muslim.uz
Муносабат: Яқин дўстлик ришталари мустаҳкамланмоқда
Ўзбек ва қирғиз халқи азалдан яхши қўшни бўлиб бир-бирига йўлдошу қўлдош бўлиб яшаб келган. Бу халқларнинг илдизини суриштириб бораверсангиз, томири бир чиқади. Шунинг учун боболаримиз қону қондош бўлиб қуда-андачилик қилиб аҳил-иноқ ҳаёт кечирган.
Икки давлатнинг улуғ адиблари Чингиз Айтматов ва Шароф Рашидовнинг қалин дўст бўлгани ҳам ана шу руҳий яқинлик тимсолидир.
Ўзбекистон ва Қирғизистон мустақилликка эришгач, икки давлат ўртасида дипломатик муносабатлар ўрнатилди. 1992 йилнинг июлидан Тошкентда Қирғизистон элчихонаси, 1998 йилнинг октябридан Бишкекда Ўзбекистан элчихонаси фаолият юритмоқда. 1996 йил 24 декабрда икки давлат ўртасида имзоланган «Абадий дўстлик тўғрисида»ги шартнома давлатлар ўртасидаги муносабатларнинг шартномавий-ҳуқуқий асоси ҳисобланади. Давлатлар ўртасида гуманитар соҳадаги ҳамкорлик ана шу шартнома, 1994 йилнинг 16 январида имзоланган Маданият, соғлиқни саклаш, фан, таълим, туризм ва спорт бўйича ҳамкорликни чуқурлаштириш тўғрисидаги ҳукуматлараро битим, 1996 йил 24 декабрда имзоланган Маданий ҳамкорлик тўғрисидаги муассасалараро битимга мувофиқ амалга оширилади. 2005 йилгача икки давлат ўртасида икки томон учун аҳамиятли бўлган 181 ҳужжат имзоланган.
Аммо кейинги йилларда трансчегаравий дарёлардан фойдаланиш масаласида икки давлат ўртасида бир озгина тушунмовчиликлар бўлиб ўтган эди.
Айни кунларда бир-бирини соғиниб қолган халқларнинг алоқалари яна эски узанига тушиб кетмоқда. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев таклифига биноан Қирғизистон Республикаси Президенти Сооранбай Жээнбеков бугун расмий ташриф билан мамлакатимизга келди.
Сооронбой Жээнбековнинг Қирғизистон Президенти сифатида Ўзбекистонга ташриф буюришида жуда ҳам катта тарихий аҳамиятга эга.
“Қирғизистон – бизнинг яқин қўшнимиз. Шунинг учун бизнинг орамизда ҳеч қандай чегара бўлиши керак эмас. Биз бир-биримизга қалбимизни, бағримизни очдик. Шу боис бугун қандай масала бўлса, ечилиши лозим”, деди юртбошимиз.
Ўз навбатида, Сооронбой Жээнбеков Шавкат Мирзиёевга Ўзбекистонга таклиф этгани учун миннатдорлик билдириб, Қирғизистон халқи номидан чуқур ҳурмат ва эҳтиром изҳор этди. Шу билан бирга “Сиз мамлакатларимиз ўртасидаги давлат чегарасини чинакам дўстлик, яхши қўшнилик ва шериклик чегарасига айлантирдингиз”, деб Давлатимиз раҳбарининг яқин қўшниларимиз билан олиб бораётган дўстона сиёстига юқори баҳо бериб ўтди.
Геополитик нуқтаи назардан Ўзбекистон Марказий Осиёнинг қоқ марказида жойлашган. Аҳолисининг нуфузи, қишлоқ хўжалиги инфратузилмасининг яхши ривожлангани, кончилик саноати, ишлаб чиқариш салоҳияти каби масалаларда минтақада етакчи давлат ҳисобланади. Шунингдек, қирғизистонликлар Ўзбекистон автосаноати, қишлоқ хўжалиги техникаларига ҳам қизиқиш билдирмоқда. Қўшни Қирғизистонда ҳам фойдали қазилмалар: нефть, газ, қўнғир кўмир ва тошкўмир, олтин, темир, алюминий, вольфрам, мис, қалай, симоб, қўғошин-рух, сурма рудалари конлари мавжуд.
