Тасаввуф, тариқат нима? Улар замирида қандай мақсад мужассам? Моҳиятида нима бор?

Аслида тариқат – руҳий, маънавий покланишга даъват этувчи, инсонпарварлик ғояларини тарғиб этувчи йўналиш бўлиб, ислом дини кенг тарқалишида тасаввуф ҳам муҳим ўрин тутади. Зеро, тасаввуф таълимоти вужудга келган даврда халқни ягона мақсад атрофида бирлаштирган, жамиятнинг турли табақалари ўртасида дўстлик, биродарлик ришталари илдиз отишига замин яратган.

Марказий Осиёда тасаввуф тариқатлари ривожида юртимиздан етишиб чиққан Нажмиддин Кубро, Абдухолиқ Ғиждувоний, Баҳоуддин Нақшбанд, Хожа Аҳрор Валий, Хожа Муҳаммад Парсо каби алломаларнинг хизмати катта бўлган. Шу жумладан, тасаввуф тариқатида катта ўрин тутган Баҳоуддин Нақшбанд ҳазратлари биринчидан, ислом шариати мезонларини маҳкам ушлаган ва уларнинг бузилишига йўл қўймаган. Иккинчидан, бу таълимот чин инсоний ғоялар ва фазилатларни илгари сурган, жамиятнинг турли вакиллари ўртасида жавонмардлик ришталари пайдо бўлишига сабабчи бўлган эди. Бунинг ортида одамлар бир-бирларига моддий ва маънавий ёрдам бера бошлаганлар, ҳар қандай қийинчиликни ҳамжиҳатлик билан енгиб, шодликларни баҳам кўрганлар. Шу сабаб уларнинг фаолияти бутун ислом оламига ўз таъсирини ўтказган.

Айни вақтда мусулмон дунёсининг деярли барча мамлакатларида турли тасаввуфий тариқатлар вакиллари фаолият юритади. Бироқ уларнинг кўпчилиги тасаввуф таълимотининг илк ғояларидан анча узоқлашиб кетганини айтиш ўринли. Шайхлик мақоми маблағ тўплаш манбаи бўлиб қолган ҳолатлар ҳам йўқ эмас. Баъзи мамлакатлардаги кўплаб тариқат вакиллари томонидан шайхларининг ўта муболаға билан улуғланиши, уларнинг тавоф қилиниши, шайхларнинг ўз тарафдорлари ва муассасалари мавжудлиги фикримиз исботи бўла олади.

Афсуски, кейинги йилларда айрим шахслар тариқатни муридбозликка, мансаб, мол-дунё орттириш манбаига айлантириб олдилар. Шу сабабли улар ҳақида сўз юритишга мажбур бўлмоқдамиз. Мақсадимиз кимнидир, ниманидир айблаш, узоқ тарихга эга тариқат йўналишини танқид қилиш ёки тасаввуфни инкор этиш эмас. Бироқ, муборак динимизнинг асл мазмун-моҳиятини бузиб, унинг ҳаётбахш таълимотларини нотўғри талқин қилувчиларни кўриб, томошабин бўлиб туриш ҳам инсофдан эмас.

“Тасаввуф” атамасининг келиб чиқиши тўғрисида бир неча қарашлар мавжуд. Уларнинг аксариятида мазкур атаманинг арабча “суф” – “жун” сўзидан келиб чиққани қайд этилади. Аввало, бу атама луғавий маъно жиҳатидан тўғри. Негаки, кўп ибодат билан машғул кишилар кийимни жуда содда кийишган. Одатда уларнинг кийимлари фақат жундан иборат бўлган. Зеро, тасаввуфга эргашган шахслар таналарини риёзатга чиниқтириш учун ҳамда дунёнинг моддий бойликлари дабдабасидан юз ўгирганликларининг исботи сифатида қаттиқ жундан тўқилган либос кийиб юрганлар.

