Оила қуриш йигит билан қизнинг динимиз ҳукмлари асосида дўстлик, меҳр-оқибат, ҳурмат-эътибор, муҳаббат, кечиримлилик, самимийлик каби инсоний фазилатлар асосида ҳаёт кечиришга аҳдлашувидир.

Оила кўрки бўлган аёллармизга чиройли муомала кўрсатиш, ширинсўз бўлиш ва ҳар томонлама яхшилик қилишимиз лозим. Уларнинг феъл-атворидаги бирор ҳаракат ёқмаган тақдирда ҳам қўполлик қилмасдан, ширинсўзлик билан камчиликларини айтиш, уларни тузатишга кўмаклашиш керак бўлади. Чунки ҳар нарсада Аллоҳ таолонинг биз билмаган, ақлимизга келмаган ҳикматлари бор. Аёлларнинг хулқида бир эмас, бир неча яхшилик борлиги маълум. Оила саранжом-саришталиги, кийим-кечак ҳамда уйларнинг пок ва озодалиги, таом тайёрлаш борасидаги миннатсиз хизматлари ва энг муҳими, тўғри тарбия берилган, кўзлар қувончи бўлмиш солиҳ фарзандларни вояга етказиши шундай яхшиликлар сирасига киради. Бу ҳақда ҳазрат Расулуллоҳ алайҳиссалом бундай деганлар: "Мўмин эркак мўмина хотинига ғазаб қилмасин. Агар унинг хулқидан бири ёқмаса, иккинчиси хурсанд қилади" (Имом Бухорий ривояти).

Ислом дини ўзаро муҳаббат, раҳмат, меҳр-шафқат каби инсоний хислатлар оила мустаҳкамлигининг муҳим омилларидан эканини айтади. Булардан бирортасига арзимас нарса боис дарз етмаслиги зарур.

Шундан келиб чиқиб, комилликка интилган ҳар бир эркак оилада ўзига ҳаётий ҳамроҳ бўлаётган аёлининг барча ахлоқ ва хилқатини тўла тушуниб боради. Унинг туғма хусусиятлари ва табиатига қараб ҳаёт тарзини белгилаши лозим бўлади. Лекин шуни айтиб ўтамиз, кишининг аёлини ўзи кўзлаган ва тасаввур қилган ҳолатга келтириши учун ҳаракатлари ҳамиша ҳам яхши натижа бермаслиги мумкин.

Бунга қатор сабаблар бор. Биринчидан, рафиқа бўлган аёлнинг муомала, кийиниши, овқатланиши ўзи туғилиб ўсган бошқа оила турмуш тарзига мослашган. Иккинчидан, таълим-тарбияси ҳам ўз ота-онасининг ёши, касбу кори, дунёқараши, урф-одатларидан келиб чиқиб шаклланган. Учинчидан, аёл ўзининг хилқатидан келиб чиқиб, ҳаёт тасаввурига эга. Бу каби жиҳатларга эътибор бериш, янги оилага мослашиб олиш учун аёлга муайян вақт керак бўлади.  Куёв келинчакни ўз ҳаёт тарзига мослаб, кўниктириб олиш учун мулойимлик, кечиримлиликка суянмаса, қўполлик ва ғазаб қилса, оила ажримга юз тутиши мумкин. Жуфтлик муқаддаслигини ва унинг муаммоларини яхшиликча ҳал қилиш мақсадини онгу шуурига сингдирган инсон оилага кенг қамровли ахлоқ нуқтаи назари ила ёндашади. Бундай оила бошлиғининг хонадони осуда, сокин, бахтли, келажаги хайрли бўлади.