Ана шу ишлаб чиқариш қувватидан, табиий бойликлардан унумли фойдаланиш учун кучларни бирлаштириш керак. Шунинг учун ҳам президентлар ушбу ташриф савдо-иқтисодий, транспорт-коммуникациялари ва маданий-гуманитар ҳамкорликни ривожлантириш, давлат чегараларини делимитация қилиш борасидаги ишларни якунига етказиш, янги ўтказиш пунктлари очиш ва уларнинг самарали фаолият юритишини таъминлаш, сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш масалаларини муҳокама қилиш учун яхши имконият эканини таъкидладилар.
Ўзбекистон ўз ташқи сиёсатида аввало қўшни давлатлар билан муносабатларни ривожлантиришга устувор аҳамият қаратмоқда. Кейинги даврда Марказий Осиё мамлакатлари ўртасидаги интеграция жараёнлари ва шериклик алоқалар фаоллашаётгани бунинг ёрқин далилидир. Жумладан, Қирғизистон Республикаси билан алоқалар ҳам янги мазмун билан бойиб бормоқда. Парламентлар, турли вазирлик ва идоралар, ҳудудлар ўртасидаги борди-келдилар кенгаймоқда.
Музокарада Президент Сооронбой Жээнбеков Қирғизистон Ўзбекистон Республикасининг Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг мунтазам маслаҳат учрашувларини ўтказиш тўғрисидаги ташаббусини қўллаб-қувватлашини яна бир бор қайд этди.
Дарҳақиқат, бугун бутун дунёда минтақалар жипслашиб ўзларининг ички имкониятларидан фойдаланишга ҳаракат қилмоқда. Халқаро сиёсатда шу структура ўзини оқламоқда. Шундай экан, нега Марказий Осиё минтақаси давлатлари жипслашмаслиги керак. Ўзбекистон Республикасининг Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг мунтазам маслаҳат учрашувларини ўтказиш тўғрисидаги ташаббуси энг оқилона таклифдир. Чунки минтақани ривожлантиришнинг энг оптимал йўли – шу йўлдир.
18 октябрда пойтахтдаги Симпозиумлар саройида бўлиб ўтган “Ислом ҳамжиҳатлиги: Ўзбекистон ва Озарбайжон мисолида” мавзуида илмий-амалий конференцияда қатнашган Қирғизистон Республикаси муфтийси Максатбек Токтомешов:
– Бу анжуманга келганларнинг аксари бир-биримизни танидик. Чунки илгари муфтиятимиз битта эди. Бизнинг ота-боболаримиз шу маконда – Тошкентда, Бухорода таълим олган. Биз ўз мамлакатимизда янги диний таълим муассасалари очишни режалаштиряпмиз. Аммо ҳозирги вақтда ана шу заминдаги ўқув даргоҳларидан фойдаланмоғимиз керак. Негаки, бу ерда азалий диний тажриба, катта илмий база бор. Ҳозир анжуманда ўтириб ана шуларни ўйладим. Анжуман ана шу илиқ муносабатларимизни қайта тиклаш сари қўйилган дадил қадам бўлди, – деган эди.
Бугунги икки томонлама ҳам манфаатли, ҳам дўстона алоқаларнинг мустаҳкамланиши халқларимиз фаровонлиги, осойишталиги учун қуйилаётган муҳим қадамлар ҳисобланади. Қирғизистон Республикаси янги Президентининг мамлакатимизга ташрифи муносабатларимизни янги босқичга олиб чиқишига хизмат қилади. Шу сабабдан ҳам мазкур ташрифни икки халқ хурсандчилик ва катта умидлар билан кузатиб бормоқда.