Имом Сухравордий фикрича, тасаввуф таърифининг мазмуни – икки минг атрофида. Яна бошқалари тасаввуф таърифининг зиёда бўлиши ёки хилма-хиллиги бу йўналишнинг кенглигини билдиради, деб таърифлашган. Шуни қайд этиш лозимки, уларнинг йўналишлари, таҳсиллари, кўрсатмалари шўролар даврида барбод бўлган эди. Шунинг учун тасаввуф тариқат йўналишларида ҳеч қандай адабиёт, мактаб, билим даргоҳи мавжуд эмасди. Шариат билимларини ўрганишда фойдаланилаётган олийгоҳ ва мадрасалар каби билим даргоҳлари йўқ эди.

Бу ўз-ўзидан тариқатчилик соҳасида илмий-амалий кўрсатма деярли йўқ дегани эмасми? Демакки, бу соҳанинг мутахассислари ҳозирда юртимизда бармоқ билан санарли ҳолга келган. Бироқ, мўътабар зотларнинг мақом ва лавозимларини давом эттириш даъвоси билан юртимизнинг бир неча жойларидан пирлик даъвосини қилаётганлар кишини таажжубга солади. Улар машҳур тасаввуфчиларнинг йўналишларини танлаганликларини пеш қилиб, ўзларига мухлис орттирмоқдалар. Бу ўз навбатида қатор саволларни юзага келтиради:

Хўш, тасаввуф йўналишида ким хоҳласа пирлик, яна ким хоҳласа муридлик даъвосини қилиши мумкинми?

Пирлик даъво қилаётган шахслар қайси бир тариқат вазифаларини бажариб, зоҳирий ва ботиний илмларга эга бўлган шахсларга боғланишган?

70 йиллик бўҳрон даврида шариат илмига моҳир, ҳар томонлама етук олимни тасаввур қилиш қийин бир пайтда қандай қилиб инсон қалбига нур бера оладиган тариқат илми мутахассислари етишиб чиқди?

Ҳозирги кунда пирлар ўзаро бир-бирини адашган, нотўғри йўл танлаган, жоҳил, илмсиз, деб даъво қилиб турган бир пайтда қандай қилиб уларга эргашиш мумкин?

Айни пайтда баъзи пирлар ўз муридларига қатор вазифаларни беришда асосан эшитган, қайсидир “пир” таъсирида бўлган даврларидаги таассуротларига таянмоқдалар. Муридлар ҳам бу вазифаларни адо этишни вожиб ўринда кўрмоқдалар.

Бинобарин, баъзи бир пирларнинг ўзлари билмаган ҳолда шариат қоидалари бузилишига олиб борувчи айрим кўрсатмалари бўйича халқимиз ўртасида эътирозлар пайдо бўлмоқда. Мисол тариқасида қуйидагиларни келтириш мумкин:

- кечаси таҳажжуд намозини ўқиш фарз (ёки вожиб) деб таъкидлаш;

- шукри вузуъ намозини қай вақтда бўлса ҳам, яъни макруҳ пайтларда ҳам ўқиб олиш зарур деб билиш;

- пирга қўл берганнинг олдинги гуноҳлари, шунингдек, қолдирилган ибодатлари ҳам кечирилади, дейиш;

- муридидан бошқа кишининг тўй-маъракасига бормаслик;

- расмий имомларнинг амри маъруфларини менсимаслик;

- ўзидан бошқа тариқат пирларини ошкор танқид қилиб, уларнинг адашганликларини айтиш;

- ўзгалар (тарафдорлардан бошқалар)нинг диний ва дунёвий мазмундаги маросимларида иштирок этмаслик;

- қоплама (тилла, кумуш) тиш қўйган кишининг таҳорати мукаммал бўлмайди дейиш;

- намоздан кейин овоз чиқариб дуо ва тиловат қилишни макруҳ деб билиш;

- Пайғамбаримиз (с.а.в.) замонасида бўлмаган ҳар қандай ишни бидъат (янгилик), деб билиш ва инкор этиш.

