Таҳорат қилиш жоиз бўлган сувлар етти қисмдир:

• ёмғир суви;
• денгиз суви;
• дарё суви;
• қудуқ суви;
• қор суви;
• дўл суви;
• булоқ суви.

*** Сувларнинг турлари ***

Сувлар ҳукмига кўра беш қисмга бўлинади:

1. Тоза ва тозаловчи, таҳоратда қўллаш макруҳ бўлмаган сувлар. Бу табиий ҳолдаги пок сувдир.
2. Тоза ва тозаловчи, лекин таҳоратда қўллаш макруҳ бўлган сувлар. Булар: мушук ва у каби ҳайвонлар (сичқон, бўш қўйилган товуқ, йиртқич қушлар, уйда яшовчи кемирувчилар) теккан идишдаги сувлардир.
3. Тоза, аммо тозаловчи бўлмаган сувлар: таҳорат ёки ғуслда, ёки таҳорати бўлса ҳам Аллоҳ таолога яқинлик мақсади билан яна таҳорат қилишда ишлатилган мустаъмал сувлардир.

Сув бадандан оқиб узилиши билан мустаъмал сувга айланади.

Дарахт ва мевадан сиқмасдан, ўз-ўзидан чиққан сувни ҳам таҳорат қилишда қўллаш очиқ ривоятга кўра, дуруст эмас. Шунингдек, тозалашга кўмак бермайдиган бирор нарса қўшиб қайнатилган ёки бирор тоза нарса тушиб, табиий ҳолати ўзгарган сувларда ҳам таҳорат қилиш жоиз эмас.

*** Сув табиий ҳолатининт ўзгариш меъёри қандай? ***

а) Сувга қаттиқ моддалар тушиб, аралашганида унинг оқувчанлик ва юмшоқлик хусусияти йўқолса, табий ҳолати ўзгарган ҳисобланади.

б) Сувга заъфарон, мева ва япроқ каби нарсаларнинг
аралашиши туфайли унинг ҳиди, мазаси, ранги ўзгарсада, сувлик хоссаси йўқолмаса, у билан таҳорат қилишнинг зарари йўқ,

в) Сувга сут каби икки сифати бўлган суюқлик аралашганида, унинг бир сифати сувдан устун бўлса, сувнинг табиий ҳолати ўзгарган бўлади.

г) Сувга сиркага ўхшаш уч сифатли суюқлик аралашганида, унинг икки сифати сувда зоҳир бўлса, сувнинг табиий ҳолати ўзгарган ҳисобланади.

д) Сувга ҳеч қандай сифати бўлмаган мустаъмал сув каби суюқлик аралашганида, унинг миқдори сув миқдоридам ортса, сувнинг табиий ҳолати ўзгарган бўлади.

4. Нажас сувлар: идиш ё сатҳи 10x10 метрдан кам майдонда тўхтаб-кўллаб қолган сувга нажас тушса, нажаснинг асри бу сувда билинмаса ҳам, сув нажас бўлиб қолади. Оқар сувга нажас тушиб, унинг асари сувда билинмасагина, оқар сув нажас ҳисобланмайди.
5. Тозалаши шубҳали бўлган сувлар:

Эшак ва хачир сув ичган идишдаги сувлар тозалаши шубҳали сувлардир.

*** Сурнинг (ичилган сувдан қолгани) ҳукмлари ***

Оз миқдордаги сувдан бирор бир жонзот ичганидан сўнг қолгани сур деб аталади ва у тўрт қисмга бўлинади.

