muslim.uz

muslim.uz

Канадалик мусулмон ёшларнинг бир гуруҳи одамларга ислом ҳақида ҳар қандай савол бериш имкониятини бериш учун мамлакат бўйлаб сафарни бошлади. Islam.ru хабарига кўра, "Ислом ҳаракатда, мен мусулмонман, мендан истаган нарсангизниа сўранглар" деган ном остидаги ташаббус канадаликлар орасида катта қизиқиш уйғотди.

Ташкилотчилар мамлакат бўйлаб мобиль кўргазма билан саёҳат қилиб, маҳаллий аҳолига ислом исломофобияга қарши кураш ҳақида сўзлаб беришмоқда. Ташкилотчилардан бири Шоҳруҳ Обиднинг айтишича,"кўплаб нотўғри тушунчалар аслида кичик бир гуруҳ одамларнинг исломга амал қилмасликлари, балки исломдан сиёсий восита сифатида фойдаланишларининг натижасидир.

"Ушбу трейлер бир қирғоқдан иккинчисига ўтади. Мамлакат бўйлаб ишбилармонлик туманлари ва шаҳар марказларига ташриф буюрган ҳолда 16 000 километрлик саёҳат қилдик", - дейди Обид.

"Биз учун бу шунчаки исломофобияга қарши курашишнинг бир усули ва одамлар биз хавфли эмаслигимизни билишсин. Биласизми, ислом бу тинчлик ва биз бу ерда канадаликлар сифатида, бу мамлакатнинг содиқ фуқаролари сифатида турибмиз", - қўшимча қилди у.

 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

1626 -1656 йилларда Самарқанд шаҳар ҳокими бўлган Ялангтўш Баҳодир шахсини Ўзбекистон архитектурашунослик фанида шу чоққача ўша давр архитектураси билан боғлаб фикр юритилмаган. Бунинг сабаби ушбу шахс ҳақида тўлиқроқ маълумотлар йўқ эди.

Мустақиллигимиз шарофати билан Самарқанд шаҳри билан боғлиқ барча шахслар тарихи чуқур ўрганилмоқда, хусусан, Ялангтўш Баҳодир тарихи Самарқанд давлат университети олимлари Эркин Мусурмонов ва Толиб Жўраевлар томонидан ўрганилди.

Самарқанд шаҳрига ҳокимлик қилганлар ичида шаҳар меъморчилиги ва ободончилиги, унинг архитектураси ва шаҳарсозлик муҳитини ривожлантиришга ҳисса қўшган ҳукмдорлар анчагина. Улардан энг таниқлиларига Амир Темур ва Мирзо Улуғбеклар кирса, уларнинг сафига Иброҳим ибн Наср Тамғачхон Қорахоний (1040-1070), Ялангтўш Баҳодир (1576-1656) ва Самарқанд беги Шоҳмурод ибн Дониёлни ҳам киритиш мумкин.

Тамғачхон Қорахоний Самарқанд шаҳрига аср боши (1040-1070 йиллар)да ҳокимлик қилиб, шаҳарни обод қилиш бўйича кўп саъй- ҳаракатлар кўрсатган ва ушбу шаҳарда бунёд эттирган иккита ажойиб иншооти: илк мадраса ва бемористон (шифохона) билан тарихга маълумдир.

Самарқанддаги илк ушбу мадраса ҳозирги Шоҳи Зинда меъморий мажмуаси жойлашган ҳудудда қурилган бўлса, бемористон бизгача сақланган вақф ҳужжатига кўра ҳозирги Сўзангарон кўчаси бўйлаб жойлашган ва Регистон майдонига яқин бўлган. Самарқанд давлат архитектура-қурилиш институтида ушбу бизгача сақланмаган ҳар иккала бино архитектурасини ўша вақф ҳужжатлари ва археолог Ю.З.Шваф, архитектор К.С.Крюковларнинг маълумотларига асосланиб график тиклашга ҳаракат қилдик.

