Аллоҳ таоло аёл зотини иззату икром билан яратди ва унинг жисмига мислсиз гўзаллик ато этди, руҳига тенгсиз меҳр-шафқат уруғини жойлади. Илоҳий динларнинг шариатларида аёл – она экани эслатилиб, аввало, унга ҳурмат ва эҳтиром кўрсатиш лозимлиги уқтирилди. Дунёга келган не-не буюк зотлар меҳрибон оналар ардоғида улғайди. Аммо вақти-вақти билан диндан тойишлар, тўғри йўлдан адашишлар юз бериб турган паллаларда энг кўп хўрланганлар ҳам аёллар бўлди: қадимги Юнонда аёл  инсонга ортиқча юк, бало ва фалокатлар сабабчиси, деб ҳисобланди; қадимги Румда аёл фуқаро ҳисобланмади; қадимги Ҳиндда эса аёл эрининг жасадига қўшилиб ёқилди; қадимги Мисрда фиръавнлар мулкнинг бошқаларга ўтиб кетишидан қизғаниб синглисига уйланди; қадимги араблар қизларини тириклай кўмди. Аёлларда ҳеч қайси жамиятда ҳеч қандай ҳуқуқ бўлмагани боис эркаклар юзлаб хотинга уйланиб юраверди.

Муқаддас Ислом дини уларнинг ҳуқуқини Аллоҳ таоло амр этганидек тиклади. Аёлни шарафларга буркади. Аллоҳнинг изни билан Хадича онамиз биринчи бўлиб Исломга кирди...

Толеимиз баландлигидан Ислом жамиятида туғилдик ва болалигимиздан бошқа йўлларда чалғиб юрмадик. Бунинг шукронасини қанча кўп қилсак оз. Аммо ҳаётда шундай инсонлар борки, улар йиқилиб-суриниб кўп динларга, таълимотларга кириб-чиқиб, ҳеч биридан маъно-мазмун топа олмаганидан кейин Исломга бош ураётир ва тўғри йўлга тушиб олганига шукр қилиб, бошқаларга ибрат бўлсин учун ўзининг бошидан ўтганларни ёзиб интернет ва бошқа оммавий ахборот воситаларида эълон қилмоқда. Қуйида бир ёш қизнинг хотираларини эълон қиламиз. Шоядки, мақолани ўқиган азизларимиз унинг ҳаққига дуо қилиб қўйсалар ҳамда адашиб юрган кишилар бўлса, шу воқеа сабаб бўлиб ҳақ йўлини топиб олса.     

Исломга киришим у қадар қулай ва осон бўлмаган. Ана шу ҳақда гапириб бермасам бўлмайди.  Мен иймонли оилада ўсдим – худди аксар русларга ўхшаб православ оиласида. Жуда ҳам кичиклигимда чўқинтиринган эдим. Ўн тўрт ёшимга қадар бошқа тенгдошларимдан ажралиб турадиган сифатим йўқ эди. Кейинчалик, “ўтиш даври”га келиб дунёқарашимда ўзгаришлар пайдо бўлди. Бошқа тенгдошларимга ўхшаб мен ҳам атрофимдаги ҳақиқий ҳаёт манзараларидан сира қониқмас эдим. Ўша кезларда “мен ҳар доим қарши тураман” деган асосий шиорим пайдо бўлди – аммо ўша чоқда нимага, нима учун қарши туришимни ўзим ҳам жиддийроқ ўйлаб кўрмаган эдим.

Шундай қилиб, ўзларини худди анархистлар каби кўрсатадиган панклар ҳаракатига яқинлашдим. Уларнинг мафкураси аралаш-қуралаш ва маргинал характерда бўлиб асосий ғояларидан бири тажовузкор атиестлик эди.  Одамларнинг эътиборини тортиш учун турли номдаги сиёсий шиорлар ўйлаб топиб уларнинг ҳақ-ҳуқуқлари йўлида курашаётгандек кўриниб қўйсак-да, биз аслида тўпланиб олган ҳамшишалар эдик, холос. Бизнинг вақтимиз жамоат бўлиб ичкилик ичиш ва фаҳш билан ўтар эди. Гиёҳвандлик ва ўз жонига қасд қилишлар ҳам бот-бот бўлиб турар эди.