Булардан ташқари, айрим тариқатчилар томонидан турли мутаассибона хатти-ҳаракатлар намоён бўлаётгани таажжублидир. Хусусан, улар пирнинг уйи томонга оёқ узатиш қиблага оёқ узатишдек гуноҳ бўлади, дейишади. Салла кийишни доимий суннат, деб жамиятимиздаги ҳозирда кийилаётган кийимларга рози бўлишмайди. Шариатда рухсат қилинган қўл ювилгандан кейин қўлни ёки юзни сочиқ билан артишни мумкин эмас деб даъво қилишади. Баъзи бирлари эса ислом шариатида жорий бўлиб келган амаллардан кўра пирлари буюрган амални устун кўрадилар.

Чойни қуйишда чойнакни ҳам, пиёлани ҳам ўнг қўл билан ушламаса, макруҳ бўлади деб, шунингдек, бошқаларнинг чап қўлда қуйган чойларини ичишмайди.

Ўз пирларини бошқа пирлардан юқори кўришда чарчамайдилар. Айрим муридлар ота-оналари, муқаддас оилалари ва фарзандларини ташлаб, девоналикни даъво қилишади.

Юқоридагилардан кўриниб турибдики, бундай амаллар шариат асосларига ҳам, тариқат анъаналарига ҳам мутлақо тўғри келмайди.

Тариқат ва шайхлик даъвосини қилувчи шахсларнинг тўғри йўлда эканликларини аниқлаш учун улар амаллари шариатга, маърифий ислом дини кўрсатган йўлга нечоғлик мос эканликларини солиштириш кифоя қилади. Диндаги ғулув кўп ҳолларда диний саводнинг етарли эмаслиги билан боғлиқ. Ҳар бир ишда илмнинг йўқлиги ғарибликни келтириб чиқаради. Нақшбандия тариқати эса касб-ҳунар ва меҳнатдан ажралмаган ҳолда, илм-маърифатни муттасил зиёда қилиб боришга даъват этади.

Ваҳоланки, ҳозирги вақтда айрим тариқат аҳли илмларини муттасил зиёда қилиб бориш ўрнига ўзлари илм-маърифатга қизиқмаганлари ҳолда ёш авлодни мактаб ўқишларидан ва замонавий фанларни ўзлаштиришдан совутишга журъат қилмоқдалар. Замонавий илмлардан баҳраманд бўлмаган кишидан комил инсон чиқиши мумкинми?

Айни пайтда айрим тариқатчиларни ўзининг тўпига қўшилиб олиб, кўчама-кўча, хонама-хона худойи еб юриб, бола-чақанинг нафақасини унутаётган ҳолда учратиш мумкин.

Нақшбандия тариқати таълимоти бўйича ҳалол касб билан оиланинг нафақасини таъминлаш муҳим ишлардан ҳисобланади. Оила ва фарзандларни тарк этиб, ўз манфаати йўлида узоқ жойларга кетиб қолиш шариат қонунларига ва тариқат кўрсатмаларига мутлақо тўғри келмайди. Диний ва миллий қадриятларга путур етказадиган, халқимиз бирлигини бузадиган ишлар жамиятимиз учун салбий ишлардир. Улардан на динимизга, на тасаввуф тариқатига бирор манфаат бор.