ЎМИ матбуот хизмати
Кутганим Сиз, ё Расулуллоҳ
Кутиш гоҳ саодат, гоҳи муаммо,
Кўзларда баъзида йилтиллайди дур.
Бу бахтми, бахтсизлик кишига аммо,
Кимни, ниманидир кутмоққа мажбур.
Оч қолган фақирнинг кутгани емиш,
Бир бурда нон унга шоҳона таом.
У бутун роҳатни тўқликда демиш,
Бармоқча гўшт бўлса – бойлик батамом.
Етимлар йиғлагай ҳайитми, тўйми,
Отасини ёки онасин излар.
Ўртоғин ҳар куни бир баланд бўйли
Дадаси кўтарса, у зумда музлар.
Ёшлик кўчасининг бебош четида
Ошиқ маъшуқасин йўлин пойлайди.
Ишқи тўлқинланар бутун этида,
Ёрдадир хаёли, уни ўйлайди.
Ҳа, шундай илинж бор, умид бор, завқ бор
Кутиш фурсатидан яралгандай оҳ.
Ё қувонч яралган, билмоғим душвор,
Менинг кутганим Сиз, ё Расулуллоҳ!
Бутун оламларга раҳмат пайғамбар,
Ҳов етим боладек излаганим Сиз.
Келинг, бошим силанг, бир олинг хабар,
Кўзларим олдини босиб кетди ис.
Қорним тўқ, қалбим оч, юзим яланғоч,
Шубҳасиз, энг фақир ўзимман, демак.
Пешонамни силанг – бу менга зўр тож,
Қандайин толедир Набийдан кўмак.
Сизга дил боғладим, Йўл боғлолмадим!
Боғлаганим бўйи кипригимга тенг.
Муҳаббат шартини мен оқлолмадим,
Севгиси уятли муҳибингиз мен.
Марҳабо, руҳимнинг ҳушёр табиби,
Минг жонлар фидодир жонга келсангиз.
Битта ўтинчим бор, Аллоҳ Ҳабиби,
Кўнглимни Роббимга боғлаб берсангиз.
Ўзингизга боғланг, боғланг суннатга.
Дил ушбу истакнинг абадий қули.
Раҳматлар ёғдирар бутун умматга,
Хуш келибсиз, Ҳақнинг буюк Расули!
Ўткирбек МАДУМАРОВ
Аллоҳ севган олимлар
Имом Ғаззолий айтадилар: “Аллоҳ таолога муқарраб, камёб ва нодир бўлган охират уламолари борки, қуйида уларнинг бир қанча аломатларини келтириб ўтамиз:
Биринчи аломат:
Олим илм олиш ва таълим бериш воситасида дунё жамлашни ният қилмайди.
Бунда олим дунёнинг ниҳоятда ҳақирлигини, тубан ва хорлигини, қора ва кирлигини, унинг тезда тугаб қолишини, ҳамда охиратнинг нақадар буюклигини, абадийлигини ва у ердаги неъматларнинг мукаммал эканини ҳис қилади. Дунё ва охират иккиси худди икки кундош каби, бирини рози қилсанг, иккинчиси хафа бўлаверади. Тарозунинг икки палласи каби, бир палласига оғир солсанг, иккинчиси енгил бўлади. У иккиси машриқ ва мағриб каби, бирига яқинлашсанг, иккинчисидан узоқлашасан.
Қайси инсон дунёнинг ҳақирлигини ҳис қилмай, бу дунёнинг лаззатларига берилиб, охиратда ҳам шундай яшайман, деб ўйласа, унинг ақли ноқисдир. Тажриба ва кузатувлар натижасидан маълумки, бу дунёнинг лаззатлари кетидан қувиш нафақат бу дунёнинг ўзида, балки охиратда ҳам машаққатлар ва қийинчиликларга сабаб бўлади. Ақли ноқис одам, олим бўла олмаганидек, охиратнинг буюклиги ва абадийлигини билмаган киши ҳам олим бўла олмайди.