Ҳар иккала бинонинг ҳам меъморий – режавий ечими бўйлама ўқли, ички ҳовлили, тарҳи тўғри тўртбурчакли меъморий композицияга асосланган. Бу композиция ўша давр ва сўнги асрларда ҳам Ислом шарқи мамлакатларида қурилган жамоат бинолари, айниқса, масжид, мадраса, шифохона ва карвон-саройлар учун кенг қўлланилган.
Уларнинг архитектуравий образи бош тарзда бўрттирилган дарвоза пештоқи ва ўқи бўйлаб ҳар икки ёнда аксли симметрик жойлашган ҳажмлардан иборат. Биноларнинг кўриниши курси, кириш пештоқи, бино вужуди ва бадиий тугаллик қисмларидан тузилган. Ҳар иккала бино пишиқ ғиштдан бир қаватли қилиб қурилган. Бироқ, бу бинолар яхлит бир меъморий мажмуа кўринишида эмас, балки бир-биридан алоҳида жойларда қурилган иморатлар эди.

Энди Ялангтўш Баҳодир даври архитектураси аср) га келадиган бўлсак, бу давр Амир Темур ва Мирзо Улуғбеклар давридан кейинги, Ўрта Осиёдаги хонликлар даврига тўғри келиб, ўшанда Самарқанд Бухоро хонлигига қарар эди. Бироқ, Ялангтўш Баҳодир Самарқандни мустақил тарзда бошқариш шарафига эга бўлган ва ҳоким сифатида эркин ҳаракат қилган.

Ялангтўш даврида Самарқанднинг аввалги жоме масжиди ва мадрасаси, яъни Амир Темурнинг жоме масжиди ва Бибихоним мадрасаси бузилган бўлиб, шаҳар аҳолиси шундай масжид ва мадрасаларга муҳтож эди. Бунинг устига ўша даврда Регистон майдонида Мирзо Улуғбек қурдирган мадраса таъмирталаб бўлиб қолган, Улуғбекнинг Мирзои карвонсаройи хароба ҳолида, Муқатта масжиди ва Улуғбек хонақоси эса буткул йўқ бўлиб кетиб, уларнинг ўрнида ва ҳозирги Регистон майдонида шаҳар бозори жойлашган эди.

Ялангтўш ушбу майдонни обод ҳолга келтириш ва шаҳар аҳолисининг эхтиёжларидан келиб чиқиб, Улуғбек карвонсаройининг сақланиб қолган қисми ва пойдеворларига ўзгартиришлар киритади. Битта бино таркибида иккита иморат: жоме масжиди ва мадраса бунёд этади (1641-1646 йил). Масжид иморати қибла тарафга, мадраса эса унинг шарқ тарафига қаратиб аввалги карвонсарой пойдеворлари устига қурилади. Масжид биносининг бош гумбази шифтига ишланган нақшларга тилла суви югуртирилиб зарҳалланади (1660 й) ва шу боисдан ушбу бино “Тиллакори масжид мадрасаси” деб ном олади.

Масжид хонақосининг гумбази устивон билан баланд кўтарилиб, ўша давр Самарқанд гумбазлари сафидан муносиб ўрин олади, Регистон майдонида эса у ягоналиги билан ажралиб туради. Таъкидлаш жоизки, ўша даврлар Ислом дунёси масжидларида баланд кўтарилган гумбазлар масжидларнинг “жамоли” ҳисобланган.

Регистонда Мирзо Улуғбек даврида қурилган хонақоҳ ўрнига эса Ялангтўш томонидан “Шердор” мадрасаси (1619-1636 йй.) бунёд эттирилади. Мадраса ўзининг бош тарзи билан Улуғбек мадрасаси тарзига муқобил, яъни унинг қарама-қаршисида, ўртада майдон қолдирилиб, бир умумий бўйлама ўқда жойлаштирилади.

Тиллакори масжид-мадрасаси тарзининг ўқи эса ушбу ўққа перпендикуляр қилиб ўтказилган. Ҳар иккала бинонинг баландлиги Улуғбек мадрасасига қиёсланиб икки қаватли қилиб қурилади. Натижада, ушбу учта алоҳида қурилган иморатлар ўша майдон атрофида ўзаро муайян бир меъморий тартиб асосида жойлаштирилиб, Регистон ансамблини вужудга келтиради.