Мақсадимиз маърифий ислом ва анъанавий ҳанафий мазҳаби йўналишига оғишмай амал қилиш ва тўғри йўлни инсоф нуқтаи назаридан қабул қилиш экан, тариқат – Аллоҳ ва Расулини севиш, ота-онага, устозга, барча мўъмин-мусулмонларга меҳр-муҳаббат кўрсатишлигини унутмаслик керак. Тариқат –Хожа Аҳрор Валий каби юрт тинчлиги, халқ фаровонлиги учун бор куч ва имкониятини бахшида этишдир. Асл тариқатда таркидунёчилик, оила ва фарзандлар нафақаси ва тарбиясига бепарволик йўқ. Мавлоно Жалолиддин Румий ишсизлик, дангасалик, бепарволикка, таркидунёчиликка қарши қаттиқ курашганлар. У киши инсонларни ҳаракат ва жидду жаҳд қилишга, ижтимоий ҳаётда фаол қатнашишга чақирганлар. Тариқат халқ билан бирга бўлишга, халқнинг оғирини енгил қилишга буюради. Ташқи кўриниш сўфийнамо бўлиб, бадхулқ бўлишни қаттиқ қоралайди. Зеро, тариқатда сўз билан амал бир бўлмаса, мунофиқлик ҳисобланади. Аҳмад Яссавий таъкидлаганидек,

Ҳар ким қилса тариқатни даъвосин,

Аввал қадам шариатга қўймоқ керак.

Шариатнинг ишларини адо қилиб,

Андин сўнгра бу даъвони қилмоқ керак.

Ражабали НОРҚЎЧҚАРОВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг

Қашқадарё вилоятидаги вакили ўринбосари

ЎМИ Матбуот хизмати

Аллоҳ таоло жаннатда бандалари учун шундай неъматларни тайёрлаб қўйганки, у неъматларни кўз кўрмаган, қулоқ эшитмаган, инсоннинг хаёлига келмагандир. Жаннатдаги неъматлар орасида мевалар ҳам бор. Биз шу мевалар ҳақида сўз юритсак.

Дунёда олма, анор, беҳи, анжир, узум каби мевалар бор. Худди шу номдаги мевалар жаннатда ҳам бор. Аммо уларнинг таъми дунё мевалариникидан тубдан фарқ қилади.

Дунёда мева ейиш учун бозорга бориш, мевани сотиб олиш, уйга келиб, уни ювиб, кейин ейилади. Агар олдимиздаги дастурхонда тайёр ювилган мевалар турган бўлса ҳам, барибир, уларга қўл чўзишимиз керак. Жаннат мевалари эса ундай эмас. Қўл чўзишга, интилишга, қийналишга ҳожат йўқ. Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай деб марҳамат қилган:

وَجَنَى الْجَنَّتَيْنِ دَانٍ

“Икки жаннат мевалари яқин бўлган...” (Роҳман сураси, 54-оят).

Яна бир оятда бундай деган:

قُطُوفُهَا دَانِيَةٌ

“Унинг мевалари яқиндир”  (Ҳааққаҳ сураси, 23-оят).

Бошқа бир оятда бундай дейилган:

وَدَانِيَةً عَلَيْهِمْ ظِلَالُهَا وَذُلِّلَتْ قُطُوفُهَا تَذْلِيلاً

“Ва устиларига у(жаннат)нинг соялари яқиндир ҳамда унинг мевалари жуда ҳам осон қилингандир” (Инсон сураси, 14-оят).

Оятлардан кўриниб турибдики, жаннат мевалари уни еювчиларга яқин ва осон қилиб қўйилган. Улар ҳеч бир қийинчиликсиз, муаммосиз улардан ейдилар.

Дунёдаги мевалар еган сари тугайди. Бозорга бориб мева сотиб олсак ҳам бозордаги барча меваларни сотиб олмаймиз, балки ўзимизга керакли миқдордагисини сотиб оламиз. Мабодо бозордаги барча меваларни сотиб олган тақдиримизда ҳам улар барибир тугайди. Аммо жаннат мевалари ҳеч қачон тугамайди. Аллоҳ таоло бу ҳақида шундай деб марҳамат қилган:

وَفَاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ لَّا مَقْطُوعَةٍ وَلَا مَمْنُوعَةٍ

“Сероб мевалардадир. Тугамайдиган ва ман қилинмайдиганлардадир” (Воқеа сураси, 32-33-оятлар).