Кимки дунё ва охиратнинг бир-бирига зид эканини билмай, иккисининг орасини жамлашга интилса, гўёки, у бўлиши мумкин бўлмаган ва барча пайғамбар алайҳимуссаломларнинг шариатларига хилоф ишни талаб қилибди.
Кимки буларнинг ҳаммасини била туриб, дунёни устун кўрса, у шайтонга хизматчи бўлибди. Унинг шаҳватлари бир куни унинг ҳалокатига, охиратда эса бадбахтлигига сабаб бўлади. Бундай инсон қандай қилиб ўзини олим дейиши мумкин.
Аллоҳ таоло Довуд алайҳиссаломга: “Қайси олим дунёга бўлган севгисини Менинг муҳаббатимдан устун қўйса, унинг муножотларидан, зикру тасбеҳларидан ва ибодатларидан лаззатни олиб қўяман.
Эй Довуд! Кимки, дунёнинг нашъу намосига берилиб, сени ва сенга эргашган инсонларни Раббингдан узоқлашишларига сабаб бўлса, ундан ҳол сўрама, суҳбатидан узоқ бўл. Чунки у ўғридир.
Эй Довуд! Агар менинг розилигим талабида юрган кишини кўрсанг, унинг ходими бўл!
Эй Довуд! Ким мен томонга ошиқиб югурса, мен уни зийрак ва оқкўнгил, деб ёзиб қўяман. Кимни зийрак оқкўнгил, деб ёзиб қўйсам, уни азобламайман”, деди.
Яҳё ибн Муоз раҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Ким илму ҳикмат орқасидан дунё орттиришни ният қилиб ҳаракат қилса, унинг илмида равнақ ва ривожланиш бўлмайди”.
Ҳазрат Умар розияллоҳу анҳу айтдилар: “Қайси олим дунё ва унинг аҳлларига муҳаббатли бўлса, у дин ва унинг аҳллари орасида муттаҳамидир”.
Бир олимдан сўрашди: “Гуноҳ қилиб ундан лаззатланадиган киши Аллоҳ таолога ориф бўла оладими?”. У зот айтдилар: “Мен ҳеч иккиланмай айтаманки, қайси шахс дунёни охиратдан устун кўрса, у ориф бўла олмайди. Гуноҳ қилувчининг даражаси эса бундан анча пастроқ бўлади. Гуноҳ қилиб пушаймон ва тавба қилиш ўрнига, ундан лаззатланувчи киши ҳақида эса гапириб ҳам ўтирмайман”.
Шу нарсани ҳам ёдда тутиш лозимки, инсон фақатгина мол дунёга муҳаббат қилмаслик билангина охират олими мақомига эга бўлмайди, балки, мансаб-мартабага қизиқишнинг зарарлари, олим учун мол-дунёнинг офатидан ҳам каттароқдир.
Яъни, дунё муҳаббатини дин ва охиратдан устун қўйишнинг зарарлари ҳақидаги юқоридаги огоҳлантиришлар қанчалик аҳамиятли бўлса, мансаб мартабага қизиқиш ва унга интилиш борасида ундан ҳам муҳимроқдир. Чунки, мансабнинг лаззати мол-дунёникидан ҳам ширинроқдир. Шундай экан мансаб-мартабага хирс қўйишнинг зарари олим учун мол дунёникидан ҳам хатарлироқдир.
Иккинчи аломат:
Олимнинг сўзи ва амали бир хил бўлади. Бошқаларни яхшиликка буюриб, ўзи унга амал қилмайдиганлардан бўлмайди.
Аллоҳ таоло айтади: “Китоб (Таврот ва Инжил)ни ўқиб туриб, одамларни яхшиликка буюрасиз-у, ўзингизни унутасизми?! Ақлни ишлатмайсизми?!” (Бақара сураси, 44–оят).
Бошқа оятда эса: “Сизларнинг ўзларингиз қилмайдиган ишни (қиламиз, деб) айтишингиз Аллоҳ наздида катта нафратга (сабаб)дир”, дейилади (Соф сураси, 2-оят).