Бу ансамбл ўша давр Ўрта Осиё шаҳарсозлиги ва меъморчилик санъатининг энг олий даражадаги кўринишида, ҳозирги тил билан айтсак, инновацион композицияси тарзида шаклланади. Бу ансамблга қадар Ўрта Осиё ўрта асрлар ансамблсозлик санъатида “жуфт” ва “қўш” ансамбллари деб номланган мажмуалар юзага келган. Ҳозирги адабиётларда Регистон ансамбли бир неча биноларни ягона майдон атрофида шакллантирилганлиги сабабли меъморий тилда “майдонча ансамбли” деб аталади.

Мазкур ансамбл ўз даврида тенги йўқ эди. Унинг Ўрта Осиё шаҳарсозлигида ҳозирда ҳам анологи, яъни ўхшаши йўқ. У шу қадар жозибали, шу қадар гўзалки, Регистон ансамблини ташкил этган биноларнинг меъморий тузилишидаги маҳобати, гўзаллиги ва жозибадорлиги ҳар қандай сайёҳ (томошабин)ни лол қолдиради. Нима учун?

Айрим томошабинлар ансамбл биноларининг маҳобати-ю салобатига қойил қолсалар, бошқалари уларнинг мунаққашлигига тан беради. Тўғри, ҳақиқатан ҳам, бу ерда бинолар маҳобатли ва мунаққашдир. Бироқ, Ўрта Осиёнинг бошқа тарихий шаҳарларида ҳам маҳобатли ва мунаққаш бинолар кам эмас-ку, нега Регистон бошқача? ! Бу ерда гап бошқа жиҳатда!

Гап ушбу иморатлар архитектурасининг ўзаро мажмуавий уйғунлашиб, ягона майдон атрофида юксак меъморий ғоя ва услуб билан жойлаштирилганлигидадир. Бундай услубнинг Амир Темур ва Мирзо Улуғбек даври шаҳарсозлик санъатининг узвий давоми, десак тўғри бўлади. Бироқ, у юқорида айтганимиздек, Ўрта Осиё шаҳарсозлик санъатида Баҳодир Ялангтўш давридаги кўринишдагидек яратилмаган эди. Ялангтўш ўз даври меъморлари ва шаҳарсоз усталарининг юксак ғоявий имкониятларини тўғри тушуниб, уларнинг орзу-умидларини руёбга чиқаришга яхши шароит яратиб беради, уларни рағбатлантиради. Бундай улкан шаҳарсозлик ансамблини Амур Темурнинг Шаҳрисабздаги “Оқсарой”и ансамблидан кейин Ўрта Осиё меъморчилиги тарихида учратмайсиз.

Регистон ансамблини ташкил қилган ҳар бир бинога майдон ичидан туриб қарар эканмиз, уларда яширинган сир-асрорларни илғаймиз. Бинолар пештоқи ва “қанот”ларидаги қисмлар, бурчлардаги адлқомат миноралар, ритм билан жойлашган равоқлар, тарзлардаги гўзал нақшу-нигорлар, буларнинг барчаси ўзаро бир-бирига ва айни пайтда, яхлит иморат тарзига шаклан мутаносиб (пропорционал) ҳажмий ва мазмунан симметрик, меъморий ҳамоҳанг ва уйғундир.

Мазкур ансамблни ташкил қилувчи ҳар бир иморатнинг гўзаллик сири ҳам айнан ана шунда! Тиллакори масжид-мадрасасидаги масжид гумбази ва унинг ўлчамлари иморатнинг мадрасаси қисмига нисбатан ассиметрик жойлашган бўлса-да, ушбу меъморий муносабат ансамблнинг қолган иморатлари билан контраст муносабатга кириб, гўзал яхлитликни шакллантириш имконини берган.

