш лозим. Муносиблик эса юқорида келтирилганлар ижроси билан бўлади.

Мунира Кахарова,

Республика Маънавият ва маърифат маркази

бўлими бошлиғи

Аллоҳ таолога ҳамдлар бўлсинки, бизни яна Рамазонга етказди.
Аллоҳ таоло марҳамат қилганидек, тақводор, гуноҳ ишлардан қўрқадиган бўлишимиз учун Рамазон рўзаси бизларга фарз қилинди. Демак, рўза ибодатини барча шартлари ила, ихлос билан адо этган одамнинг тақводор бўлишига шубҳа йўқ. Шу боис Рамазон мўминлар учун ҳақиқий байрамдир. Рамазон келиши билан ер юзидаги мўмин бандаларгина эмас, балки бутун коинот, барча махлуқотлар беқиёс шодлик билан чулғанади.

Севикли Пайғамбаримиз саллоллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: "Рамазон ойининг кириши туфайли жаннат ўзининг зийнатларини янгилаб, хилма-хил тусга кириб, товланиб туради".

Яъни ҳатто жаннат ҳам бу ойни ўзгача қарши олади. Мана шундай муборак ойда қанча эзгу амаллар қилиб, тоат-ибодатда бардавом бўлар эканмиз, нафсимиз ушбу ибодатларга кўникиши шунча осон бўлади. Чунки, рўзадор нафсини Аллоҳнинг амрига бўйсундириб, мубоҳ бўлган та иий шаҳватларни ҳам тарк қилиши билан тақвоси ортади, нафси жиловланади.

Нафсни жиловлаш тақвонинг асосидир. Шубҳасиз, рўзанинг бошқа жисмоний ва маънавий фойдалари кўп: инсонни сабрга ўргатади, ҳавойи нафси устидан ҳоким этади. Рўза қалбни юмшатади, меҳр-мурувват туйғуларини оширади, кишиларни ночор ва ўкцикларнинг кўз ёшини артишга ва ғамини аритишга ундайди. Рамазон ойида яна барча мусулмон аҳли интиқ бўлиб кутадиган ибодатлардан бири бу таровеҳ намозидир. Аммо, ҳозирги вазиятдан келиб чиқиб, барчамиз уйдамиз. Хўш бундай вазиятда, бу йилги Рамазон ойида ибодатларимизни қандай қилишимиз керак?

1 . Аввало бу ойда бошқа ойлардан ҳам кўпроқ ибодат қилишга шошамиз ва ўзимизга Аллоҳ таолонинг ушбу сўзини шиор қилиб оламиз:
"Рози бўлишинг учун мен сенга шошдим эй, Роббим" (Тоҳа сураси, 84-оят).

2. Барча гуҳоҳларимиз учун Аллоҳ таолога тавба қиламиз, зикр ва дуоларни кўпайтирамиз, Аллоҳ таолодан ушбу мусибатларни аритишини сўраб дуо қиламиз.

3. Қуръони каримни Аллоҳ таоло қодир қилганча ўқиймиз, хатм қиламиз.

4. Муҳтожларга садақа ва эҳсонлар қиламиз, гарчи бир дона хурмо ёхуд бир қултум сув билан бўлса ҳам. Зеро, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Садақаларнинг энг яхшиси Рамазон ойида берилганидир", деганлар.

5. Ота-онамизга янада кўпроқ яхшилик қилишга шошамиз, бу Аллоҳ таолога қурбат ҳосил қилинадиган, у Зотга яқинлаштирадиган ибодатлардандир.

6. Вақтимизни ибодатдан чалғитувчи нарсаларга сарфламасликка ҳаракат қиламиз.

7. Нафл ибодатларни кўпайтирамиз, уйда таровеҳ намозларини ўқиймиз.

8. Яна тезда масжидлар очилиб, намозлар жамоат билан адо қилинишига ишониб, дуоларда бардавом бўламиз. Саҳиҳи Муслимда келтирилишича, Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган қудсий ҳадисда Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: "Агар бандам яхшилик қилишни ният қилса, мен унга яхшилик ёзиб қўяман".

Аллоҳ таоло барчамизга Рамазон ойини муборак қилсин, барчамизни Ўзи рози бўладиган амалларга муваффақ этсин!

Моҳигул ЖЎРАБОЕВА,

Тошкен ислом институти 1-курс талабаси.

Фитр садақаси нисоб миқдоридаги мол-мулкка эга ҳур ва мусулмон бўлган кишилар учун ҳайит тонгида адо қилиши вожиб бўлган садақадир. Фитр садақасининг вожиб эканида ўзига хос ҳикматлар бор.

Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, у зот: “Расуллуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам фитр садақасини рўзадор учун беҳуда гап-сўз ва ҳаракатлардан покланиш ва мискинлар учун таомланиш бўлиши учун фарз қилдилар. Ким уни ҳайит намоздан олдин адо қилса, у мақбул садақадир. Ким уни ҳайит намоздан кейин адо қилса, садақалардан бир садақани бўлади”, дедилар (Имом Абу Довуд, Имом Дорамий ривояти).

Ушбу ҳадиси шарифдан фитр садақасининг ҳукмини ва унинг савобини топиш билан биргаликда иккита ҳикмат ҳамда фойда кўзда тутилиши маълум бўлади. 

Биринчи ҳикмати ва фойдаси фитр садақаси рамазон рўзасини хато ва камчиликлардан поклайди. Шунинг учун Вакеъ ибн Жарроҳ “Рамазон ойининг фитр садақаси худди намознинг саҳв саждасига ўхшайди. Намознинг вожиб амали тарк бўлган вақтда саҳв саждаси намозни тўғрилагандек, фитр садақаси рўзанинг камчиликларини тўғрилайди”, дейди. Лекин бирор узр билан рўза тутолмаган кишилар ҳам, рўза тутиш вожиб бўлмаган ёш болаларга ҳам фитр садақасини бериш вожиб бўлади.

Иккинчи ҳикмати ва фойдаси ҳайит кунида камбағал ва мискинлар, етим ва бечораларни хурсанд қилиш, уларнинг очликларини кетказиб, ҳақиқий байрам кайфиятини улашишдир. Шунинг учун ҳам фитр садақасини ҳайит куни тонг вақтида бериш вожиб бўлади. Аммо, рамазоннинг аввалида, олдиндан берса ҳам жоиз. Лекин ҳайит намозидан кейин қолдирмаслик керак. Намоздан кейин қолса ҳам соқит бўлмайди. Ҳаттоки, зиммасига вожиб бўлгандан сўнг инқирозга учраб, камбағал бўлгандан кейин ҳам фитр садақа соқит бўлмайди.

Фитр садақаси вожиб бўлиш шартлари.

1. Ҳур бўлиш.

Фитр молиявий ибодатлардан бўлгани учун ҳур бўлмаган кишиларга вожиб бўлмайди. Чунки қулнинг мол-мулки бўлмайди. Балки, қул хожасининг мулки бўлади. Агар хожасига фитр садақа вожиб бўлса, хизмат қилиб турган қулнинг ҳам фитр садақасини бериш хожасига вожиб бўлади.

2. Мусулмон бўлиш.

Фитр садақаси ибодат ва у билан қурбат (савоб) ҳосил бўлади. Ибодатларнинг тўғри бўлиши учун холис Аллоҳ учун деган ният бўлиши лозим. Бундай ният эса фақат мусулмон кишидангина дуруст бўлади.

3.    Нисоб миқдоридаги мулкка эга бўлиш.

Фитр садақаси молиявий ибодат бўлгани учун маълум бир миқдордаги мол-мулкка эга кишига вожиб бўлади. Фақир ва мискинларга вожиб бўлмайди.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васаллам садақа бойликни орқасидан вожиб бўлади”, дедилар (Имом Аҳмад ривояти).

Расулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васаллам ушбу ҳадиси шарифда фитр садақани вожиб бўлиши бой бўлган, маълум бир моддий қуввати бор кишига вожиб бўлишини баён қилмоқдалар. Ислом дини енгил, унинг молиявий ибодати ҳам енгил бўлиши керак. Садақани енгил адо қилиниши маълум миқдордаги нисобга эга бўлгандан кейин бўлади.

Аммо закотнинг нисоби бошқа, фитр садақасининг нисоби бошқа. Закот нисоби фақат закот чиқариладиган ўсувчи моллардан ҳисоб қилинади. Фитр садақасининг нисоби эса аслий ҳожатдан (ишлатилиб турган мол-мулкдан) ташқари мол-мулклар ҳам ҳисоб қилинади. Ушбу фитр садақасини нисобига эга кишига ўзининг ва балағотга етмаган фақир фарзандининг фитр садақаси вожиб бўлади. Хотинининг, балағотга етган фарзандининг ва балағотга етмаган бой фарзандининг фитр садақаси вожиб бўлмайди. Лекин мазкурларни фитр садақасини берса адо топади. Шу бойликка эга кишига бошқаларнинг закотини, садақасини ва назрини олмоқ ҳаром бўлади. Шунингдек қурбонлик қилиш ва нафақасиз қолган маҳрам қариндошларнинг нафақасини қилиш вожиб бўлади.

