Кувайтнинг кундалик «Аль-Анбаъ» газетасининг навбатдаги сонида «Ўзбекистон: география ва тарихнинг улуғворлиги» сарлавҳаси остида мақола чоп этилди, деб хабар бермоқда «Дунё» ахборот агентлиги мухбири.
Мақолада Ўзбекистоннинг улкан сайёҳлик салоҳияти, қадимий тарихга эга ёдгорликлари, гўзал табиати ва ранг-баранг маданий хилма-хиллиги тарғиб қилинади, унининг дунё саёҳатчилари учун унутилмас ва жозибали манзил экани таъкидланади.
«Асрлар давомида Буюк ипак йўли орқали савдо-сотиқ алоқалари ҳозирги Ўзбекистон ҳудуди орқали амалга оширилди. Ўзбекистоннинг ўзига хос географик жойлашуви эса унинг маданиятлар чорраҳаси, савдо муносабатлари билан бирга, илм-маърифат, урф-одатлар, моддий ва номоддий қадриятлар бешигига айланишига имкон берди», деб ёзади мақола муаллифи.
Мақолада Ўзбекистонга саёҳат қилган инсон таниқли олимлар ва мутафаккирлар —Имом Бухорий, Имом Термизий, Ибн Сино, Ал-Хоразмий каби буюк алломалар яшаган Самарқанд, Тошкент, Бухоро ва Хоразм сингари машҳур шаҳарлар билан яқиндан танишиши, тарихий муҳит билан ҳамоҳанг бўлиб уларни ўрганиши мумкинлиги таъкидланган.
Нашрда Ўзбекистон ўзининг қадимий ёдгорликлари ва бой маданий хилма-хиллиги сабаб «тарих хазина»га қиёсланади. Мамлакатдаги кўплаб меъморий ёдгорликлар ЮНEСКОнинг Бутунжаҳон мероси рўйхатига киритилгани қайд этилади.
«Тарихий бинолар бугунги кунда яхши сақланган ва инсоният маданий меросида катта аҳамиятга эга» дейди муаллиф.
Мақолада, нашр муштарийларига, шунингдек, Самарқанд, Бухоро, Хоразм, Шаҳрисабз ва Тошкент шаҳарларидаги меъморий ёдгорликлар, тарихий зиёратгоҳлар ҳақида маълумотлар берилади.
Мақола сўнгида «Мамлакатда ташкил этиладиган турли тадбирлар, маҳаллий аҳолининг меҳмондўстлиги ва сайёҳларга муносабати Ўзбекистонга саёҳатнинг унутилмас таассуротларга бой бўлишини таъминлайди» дея хулоса қилинади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

• Сўз – агар қўйиб юборилса,
• Ўқ – агар отилса,
• Вақт – агар ўтказиб юборилса.

1. Аллоҳ таоло бандасига гапириш учун тил берган бўлса, нима деб гапириши учун ақл берган. Шунинг учун халқимизда “Аввал ўйла, кейин сўйла” деган маъноли сўзлар бор. Бу борада мўмин-мусулмонлар суюкли Пайғамбаримиз саллоллоҳу алайҳи васалламдан ўрнак ва намуна олишлари лозим бўлади. Ул Зот саллоллоҳу алайҳи васалламдан бир киши бирор нарса тўғрисида сўраса, тезлик билан жавоб бермас эдилар, балки бироз таскин топиб, кейин жавоб берардилар.
2. Ҳақоратли сўз мисоли ўқдек. Камончи отган ўқини ортга қайтара олмаганидек, кишини обрўсини тўкадиган сўзни айтган киши, узр сўрашлиги билан ҳам, жароҳатли қалбни тузата олмайди. Шунинг учун “Узр сўралмайдиган ишни қил”  деб айтилади.

Абу Зарр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам менга: “Қаерда бўлсанг ҳам, Аллоҳга тақво қил. Ёмонликка яхшиликни эргаштир, бу уни ўчиради. Одамларга ҳусни хулқ ила муомала қил”, дедилар».
(Имом Термизий ривоят қилган).