Ушбу ансамбл кейинчалик нафақат Мовароуннаҳрда, балки бутун Марказий Осиё мамлакатлари шаҳарсозлигида ҳам намуна тарзида хизмат қилди. Регистон ансамблига ўхшаш меъморий ансамбллар кейинчалик Ўрта Шарқнинг бошқа шаҳарлари ( Ҳирот, Агра, Деҳлида) ҳам шаклланади.

Хулоса қилиб айтишимиз мумкинки, Ялангтўш Баҳодир даврида Самарқанд архитектураси ва шаҳарсозлигидаги ўзгаришлар бу ердаги Амир Темур ва Мирзо Улуғбеклар давридаги ривожланишлардан ўзининг сифат даражаси ва ғоявий яхлитлиги билан ҳеч ҳам кам бўлмади, аксинча айнан ансамблсозлик санъати жиҳатидан улардан ўзиб кетди ва янги ғоявий ечимлар юзага келди.

Аҳтам Ўролов,
меъморчилик фанлари доктори, профессор, “Зарафшон”газетаси

Шайх Салоҳ Абулҳож ҳафизаҳуллоҳ

Ҳазрати Муҳаммаднинг инсон боласи бўлганлари бутун одмизодга ифтихордир. Чунки у зот уммий бўлишлари баробарида ўн аср олдин шундай қонун ва асосларни келтирдиларки, биз – оврупаликлар икки минг санадан кейин уларнинг қиймати ва ҳақиқатини англаб етсак, энг масъуд, энг саодатли инсонлар бўламиз.

Шебол, Ғарб мутафаккири.

* * *

Пайғамбар Муҳаммад алайҳиссалом ҳеч қандай ҳокимиятга эга бўлмаган ҳолда энг қудратли салтанатлар – Эрон ва Византияни ягона Парвардигор низоми билан яшашга даъват этгандилар.

Роже Городи, Фарангистон Комфирқаси Марказий Қўмитаси аъзоси.

* * *

Биз Оврупа миллатлари маданий имконимиз юқори бўлишига қарамай, ҳазрати Муҳаммад сўнгги поғонасига қадар чиқа олган зинанинг биринчи босқичидамиз, холос. Ҳеч шубҳа йўқки, бу мусобақада бирон кимса у зотдан юқорироққа ўта олмайди.

Волфганг Гёте, машҳур олмон шоири.


* * *

Аллоҳ таолонинг бирлиги ва борлигини Мусо алайҳиссалом ўз миллатига, Исо алайҳиссалом ўз умматига, Муҳаммад алайҳиссалом эса, бутун инсониятга маълум қилди.

 Наполеон Бонапарт, Франсия императори.

* * *

Мен дунё тарихини ўрганиб бир хулосага келдим: дунё подшоҳлари тўплаган жамики салтанату сарват-бойликлар, шоҳона қасрлару муҳташам саройлар Муҳаммад алайҳиссаломнинг ямоқ яктакларига арзимас экан.

Волфганг Гёте, машҳур олмон шоири.

* * *

Ҳазрати Муҳаммад ҳақида гапирганларимиз бир нуқта устида тўпланади. У ҳам бўлса, у зот хулқ-атворининг юксаклиги, ахлоқининг покизалигидир. Булар шундай улуғ фазилатларки, у замондаги маккаликлар орасида жуда нодир эди.

Вилям Муир, инглиз шарқшуноси.

* * *

Файласуф, нотиқ, пайғамбар, фақиҳ, саркарда, қалблар ҳимоячиси, ғоялар кошифи, имом, давлат арбоби, Ер куррасининг йигирма жойида диний салтанат ташкил этган зот. Муҳаммад (алайҳиссалом) ана шундай киши эди. У кишини дунёдаги қайси буюк шахс билан тенглаштириш мумкин? Наҳотки у зотнинг қиёслари бўлса?



Луис де Ламартин, фаранг мутафаккири.

* * *

Машҳур пайғамбарлар ва фотиҳлар ичида тарихий ҳаёти ҳазрати Муҳаммад тарихидек энг кўп ва ҳамма нуқталаригача батафсил ўрганилган тарихий шахс йўқдир.

 Жон Давенпорт, инглиз олими.