Яъни жаннат меваларини шох ҳам, тикан ҳам, узоқлик ҳам ман қилмайди. Уларни ейишда ҳеч қандай тўсиқ ва муаммо бўлмайди.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бир ҳадисда шундай деганлар:

“Агар киши (жаннатда) бир мевани узиб еса, (ейилган меванинг) ўрнига бошқаси келади” деганлар. Имом Ҳоким ривояти.

Бозорда баъзан биз истаган мева топилмай қолиши мумкин. Қиш фаслида ёғингарчилик кам бўлиши ёки совуқ қаттиқ келиши сабаб бўлиб, мевалар нобуд бўлиши мумкин. Натижада биз кўнлимиз тусаган, яхши кўрган мевани тополмаслигимиз ҳеч гап эмас. Жаннатда эса бундай бўлмайди. Аллоҳ таоло бу ҳақида шундай деб марҳамат қилади:

 وَفَاكِهَةٍ مِّمَّا يَتَخَيَّرُونَ

“Ва улар хоҳлаган мевалар билан” (Воқеа сураси, 20-оят).

Аллоҳ таоло бу оятда жаннат аҳли жаннатда истаган, егилари келган, кўнгиллари тусаган меваларни ейишлари, жаннатда хизмат қиладиган йигитлар уларга истаган меваларини ҳозирлаб туришлари ҳақида хабар беряпти.

Бу каби битмас-туганмас, еювчига яқин келадиган мевалардан истаганча ейиш учун нима қилишимиз керак? Бу ҳақида Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай баён қилган:

إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي ظِلَالٍ وَعُيُونٍ وَفَوَاكِهَ مِمَّا يَشْتَهُونَ كُلُوا وَاشْرَبُوا هَنِيئاً بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنينَ

“Албатта тақводорлар соялар ва булоқлардадир. Ва ўзлари хоҳлаган мевалардадир. Енглар ва ичинглар, ош бўлсин. Қилган амалларингиз сабабидандир. Албатта, Биз муҳсинларни шундай мукофотлармиз” (Мурсалот сураси, 41-44-оятлар).

Оятдан кўриниб турибдики, жаннатдаги гўзал неъматлар, мевалардан истеъмол қилишимиз, абадий роҳатга эришишимиз учун тақводор бўлишга, яъни Аллоҳнинг буюрганини қилиб, қайтарганидан қайтишга, муҳсин бўлишга, яъни яхшилик қилишга, эҳсон қилишга, Аллоҳни кўриб тургандек ибодат қилишга ҳаракат қилмоғимиз лозим.

Аллоҳ таоло барчамизни тақводор, муҳсин бандаларидан қилсин ва жаннат неъматлари билан ризқланишимизни насиб айласин!

Нозимжон Иминжонов тайёрлади

Меҳрибон Парвардигоримиз она Ватанимизга файзу баракотини ёғдириб турибди, беадад шукрлар бўлсин! Мана кечагина Қурбон ҳайити байрамини катта хурсандчиликлар билан ўтказдик. Қишлоқларда одамлар тўққиз-ўн жойгача қурбонликка айтилган бўлса, шаҳарларимизда қассобларнинг қўли-қўлига тегмаганидан жонлиқ сўйиб саранжом қилишни эплайдиган ҳаваскор қассоблар ҳам етишмай қолди. “Вақф” фонди эса Ҳайитнинг биринчи кунининг ўзидаёқ бир тоннадан ортиқ гўшт тарқатди.

Ана шу қурбонликлар, тўкин-сочин дастурхонлар... одамларимизнинг имон-эътиқоди мустаҳкамланиб, шариатимиз буюрган амалларнинг фазилатини тобора теран ҳис этиб бораётганидан далолатдир.