Фитр садақаси закот бериладиган кишиларга бериш билан адо топади.

Жалолиддин ХОЛМЎМИНОВ,

Тошкент ислом институти ўқитувчиси.

Яқиндагина рамазонни бошлаган эдик. Мана дарров йигирма кунни ҳам тамомладик. Энди бу ёғи охирги ўн кунлик. Янада огоҳ, янада савобли ишларга, ибодат қилишга қулай фурсат. Чунки рамазон ойи тугаб бормоқда. Қолаверса олдимизда ажри янада улуғ бўлган кунлар турибди. Охирги ўн кунликда минг ойга тенг бўлган қадр кечаси бор. Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам бу кунларни ғанимат билар эдилар. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади. “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам қачон (охирги) ўн кунлик кирса, белни маҳкам боғлаб, кечани тирилтирар ва аҳлларини уйғотар эдилар”. (Бешовлари ривоят қилишган).

Имом Термизий ривоят қилган ҳадисда эса: “Набий алайҳиссалом охирги ўн кунликда ундан бошқа кунларда қилмаган жидду-жаҳдни қилар эдилар”, дейилган. Бундан кўриниб турибдики бизлар шавқу-завқни яна ҳам ошириб, кўпроқ савобга эга болишимизга қулай фурсат. Зеро, Оиша розияллоҳу анҳо онамиздан ривоят қилинган бошқа бир ҳадисда: “Набий алайҳиссалом Қадр кечасини Рамазоннинг охирги ўн кунлигидан изланглар”, деб айтардилар (Икки шайх ва Термизий ривояти). Уламолар: “Набий алайҳиссаломнинг бундай дейишларига сабаб, инсонларни кўпроқ савобли, хайрли амалларни қилиб олишига тарғибдир”, дейдилар.

Мана шундай кунлар олдимизда. Рамазон фазилатини ҳам, қадр кечасини ҳам топишдек бахт остонамизда эшик қоқиб турибди. Айниқса, ҳозирги карантин даврида оила-аъзоларимиз билан бирга бу кеча-кундузларни ҳадисдагидек ўтказишга яхши имконият. Биз буни бажара оламизми? Албатта бажара оламиз. Кундузини рўза, кечасини яна ибодатда ўтказиш бизнинг қўлимиздан келади. Чунки, биз йигирма кундан бери танамизни бунга ўргатдик, тажриба ҳосил қилдик. Шундай экан энди алсо бўшашмайлик! Зеро, минг ойлик мукофот кимга керак эмас?!!

Юсуфхон ШОДИEВ,

“ҲИДОЯ" ўрта махсус ислом билим юрти

ўқитувчиси

Аллоҳ азза ва жалла бундай марҳамат қилади: “Менга дуо қилинглар, сизларга ижобат қилурман”...(Ғофир сураси, 60-оят).

“Бақара сураси”нинг 186-оятида ҳам қуйидагича марҳамат қилинади:

 “Ва қачонки бандаларим Сиздан мен ҳақимда сўрасалар, бас Мен яқинман. Менга дуо қилганнинг дуосини ижобат қиламан”. (Бақара сураси 186-оят)

Келинг дуонинг маъносини ўрганишдан бошласак ва уни «сўров» ва «талаб» сўзларидан фарқини билиб олсак. Дуонинг маъносини англашимизда бизга юқоридаги оятнинг давоми кўмаклашади. Оятнинг давомида:

“Албатта менинг ибодатимдан такаббурлик қилувчилар Жаҳаннамга ҳор ҳолларида кирурлар”, дейилади.

Расули Акрам соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Дуо бу ибодатдир”, деган ҳадислари ҳам дуони нима эканини аниқ баён қилади. Демак, дуо ибодат экан.

Маълумки, динимизда банда бажараётган ибодатларга, бирор мақсадга эриштирувчи восита сифатида эмас, балки айни мақсад сифатида қаралади. Шундай экан, дуо – банда қандай аҳволда бўлишидан қатиʼ назар уни доимо Аллоҳга ҳору зор эканини билдириши ҳисобланади. Яъни банда ўз Роббисига дуо қилиб юзланиши фақат бошга кулфат тушганида ёки қийин вазиятларда фойдаланиладиган восита эмас, балки доимо Аллоҳга бандалик қилишини кўрсатиш, ҳамиша Аллоҳга муҳтож эканини билдириш эканини англамоғи даркор.