1. Тоза ва тозаловчи. Отдан қолган сувнинг пок бўлиши гўшти ҳалол бўлгани туфайлидир. Имоми Аъзамга, раҳматуллоҳи алайҳ, кўра от гўштининг ейилмаслиги нопок бўлганлиги учун эмас, балки ҳарбий восита бўлгани учун, унга эҳтиром туфайлидир. Шундай бўлгач, аслида пок бўлган ҳайвоннинг гўштидан вужудга келган сўлаги ҳам покдир ва у аралашган сувни ҳам ифлос қилмайди. Демак, отнинг қолдиғи ҳар учала мазҳаб раҳбарининг иттифоқи билан ҳам тоза ва тозаловчидир. Гўшти истеъмол қилинадиган ҳайвондан қолган сув тоза ва тозаловчи сур ҳисобланади.
2. Нажас, истеъмол қилиш мумкин бўлмаган сур: ит, тўнғиз, бўри ёки арслон каби йиртқич ҳайвонлардан қолган сувнинг ҳукми ана шундай.
3. Тоза сув борлигида қўллаш макруҳ бўлган сур. Бу мушук, қаровсиз қолган товуқдан, лочин, шунқор, калхат каби йиртқич қушлардан, сичқон ва шунга ўхшаган жонзотлардан қолган сувдир. Чаённинг қолдиғи бунга кирмайди.

Изоҳ: Мушукдан қолган сув ифлос эмас, макруҳ бўлиши хусусида Пайғамбаримиз, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, шундай деганлар: «Мушуклар орангизда (уйингиз ичида) доим ўралашиб юришига сиз тўсқинлик қила олмайдиган ҳайвонлардир». Қаровсиз товуқдан қолган сув унинг доим нотоза жойда юриб, сув ичаётган пайтда тумшуғи нопок бўлгани учун макруҳдир.

• Тозаловчи экани шубҳали бўлган сур. Бу хачир ё эшакдан қолган сур. Бундан бошқа сув топилмаса, мана шу сувда таҳорат олиб, сўнг таяммум ҳам қилиб, намоз ўкилади.

*** Идишлар ва кийимларнинг тозасини танлаш ***

Кўпи тоза, ози нопок бўлган идишлар бир-бирига аралашиб кетганида, таҳорат учун ҳам, ичиш учун ҳам идишларнинг тозасини топишга ҳаракат қилиш керак. Агар уларнинг кўпи нопок бўлса, таҳорат қилиш учун тозаси қидирилмайди, таяммум қилинади.

Нопок ва тоза кийимлар бир-бирига аралашиб кетса, хоҳ уларнинг кўпи нопок бўлсин, хоҳ тоза бўлсин, тозаси­ни топишга ҳаракат қилиш керак.

*** Қудуқлар ва уларни тозалаш***

а) Кичик қудуқлар: Сувини тортиб тугатиш мумкин бўлган қудуққа қон ёки ароқ каби нажаснинг томчиси тушса унинг бapчa суви чиқариб ташланади. Шунингдек, бу қудуққа тўнғиз (чўчқа) тушиб кетиб, оғзи сувга тегмай тирик чиқса ҳам ёки ичида ит, қўй, инсон ўлиб қолса ёки кичик бир ҳайвон тушиб ўлиб, шишган бўлса, қудуқдаги барча сув чиқариб ташланади. Шундан сўнг чиққан сув тоза бўлади.

Мазкур ҳолатларда сувини тортиб тугатиб бўлмайдиган қудуқлардаги сув неча пақир экани икки мутахассис томонидан белгиланади ва ундан шунча сув чиқариб ташланади.

Товуқ, мушук катталигидаги ҳайвон қудуқга тушиб ўлса ва шишмаган бўлса, қирқ пақир ва яна йигирма пақир сув чиқарилиши керак.

Сичқон ёки сичқон катталигидаги ҳайвонлар қудуққа тушиб ўлган ва шишмаган бўлса, йигирма пақир ва яна ўн пақир сув чиқарилса, тоза бўлади. Шу йўл билан қудуқ, пақир, ип ва сув тортувчининг қўли ҳам покланган бўлади.