Бу ахлоқсизликлар навбатдаги ичкиликбозлик якунида мени қаттиқ маст ҳолимда уйнинг олдига ташлаб кетганларидан сўнг барҳам топди. Ота-онам менга нисбатан тарбиявий иш олиб бормоқчи бўлишди ва бунинг учун улардан миннатдорман.  Аммо ўша вақтда улардан жуда ёмон норози бўлгандим ва бўғзимда бир қичқириқ бор эди. Ботинимда эса дунёқарашимни ўзгартиришимга доир изланишлар ҳамон давом этарди.  Мен таниқли шоир-оккультист билан танишиб қолдим ва унинг таъсирида славян бутпарастга айландим. Менга ўша чоқда бутпараслик, кўпхудолик эътиқоди – рус халқининг ҳақиқий динидек туйилган эди. Бундан ташқари, бутпарастлар ўзларини “худонинг болалари” деб атайди ва бу – менинг ўша кезлардаги худбинлигимга жуда ҳам мос келар эди.  Ўша вақтларда “рус бутпарастлари легиони”да турли-туман маросимлар ўтказилар ва мен  ўзимни “Тонг ёғдуси, Перуновнинг қизи” деб таништирардим. Бундай маросимлар санамларга сиғиниб, уларни мадҳ этиш, ёғочдан ясалган ўша бутлар атрофида рақсга тушиш ва олов устидан сакраб ўтиш билан ниҳоясига етар эди. Маст қилувчи ичимликлар ичиш таъсирида булар секин-аста оммавий фаҳш билан якунланадиган бўлди. Бутпарастларнинг қарашлари шайтонийликнинг ўзгинаси эди. Аммо дастлаб мен буни сезмаган эдим.

Ҳосили калом, мен зимистонлик ва фаҳшнинг қаршисида турганимни ҳис қилдим. Аммо хатойимни эътироф этишга анча вақт такаббурлигим йўл қўймай юрдим.  Ҳозир эса ана шуларнинг ҳаммасини бошимдан ўтказганим ўзимга ғалати туйилади. Аллоҳ таоло менинг барча гуноҳларимни кечирсин деб тинимсиз дуолар қиламан.

Кейин эса ота-онам ва бошқа қариндошуруғларимнинг тергашлари билан мен православ насроний бўлдим ёки ўзим ўйлаганимдек – дастлабки эътиқодимга қайтдим.  Православ черковидаги турли тадбирларга қатнай бошладим. Ҳарҳолда, православларнинг диний маросимлари оловнинг устидан ширяланғоч ҳатлаб ўтгандан кўра хийла ахлоқий. Аммо барибир хаёлимда нимадир етишмаётгандек, нимадир охиригача айтилмаётгандек туйилаверар эди. Мени қизиқтирган саволларга бу динда жавоб йўқ эканини ҳис қилдим; мен кўрларча эргашяпман,  бунда ҳеч қандай маъно йўқ; бошқа чидай олмадим.

Православ насронийлигини қанча кўп ўргансам, шунча кўп мантиқсизликка дуч келдим. Масалан, бир тарафдан Худо битта деб, иккинчи тарафдан “муқаддас учлик” ҳақида гапиришларини тушуна олмадим. Боз устига православларнинг бутпарастларга ўхшаш жиҳатларини фаҳмлаб қолдим: православлар ҳам Худони қўйиб ҳар бирининг ўз функцияси бор деб ишониладиган муқаддас нарсаларга сиғинади.  Шундан кейин бу дин менга тўғри келмайди деган хулосага келдим.

Айнан ўша чоқда қалбимда бир ички интилиш юз берди, Аллоҳ таолонинг марҳамати ила  Али Вячеслав Полосиннинг “Мен нима учун мусулмон бўлдим” деган китобини ўқидим. Ана шу китоб менинг дунёқарашимни бутунлай ўзгартириб юборди. Шу вақтга қадар мен Исломни душман деб ҳисоблар эдим. Бу ерда эса Исломни қабул қилган рус православ руҳонийси турар эди. Энг муҳими, Полосиннинг китобидан ўзимга ором бермаётган ҳамма саволларга ажойиб жавоблар топдим.