Агар инсон бирор эҳтиёжини ҳосил қилиш ёҳуд бирон қийинчиликни аритиш мақсадида Аллоҳга дуо қилганда эҳтиёжи ҳосил бўлганини ёки қийинчилик ариганини кўрса ҳам дуо қилишда бардавом бўлиши керак. Шунингдек, дуосининг ижобатини кўрмаган тақдирда ҳам дуо қилишдан тўхтамаслиги лозим. Қайтанги ўзининг муҳтожлигини ва фақирлигини билдиришда янада жидду жаҳд қилиши мақсадга мувофиқ бўлади.

Бу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: “Дуо ибодатдир” деган сўзларининг маъносидир. Шак-шубҳасиз дуога бирор мақсадга эришиш учун шунчаки бир восита сифатида қараш уни ибодатлар доирасидан чиқаради. Шу сабаб бундай амал ибодат саналмайди. Натижада бундай дуо шариъй маънодаги дуо дейилмайди.

Мана дуонинг моҳиятини ўрганиб олдик. Келинг энди “талаб қилиш” бошқача қилиб айтганда «сўров» сўзларининг маъносига тўхталсак. Сўров – бу бирор мақсадни ҳосил қилиш умидида кимгадир юзланишдир. Бу инсонларнинг ўзаро муомаларида бўлиши мумкин бўлганидек, инсон ўз Роббисига юзланишида ҳам юзага келади.

Мисол учун, динга бепарво бўлиб юрган бирон кишини олайлик. У дунёвий ишларида қийинчилик ва айрим муаммоларга дуч келди ва бу муаммоларни ҳал қилиш учун қўлидан келган барча ишни қилди, лекин ҳеч қандай натижага эриша олмади. Шунда бир дўсти унга таҳорат олиб, икки ракат намоз ўқигач муайян дуоларни қилса барча муаммоларидан халос бўлиши мумкинлигини айтди. Шунда у киши бир қанча дуоларни ёд олди, сўнгра айтилганидек таҳорат билан икки ракат намоз ўқидида, ёдлаган дуоларини ўқиди ва муаммолари ҳал бўлишини кутди…

Бу кишининг қилган иши кўринишдан дуога ўхшасада, аслида ибодат саналувчи шариъй маънодаги дуодан анча йироқ. Мана шу қилинган иш сўров дейилади. У инсоннинг сўрови ҳосил бўлиб, муаммолари ҳал бўлиши билан дуо қилишни ташлаб қўяди. Диний вожиботларга аввалгидек бепарво бўлишда давом этаверади. Чунки у дуо қилишдан кўзлаган мақсадига эришиб бўлди.

Агар мабодо бу кишининг сўрови ҳосил бўлмаса, ич ичидан отилиб чиққан ғазабини унга дуо қилишни тавсия қилган дўстининг юзига сочади. Унга гўёки Аллоҳ Ўз ваъдасига хилоф қилгандек туйилади. Баъзан эса, хатто Ислом динини шунчаки хаёл ва ботилга чиқариб, динга нисбатан жирканч ҳаёлларга ҳам боради.

Демак, биз мана бу қонуният ҳақида гапирар эканмиз, аввало эътиборимизни дуо ва сўров сўзларининг ўртасидаги фарқни англашга қаратишимиз лозим. Бу сўзлар ўртасидаги фарқ кўпчиликдан ва хатто диний билимга эга баъзи инсонлардан ҳам яширин бўлиб қолмоқда.

Сўров дуога айланиши учун икки муҳим шарт топилиши керак.

Улардан бири, қалб уйғоқлиги. Дуо қилувчи ҳақиқий маънода ночор ва муҳтож эканини қалбан англаши зарур. Инсон қилаётган дуосига уни доимо Аллоҳнинг бандаси ва Унинг мулки эканидан бир нишона сифатида қараши керак. Ўзининг эҳтиёжларини Аллоҳга ҳавола қилиб, ижобат қиладими йўқми Роббисининг «эшиги»ни тақиллатаверишини банда ўзига сингдириши лозим.

Иккинчи шарт эса, инсон қилган гуноҳларига энди ҳеч қачон қайтмасликка қарор қилиш билан Аллоҳга чин тавба қилишдир.