3. Неъматларнинг ичида энг қиммат ва бебаҳо нарса бу – вақт қийматидир! Бугунги кунимизни ғанимат билмасак эртага янги кун билан учрашиш бор ёки йўқ! Ҳар бир кунимиз бизлар билан қиёматда алоҳида йўлиқади. Шунинг учун “Бугунги ишни эртага қолдирма”, деб айтилган. Бугунги ишимиз – бугунги ибодатимиздир!                                                                                                                                     Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай марҳамат қилганлар:
   “Қиёмат кунида то тўрт нарсадан сўралмагунича банданинг қадами жойидан жилмайди: умрини қандай ўтказгани, ёшлигида нима қилгани, молини қаердан топиб нимага сарф қилгани, илмига қай даражада амал қилгани”(Имом Термизий ривояти).

Хайруллоҳ Саттаров,

ЎМИ Самарқанд вилоят вакили ўринбосари

Аллоҳ таоло эрлар ва хотинлар ўзаро муроса ва тотувлик билан яшаши учун улар ўртасида иноқлик ва муҳаббат туйғуларини пайдо қилди. Бу ҳақда Қуръони каримда бундай марҳамат қилинади: “Унинг аломатларидан (бири) сизлар таскин топишингиз учун ўзларингиздан жуфтлар яратгани ва ўртангизда иноқлик ва меҳрибонлик пайдо қилганидир. Албатта, бунда тафаккур қиладиган кишилар учун ибрат-аломатлар бордир” (Рум сураси, 21-оят).

Келинлар эса қайноналарини ўз онасидек яхши кўриб, ҳурмат кўрсатиши, уларни ғанимат билиб, дуоларини олишга ҳаракат қилиши керак. Бу эрнинг ҳам розилигига сабаб бўлади. Қўлини кўксига қўйиб чой узатган келинига қараб, қайнонанинг қалбида меҳр мавжланди. Дастурхондаги ноз-неъматларнинг энг сараларини оила шажараси давомчисини юрагининг тагида кўтариб юрган келинининг олдига суриб қўя бошлади. Бу жуда оддий, лекин ҳар куни мамлакатимиздаги миллионлаб оилаларда содир бўладиган бахтли лаҳзалар. Бундай манзара оила муҳитига таъсир ўтказиб, оиланинг бошқа аъзолари ўртасида ҳам меҳр-оқибатни мустаҳкамлайди.

Келин оиланинг бошқа аъзолари каби ошхона ишларида, уй-жой ва ҳовли озодалигини тартибга солишда, ёши катталарнинг хизматини қилишда ёрдам бериши талаб этилади. Хонадон аъзоларининг касб-кори, шароитдан келиб чиқиб, бошқа ишларга ҳам хисса қўшиши мумкин.

Қайнона ва келин ўртасидаги алоқалар гўзал ва чиройли бўлгани қандай яхши. Лекин, иккиси ўртасидаги муносабатларини инқироз кўчасига кириб қолган вақтда ҳеч бўлмаганда инсонийлик нуқтаи назаридан маҳалла олдида, фарзандлар қаршисида ақл ва зийраклик билан ҳаракат қилиш лозим.

Айрим қайноналар келинларига зулм қилишлари ҳам ҳеч кимга сир эмас. Баъзи ўзига ҳаддан зиёд бино қўйган қайноналар ўзларини бамисоли бир қироличадек, келинларини эса чўридек ҳисоблайдилар. Арзимас сабаблар билан келинларини турткилайверадилар. Келин сал ухлаб қолса, ёки қайнонанинг оёқ кийимини тўғрилаб қўймаган бўлса, ёки ҳадеганда бўйида бўлавермаса, бошидан тегирмон тоши юргизадилар. Оилаларнинг бузилишига ёки қайнона-келин муносабатларининг ёмонлашишига кўпинча арзимаган “деди-деди” гаплар ҳам сабаб бўлади. Ҳеч қайси келин янги уйига келганда, уларга нисбатдан ғараз ниятлар олиб келмаса керак ёки уларни беҳурмат қилишни ўйламаса керак. Улар гўёки ёш ниҳолга ўхшайди, уни эгри ўзишига йўл қўймай, меҳр билан суғориб, кўп йиллик тажрибага эга аёл сифатида муаллимлик қилса, тушунмовчиликлар юзага келмасмиди.