Ҳотамул Аъсом айтади: “Қиёмат куни инсонларга илм ўргатган ва ўзи унга амал қилмаган олимдан кўра кўпроқ ҳасрат чекувчи инсон бўлмайди. Бу тоифа олимлар илмига амал қилмагани туфайли ҳеч вақосиз қолади”.
Абдурроҳман ибн Ғанам раҳимаҳуллоҳ айтади: “Мен ўн нафар саҳобаи киромдан қуйидаги мазмундаги ҳадисни эшитдим: “Биз Қубо масжидида илм ҳосил қилиб ўтирган эдик, Набий алайҳиссалом ҳузуримизга кириб келдилар-да: “Қанча бўлса ҳам илм ҳосил қилаверинглар, лекин, Аллоҳ таоло у илмлардан амали бўлмаганига ажр бермайди”, дедилар.
Аллоҳ таоло барчаларимизни илмига амал қиладиган олимлардан қилсин!
«Охирзамон уламоларининг аломатлари» китобидан
Камолиддин РАВШАН ўғли
таржимаси
ИҲТнинг навбатдан ташқари йиғилиши бўлиб ўтди
Кеча, 13 декабрь куни Ислом ҳамкорлик ташкилотининг навбатдан ташқари мажлиси Истанбул шаҳрида бўлиб ўтди. Ушбу йиғилишда Ўзбекистон номидан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Сенати раиси Ниғматилла Йўлдошев иштирок этди. Бу ҳақда Ўзбекистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлигининг Матбуот хизмати хабар берди.
Ислом ҳамкорлик ташкилотининг ушбу учрашувида асосий масала сифатида АҚШ президенти Дональд Трампнинг Исроил пойтахти дея Қуддусни тан олиши ҳақидаги қарори кўриб чиқилди.
ИҲТнинг расмий сайтида баён қилинишича, саммит ниҳоясида якуний баёнот эълон қилинган. Унга кўра, ИҲТга аъзо мамлакатлар 1967 йилдаги чегараланиш бўйича пойтахти Қуддус шаҳри бўлган Фаластин давлатини тан олиш талаби билан чиқдилар.
Маълумот учун, Истанбулда ташкил этилган саммитда 48 давлат вакиллари иштирок этган.
ЎМИ матбуот хизмати
Бир ҳадис шарҳи: Ота-онага яхшилик қилиш фазилати
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Роббнинг розилиги отанинг розилигида ва Аллоҳнинг ғазаби отанинг ғазабидадир”.
Шарҳ: Аллоҳ таоло ота-онага яхшилик қилиш хусусида шундай марҳамат қилган: “Аллоҳга ибодат қилингизлар ва Унга ҳеч нарсани шерик қилмангизлар! Ота-оналарга эса яxшилик қилингизлар!..” (Нисо, 36).
“Анкабут” сурасининг 8- оятида эса: “Биз инсонга ота-онасига яхшилик қилишни тавсия қилдик (яъни ота-она хоҳ яхши, хоҳ ёмон бўлсин, хоҳ мусулмон, хоҳ кофир бўлсин, уларга яхшилик қилиш фарзанднинг бурчидир)”, деган.
Демак, ота-она номига сазовор бўлган шахс борки, динимизда улар эҳтиромга лойиқ зотлар сифатида қадрланади. Юқоридаги ҳадиси шариф матнида келган “Раббнинг розилиги” отанинг розилиги ва “Аллоҳнинг ғазаби” отанинг ғазабида эканининг ўзи ҳам, Исломда уларнинг қадри қанчалар юксак эканига далолат қилиб турибди.
Ибн Ҳиббон ва Ҳоким ривоят қилган саҳиҳ ҳадисда иккала ўринда ҳам “ота” сўзи ўрнига “ота-она” сўзи келтирилган ва буни ровийдан шак дейилган. Ҳадис китобларининг баъзи жойларида “ровийдан шак” деган сўзга кўзимиз тушади. Бу эса ўша ҳадиси шарифни кучсиз эканига эмас, балки фақат ўша лафз ҳақида ровийнинг шакда эканини ифодалайди. Яна ҳам аниқроқ айтсак, ровий шу иккала сўздан қайси бирини айтганлари ҳақида шакка тушганини тушунсак бўлади.