Туя ва қўйнинг бир-икки қумалоқлари қудуқ сувини ҳаром қилмайди. Аммо улар кўп бўлса, қудуқ суви ифлос ҳисобланади. Каптар, чумчуқ каби гўшти ҳалол қушларнинг гўнги сувни ифлос қилмайди.

Балиқ, қурбақа каби қони оқмас, чивин, пашша, ари, чаёнга ўхшаш қони йўқ жониворлар сувда ўлса, сув ҳаром бўлмайди. Баданида нажас бўлмаган одам, гўшти ҳалол ҳайвон қудуқ сувига тушиб, тирик чиқса, қудуқ суви ҳаром бўлмайди. Гўшти ейилмайдиган хачир, эшак, лочинга ўхшаш йиртқич қушлар ёки бўри, маймун каби ёввойи ҳайвон ҳам сувга тушганида, баданида нажас бўлмаса, чиқиши билан сўлаги сувга тушмаса, сув ҳаром бўлмайди. Сўлакнинг пок, ҳаром, макруҳ ва шубҳали эканига, қараб ҳукм қилинади.

Қудуқдан қачон тушиб кетганлиги номаълум, шишиб кетмаган ҳайвон ўлиги топиб олинса, бир кеча кундуз, агар шишиб гўштлари титилиб кетган бўлса, уч кеча кундуз аввалдан эътиборан қудуқ суви ифлос бўлган ҳисобланади. Бу муддат ичида ўша сувдан таҳорат олиб ўқилган намозлар қайта ўқилади ва ғусл қилинган бўлса, янгидан ғусл қилинади.

*** Истинжо ***

Эркаклар таҳорат ушатганларидан сўнг юриб, ё йўталиб, ё эгилиб ёки шунга ўхшаш турли ҳаракатлар билан ўзларини нажас йўлида қолган сийдик томчиларидан, қалбан ишонч ҳосил қилингунича, тозаланишлари истибро дейилади.

Пайғамбиримиз, соллаллоҳу алайҳи ва саллам: "Қабр азобининг аксарияти бавл (сийдиқдан сақланмаслик) туфайлидир", деганлар. Ҳадиси шарифдаги бавлдан мақсад, кичик таҳорат ушатилгач, орқасидан келган сийдик томчиларидир. Бу томчилардан покланмай таҳорат қилган кишининг таҳорати ҳисобга ўтмайди. Чунки бу томчилар яхшилаб кетказилмаса, турганидан сўнг томиб, бадан ва ки­йимни ифлос қилади ва таҳоратсиз намоз ўқилган ҳисобланади. Шу боис сийдик томчиларининг аниқ тўхгаганига қалбан ишонч ҳосил қилмагунча, таҳорат қилиш жоиз эмас.

*** Истинжонинг ҳукми ***

Олд ва орқа йўлдан чиққан нажосат юқини баданидан сув ёки тош (кесак) ва шунга ўхшаш нарсалар билан кетказиш истинжодир.

Олд ва орқа йўл атрофини булғаган нажосатни кетказиш суннатдир.

Нажосат чиққан жойи атрофига тарқалиб, дирҳам миқдорича бўлса, уни сув билан ювиб покланиш вожибдир. Нажас қуюқ бўлса, оғирлиги дирҳам билан, суюқ бўлса, кенглиги кафт кенглиги билан ўлчанади.

Агар нажосат тарқалган миқдор бир дирҳамдан (очиқ қўл кафтининг сув турадиган қисми) кўп бўлса, у ерни сув билан ювиш фарздир.

Киши жунуб бўлганидан сўнг ҳамда ҳайз ва нифосдан тоза бўлган аёл покланиш учун ғусл қилишдан олдин ис­тинжо жойида сув билан истинжо қилиши, нажосат оз бўлса ҳам, фарздир.

Ҳожат чиқаргач, нажас чиққан жойни кесак ва силлиқ тош каби нарсалар билан тозалаш суннат, сўнг сув билан ювиш мустаҳабдир.