* * *

У бир вақтнинг ўзида ҳам Цезар, ҳам Папа эди. Аммо Папа бўлиб, унда Папанинг иддаолари йўқ эди, Цезар бўлиб, унда Цезар легионлари йўқ эди. Мунтазам қўшинсиз, тансоқчиларсиз, саройсиз, давлат даромадисиз (солиқларсиз) агар бирор шахс мен Аллоҳнинг изну ихтиёри билан бошқардим, дея олса, унда у Муҳаммадддир (соллаллоҳу алайҳи ва саллам). Чунки унинг қўлида ҳеч қандай ҳокимият воситаларисиз ва асосларисиз ҳокимият бор эди.

 Босворт Смит, англиялик мутафаккир.

* * *

Ўз эътиқоди йўлида Муҳаммад (алайҳиссалом) ҳар қандай машаққат ва қийноқларга тайёр эди. У уммат етакчиси бўлишига қарамай, камтар ва одамийлигича қолди. У одамларни қаттиқ ҳурмат қилар, шарафини жойига қўяр эди. Унинг буюклигига унинг зафар ва ютуқлари далилдир. Унинг шахси улуғлиги ғоясини тарқатишда муваффақият келтирди.

Вилям Монтгомери Уотт, инглиз шарқшуноси, “Муҳаммад Маккада”, “Муҳаммад Мадинада” китоблари муаллифи.

* * *

Муҳаммад (алайҳиссалом) тарғиб қилган таълимотлар туфайли унинг издошларини Пайғамбар шахсияти ўзига қаттиқ жалб қилади. Зеро, у одамларни ақл ва дин воситасида бошқарар эди.

 Эдвард Гиббон, инглиз олими.

 