Кейинроқ мен кўплаб руслар миллий хусуиятларини сақлаб қолгани ҳолда Ислом динига эътиқод қилаётганини билиб олдим. Бунда менга биз кўпинча диний масалада суҳбатлашадиган дугонам – рус мусулмон қизи катта ёрдам кўрсатди. Қўлимга биринчи марта Қуръони Каримни олишга айнан у мени ундаган эди. Шундан кейин мен қадам-бақадам Ислом ҳақиқати билан танишиб бордим. Ниҳоят бир йил бурун шаҳодат калимаси айтиб мусулмон бўлдим. Ўшанда мен ўзимни сўз билан таърифлаб бўлмас даражада бахтиёр ва хотиржам ҳис қилдим, мен гўёки, узоқ йиллар зулматда адашиб юриб, кейин бирданига ёруғликка чиқиб қолгандек эдим.

Ўзи аслида ҳам шундай бўлган эди. Энди мен топилган Ҳақиқатни оламга ёйгим келади, одамлар адашиб юрмасдан Уни тезроқ топсинлар дейман. Шу мақсадимни таъсирчанроқ руҳда ифода этиш учун диний мавзуда шеърлар ёзаман.

                                                                                                                           Jamila

Маълумки, бандаларни Аллоҳ таолога яқинлаштирувчи амалларнинг афзали, тоат-ибодатларнинг улуғи тавба ва истиғфорни кўпайтиришдир. Бу амалларни бажаришга инсонларнинг  барчаси бирдек амият қаратмоғи даркор. Бу ҳақда Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло Ўзининг илоҳий каломида шундай марҳамат қилади: “Эй мўминлар, барчаларингиз Аллоҳга тавба қилингиз. Шоядки нажот топсангиз” (Нур сураси 31-оят).

Аллоҳ таолонинг бу хитоби барчани: ибодатли инсонни ҳам, гуноҳкорни ҳам, яхши амалларни кўп қилувчини ҳам, фожирни ҳам, ва бошқа солиҳ инсонларни ҳам ўз ичига олади, ҳаттоки Пайғамбарларни ҳам.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам олдинги ва кейинги гуноҳлари кечирилган зот бўлишларига қарамасдан бир кунда 70 марта истиғфор айтишлари саҳиҳ ҳадисларда ривоят қилинган. Саҳобий розияллоҳу анҳумлар Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламни бир мажлисда мана бу истиғфорни бир неча бор такрорлаганларини ривоят қилганлар, ҳаттоки уни саҳобалар санаб ўтирар эдилар: “Аллоҳим, менинг гуноҳларимни кечиргин ва тавбамни қабул қилгин. Албатта, Сен тавбаларни кўплаб қабул қилувчи, раҳмдил Зотсан”. Бу ерда эътибор қилиниши лозим бўлган жиҳат шуки, инсон қанчалар ибодатда мустаҳкам бўлсада, солиҳ амалларни кўп қилсада доимо ўзини Аллоҳ таоло ҳузурида қанчалар нуқсонли эканини, камчиликларга йўл қўяётганини ҳис қилиб туриши зарур.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилинган яна бир машҳур ҳадисда: “Одам фарзанди хато қилувчидир. Хато қилувчиларнинг энг яхшиси хатоларига тавба қилувчиларидир”,- деб тавба қилувчиларни таъкидлаганлар. Яна бир ҳадиси шарифда Пайғамбаримиз алайҳиссалом : “Мўмин киши нуқсонга йўл қўйиб, дарров нуқсонини тузатувчидир. Хатосини тузатиб вафот этган мўминга Тубо бўлсин”,- дея хатосини тушуниб, уни тузатган инсонга бериладиган даража ҳақида хабар бермоқдалар. Аллоҳ таоло тавба қилувчи бандаларига қанчалар марҳаматли Зот !!!  Шайх Рамазон Бутий ҳазратлари мана бу ҳадисни шарҳлар эканлар, унга ажиб бир қиёсни келтирадилар: “Агар исломни мўмин кишининг либосига ўхшатилса-ю, киши хато қилиб либосини йиртиб олса, ўрнини ямаши лозим бўлади. Мўминнинг тавбаси ана шу кийимдаги ямоқдир”.