*** Истинжо қилиш тартиби ***

Сув топилмаган жойда, эр киши хисйа (тухумдон)лари осилиб турганида кесак, тош каби нарсаларнинг биринчисини олдидан орқага, иккинчисини орқадан олдинга ва учинчисини яна олдидан орқага тортиб, истинжо қилиши керак. Агар хисйалари тортилиб турган бўлса, кесак ё тошни орқадан олдинга тортган ҳолда тозалашни бошлайди.

Аёллар доимо истинжода (тошни) олдиндан орқага тортишлари зарур. Истинжодан сўнг киши қўлларини ювади ва сув билан истинжо қилишда, чап қўли ўрта бармоғининг ёстиқчаси билан, сув қуйган ҳолда, нажас чиққан жойни аста ишқалаб ювади. Сўнг эҳгиёж бўлса, отсиз ва илигча бармоқлари ёстиқчаларини ҳам қўшиб, у жойни яхшилаб ювади.

Аёллар сув билан истинжонинг аввалидаёқ отсиз ва ўрта бармоқларини биргаликда ишлатадилар. Нажас чиққан жойни ёмоп ҳидлар қолмагунича тозалиб ювиш керак. Рўзадор бўлмаганида, сув билан истинжо қилиш пайти бўшашиб ўтириш лозим. Батамом тозалангач, яна қўлларни ювиш зарур.

Рўзадор киши сув билан истинжо қилгач, у жойни тоза латта билан артади (рўзадор бўлмаган кишининг ҳам сув билан истинжодан сўнг латта билан артиши мустаҳабдир).

Изоҳ: Зикр қилинаётган «мустаҳаб», «мандуб», «нафл» ва «таватуъ» калималари суннат маъносидадир. Улар савоб нуқтаи назаридан суннатга яқин фазилатли амаллардир.

Истинжо учун авратни очиш жоиз эмас. Нажосат чиққан жойидан атрофига тарқалиб кетса, ва унинг миқдори, ювмасдан намоз ўқиб бўлмайдиган, яъни дирҳам миқдоридан ҳам кўп бўлса, уни кетказишда бошқаларга аврат жойларини кўрсатмай, бадани ё кийимини нажосатдан тозалаши керак.

*** Истинжода қўллаш макруҳ бўлган нарсалар ***

Суяк, инсон ва ҳайвон ейдиган нарсалар, пишиқ ғишт, «сопол, сопол идиш парчалари, кўмир, шиша, оҳак, ипак, пахта, бўз (латта) парчаси ва узрсиз ўнг қўл билан олд ва орқа йўлларни тозалаш макруҳлир.

Изоҳ: Пайғамбаримизнинг, соллаллоҳу алайҳи ва саллам: "Хачир, от, эшак гўнги ва суяклар билан истинжо қилмангиз, чунки суяклар биродарларингиз жинларнинг таомидир. Улар суякларни худди гўштлари ажратилмагандек ҳолда топадилар ва гўнглар уларнинг ҳайвонларига арпа, сомон бўлади. Буларнинг ҳар иккиси ҳам фақат охирзамон Пайғамбарига махсус мўъжизанинг далилидир», деган маънода ҳадислари бор.

*** Ҳожатхона одоби ***

Киши ҳожатхонага чап оёғи билан киради ва кирмасдан аввал "Аъузу биллаҳи минаш-шайтонир рожийм" дейди.

Изоҳ: (Пайғамбаримизнинг, соллаллоҳу ааайҳи ва саллам: “Ҳожатхонага кирганингизда жинларнинг кўзлари билан одамзотнинг аврат жойлари орасидаги парда кишининг (киришдан олдин) «Бисмиллаҳ» дейишидир", маъносидаги ҳадисларига кўра, ҳожатхоналар жин ва шайтонлар мавжуд бўлган жойлардир. “Инсон у ерга киргач, жинлар, эркак ва урғочи шайтонларнинг ёмонлигидан (шарридан) Аллоҳдан паноҳ сўрасин», ҳадисига кўра ҳожатхонага кирадиган одам, аввал, «Бисмиллаҳ» дейиши, сўнгра «Аъузу» айтиши суннатдир.