Баъзан бу дунёнинг ҳеч нарсага арзимайдиган моддий бойликларидан кўра ёнимиздаги яқинларимизни асрашни ўрганишимиз керак. Ҳамма инсон ҳам хато қилади, кечира олиш эса ҳамманинг ҳам қўлидан келавермайди. Меҳр эса ҳар қандай муаммоларнинг оддий ечими ҳисобланади.

Ибн Аббос разияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар:“Кичикларимизга раҳм қилмаган, катталаримизни ҳурмат қилмаган, яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтармаган киши биздан эмас” (Имом Термизий ривояти).

Кечиримли бўлиш динимизда мақталган сифатлардан ҳисобланади. Катта можароларнинг олдини олади, хотиржамликни таъминлайди.

Шундай экан, қайноналар ёш келинларидан ўтган камчилик ва хатоларни кечира билишлари ҳам олижаноблик саналиб, ёшларнинг тўғри йўлга тушишига ёрдам беради. Оилада қайноналар ёши улуғ, тажрибали бўлганлари учун ёшларга имкон бериши, билмаганларини ўргатиши, бағрикенглик қилишлари даркор. Айни пайтда келинлар ҳам хатоларини тан олиб, қайноналаридан узр сўрашлари уларнинг ҳурматлари ортишига олиб келади. Оила ҳаёти ҳечқачон бир текис фақат шодухуррамлик, бахт-саодатдан иборат бўлмайди.

Баъзида қайноналар фарзандларининг бахтли бўлиши йўлида ўзларининг баъзи ҳойи-ҳавасларидан воз кечишларига ҳам тўғри келади. Қачонки, эр-хотин биргалашиб оила тотувлиги йўлида курашсагина қийинчиликларни енгиш осон кечади, оила хотиржамлигига эришади.

Азал-азалдан дунё аҳллари ўзбек хонадонларидаги кексаларга, ота-оналарга ҳурмат, эу-хотин, қайнона-келин муносабатлари, қариндошлар, қўни-қўшнига яхшилик каби урф-одат ва анъаналаримизга ҳавас билан қараб келишган. Буларнинг барчаси Исломий одобларимизнинг маҳсули деб биламиз. Аллоҳ таоло барчамизни аҳл ва иноқликда ҳаёт кечиришимизга муваффақ этсин!

Абдумажид АЛИМОВ,

Китоб туманидаги “Туябоши” масжиди имом-хатиби.

Тоифда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга ҳужум қилишади. У зотга тош отиб, шаҳардан ташқарига ҳайдаб чиқаришади. Ҳатто тўпиқларидан яраланадилар ҳам. Шунда бир уйнинг эгаси боғига киритади. Шу ерда бироз дам оладилар. Шу пайт Аллоҳ изни ила Жаброил алайҳиссалом келиб:

Эй, Расулуллоҳ! Буюринг, бу шаҳарни йўқ қилайин! – дейдилар.

У зот бундай нарсага асло рози бўлмасдилар, рози бўлмадилар ҳам.

Одамлар:

– Ё, Расулуллоҳ, мушриклар бизларга жудаям озор беришяпти. Уларни лаънатланг! – дедилар.

Шунда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам:

– Мен лаънат қилувчи бир пайғамбар бўлиб келмадим, мен раҳмат пайғамбари бўлиб келдим. Сабр қилинг, сиздан олдинги умматлар бундан баттар қийинчиликларга учраган эди. Сиз ҳам сабр қилинг! – деб сабрни тавсия қилганлар.