Бу ерда мўмин киши эътибор қаратиши лозим бўлган иккита маъно бор: биринчиси – Аллоҳ таолодан қўрқиши, иккинчиси – Аллоҳ таолодан умид қилиши.

Аллоҳ таоло бандаларининг барча ҳаракатлари ва саканотларини билувчи ва ҳисобга олувчи Зотдир. Бандалари бажараётган барча тоат-ибодат ва гўзал амалларини ёзиб тургани каби, барча махфий ва ошкора гуноҳ-маъсиятларини билиб, ҳисоблаб туради. Ким шу гуноҳларидан тавба ва истиғфор орқали фориғ бўлиб олмаса Аллоҳ таолонинг азобига йўлиқиши муқаррар.

Ҳеч бир инсон хато-камчиликдан ҳоли бўлмайди. Чунки камчилик ва нуқсон унинг хилқатидандир. Аллоҳ таолонинг мана бу каломи: “Ва инсон заиф яратилгандир” (Нисо сураси 28-оят),- бунинг исботидир. Демак, банда тарафидан содир этиладиган хато-камчилик уни Роббисидан узоқлаштирувчи омил эмас. Балки шу хатоларига рост тавба қилмаслик, уларда бардавом бўлиш ва Роббисига қайтмаслик бандани Аллоҳдан узоқлаштирувчидир. Банда Аллоҳдан гўзал умид билан тавба қилиб, гуноҳларининг кечирилишини сўраши унинг иймонининг гўзаллигидандир.

Солиҳ инсонлар ва Пайғамбар алайҳимуссаломларнинг ҳаётларидан маълумки, улар тавба ва истиғфорга катта аҳамият берганлар. Бунинг мисоли Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳаётларида ҳам яққол намоён бўлади. Демак, шу зотлар бу ишга катта аҳамият берганлар. Биз оддий инсонларга эса ҳар нафасда Аллоҳ таолога чин тавба қилишимиз лозим бўлади.

Бугун сиз неча маротаба истиғфор айтдингиз?

Тошкент ислом институти талабаси

Нуриддин Турғунбоев

Аллоҳ таоло одамлар орасида савдони жорий қилиб, бандаларининг бир-бирларининг молидан розилашиб фойдаланишни неъмат қилиб берди.  

Тижорат билан шуғулланишни ният қилган киши, аввало, ҳалолликни ният қилиб, Аллоҳдан покиза ризқ сўрамоғи керак. Савдо ишларини шариат кўрсатган қонун-қоидаларни билиб, уларга риоя қилган ҳолда қилмоғи даркор. Ҳар куни савдони тақводан, таваккалдан бошлаб, ризқини баракали қилиб қўйишини Аллоҳдан сўраб дуо қилмоғи лозим. Лекин, аксинча, бозорлардаги, дўконлардаги савдогарларнинг почин дейиши ёки пулни маҳсулотнинг устида айлантириши, қўлингиз енгилми? оғирми? деб сўраши каби ирим-сиримлар савдо илмидан бехабар инсонларнинг иши.

Абу Саид р.а. дан ривоят қилинади. “Набий алайҳисалом: “Ростгўй, омонатдор тижоратчи набийлар, сиддиқлар ва шаҳидлар билан биргадир”, деб савдо қилувчилар ростгўй, ҳалол бўлсалар улуғлар мартабасига эришишини билдирганлар. Аммо ушбу ҳадисдаги кўрсатманинг акси бўлиб, озгина фойдага учиб хийла-найранг, алдамчилик, кўзбўямачилик йўлини тутганлар шариат кўрсатмаларидан ташқарига чиққан бўлиб, дунёда хору зорликка ва турли-туман балога учраб, охиратда ҳам аламли азобга дучор бўлади.