Халода чап оёғига оғирлигини солган ҳолда ўтиради. Зарурат бўлсагина, гапиради. Ҳожат ушатганида бино ичида бўлса ҳам, олдини ва орқасини қибла томонга қилиши таҳриман макруҳдир.

Изоҳ: Инсон олди ё орқасини қиблага қилган ҳолда ҳожатхонада ўтирганида макруҳ эканлиги эсига тушиб қолса, дарҳол йўналишини ўзгартиради. Ҳадиси шарифда ифода қилинганига кўра, бундай ҳаракат туфайли инсон жуда буюк савобга эга бўлади. Мазкур ҳадис қуйидагичадир: "Дастлаб унутган ҳолда таҳорат ушатиш учун қиблага қараб ўтирган ин­сон, сўнгра қиблага бўлган ҳурмати туфайли эсига тушгач, бошқа томонга ўгирилса, у ердан бу хусусдаги барча гуноҳлари кечирилган ҳолда чиқади ".

Қуёшга, ойга ва шамол эсаётган томонга қараб таҳорат ушатиш, сувга, сояга, ер ёриқларига, йўлларга, қабристонга, мевали дарахт тагига ёзилиш ёки сийиш макруҳдир.

Изоҳ: Пайғамбаримиз, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, "Сизлардан бирингиз асло турғун сувга бавл (сийдик) қилмасин", деганлар. Бу хусусда қисқача шуни айтишимиз мумкинки, оз миқдордаги турғун сувга бавл қилиш, у сувни мутлақо ифлос қилади. Пок нарсани ҳеч қандай мажбурловчи сабабсиз, қасддан ифлос қилиш эса ҳаромдир. Турғун сув кўп бўлган тақдирда, унга бавл қилиш ҳаромга яқин макруҳдир. Оқаётган сувга бавл қилиш эса танзиҳан макруҳдир, яъни жуда катта зарари бўлмаса ҳам, ҳаёт манбаи бўлган сувни эъвозлаб, тозалик туйғусини ҳам назарда тутган ҳолда, бундай ножўя ҳаракатлардан сақланиш лозим. Юқорида санаб ўтилган вазифаларда (ҳолатларда) бавл қилиш ўрнига катта таҳорат ушатишнинг ҳукми ҳам шундай, ҳатто ундан ҳам жирканч ва ножўя ҳаракатдир.

Пайғамбаримиз, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, "Лаънатга учраганлардан қочинглар", деганлар. Саҳобалар: "Лаънатга учраганлар кимлар, ё Расулуллоҳ!" деб сўраганларида, у зот бунга жавобан: "Серқатнов йўлларга бавл қилиб, таҳорат ушатганлар, бошқаларга ҳақсизлик қилганлардир", деб марҳамат қилганлар.

Халодан ўнг оёқ билан чиқилади ва «Мендан кулфатни кетказиб, офият берган Аллоҳ таолога ҳамд бўлсин», дейилади.

КЕЙИНГИ МАВЗУЛАР:

ТАҲОРАТ  КИТОБИ:

Таҳоратнинг фарзлари;

Таҳоратнинг ҳикматлари;

Таҳорат олишга сабаб ва унинг ҳукми;

Таҳоратнинг вожиб бўлиш шартлари;

Таҳоратнинг дуруст бўлиш шартлари;

Таҳоратнинг комил бўлишига доир ҳукмлар;

Таҳоратнинг суннатлари;

Таҳорат одоби;

Таҳорат олаётганда қуйидаги олти ҳолат макруҳдир;

Таҳорат турлари;

Таҳоратни бузадиган нарсалар;

Таҳоратни бузмайдиган нарсалар;