Қуръони каримнинг ушбу оятларида жуфт яшаш лозимлиги айтилади:

"Унинг аломатларидан (яна бири) сизлар (нафсни қондириш жиҳатидан) таскин топишингиз учун ўзларингиздан жуфтлар яратгани ва ўртангизда иноқлик ва меҳрибонлик пайдо қилганидир. Албатта, бунда тафаккур қиладиган кишилар учун аломатлар бордир" (Рум, 21);

"У сизларни бир жон (Одам (алайҳиссалом)дан пайдо қилган зотдир. Демак, (инсон учун она қорни) қароргоҳ ва (ота пушти) омонатгоҳ (экан). Фаҳмлайдиган қавм учун оятлар тафсилотини бердик" (Анъом, 98)[1];

"(У) сизларни бир жондан (Одамдан) яратди, сўнгра ундан жуфтини (Ҳаввони пайдо) қилди ва сизлар учун чорва ҳайвонларидан саккиз жуфтни туширди (дунёга келтирди). У сизларни оналарингизнинг қорнида уч (қават) зулмат ичида аста-секин яратур. Мана шу Аллоҳ – Раббингиздир. Ҳукмронлик фақат Уникидир. Ундан ўзга (ҳеч) илоҳ йўқ. Бас, (Унга ибодат қилмай) қаёққа бурилиб кетмоқдасиз?!" (Зумар, 6).

Бу оятларда жуфтлик асослари ва унинг одоблари тўғрисида ҳам маълумотлар берилган. Буни ҳар бир ақлли, заковатли ва имонли инсон тушуниб етиб, уларга амал қилиши лозим. Ҳар бир яратилган мавжудотнинг асоси борлиги, бундай яратилишга амал билан итоат этиш бошқа ибодатлар каби фарз экани маълум қилинмоқда. Гоҳида инсон якка-ёлғизлик ёки танҳоликни хоҳлайди, иродаси заифлик килади, тушкунликка тушади, бу ҳолатларнинг барчаси яратилиш низомига имон келтирмаслик оқибатидир. Зеро, дунё ҳаёти жуфтликка асосланган экан, ҳар бир инсон бу омилни умрининг охиригача ижро қилиши лозим.

Яна таъкидлаш мумкинки, бу жуфтлик фақат никоҳ билан пок сақланади. Ана шу никоҳнинг доимийлигини таъминлаш мақсадида эр зиммасига бир қатор моддий, ҳуқуқий, маънавий, ахлоқий масъулиятларни бажариш шарт қилиб қўйилди.

Динимизда салоҳиятли аёл ҳаёт сурури ва оила чироғи, берилган неъмат ва марҳаматларнинг улуғи деб баҳоланади. Шундай экан, ҳар бир эркак аёлига ғамхўрлик кўрсатиши, муомала маданиятига аҳамият бериши, берилган буюк марҳаматни эъзозлаши керак. Аввало унга муҳаббат қўйиш учун эркак киши инсонпарварлик, мардлик нуқтаи назаридан, аёл билан ҳамфикр ва ҳамнафас бўлишга интилиши лозим. Агар аёл киши овқат тайёрлаб келса, янги кийим кийса, бирор хабар ёки воқеани айтса, эр унга эътибор қилиши, муносабатини билдириши даркор. Уй ишларида ёрдам бериб, оғирини енгил қилиши аёлнинг кўнглини кўтаради, ўртадаги мехр-оқибат ришталари мустаҳкамланади.

Бу ҳакда Аллоҳ таоло: "Аёллар ила яхши муомалада бўлиб ҳаёт кечиринглар", деб марҳамат қилган (Нисо, 19).

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Дунё неъматларининг энг яхшиси салоҳиятли аёлдир", деганлар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам умрларининг охирида умматларига насиҳат қилганлар. Уммат ҳаётидаги жуда мураккаб масалаларни қамраб олган бу насиҳат ислом тарихидаги "Видо хутбаси" дейилади. Унда асосий масалалар қаторидан оила масаласи ўрин олган. Эр-хотиннинг ўзаро муомала маданиятига алоҳида урғу берилган. Жумладан:

"Эй инсонлар! Аёлларга доимо яхши муомалада бўлинглар. Улар сизларга итоаткор сифатида берилди. Сизларга нисбатан улар очиқ ахлоқсизлик содир этмагунча ундан (чиройли муомала қилишдан) бошқача муомала қилишга ҳаққингиз йўқ...