Савдо иши аслида шарафли касб, пайғамбаримиз ҳам тижорат билан шуғулланиб, тўғриликда, ростгўйликда барчага ўрнак бўлганлар. Расули акром савдо-сотиқ борасида ростгўйлик, ҳалимлик борасида ҳам биз, умматларига ўрнак бўлганлар. Илло, одамларнинг ҳақига хиёнат қилмай, тош-тарозидан урмай, алдамай тижорат билан шуғулланган кишилар, шубҳасиз, бу дунёда ҳам роҳат-фароғатда яшаб, охиратда ҳам Аллоҳнинг суюкли бандалари билан бирга бўладилар. Расулуллоҳ с.а.в. бир куни бозорга борганларида буғдой сотиб турган кишининг буғдойи орасига қўлларини тиқиб кўрсалар таги нам экан. Шунда Пайғамбаримиз: “Эй, буғдой эгаси, бу нима? деб сўрадилар. Сотувчи: “Эй Аллоҳнинг Расули! бунга ёмғир теккан эди”, деди. Набий с.а.в.: “У ҳолда буни одамлар кўриб билиши учун устига қўймайсанми? Ким алдаса биздан эмасдир” дедилар (Имом Муслим ривояти).

Ҳадиси шарифдан сотувчининг молида айб бўлса, харидорга ана шу айбини айтиб сотиши кераклиги аён бўлади. Молининг яхшисини олдида кўрсатиб қўйиб, тарозига орқадаги ёмонини тортиб бериш савдода хиёнат саналади.

Тижорат билан шуғулланаётган иймонли, инсофли, мурувватли инсонларнинг ишларига Аллоҳ барака берсин.

Х.ХОЛБОЕВ,

Бекобод туманидаги Улуғбек жоме масжиди имом-хатиби

Америка  тадқиқот маркази Pew Research Center хабар беришича, Исломга эътиқод қилувчилар сони асримиз сўнггига қадар  насронийлик динига эътиқод қилувчилардан ортиб кетади ва Ислом дунёдаги энг оммавий динга айланади.

Ҳозирги вақтда дунёда 1.6 миллиард мусулмон истиқомат қилади. Бу ер юзи аҳолисининг 23 фоизи демакдир. Айни вақтда дунё аҳолисининг 31 фоизи насронийлардир. Тадқиқотчиларнинг фикрича, аҳвол шу ҳолда давом этаверса, юзйиллик сўнггига келиб мусулмонлар кўпайиб кетади, насронийлар камаяди.

Бунинг сабабини мутахассислар мусулмонлар орасида туғилишнинг баландлиги билан изоҳламоқда.

Шунингдек, олимларнинг таъкидлашича, 2050 йилда Ҳиндистон энг кўп мусулмон аҳоли яшайдиган давлатга айланади. Бу мамлакатдаги мусулмонлар сони 300 миллиондан ортади. Европа минтақасида эса мусулмонлар умумий аҳолининг 10 фоизидан кам бўлмайди.

عَنْ أَبِي الدَّرْدَاءِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : " مَنْ رَدَّ عَنْ عِرْضِ أَخِيهِ ؛ رَدَّ اللَّهُ عَنْ وَجْهِهِ النَّارَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ "

Абу Дардо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Кимки биродарини обрўсини (тўкилишидан, яьни ғийбат қилинишидан) сақласа, Аллоҳ таоло уни юзини (бутун баданини) қиёмат кунининг оловидан сақлайди” дедилар. Термизий, Аҳмад ва Байҳақийлар ривоят қилишган.

Ғийбат деганда кўпчилик хар хил нарсани тушунади. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) саҳобаларга: “Сизлар ғийбат нималигини  биласизларми?” дедилар. Шунда улар: Аллоҳ ва унинг Расули билувчироқ дедилар. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) саҳобаларга: “Агар биродарингиз сиз у ҳақида гапирган сўзингизни эшитса, сиздан хафа бўладиган бўлса, батаҳқиқ сиз уни ғийбат қилибсиз” дедилар. Шунда саҳобалар: Ё Расулаллоҳ, агар биз айтаётган сифат унда бор бўлсачи? дедилар. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Шунда ғийбат бўлади. Агар сиз айтаётган сифат унда бўлмаса, сиз унга бўхтон қилган бўласиз” дедилар. Имом Муслим, Аҳмад ва Термизийлар ривоят қилиишган.