Дунёда ҳеч бир буюк шахснинг сўзи ёки у ҳақидаги маълумотлар, охирзамон пайғамбари Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сўзлари ва ҳаётлари сингари аниқлик билан сақланиб қолинмаган. Ҳаттоки, ўзимиз ҳам бундан бир неча кун олдин ўзимиз айтган сўзларни сўзма-сўз айтиб беришимиз амри маҳол. Лекин саҳобалар ва улардан кейинги масъулиятли мусулмон уламоларнинг шарафли хизматлари сабабли, ҳадислар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг оғизларидан қандай эшитилган бўлса, худди шундайлигича бизгача етиб келган.
Имом Термизий бу ҳадиси шарифни мавқуф деганлар. Ота дейилганда ўзининг асл ота ва бобоси киради. Ота-онани рози қилишлик билан Аллоҳнинг розилигига эришилади. Уларни ғазаблантириш билан Аллоҳнинг ғазабига дучор бўлинади. Агар бу амр ва қайтариқлар фарзанднинг шахсига зулм бўлса ҳам, Аллоҳ таолонинг шариатига хилоф бўлмаса, фарзанд савоб умидида ота онанинг бу ишига сабр қилади. Ибн Аббос разияллоҳу анҳудан қилинган ривоятда шундай дейилади: Ибн Аббос разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, у зот: “Бир мусулмон инсоннинг мусулмон ота-онаси бўлса, уларга яхшилик қилиб, унинг савобини кутган ҳолда тонг оттирган бўлса, Аллоҳ таоло унга жаннатнинг икки эшигини очади. Агар фақат бири бўлса бир эшикни очади. Агар фарзанд ота-онадан бирининг ғазабини чиқарган бўлса, ундан ўша шахс рози бўлмагунича, Аллоҳ рози бўлмайди”, дедилар. “Ота-она унга зулм қилган бўлса ҳамми?” – дейилди. “Зулм қилган бўлсалар ҳам” – дедилар.
Имом Таҳовий: "Фарзанд мубоҳ нарсаларда бўйсунади. Наҳй қилинган нарсаларда эмас”, дейдилар.
Тоҳир Фатаний: “Агар икковлари дунёвий ишларда унга зулм қилсалар, кўнади ва бўйсунади, охират ишларида эмас” деган.
Имом Ғаззолий: “Кўпчилик уламолар ота онанинг итоати шубҳали нарсаларда вожиблигини айтганлар. Тўлиқ ҳаромда вожиб бўлмайди. Чунки, шубҳани тарк қилиш вараъга киради. Ота онанинг итоати эса мажбурийдир", деганлар.
Уламолар яна қуйидагиларни айтадилар: “Агар ота-онанинг ҳаққига баробар риоя қилиш мумкин бўлмай қолса, улуғлаш ва эҳтиром маъносида ота устун қўйилади. Чунки, насаб ундандир. Хизмат ва инъом юзасидан онанинг ҳаққи устун қўйилади. Мисол учун, ота-она ташқаридан кириб келганда ота учун ўриндан турилади. Фарзанд бирор нарса ҳадя қиладиган бўлса онасидан бошлайди. Фарзанд ота-онадан фақат биттасига нафақа беришга қодир бўлса, онасига беради.
Демак ота-онани рози қилиш бу дунёда ҳам, охиратда ҳам фақат ва фақат яхшиликка сабаб бўлишини унутмаслик лозим. Аллоҳ таоло барчаларимизга, ота-оналаримизни рози қилиб, Аллоҳ таолонинг розилигига эришмоғимизни насиб қилсин!
Олимхон ЮСУПОВ,
“Махдуми Аъзам” жоме масжиди
имом хатиби