Интернет маълумотлари асосида тайёрланди

Маълумки, инсоният ҳаёти давомида турли мафкура ва маслаклар ўртасидаги зиддият ва қарама-қаршиликларни бошидан кечирган. Бунинг оқибатида ўзаро келишмовчилик, нотинчликлар юзага келиб турган. Тарихга назар ташланса, ҳамма даврда ҳам давлатнинг ривожланиши, тараққий топиши жамиятнинг фаровон ва осойишта ҳаёт кечиришига боғлиқлиги аён бўлади. Шунинг учун ҳам Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадисларининг бирида тинчлик-хотиржамлик энг катта неъмат эканлигини таъкидлаб бундай деганлар: яъни:
(نِعْمَتاَنِ مَغْبُونٌ فِيهِمَا كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ، اَلصِّحَّةُ وَ الْفَرَاغُ (رواه البخارى
“Икки неъмат борки, кўпчилик инсонлар унинг қадрига етмайдилар. У – хотиржамлик ва сиҳат-саломатлик” (Имом Бухорий ривоят қилган).
Демак, тинчлик ва хотиржамлик Аллоҳ таолонинг беҳисоб бўлган буюк илоҳий неъматларидан биридир. Қолаверса, барча эзгу ишлар рўёбга чиқишининг боиси ҳам осойишталикдир. Шундай экан, инсонлар нафақат мавжуд тинчликни қадрига етиб, шукрини адо этишлари балки, унга ношукрлик қилиб путур етказишдан ҳам сақланишлари лозим.
Тинчлик қарор топган юртда хотиржамлик ҳукм суради, оқибатда, жамиятда ҳар томонлама юксалиш ва ривожланиш рўй беради. Одамларнинг ўзаро бир-бирларига бўлган ишонч ва садоқатлари, меҳр ва мурувватларининг самимий бўлиши ҳам асосан хотиржамликка боғлиқдир.
Демак, дунёда ҳаётнинг бир маромда давом этиши, халқнинг Ҳақ таоло буюрган ишларини мукаммал ва хотиржам адо этишлари учун тинчлик ва осойишталик лозим. Яратган Парвардигор Қуръони каримда ана шу тинчликни сақлаш ва қадрлаш вазифасини инсон зиммасига юклаб, Ислом дини тинчликка тарғиб қилишини, шайтоний йўлларга эргашмаслик лозимлигини таъкидлаб, бундай дейди:
“Эй, имон келтирганлар! Ёппасига тинчлик ишига киришингиз!" (Бақара сураси, 208-оят). Дарҳақиқат, тинчлик мавзуси ўта муҳим бўлганлиги боис ҳам Қуръони карим оятларидан ўрин олган. Араб тилидаги “салм”, “силм”, “салом”, ва “ислом” сўзлари бир ўзакдан чиққан, турли маънодаги сўзлар бўлсада, айнан бир мақсадга йўналтирилгандир.
Тинчлик ва хотиржамлик – инсоният бугун бошидан мкраккаб ўзаро зиддиятларни кечираётган бир пайтда сув ва ҳаводек зарурдир. Унинг қадрига етиб, фарзандларимизни ҳам Яратган берган бу тингсиз неъматларни қадрламоқлари ва асраб авайламоқ инсониятнинг зиммамиздаги бурчи эканлигини тушунтирмоқлигимиз керак. Бу барча пайғамбарлар қаторида бизнинг ҳам Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.)нинг суннати эканлигини юқоридаги ҳадисдан билиб олдик.
Ислом тарихини ўқир эканмиз, унда инсонни кимлиги, нима учун яратилганлиги, инсоннинг зиммасига нима вазифалар қилмоқлиги юклатилганлиги, ҳаётда қандай инсон бўлиб яшаши кераклиги ҳақида берилган тавсиялар ва кўрсатмалар билан яқиндан танишиб чиқади. Бу берилган неъматларни қадрига етишда ва уни асрашда, бизга Пайғамларларнинг отаси бўлган, Иброҳим (а.в.) бу борада башариятга ўрнак бўлганлар. Муқаддас динимизнинг мўтабар манбаси Қуръони Каримда Иброҳим (а.с.)нинг Ватанлари бўлган Макка ҳақига қилган дуоларида биз ўрганаётган мавзумизнинг айнан тасдиғидир.
Шунингдек, Макка шаҳрига тинчлик ва унинг аҳлига ризқ сўраганликлари сўзимизнинг ёрқин мисолидир. Бу ҳақида бундай дейилаган:
وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا بَلَدًا آمِنًا وَارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَرَاتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ قَالَ وَمَنْ كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِيلًا ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلَى عَذَابِ النَّارِ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ (126)