Огоҳ бўлинг, уларнинг устида сизларнинг ҳаққингиз бор. Сизларнинг устингизда уларнинг ҳаққи бор.

Сизнинг ҳаққингиз сиз ёқтирмаган кишига тўшагингизни бостирмаслиги, сиз ёқтирмаган кишиларнинг уйингизга киришига изн бермасликларидир.

Уларнинг ҳаққлари – таомлари ва либосларини чиройли қилмоғингиз".

Ушбу насиҳатда эр-хотин орасидаги муомала маданияти ўзига хос услубда баён қилинган. Бу насиҳатга амал қилганлар оилада ўзлари кўзлаган эзгу мақсадга эришади. Саодатли ҳаётга, жамиятда ҳам ўрин ва мавқега эга бўлади. Оиласига, аёлига яхши муомалада бўлган инсон ўзи яшаб турган жамиятнинг комил инсонларидан ҳисобланади. Бу фикр Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қуйидаги ҳадиси шарифида ўз ифодасини топган: "Мўминлар орасида имон жиҳатидан комили чиройли хулққа эга бўлганларидир. Сизларнинг яхшиларингиз аёлларига яхши муомалада бўлганларингиздир".

Яна бир ҳадисда бу эзгу амал бундай баён қилинади: Кунларнинг бирида Расули акром соллаллоҳу алайҳи васалламнинг олдиларига бир жамоа аёллар эрларидан шикоят қилиб келди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам эркакларга баланд овозда:

"Муҳаммад хонадони атрофини эрларидан шикоят қиладиган аёллар айландилар. Ана ўша эркаклар яхшиларингиздан эмас экан", дедилар.

Аёллар ахлоқида баъзи бир камчиликлар содир бўлса, ақл-заковат билан ўз ўрнида бартараф этиш мақсадга мувофиқ бўлади. Ана шунда катта ҳикматлар, фойдалар борки, унинг эвазига оила баракотга эга бўлади. Қуйидаги ояти каримада баён қилинганидек:

"...Улар билан тотув турмуш кечирингиз. Агар уларни ёмон кўрсаларингиз, (билиб қўйингки,) балким сизлар ёмон кўрган нарсада Аллоҳ (сизлар учун) кўпгина яхшилик пайдо қилиши мумкин" (Нисо, 19-оят).

Иродали, имонли эр Аллоҳ таолонинг бу оятидан чиройли таълим олиши ва уни ҳаётида қўллаши керак бўлади.

Кези келганида шуни айтиш керак, инсон нуқсондан холи эмаслиги барчамизга маълум. Бу ояти каримада ҳам инсонда камчилик бўлиши эслатиб ўтилмоқда. Демак, хато-камчилик мавжуд экан, унинг кечирими ҳам бўлиши керак. Хато-камчиликни адоват ва ситамга сабаб қилмаслик олижанобликдир. Зеро, кечирмаслик, нифоқни кучайтириш ажримга олиб борадиган кўприк эканини унутмаслик керак. Баъзи бир воқеа-ҳодисалар биз хоҳламасакда, содир бўлади. Ояти каримада бундай ҳолатларга яхшилик билан ечим топишга чақирилмоқда. Мана шу маъно Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қуйидаги ҳадисида ҳам таъкидланади: "Имони комил мўмин мўмина аёлга ғазаб килмайди. Аёлнинг бир хулқи ёқмаса, бошқа хулқи ризосини ифода этади".

Хулоса қиладиган бўлсак, эркак киши мустаҳкам оила барпо этиш учун ўзининг ҳар бир ишига муомала маданиятини сингдириши, оила мустаҳкамлигини асрашни асосий мақсад қилмоғи зарур.