“Ёшлигимда қўйларимнинг сони 24тага етди. Мен ҳам энди бой бўляпман экан деб ўйладим. Қурбон ҳайити кирганда биттагина қўйни сўйишга кўзим қиймади. Ҳайитдан кейин қанча вақт ўтди, билмадим, қўйларим касал бўлиб битта-битта ўла бошлади. Ҳар икки-уч кунда биттадан қўйни сўйиб оламан. Онам раҳматли: “Нима бўляпти, болам?” деб ҳайрон бўлади. “Онажон, асти сўраманг, сабабини ўзим биламан”, деб қўяман. Шундай қилиб, 10 та қўйни сўйиб олдим. Ўшандан бери ҳар йили қурбонлик қилишни одат қилдим. Қўйларим ўз-ўзидан кўпайиб, топган-тутганимга барака кириб келаверди ва асло муҳтожлик нималигини кўрмадим”, дейди чироқчилик Тоштурди Ботиров.

Қурбон ҳайити арафасида юртимизга Тожикистон Республикаси Президенти Эмомали Раҳмоннинг расмий ташриф билан келгани тили бошқа-ю, дили, дини, урф-одатлари бир икки халқнинг севинчини янада зиёда қилди.

Бу ташрифнинг Қурбон ҳайити атрофида бўлганининг ҳам ўзига хос рамзий хусусияти бор. Зотан, қўни-қўшниларнинг  муборак байрам атрофида дийдорлашиб, самимий суҳбатлар қилиши азалий одатларимиздандир.

“Аллоҳнинг наздида дўстларнинг яхшиси дўстларига яхшилик қилувчисидир. Аллоҳнинг наздида қўшниларнинг яхшиси қўшнисига яхшилик қилувчисидир”, деган ҳадиси шарифга мувофиқ  қўшничилик ҳақига риоя қилиш борасида барчага ўрнак бўлаётган, нафақат, қўшни давлатлар, балки бутун олам аҳли билан яхши муносабатлар ўрнатиш ташаббускори бўлган Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг саъй-ҳаракатларининг таҳсинга сазовор эканини жаҳон афкор оммаси эътироф этмоқда. Хусусан, Тожикистон Президенти Ўзбекистон раҳбарига таклиф ва самимий қабул учун миннатдорлик билдириб, ушбу учрашув ҳамкорликнинг бугунги ҳолати ва истиқболларини муҳокама қилиш учун қулай имконият эканини қайд этиб, жумладан бундай деди: 

“Сизнинг жорий йил март ойида Тожикистонга давлат ташрифингиз мамлакатларимиз тарихида янги зарҳал саҳифа очди. У Тожикистон – Ўзбекистон муносабатларини қайта тиклади, барча соҳадаги комплекс масалаларни изчил ривожлантиришга кучли туртки берди. Самарали ташқи сиёсатингиз туфайли Ўзбекистоннинг халқаро ҳамжамиятдаги обрў-эътибори ошиб бормоқда. Бу ташриф халқларимизнинг фаровонлиги учун муҳим аҳамият касб этади”.

Бинобарин, бандаларига қўшнилар билан яхши муносабатда бўлиш, уларнинг ҳақларига риоя қилиш, қувончига шерик бўлиш, ташвиши бўлса, уни аритиш, зарурат туғилса, кўмакчи бўлишни буюрган Раббимиз:

“Аллоҳга ибодат қилингиз ва Унга ҳеч нарсани шерик қилмангиз! Ота-оналарга эса яхшилик қилингиз! Шунингдек, қариндошлар, етимлар, мискинлар, қариндош қўшни-ю бегона қўшни, ёнингиздаги ҳамроҳингиз, йўловчи (мусофир)га ва қўл остингиздаги (қарам)ларга ҳам (яхшилик қилинг)! Албатта, Аллоҳ кибрли ва мақтанчоқ кишиларни севмайди” (Нисо, 36), деб марҳамат қилган. 

Юртбошимиз кеча яна бир қўшни давлат Туркманистон Республикасига ташриф буюрди. Ҳозирги кунда Ўзбекистон ­– Туркманистон муносабатлари юксак суръатларда ривожланиб бораётир. Бунда аввало икки давлат раҳбарларининг самимий дўстлиги, ўзаро ишончи ва қўллаб-қувватлаши муҳим аҳамият касб этмоқда.