Шунинг учун ҳам бирор киши билан гаплашаётган вақтимизда орамизда бўлмаган яьни суҳбатда иштирок этмаётган инсон ҳақида агар гапиришга зарурат туғилса, у ҳақида яхши сўз айтишимиз лозим экан. Бирор киши у ҳақида ёмон сўз айтса, обрўсини тўкмоқчи бўлса, тезда уни тўхтатиб, биродаримизни ҳимоя қилмоғимиз керак экан. Ана шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтганларидек зиммамиздаги бурчимизни адо этган бўламиз. Мана шу қилган ишимиз учун Аллоҳ таолонинг қиёмат кунида юзимизни яьни бутун баданимизни дўзахдан сақлашидек улуғ мукофотга сазовор бўлар эканмиз. Агар уни обрўсини ҳимоя қилишга, ғийбат қилаётганни тўхтатишга кучимиз етмаса, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам таьлим берганларидек, у мункар ишни қўлимиз ва тилимиз билан тўхтатишга қодир бўлмадикми, қалбимиз билан инкор этиб, у суҳбатни тарк этмоғимиз лозим бўлади. Ана шунда ўзимизни Аллоҳ таоло қайтарган мункар ишга алоқадор бўлиб қолишдан сақлаган бўламиз. Улар эса У зотга ўзлари жавоб берадилар.

Аллоҳ таоло Қурони Каримда марҳамат қилади:

“Баъзиларингиз баъзиларингизни ғийбат қилманглар. Сизлардан бирорталарингиз ўзининг ўлган биродарининг гўштини ейишни яхши кўрурми? Ҳа, ёмон кўрасизлар. Аллоҳдан қўрқинглар! Албатта, Аллоҳ тавбани кўп қабул қилувчи ва раҳмлидир”, деган (Ҳужурот, 12).

Ҳужурот сурасидаги бу оятда ҳам Аллоҳ таоло мўмин-мусулмон бандаларини ғийбат қилмасликка амр этмоқда:

“Баъзиларингиз баъзиларингизни ғийбат қилманглар”.

Ғийбатнинг ҳаром, гуноҳи кабиралардан эканлигини ҳамма уламолар бир овоздан таъкидлаганлар. Бу иш нақадар қабиҳ ва нақадар ёмон эканлиги ояти кариманинг ўзида ҳам ажойиб услуб ила баён қилинмоқда:

“Сизлардан бирорталарингиз ўзининг ўлган биродарининг гўштини ейишни яхши кўрадими?”

Қуръони Карим бировни ғийбат қилишни ўша шахс ўлганидан кейин гўштини ейиш билан баробар қилмоқда. Маълумки, инсоннинг гўштини ейиш нафақат ислом динида балки исломдан бошқа динларда ҳам мумкин эмас, ўлгандан кейин ейишни эса, асло хаёлга ҳам келтириб, тасаввур қилиб бўлмайди. Шунинг учун юқоридаги «яхши кўрасизми?” деган саволга ҳеч ким, ҳа, деб жавоб бермайди.

Шу боисдан оятнинг ўзи, “Ҳа, ёмон кўрасизлар!” деб таъкидламоқда.

Аллоҳ таоло ўликнинг гўштини тановул қилишни тасаввур қилолмадингизми? Кўнглингиз кўтаролмадими? Бировни ғийбат қилиш сиз учун ана шундоқ бўлсин, деб айтмоқда.

Оятнинг давомида Аллоҳ таоло юқорида зикр қилинган гуноҳни қилганларни Аллохдан қўрқишга даъват қилиб, “Аллоҳдан қўрқинглар”, демоқда.

Шу билан бирга, аввал билмасдан кимнидир ғийбат қилиб гуноҳ иш қилган бўлсангиз, тезда тавба қилиб гуноҳингизни ювишингиз мумкин деб, Аллоҳ таоло ўзининг фазли-марҳаматидан ноумид бўлмасликка чақирмоқда.

“Албатта, Аллоҳ тавбани кўп қабул қилувчи ва раҳмлидир”.