Аёлининг одобига масъуллик

Инсон тарбияси атрофдагилар таъсирида шаклланади. Чунки инсон туғилишдан ақлли бўлиши мумкин, лекин тарбияли бўла олмайди. Шу сабабдан инсон мураббий ёки устоздан тарбия олишга муҳтож бўлади. Шундан келиб чиқиб, оила аъзоларининг ахлоқий тарбиясида оила раҳбари – ота зиммасига катта масъулият тушади. Бу масъулият сабаби ва аҳамиятини таъкидлаб Қуръони каримда: "Эркаклар хотинлар устидан (оила бошлиғи сифатида доимий) қоим турувчилардир. Сабаб – Аллоҳ уларнинг айримлари (эркаклар)ни айримлари (аёллар)дан (баъзи хусусиятларда) ортиқ қилгани ва (эркаклар ўз оиласига) ўз мол-мулкларидан сарф қилиб туришларидир", (Нисо, 34-ояти) деб баён қилинган.

Ҳадиси шарифда: "Барчангиз раҳбарсиз ва барчангиз қўл остидагиларингизга масъулдирсиз", дейилган.

Эркак ва аёл инсонийлик бурчида тенг бўлса-да, яратилиш хилқатларига эътиборан ояти каримада эркакларга қатор масъулиятлар юкланмоқда. Жумладан, эркаклар аёллар бажара олмайдиган ишларни масъулият билан бажариши кераклиги, уларнинг нафақа ва одобларига ҳам жавобгарлиги таъкидланмоққа. Бошлиқлар раъиятига қалқон бўлгандек, эркак ҳам оилада барча муаммоларнинг ечими учун тайёр бўлиши лозим. Бунга сабаб Аллоҳ уларга ақл, қувват, тадбир ва ишнинг кўзини билиш қобилиятини ато этди. Уларни шу хислатлар орқали касб ва тирикчилик қилишга буюрди.

Оилани бошқариш жараёнида эркак кишининг энг мураккаб масъулиятларидан бири –оила тинч-тотувлигини сақлаш. Бу мақсадни таъмин этишда оила раҳбари ақлли, билимли, узоқни кўра билишдек хислатларга эга бўлиши керак. Оила аъзоларининг фикр-мулоҳазасини англаш, ахлоқ-одобини назорат қилиш, ўринли ва эзгу талаб-истагини қондириш учун оғир-босиқлик, мулоҳазакорлик, тадбиркорлик талаб қилинади. Оилани бошқарувда ота иложи борича адашмаслиги керак. Тарбия тизгини қўйиб юборилса, ноқобил фарзанд пайдо бўлади. Айрим оила бошлиқлари хаёл қилганидек, хонадоннинг бошқа аъзоларига жабр-зулм ўтказиш, "деганим - деган" йўсинида ҳокими мутлақ бўлишга интилиш ҳам яхши оқибатларга олиб келмайди. Охиратда оила аъзоларининг барча фаолиятидан сўралиши бор. Ҳадиси шарифда бу мазмунни таъкидлаб: "Барчаларингиз ўз қўл остингиздаги аҳли аёлингизга масъулдирсиз", дейилган.

Оилавий ҳаёт эр-хотин орасидаги шерикликдир. Ҳаётдаги барча шерикликнинг шарти иттифок бўлгани каби, эр ва хотин ўртасидаги шериклик асоси ҳам ҳамжиҳатликдир. Бунда эркак тадбиркор бўлиши лозим. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинган ҳадиси шарифда шундай руҳий яқинлик баён этилади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам): "Албатта, сен мендан качон рози бўлсанг ҳам биламан. Мендан қачон аччиқланган бўлсанг ҳам биламан", дедилар.

"Уни қаердан биласиз?" дедим.

"Қачон мендан рози бўлсанг, "Муҳаммаднинг Рабби ила қасам, ундай эмас," дейсан. Қачон аччиқланган бўлсанг, "Иброҳимнинг Рабби ила қасам, ундай эмас," дейсан".

"Тўғри, эй Аллоҳнинг Расули, исмингиздан бошқа сўзни тушириб қолдирмайман", дедим” (Имом Муслим ривояти).