Ҳеч кимни дуойибад қилмаганлар. Бу муҳим жиҳатларидан биттаси...

Зайд розияллоҳу анҳу шундай дейди: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг йигирма йил хизматларида бўлдим. Мени бирор марта урмадилар, ҳатто қилган бирор ишим сабабли “нега бундай қилдинг ёки қилмадинг” деб айтмадилар”. Яъни, ўз хизматкорига нисбатан ҳам ғоят юмшоқ ва яхши муносабатда бўлганлар...

Зайд розияллоҳу анҳуни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга қул сифатида ҳадя қилиб беришганди... Отаси Зайдни ахтариб топиб, ҳақини тўлаб олиб кетмоқчи бўлганда, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳақинг ҳам керак эмас, аммо ўзидан сўраб кўр, ўзи нимани хоҳларкин. Агар кетишни хоҳласа, марҳамат кетсин, фидя ҳам олишни хоҳламайман”, – дедилар. Зайд розияллоҳу анҳу эса:

– Ё, Расулуллоҳ, мен сизнинг ёнингизда қолишни хоҳлайман, – деди.

– Бундан отасининг жаҳли чиқади. Ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан такрор илтимос қилади. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

Менинг ёнимда қолишни истаётган инсонни мен ёнимдан ҳайдаёлмайман! – дедилар. Шундай қилиб Зайд розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ёнларида қолади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳаётлари шундай эди...

Битта шолча устига битта бўз ёпинчиқ матони ёпиб ухлардилар. Ҳатто шу даражада оддий ва камтарона ҳаёт кечирардиларки, баъзан аҳли аёлларига бироз малол ҳам келарди...

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам Ҳазратларининг масжидлари ёнида “Ҳужраи саодат” деб аталадиган аҳли байтларининг хоналари бор эди. Уммавийлар даврида масжид кенгайтирилаётган вақтда ўша уй бузилади. Бу ишдан саҳобаи киромлар йиғлаб:

Кошкийди, “Ҳужраи саодат” бузилмай қолсайди-да, уни кўриб, одамлар ибрат олсайди! – деб афсусланишади.

Узунлиги уч аршин, эни бир аршин келадиган, яъни бир кроват сиғадиган кенгликдаги уйлар... Бундай уйда бир киши бемалол ётади, икки киши ётса, сал қийналиб, сиқилиб қолишади. Мана шундай тор, кичкина хоналар эди. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бундай оддий ҳаёт кечиришларидан аҳли байтларида норозиликлар бўлган...

Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу бир куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг олдиларига келадилар. Қарасалар, қамишдан тўқилган бўйра устида ётибдилару қўлларига, юзларига қамиш ботиб кетган. Сув тўлдирилган битта хумлари ва бир сиқим арпаларидан бўлак озиқ-овқатлари йўқ эди. Шунга қаноат қилиб яшардилар. Буни кўриб Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу йиғладилар... Ҳазрати Умар ҳам ана шу жамиятга хос инсонларнинг бири эдилар, лекин Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам нинг ҳаёт тарзлари барча оддий ҳаёт кечираётган кишиларникидан ҳам оддийроқ, соддароқ эди.

Шунинг учун ҳам Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам нинг оддий, камтарона яшашларини кўриб, таъсирланиб, ибратланиб кўз ёшлар тўккан эдилар...

Ўзлари давлат қуриб, давлат бошлиғи бўла туриб, давлатлар билан алоқалар қилсалар ҳам, қўлларида имкониятлари чексиз бўлса ҳам, қуллардек, хизматкорлардек ҳаёт кечирардилар. Бирор кишини ранжитмас, озор бермас эдилар, Бирор нарсага ёки ерга суяниб овқатланмасдилар. “Агар Уҳуд тоғидек олтиним бўлса, ҳаммасини Аллоҳ йўлида сарфлайман!” деганларини ривоят қилишади.

"Ислом ва ахлоқ" китобидан олинди