Мир Араб ўрта махсус ислом билим юрти мударриси

Тожиддинов Абдусамад

Ўзбекистон ташқи ишлар вазири ўринбосари Фурқат Сидиқов Бирлашган Араб Амирликлари элчиси Саид Ал-Қамзий билан учрашув ўтказди, деб хабар бермоқда «Дунё» АА.

ТИВ маълумотига кўра, суҳбат чоғида икки томонлама муносабатларнинг бугунги ҳолати ва уни ривожлантириш истиқболлари, шунингдек, БМТ, Ислом ҳамкорлик ташкилоти ва бошқа халқаро ва минтақавий тузилмалар доирасидаги ҳамкорлик муҳокама қилинди.

Томонлар савдо-иқтисодий, инвестициявий, туризм, таълим, маданий-гуманитар ва бошқа соҳаларда қўшма лойиҳаларни амалга ошириш зарурлигини таъкидлади.

Долзарб халқаро ва минтақавий масалалар юзасидан фикр алмашилди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Рабоҳ ибн Убайда Боҳилий раҳимаҳуллоҳдан ривоят қилинади: «Умар ибн Абдулазизнинг олдида ўтирган эдим, бир аъробий келиб, «Эй мўминларнинг амири, бир ҳожат билан келдим.

Жуда ночор аҳволдаман. Қиёмат куни Аллоҳ сендан мен ҳақимда сўрайди», деди. Умар ибн Абдулазиз: «Гапларингни яна бир қайтар-чи», деди. У айтганларини яна қайтарди. Умар ибн Абдулазиз бошини қуйи солди, кўз ёшлари оқиб, ерни ҳўл қилиб юборди. Кейин бошини кўтариб, «Неча кишисизлар?» деди. «Саккиз нафар қизим бор», деди ночор киши. Халифа уларга уч юз дирҳам беришни буюрди. Қизлари учун яна юз дирҳам ажратди. Кейин қўлига яна юз дирҳам бериб, «Бу юз дирҳамни мен ўз ёнимдан беряпман. Мусулмонларнинг молидан бераётганим йўқ. Бориб шуни ишлатиб тур. Мусулмонларга ажратилган пул чиқса, ундан яна оласан», дедилар.

«Солиҳлар гулшани» китобидан

Қуръони каримнинг илк нозил бўлган ояти билан Аллоҳ таоло Ўзининг сўнгги пайғамбарини илм олишга даъват этган. Бошқа ояти карималар ҳамда ҳадиси шарифларда эса илм ва илм аҳлининг фазилати ҳақида ҳам баёнотлар келган. Жумладан, Зумар сурасида “Айтинг: «Биладиганлар билан билмайдиганлар тенг бўлурми?!” дейилган бўлса, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадисларидан бирида “Албатта, Аллоҳ таоло, Унинг фаришталари, осмонлару ер аҳли, инидаги чумоли, ҳаттоки денгиздаги балиқ ҳам одамларга яхшиликни таълим берувчининг ҳаққига дуо қиладилар” (Имом Термизий ривояти) дея марҳамат қилганлар.

Ушбу оят ва ҳадисдан ҳам маълум бўлмоқдаки, динимиз таълимотларида толиби илм ва устозлар хизмат ва машаққатлари зикр этилиш билан бирга уларнинг даража ва мартабалари кўтарилиши ҳақида ҳам хушхабар берилган.

Мазкур таълимотларга амал қилган жамиятда толиби илм ва устозлар доимо юксак ҳурмат ва эҳтиромда бўлган. Диёримизда ҳам ҳар йили «1 октябрь – Ўқитувчи ва мураббийлар куни» сифатида кенг нишонланиб, барчамизга катта меҳнат ва машаққат билан таълим-тарбия берган устозларга эҳтиром кўрсатиш анъанага айланиб улгурди.

Марғилон шаҳридаги имом-хатиблар ҳам ушбу санада устозларни зиёрат қилишга мушарраф бўлдилар. Фарғона вилояти бош имом-хатиби Убайдуллоҳ домла Абдуллаев, Собиржон домла Норматов, Юсуфбурҳон домла Қодиров, Абдуфаттоҳ домла Олимов ва бир қатор устозлар зиёрат қилиниб, уларнинг қимматли ўгитлари ва дуолари олинди.

Доно халқимиз ҳам “Устоз отангдек улуғ!” дея бежиз айтмаган. Зеро, уларга қанча ҳурмат ва эҳтиром кўрсатилса шунча оз. Аллоҳ таоло барчамизни устозларни севувчи, уларни эҳтиром қилувчи бандалардан қилсин!

Фарғона вилояти вакиллиги Ахборот хизмати

Динни ўрганмоқчи бўлган одам олимларни танлашда экстремизм ёки бошқа оқимлар тўрига тушиб қолмаслиги учун алоҳида жиддийлик билан ёндашиши керак. Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Албатта, ушбу илм диндир. Бас, ҳар бирингиз динини кимдан олаётганига қарасин» (Ҳоким ва Ибн Адий ривоят қилганлар).