Ҳадиси шариф мазмуни шуни кўрсатадики, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Оишанинг розияллоҳу анҳонинг кайфиятини ўзлаштириб олганлар ва шерикликдаги ҳаётда ундан фойдаланганлар. Бу ҳадиси шарифда икки тарафнинг бир-бирларига нозик қарашлари ва илтифотлари очиқ баён этилмоқда. Икки хил ҳолатдаги сўзлашувда биргина сўзнинг ўрни алмашиб қолиши сабаби ҳам юксак муомала маданиятидан экани кўринмоқда.

Бу ибратли вазиятдир, икки тараф бир-бирини яхши тушуниши, аёл эрнинг, эр аёлнинг риоясини қилмоғи лозим. Икки томон бир-бирининг одатларини – нимадан хафа, нимадан хурсанд бўлишини кайфиятида бўладиган ўзгаришлардан яхши тушуниши зарур. Шунда бир-бирини хафа қиладиган нарсалардан йироқ бўлиб, хурсандчилик келтириб яшашга эришади.

Саидмуҳаммадхон МУҲИБУЛЛАЕВ,

Хожа Бухорий номли ўрта махсус ислом билим юрти ўқитувчиси

[1]А.Турсун. Мустаҳкам оила асослари. Тошкент: Мовароуннаҳр. 2012.-Б.24.

Мавлид тадбирларини рисоладагидек ўтказиш | 2-қисм

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муҳаббати мусулмоннинг имонига чиндан ҳам озиқ бўлади. Агар мусулмон кишининг имони зиёда бўлса, Расулуллоҳга бўлган муҳаббати ҳам зиёда бўлади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни яхши кўриш – тоат ва қурбатдир. Дарҳақиқат, шариат Набий алайҳиссаломнинг муҳаббатини вожиботлардан санайди.

Анас ибн Моликдан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сизлардан бирорталарингиз мени фарзандидан, ота-онасидан ва одамларнинг барчасидан кўра кўпроқ яхши кўрмагунча ҳақиқий мўмин бўлолмайди”, дедилар.

Набий алайҳиссаломнинг муҳаббатини қуйидагиларни билиш билан ҳосил қилиш мумкин.

Биринчи: у зот Роббимиз ихтиёр қилган ва танлаган, инсонларга Аллоҳнинг динини етказиш учун бутун оламга юборилган Расулдир. Аллоҳ таоло  яхши кўргани учун уни танлади ва ундан рози бўлди. Агар Аллоҳ ундан рози бўлмаганида уни танламаган бўларди. Аллоҳ яхши кўрган кишини яхши кўрмоқлигимиз, рози бўлган кишидан рози бўлмоқлигимиз бизга вожибдир. У зот Аллоҳнинг дўсти эканини билмоғимиз лозим. Ваҳоланки, дўстлик олий мартаба ва у муҳаббатнинг энг юқори даражасидан-да олийдир.

Жундаб розияллоҳу анҳу айтади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам вафот этишларидан беш кун олдин қуйидаги айтган сўзларини эшитдим. “Мен Аллоҳдан сизлар орангиздан бир халил (дўст) бўлишини рухсатини сўраган эдим. Аллоҳ мени худди Иброҳим алайҳиссаломни дўст тутгани каби дўст тутди. Агар умматимдан халил тутганимда Абу Бакрни ана шундай қилган бўлар эдим”.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Одамлар ичида мен учун суҳбатида ва молида энг ишончлиси Абу Бакрдир. Агар мен ўзим учун Раббимдан бошқани халил тутадиган бўлсам, албатта, Абу Бакрни тутар эдим. Лекин у ислом биродарлиги ва муҳаббатидир. Масжидда ҳеч бир эшик қолмасдан ҳаммаси беркитилсин. Илло, Абу Бакрнинг эшиги бундан мутасно», дедилар.

Ушбу ҳадиси шарифдан Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу ислом умматининг ичида Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга энг яқин шахс экани аён бўлмоқда. Умматга бу намунадир!

Иккинчи: Аллоҳ таоло Набий алайҳиссаломни танлаган манзилини билмоқлигимиз лозимдир. Чунки ул зот башариятнинг энг афзалидир.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мен Қиёмат куни одам боласининг улуғидирман. Устидан қабр биринчи ёриладиган шахс менман. Аввалги шафоатчи менман. Аввалги шафоат қилинувчи менман», дедилар” (Имом Муслим ривояти).