Олий даражадаги учрашувларнинг мунтазамлик касб этгани давлатлараро муносабатлар юксак даражада эканидан далолатдир. Жумладан, Туркманистон раҳбарининг жорий йилнинг апрель ойида Ўзбекистонга давлат ташрифи мамлакатларимиз ўртасидаги ҳамкорликка янги суръат бағишлади.

Ўзбекистон ва Туркманистон раҳбарларининг бу галги учрашуви ўзаро манфаатли, самарадор ва фаол мулоқотларнинг мантиқий давоми бўлди.

“Гурбангули Бердимуҳамедов давлатимиз раҳбарини Туркманистонга ташрифи билан қутлаб, Оролни қутқариш халқаро жамғармасининг таъсисчи мамлакатлари раҳбарлари саммити ҳам икки томонлама, ҳам кўп томонлама ҳамкорликни муҳокама қилиш учун қулай имконият эканини таъкидлади.

Шавкат Мирзиёев Туркманистоннинг Оролни қутқариш халқаро жамғармасига раислиги даврида амалга ошираётган ташаббусларини юқори баҳолаб, Ўзбекистон билан Туркманистоннинг бу борадаги лойиҳалари ва саъй-ҳаракатлари бир-бирини тўлдиришини қайд этди”, деб хабар берди Ўзбекистон ахборот агентлиги.

Президентимиз Туркманистоннинг Туркманбоши шаҳрида бўлиб ўтган Оролни қутқариш халқаро жамғармаси таъсисчи давлатлар раҳбарлари мажлисида сўзлаган нутқида Оролбўйи минтақасидаги табиий муҳитни соғломлаштиришга оид бешта таклифни илгари сурди ва бу таклифларни қўшни давлатлар раҳбарлари ҳамда анжуман иштирокчилари маъқуллашди. Жумладан, Оролбўйи ҳудудини Экологик инновация ва технологиялар зонаси, деб эълон қилиш, буткул яроқсиз ҳолга келиб қолган деб гумон қилинган бепоён ҳудудни кўкаламзорлаштириб, чорва яйловларига айлантириш, бу билан ўн минглаб одамларни иш билан таъминлаш, минтақанинг экотизимини барқарорлаштириш, чанг-тўзонлар манбаига айланиб қолган ўлик ерни сердаромад ҳудудга айлантириш, трансчегаравий дарёлардан оқилона фойдаланиш, тириклик манбаи бўлган сувни тежаб-тергаб ишлатиш каби масалалар юзасидан айтилган аниқ таклифлар барчага бирдек маъқул бўлди.

Дарҳақиқат, Орол денгизи асрлар давомида Марказий Осиёнинг жавҳари бўлиб келган. Шундай экан, уни сақлаб қолиш барчанинг келажак авлодлар олдидаги бурчидир. Давлатимиз раҳбари нутқида айтилган ишлар босқичма-босқич амалга оширилса, бу ишлар, нафақат, Марказий Осиё минтақасининг, балки бутун дунё экологиясининг яхшиланишига ҳисса бўлиб қўшилади. Шунинг баробарида юртбошимиз таклифида таъкидланганидек, бу ҳудудда экотуризм мислсиз тезликда равнақ топади. Бу соҳа ҳам минтақа давлатлари аҳолисига яна бир даромад манбаи бўлиб қўшилади.

Кеча, 24 август куни Маккаи мукаррамада ҳаж амалларини бажариб бўлган юртдошларимиз Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари бошчиликларида жума намозини адо этдилар. Намоздан сўнг ҳожиларимиз юртимиздаги тинчлик-хотиржамлик, тўкин-сочинлик, эмин-эркинлик бардавом бўлишини, ана шу ишларга бош бўлиб турган муҳтарам Президентимизга мустаҳкам соғлик, омонлик тилаб дуога қўл очдилар. Иншоаллоҳ, Маккаи мукаррамадаги ҳожиларимизнинг, ҳажжул масокинни – жума намозини адо этган элимизнинг  дуолар мустажоб бўлиб она Ватанимиз тобора чирой очиб бораверсин.