Мана шу икки шарт ҳосил бўлсагина сўров дуога айланади ва бу тарзда қилинган дуо ибодатнинг мағзи ҳисобланиб, шундагина Аллоҳ ваъда қилган дуонинг ижобати ҳосил бўлади. Лекин ижобат дегани, дуоингиз айтилганидек ҳосил бўлиши дегани эмас. Аллоҳ таолонинг ваъдаси бўлмиш ижобат кенгроқ тушунча бўлиб, Аллоҳ дуоингизни ижобат қилиши сўраганингиз ортидан келувчи мақсадингизни ҳосил бўлишидир. Бу эса дуода қандай сўралса шундай ижобат бўлади дегани эмас. Дуода Аллоҳдан бир қанча нарсаларни сўрадингиз дейлик, айнан шулар орқали кўзлаган мақсадимга эришаман деб ўйлайсиз. Лекин билингки, Аллоҳ осмонлару ернинг ғайбий илмларини билувчи зотдир. Сиз сўраган нарсалар сиз умид қилган яхшиликка олиб бормаслиги ва хатто ҳаётингизга салбий таъсир қилиши ҳам мумкин. Буларнинг барчасини билувчи Аллоҳ, сизга лутф қилиб, дуоингизда сўраганингизнинг айни ўзини эмас, балки бу сўров ортида турган мақсадингизга олиб борувчи, хатто сизни ҳаёлингизга ҳам келмаган яхшиликни тортиқ қилади ва бу сизни кўзлаган мақсадингизга эриштиради.

Зеро, Аллоҳ таоло Ўз каломида бундай марҳамат қилган:

“Балки сизлар ёқтирмаган нарса, аслида ўзларингиз учун яхши, сизлар ёқтирган нарса эса, ўзларингиз учун ёмон бўлиб чиқар. Аллоҳ билур, сизлар эса билмайсиз” (Бақара сураси 216-оят).

Ҳаётимиз бу ҳақиқатнинг наъмуналари билан тўлиб тошган. Қанчадан қанча инсонлар ўзларининг орзу мақсадларига эриштиради деб ўйлаб, бир қанча ишларга қалблари боғланиб қолади ва Аллоҳга эртаю кеч уларни шу нарсаларга сазовор қилишини сўраб дуо қиладилар. Сўнгра кутадилар… ва яна kutadilar... Аммо барча шартларини жой-жойига қўйиб Аллоҳга илтижо қилсаларда, Аллоҳ уларга сўраган нарсаларини бермайди. Сўнгра нимадир бўладида, сўраган нарсалари ортида турган мақсадларига бошқа йўл билан етиб олганларини ўзлари ҳам пайқамай қолишади. Бу борада чуқур ўйланиб, Аллоҳ уларга ўзлари ўйламаган томондан муваффаққият эшикларини очиб қўйгани, шу орқали улар ўз мақсадларига эришганлари ва бу йўл ўзлари қалбан боғланиб қолган ишлардан анча яхшироқ эканини тушуниб етадилар ва Аллоҳга кўрсатган бу инояти туфайли кўп ҳамдлар айтадилар.

Ҳа, бундай ҳолатлар деярли барчамизнинг ҳаётимизда рўй берган. Бунинг барчаси Роббимизнинг чексиз лутф ва ҳикмат соҳиби эканидан далолат беради.

Ва яна бир нарсани ёдда тутинг! Баъзан инсонлар дуо қилишгач, тез орада мустажоб бўлади деб, онгларида бир қанча муддат белгилаб оладилар. Улар учун узун туйилган вақт ўтадики, дуолари ижобат бўлмайди. Шунда юраклари сиқилади, баъзида эса “Эҳ, мана дуо қилсам ҳам ижобат бўлмайди” деб юборишади. Асло, тушкунликка тушманг! Чунки бундай ҳолларда умидсизликка тушишингиз, ибодатларнинг қаймоғи бўлмиш дуони ўз мазмунини йўқотишига сабаб бўлади. Зеро, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

“Дуо қилдим, ижобат бўлмади дея шошилмасангиз, албатта дуоларингиз мустажоб бўлади”, деганлар.

Ва яна шуни билингки, Аллоҳ сизни дуоингизни сиз хоҳлагандек эмас, балки Ўзи хоҳлагандек, сиз истаган вақтда эмас, балки Ўзи истаган вақтда ижобат қилади.

Аллоҳ таоло бандаларнинг қилаётган дуоларини ижобат қилиши собит қонуниятдир (инкор этиб бўлмас ҳақиқатдир). Лекин банда дуонинг мазмун моҳиятини англаб етиши ҳамда айтиб ўтилган шартларга амал қилиши лозим. Шунда Аллоҳнинг ваъдаси бўлмиш ижобат, албатта ҳосил бўлади.

Шайх Муҳаммад Саиъд Рамазон Бутийнинг “Мин сунаниллаҳи фий холқиҳи” китобидан Мир Араб оилй мадрасаси 3-курс талабаси Исмоилжон ҚОДИРОВ тайёрлади.