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:  “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ҳар бир пайғамбарнинг (ижобат этилиши аниқ бўлган) дуоси бор. Мен эса, иншоаллоҳ, ўша дуоимни қиёмат куни умматимга шафоат бўлиши учун яшириб қўйишни хоҳладим”, дедилар”.

Анас ибн Молик розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мен жаннатга одамларнинг биринчиси бўлиб (кирувчиси), шафоат қилувчисиман. Ва яна мен пайғамбарлар ичида энг кўп эргашилувчисиман», дедилар.

Учинчи: бизга динни етказишда машаққат ва қийинчиликка йўлиққанини билишимиз лозим. Худди шундай бўлган ҳам. Расулуллоҳнинг мушриклар томондан озорлангани, сўкилгани, урилгани, ҳақоратланганини, яқин қариндошлари ул зотдан юз ўгирганини, ёлғончи, сеҳргар, мажнун деб туҳмат қилинганини билмоғимиз вожиб. Буларнинг барчаси бизга етиб келадиган диннинг ўчоғини ўчириш учун ул зотни урдилар, аҳлидан, диёридан чиқардилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам энг яхши эргашилувчи намунадирлар. У зот бошларига ичак-чавақ ташлаб юборилди, оёқлари қонатилди, юзлари ёриб юборилди, ҳовлиларига қамал қилиб қўйилганидан дарахт баргларини еб кун ўтказдилар, ўзлари туғилиб ўсган Маккадан ҳайдаб чиқарилди, олди тишлари синдирилди.

Тўртинчи: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг барча суннатларини қанчалик оғир ёки енгил бўлса-да, уни одамлар хуш кўрса-да хуш кўрмаса-да, жиддий бажармоқлигимиз лозим. Суннат Ислом учун, мусулмонлар учун ўта муҳим манбадир. Чунки у Ислом Пайғамбари Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг гаплари, ишлари, маъқуллашлари, халқий, хулқий сифатлари ва таржимаи ҳоллари мажмуидир.

Аллоҳ таоло кўпгина оятларда мўминларни аввало Ўзига итоат қилишга амр қилганидан сўнг Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга итоат қилишга амр қилган. Қуръони Каримда: «Эй иймон келтирганлар, Аллоҳга итоат қилинглар ва Расулига итоат қилинглар» ояти такрор-такрор келган.

Аллоҳга итоат қилиш Қуръонга итоат қилиш билан бўлади. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга итоат қилиш –суннатларига амал қилиш билан бўлади.

Шу билан бирга ул зотнинг аҳли байтларини, мўминларнинг оналарини, хулофои рошидинларни, ансорлар ва муҳожирларни ҳам яхши кўришимиз ва ҳурмат қилмоғимиз лозим. Абу Шайх розияллоҳу анҳу ривоят қилишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар: «Одамларга нима бўлдики, аҳли байтимни (камситиб), менга озор етказишяпти. Аллоҳга қасамки, банда то мени суймагунича мўмин бўлолмайди. То зурриётимни яхши кўрмагунича мени яхши кўролмайди» (Имом Ҳоким ривояти).

Энг маҳбуб хотинлари Оишаи Сиддиқани зинода айбланганини, саҳобаларидан етмиштаси қатл этилганини, ўғилларидан айрилганини, Умар розияллоҳу анҳу қонга белаб ўлдирилганини, Усмонрозияллоҳу анҳуга суиқасд этилганини, Алига розияллоҳу анҳуга найза санчилганини, умматни кўплаб олимлари қийноққа солиб зиндонга ташланганини билмоғимиз лозим.

Бешинчи: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ва тўғри йўлни тутган саҳобалар яхши кўрган нарсаларни яхши кўрмоғимиз лозим. Зеро, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам муборак ҳадисларида: “Ўзларинигизга мендан кейин менинг ва хулофои рошидиннинг йўлларини лозим тутинглар”, дедилар. Кекса уломаларимиз: “Кимки бирор кишини яхши кўрса, унинг яхши кўрган нарсаларини ҳам яхши кўради ва унга ўхшашга, тақлид қилишга ҳаракат қилади”, деганлар.