Яъни, қилган ишингизга қаттиқ афсус қилиб, чин дилдан надомат чекиб, иккинчи бор бу ишни қилмасликка аҳд қилиб ва аҳдингизга вафо қилинг.  Ҳамда ўзингиз ғийбат қилган кишини қаерда, қайси мажлисда ғийбат қилган бўлсангиз, ўша ерда, ўша мажлисда ғийбат қилинган киши ҳақида яхши гапларни гапиринг. Ана шунда Аллоҳ таоло тавбангизни қабул қилиб, сизга раҳм қилади. 

Ғийбатнинг сабаблари

Ғийбатнинг сабаблари жуда кўп, улардан баъзисини эсга оламиз:

1. Аччиғини тўкиб солиш.

Бир одам бошқасининг аччиғини чиқарган бўлса, аччиғи чиққан уни ғийбат қилиш ила ундан ўч олишга ҳаракат қилади.

2. Тенгдошлар ва ҳамсуҳбатларга шерик бўлиш, уларнинг гапини қўллаб-қувватлаш.

Таниш-билиш ёки улфатлар бировнинг ғийбатини қилаётган бўлса, ёқиш ва яхши кўриниш ниятида уларга қўшилади. Буни ўзича одамгарчилик деб ўйлайди. Аслида гуноҳга шерик бўлган бўлади.

3. Ўз обрўсини кўтариш учун бировни айблаш.

Мисол учун, «Фалончи жоҳил, фаҳми йўқ», деб, ўзини илмли ва ўткир фаҳмли қилиб кўрсатишга уринади.

4. Ҳасад.

Одамлар бир кишини мақтаётганлари учун ҳасад қилади ва уни ғийбат қилиб, обрўсини тўкиш пайидан бўлади.

5. Ўйин-кулги ва ҳазил.

Одамларни кулдириш ва даврани қизитиш мақсадида бошқаларнинг камчилиги ва айбини айтиб, ғийбат қилинади. Баъзилар бу ишни ўзига касб қилиб олган ҳам бўлади.

Ғийбатнинг давоси

Аввало ғийбатчи қиладиган ғийбати туфайли Аллоҳ таолонинг ғазабига дучор бўлишини билиб қўйиши керак.

Шунингдек, унинг савоблари ғийбат қилинган одамга олиб берилишини, агар савоби бўлмаса, нариги одамнинг гуноҳлари унга олиб берилишини ҳам билиб қўйсин.

Ғийбат пайти бўлиб қолса, ўзининг айбларини ўйласин ва уларни тузатишга киришсин. Ўзининг айблари бўла туриб, бошқаларни айблашдан уялсин. Агар ўзини айблардан холи билса, ўшанга шукр қилиш ила машғул бўлсин. Ўзини ўзи энг ёмон айб – ғийбатчилик ила ифлосламасин. Ўзини биров ғийбат қилишини истамаганидек, ўзи ҳам ўзгаларни ғийбат қилишни истамасин.

Ғийбатга боис бўлган сабабга назар солсин ва ўша сабабни йўқ қилишга ҳаракат қилсин. Дарднинг давоси уни келтириб чиқарган сабабни йўқ қилиш ила бўлади.

(علوم الدين إحياء 3-жилд 146-саҳифа).

Мўмин-мусулмонлар ўзлари ғийбатдан четланибгина қолмасдан, бошқа ғийбат қилаётганларнинг оғзига уриб, ғийбатга йўл қўймасликка ҳаракат қилишлари зарурдир. Юқоридаги ҳадисда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Мусулмон мусулмоннинг биродаридур. Ҳар бир мусулмон зиммасида мусулмонларнинг қони, моли ва обрўсини ҳимоя қилиш бурчи бордир” деганларидек ҳар биримиз ўз бурчимизни адо этмоқликка ҳаракат қилмоғимиз лозимдир. Аллоҳ таоло бизларни ўзи қайтарган мункар ишларни қилишдан сақлаб, бажаришимизни амр этган амалларни қилишимизга ўзи ёрдам берсин.

Ибн Ҳажар Асқалонийнинг “Қирқ ҳадис” асари асосида

Тошкент Ислом Институти 4-курс талабаси

Тожиддинов Абдуссомад Абдулбосит ўғли тайёрлади