Дамин ЖУМАҚУЛ,

ЎМИ Матбуот хизмати

Инсон ҳар доим бир хил ҳолатда яшамайди. Зеро, ҳаёт Аллоҳ таолонинг турли туман синовларига тўла имтиҳон давридир. Баъзи бандаларни дард билан, яна баъзиларни моддий қийинчилик билан, яна бировни эса бошқа хил мусибат билан синайди. Қайси банда шу берилган синовга сабрли бўлиб, Аллоҳ таолонинг имтиҳонига бардошли бўлса, гуноҳлари кечирилиб савобга эришади. Аммо, бу синовга сабрсизлик қилса, гуноҳкор бўлади.

Синовнинг енгил ўтишида бошқа мусулмонларнинг ҳам ўрни бор. Синовга учраган кишининг ҳолидан хабар олиб, унинг дардига ҳеч бўлмаганда ширин сўз билан малҳам бўлувчи диндош яқинларининг борлигини ҳис қилишининг ўзиёқ устидаги дардни анча енгиллатади. Бу эса мўмин мусулмонлар ўртасида меҳр-мурувват, ўзаро ҳамжиҳатликни янада зиёда этади.

Аллоҳ таоло бошига тушган мусибатларга сабрли, саботли бўлганларга, қийинчиликларга бардош бериб, касаллик ва камбағалликларга сабр қилувчиларга хуш хабар беришни айтган.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қиладилар: “Мусулмоннинг мусулмондаги ҳаққи бештадир: саломга алик олиш, беморни бориб кўриш, жанозага эргашиш, таклиф этса бориш ва акса ўргувчига яхшилик тилаш” (Имом Муслим ривояти).

Ҳадиси шарифдан кўриниб турибдики, биз мўмин-мусулмонларнинг бир-биримиздаги ҳақларимиздан бири касал бўлган яқинларимиз ёки қавму қариндошларимиздан хабар олиш экан. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қиладилар: «Агар бемор ҳузурига кириб қолсанг, сени ҳаққингга дуои хайр қилишини сўра. Чунки, унинг дуоси фаришталарнинг дуоси каби мустажобдир» (Ибн Можа ривояти).

Бошқа бир ҳадисда шундай дейилган: «Бир мусулмон бошқа бир бетоб мусулмонни эрталаб бориб кўрса, албатта, унга кечқурингача етмиш минг фаришта салавот айтади. Агар кечқурин касални кўрса, албатта унга етмиш минг фаришта эрталабгача салавот айтади. Яна унга жаннатда бир боғ яратилади» (Термизий ривояти).

Бундан таниш-билишларнинг беморлиги ҳақида хабар эшитиш билан уларни кўргани боришга шошилиш лозимлиги маълум бўлади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам енгил касалларни ҳам бориб кўрганлар ва биз умматларига шу йўллар билан улкан сабоқ берганлар.

Зайд ибн Арқам розияллоҳу анҳу шундай ривоят қилган: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам мени икки кўзим оғриб қолганида кўргани келганлар» (Абу Довуд ривояти).

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам бизларга касал бўлган биродарларимизнинг дуоларини олиш билан бирга, уларнинг ҳаққига дуо қилишни ҳам буюрганлар: «Ким бир касални кўргани борса-ю унинг ажали етмаган бўлса, етти марта “Асъалуллоҳал азийм, роббал аршил азийм, ан яшфияка”, деса Аллоҳ ўша беморга мазкур касалдан офият беради» (Абу Довуд ривояти). Дуонинг маъноси: «Улуғ Аршнинг рабби бўлмиш буюк Аллоҳдан сенга шифо тилайман» демакдир.

Муслим АТАЕВ,

Фатво бўлими ходими

ЎМИ Матбуот хизмати