Хўш, шундай экан, сиз ҳақиқий олимни қандай таниб оласиз?

Белгилари

Ҳақиқий олим ҳар доим маънавий қадриятларни моддий нарсалардан, абадий ҳаётни эса оддий нарсалардан афзал кўради. У динни ўзига мослаб олмайди, динни фақат ўзини манфаати йўлида ишлатмайди ва гуноҳларини оқлаб, дин ортига яширинмайди.

Нафақат олимнинг билимига, балки унинг ахлоқи ва одобига ҳам эътибор қаратиш керак, яъни амали диний ваъзларига мос келиши керак. Хулқ-атвори яхшими, демак олимнинг илмига амал қилаётгани ҳам муҳим ҳисобланади.

Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилган:

«Одамларни яхшиликка чорлаб, ўзларингизни унутасизларми? Ҳолбуки, ўзларингиз китоб тиловат қиласизлар. Ақлингизни юргизмайсизларми?»  (Бакара, 44).

Шундай қилиб, ҳақиқий олим – амали сўзларига мос келадиган, бошқаларга қандай ҳукм, фатво чиқарса, ўзига ҳам худди шундай адолатли ҳукмни раво кўра олиши керак.

Каъб ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким илмни уламолар билан можаро қилиш учун, эсипастларга ғолиб келиш учун ёки у билан одамларни ўзига қаратиш учун ўрганса, Аллоҳ уни дўзахга киритади», дедилар» (Термизий ва Ибн Можа ривоят қилганлар).

Эҳтиёткорлик

Ҳақиқий олим овқат ейишда ва кийим кийишда камтар бўлади. Иложи борича, у ҳатто Аллоҳ рухсат берган нарсалардан ҳам ўзини тияди ва шу билан тақиқланганлардан ҳам узоқроқ юради. Унинг учун дунёвий неъматлар кун кечириш, одатий ҳаётини юргизиш воситасидир, ҳаётининг мазмуни эмас.

Амал ва обрўга интилиш

Олим инсон бой ва нуфузли одамлар билан яқин муносабатда бўлишга интилмайди. Олим моддий фойда олиш учун бой ва обрўли одамларга интилиши орқали уларнинг салбий ҳаракатлари ва хатоларини оқлаб берадиган ҳукмларни чиқариши эҳтимоли бор.

Бу дегани, олимлар амалдорларни ёмон кўриши ёки улардан узоқ бўлиши керак дегани эмас, лекин энг яхши олим ўзини амал ва шуҳрат васвасасидан ҳимоя қилишга ҳаракат қилган одамдир.

Эътибор беринг, олимлар фатво беришда шошма-шошар қарор қабул қилмайди ва даъвогарларнинг гапларига эҳтиёткорлик билан ёндашади, чунки улар одамлар сўраган масалани тўла билиш имконияти чекланганлиги сабабли адолатсизлик қилишдан қўрқишади.

Абу Ҳафс Нишопурий айтган: “Ҳақиқий олим – диний масалаларда ҳукм чиқариб, қиёмат куни ўз фатволари учун жавоб беришдан қўрққан ва хавотир олган киши”.

Нафс тарбияси

Ҳақиқий олим юқоридаги гаплар билан чекланиб қолмайди, ҳар доим ўзини ўнглаш, нафсини тергаш билан банд бўлади. У ўзини нурли қилмаса, бошқаларга ёруғлик бера олмайди.

Иймонни зиёда қилиш

Олим иймонни зиёда қилиш учун учта нарсага амал қилиши керак:

 – таваккул, яъни Аллоҳга таваккул;

– ризо, ўз тақдирига ва Аллоҳ берган барча ишларга;

– таслим, Аллоҳнинг иродасига бўйсуниш.

Камтарлик

Агар одамнинг билими ғазаб, такаббурлик, баландпарвозлик ва беҳудалик билан қоришган бўлса, демак илм Аллоҳнинг розилигига эмас, балки дунё манфаатларига эришишга қаратилган бўлади. Аллоҳга хизмат қилган ва Унинг розилигига эришиш учун илм олган киши хотиржамлик, камтарлик ва дўстлик сифатлари билан ажралиб туради. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Илмни ўрганинглар. Илм учун сокинлик ва виқорни ўрганинглар. Ўзингиз таълим олаётган зотга тавозули бўлинглар» (Табароний ривоят қилган). Қўпол ва тийиқсиз олимлардан бирига айланманг, чунки илм билан жоҳиллик битта жойда жам бўлмайди.

Ишончли илм

Ҳақиқий олим ўз динини чуқур тушунган ҳолда ўрганади, илмнинг турли соҳаларини қамраб олишга интилади ва фақат ишончли манбаларга асосланади, суянади. Агар олим фақат диний билимлар билан чегараланиб қолмаса, янада яхши бўлади, чунки баъзи масалалар бўйича фатво, қарор қабул қилишда нафақат диний билим, балки ҳаётнинг бошқа соҳаларидан ҳам маълумот керак бўлади.

ТИИ Ҳадис ва ислом тарихи фанлари

кафедраси катта ўқитувчиси Пўлатхон Каттаев