Яъни: “Эслaнг: Ибрoҳим: “Эй, Рaббим, бу (Мaккa)ни тинчлик шaҳри қилгин вa унинг aҳoлисидaн Aллoҳгa вa oxирaт кунигa ишoнувчилaргa (турли) мeвaлaрдaн ризқ қилиб бeргин” (Бақара;126).
Бу жойда Аллоҳ таоло Пайҳғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.)га ўтган умматларнинг пайғамбарларини ҳаётидан хабардор қилиб, умматларини ўунга тарғиб қилиб, улуғ неъматлар “Тинчлик” ва “Хотиржам”ликни қадрлаб, асраб авайлаб ҳаёт кечиришга ундалмоқда. Ўша вақтдаги тарихга назар ташласангиз Макка тинч шаҳарлардан бўлган.
Шундай бўлсада, бу тинчлики доимо сўраб дуо қилиш муҳим эканлигига далолатдир. Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.) билан саҳобалар бир куни суҳбатлашиб ўтирганларида, саҳобалардан бирлари Ё Расулуллоҳ (с.а.в.) биз Аллоҳ таолодан дуо қиилб сўраганимизда кўпроқ нимани сўрайлик деб савол қилишганда, жанобимиз, ҳабибимиз Пайғампбар (а.с.): “Аллоҳ таолодан офият (тинчлик, хотиржамлик)ни сўранглар” деб айтган сўзлари ҳам, инсоният учун бу неъматлар нечоғлик муҳим эканлигига далолат қилади. Тинч бўлиб турган жойга яна тинчлик сўраб дуо қилиш эса, тинчликни давомий бўлиши учундир. Бу хусусида
Қуръони Каримда бундай дейилган:
وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ.
Яъни: “Яна Роббингиз эълон қилган (бу сўзлар)ни эслангиз: “Қасаммки, агар (берган неъматларимига) шукр қилсангиз, албатта, (уларни янада) зиёда қилурман. Борди-ю, ношукурлик қилсангиз, албатта, азобим (ҳам) жуда қаттиқдир” деб марҳамат қилган (Иброҳим – 8).
Мазкур ояти каримани тинчлик ва хотиржамлик учун нима даҳли бор деб фикр қиладиган инсонларга динимиз чиройли жавоб берган. Яъни биз юқорида тинчлик ҳам неъматларнинг энг улуғи эканлиги ҳақида Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.)дан ҳадисни эслаб ўтдик. Мазкур ҳадисга мувофиқ бу буюк икки неъат бардавом бўлиши учун ҳам инсондан шукр ва қадрлаш талаб этилар экан.
Тинчлик ҳукм суриб турган жойга яна тинчлик сўраб дуо қилиш эса, муқаддас диними ва давримизнинг энг долзарб шарафли вазифаларидан ҳисобланади. Инсон ким бўлишидан қатъий назар, ўзи яшаб турган, Аллоҳ неъмат қилиб берган Ватани, унинг зилол сувлари, ҳавоси, нози неъматлари ва бошқа барча шароитларига шукр қилиб, уни зиёда бўлишини сўраб дуо қилиши, Яратганинг, Ватанининг, жамияти ва оиласи олдидаги шарафли бурчидир.
Бугун дунёда тинчлигини ва хотиржамлигини йўқотган мамлакат ва у Юртларда истиқомат қилаётган инсонлар ҳаётлари, таъбир жоиз бўлса нурафшон нурни йўқотган, зимистон ичида қолган инсонларга ўхшади. Бу ҳолатни кўрган, эшитган инсонда бир аламлик дард пайдо бўлдаи. Бу ҳолатлардан кўриб, эшитиб турган инсонлар ибрат олиб, хулосалар чиқариб, ўзлари учун инъом қилинган тинчлик ва хотиржамликни қадрлашлари, асраб авайлашлари лозим бўлади.
Шунинг учун ҳам биз Юртимиздаги ҳукм сураётган тинчлик, хотиржамликни сақлаш, уни турли хил ғаразли хуруж ва ҳамлалардан, фитна ва бўҳтонлардан ҳимоя қилиш, ғарзли ва манфур кимсаларнинг макр ва пуч ғояларига учмасдан, алданмасдан, ёш авлодларимизни ҳам улардан хабардор қилиб, ислом маданиятининг (тинчлик, хотиржамлик, бағрикенглик, ўзарототувли, меҳр-оқибат в.ҳ.к.) эзгу ғояларини кенг тарғиб этишни долзарб вазифа сифатида билиб, ушбулар асосида фаолият олиб бормоқ лозим бўлади. Шунингдек, муқаддас динимизни ниқоб қилиб, ўзларининг ғаразли мақсадларига эришишга уринаётган фирқа ва оқимларга қарши доимо сергак ва ҳушёр туриш зарурлигини доимо ёдда тутмоқ даркордир.
Бу хусусида Аллоҳ таоло Қуръони Каримнинг “Моида” сурасида шундай деган:
…وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ.
яъни: “… Эзгулик ва тақво (йўли)да ҳамкорлик қилингиз, гуноҳ ва адоват (йўли)да ҳамкорлик қилмангиз! Аллоҳдан қўрқингиз! Албатта, Аллоҳ азоби қаттиқ зотдир” – дейилган. (Моида – 2). Ушбу оятга эътибор қаратадиган бўлсак, эзгу ният йўлида ҳамкорлик қилиш ер юзида ТИНЧЛИК ВА ХОТИРЖАМЛИКНИ барқарор бўлишига бош омилларидан эканлигига тарғиб қилинган.
Тинчлик ва хотиржамлик – барча даврларда мамлакатлар, жамиятлар, оилаларда яшаган инсонларнинг талаб қилган асосий мақсади бўлиб келган. Бу икки неъмат учун қилинган қанча ҳаракатлар, харажатлар ҳам сўзимизга мисолдир.
Тинчлик ва хотиржамлик неъматлари башарият уни сақлашлик учун хоҳ қимматли бўлсин, хоҳ арзон бўлсин барча нарсасини, ақл-заковат, мол-дунё ва куч-қувватини сарфлашига ҳақли бўлган улуғ неъматлардан экани, буни бардавом бўлиши учун унинг сабаблари, уни тутиб турувчи омиллари ва устунлари ҳам бардавом бажарилиши лозим бўлади.
Тинчлик ва хотиржамликни сақлаш, уни қадрлаш учун инсонларни, ёш авлодни, эркак-аёлларни, хуллас ҳар бир шахсни Аллоҳнинг тоатида, Аллоҳга маъсият қилишдан қайтариш, берган неъматларини қадрлаш асосида тарбиялаш лозим бўлади. Шунингдек, ҳар бир инсон ўзининг бурчи ва мажбуриятларини яхши билиши ва унга қатъий амал қилиши динимизнинг талаб ва тавсияларидандир.
Юқорида таъкидлаб ўтганимиз каби, инсон учун тинчлик ва хотиржамлик зарур ва бу муқаддас динимизнинг, давримизнинг талабидир. Бу хусусида Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.) яна бир ҳадисларида шундай деганлар:
من أصبح آمنا في سربه معافى في جسده عنده طعام يومه فكأنما حيزت له الدنيا
Яъни, “Ким оиласи тинч, жасади саломат ва ҳузурида бир кунлик таоми бор ҳолатда тонг оттирса, унга дунё тўлиғича берилибди”. (Имом Бухорий “Ал-адаб ал-муфрад” китобида ривоят қилган).
Жаҳонда рўй бериб турган нотинчликлар, кишини дилини хуфтон қиладиган ҳолатлар, бўлиб турган турли воқеа ва ҳодислардан бугун ғафлатда қолиш ҳеч кимнинг ҳаққи йўқ. Мамлакатларни, жамиятни, оилаларни, инсонни ҳалокат ва фалокатга учратадиган энг ёмон мусибатлардан бу – бепарволик, ғафлат, лоқайдлик ва шунга оид ёмон ҳислатлардир.
Бу инсонларга кўринмайдиган иллатлардан, касалликлардандир десак муболаға бўлмайди. Шунинг учун ҳам жаннатмакаон Ватанимиз фуқаролари, барча-барчамиз мазкур ёмон ҳислатлардан чиқишимиз лозим ва лобуддир.
Бепарволик, ғафлат, лоқайдликлардан динимизда қатъий қайтариб, у каби иллатларга тушмасликка тарғиб этган.
Хулоса қиладиган бўлсак, динимизнинг тинчлик ва хотиржамликка бўлган эътибори нечоғлик катта, ҳамда бағрикенглик унинг негизи эканлиги яққол номоён бўлади. Инсон ўзидаги неъматнинг қадрини унинг устида мулоҳаза юритиш, шу неъматдан ўзгалар ҳам баҳраманд ёки бебаҳра эканлигини ўйлаб кўриш билан билади. Бу эса янада кўпроқ Аллоҳга шукр қилишга ундайди. Неъматнинг бардавом бўлиши, унинг шукрни адо этилишига боғлиқдир.
Тинчлик ва хотиржамлик ана шундай амалий шукр талаб қиладиган неъматлардандир. Бу неъматнинг шукрини адо этиш барчанинг зиммасига фарздир. Ёши улуғ нуроний отахон ва онахонларимиз ушбу икки улуғ неъматнинг мустаҳкамлигини сўраб дуо қилишлари, ёшлилар ўзларининг ҳалол меҳнатлари, уни ҳимоя қилиш учун астойдил бел боғлашлари билан бу неъматнинг шукрини адо этган бўламиз. Шу билан бирга давримиз ва муқаддас динимизнинг талаб ва тавсияларида амалга оширган бўламиз.
Аллоҳ таоло Юртимиз тинчлиги ва хотиржамлигини барқарор ва бардавом, халқимизнинг ҳаётини фаравон қилсин.
 
Исомиддин АҲРОРОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
масъул ходими 
Top