Олтинчи: “Мендан бир оят бўлса ҳам етказинглар”, деган васиятига биноан, диннинг асл моҳиятини ул зотдан кейинги умматга етказмоқлигимиз, баъзи ҳукмни олиб бошқасини тарк қилмаслигимиз, ижтимоий ҳаётда динни бекитмасдан очиқ баён этмоғимиз лозим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобаларга динни ўргатганларида “Огоҳ бўлинг, етказдимми?”, деганларида, саҳобалар: “Ҳа” деб жавоб берардилар. Шунда у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳим ўзинг гувоҳсан. Сизлардан шоҳид бўлганлар ғойибларга етказсин”, деб динни тўлиқлигича етказдилар.

Ана шуларни пухта билишимиз Расулуллоҳнинг муҳаббатини ҳосил қилишга ноил қилади, иншоаллоҳ.

Хайруллоҳ САТТОРОВ,

ЎМИ Самарқанд вилояти вакили ўринбосари

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳижратнинг ўн биринчи йили Рабиул аввал ойининг ўн иккинчи санаси, душанба куни чошгоҳ вақтида олтмиш уч ёшларида бу оламни тарк этдилар.

Ҳажжатул вадоъдан уч ой ўтгач, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қаттиқ касал бўлдилар, ҳатто ўринларидан туришга ҳам қодир бўлмай қолдилар. Вафотларидан тўққиз кун олдин қуйидаги оят нозил бўлди: «(Барчангиз) Аллоҳга қайтариладиган кундан (қиёматдан) қўрқингиз! Сўнгра ҳар бир жон (эгаси)га қилган амалларига яраша нарса (мукофот ёки жазо) берилур ва уларга адолатсизлик қилинмас» (Бақара, 281-оят).

Касаллик аломатлари зоҳир бўла бошлагач, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Уҳуд шаҳидларини зиёрат қилишни ирода қилдилар. У ерга бориб, йиғлаган ҳолда қайтдилар. Саҳобалар: “Ё Аллоҳнинг Расули, сизни нима йиғлатди?” деб сўрадилар. Ул зот: “Биродарларимни соғиндим”, дедилар. Улар: “Бизлар сизнинг биродарингиз эмасмизми?” дедилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сизлар менинг саҳобаларимсиз. Биродарларим эса, мендан кейин келадиган, мени кўрмай туриб, менга имон келтирадиган қавмдир”, дедилар.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам аёллари Маймуна розияллоҳу анҳонинг уйига келдилар. У ерга барча аёлларини йиғиб, беморлик кунларини Оиша розияллоҳу анҳонинг уйида ўтказишга улардан ижозат сўрадилар. Завжаларининг барчаси бунга рози бўлдилар. Ўринларидан туришга ҳаракат қилдилар. Лекин бунга қодир бўла олмадилар. Шунда Фазл ибн Аббос ва Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳум Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни кўтариб, аёллари Оиша розияллоҳу анҳонинг ҳужрасига олиб кирдилар. Саҳобалар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни биринчи марта бундай аҳволда кўриб, қаттиқ хавотирда қолдилар. Масжид одамлар билан тўлиб тошди. Уларнинг хавотир тўла изтиробли овозлари эшитилар эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қаттиқ терга ботдилар. Оиша розияллоҳу анҳо ул зотнинг: “Ла илаҳа илла Аллоҳ албатта, ўлим сакаротдир”, деганларини эшитдилар. Масжидда одамларнинг овозлари кўтарилди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Оиша розияллоҳу анҳодан бу ҳақда сўрадилар. Оиша розияллоҳу анҳо: “Улар сиздан хавотир олаяптилар, ё Аллоҳнинг Расули”, деб жавоб бердилар. Ул зот: “Мени уларни олдига олиб чиқинглар”, деб яна ўринларидан туришга ҳаракат қилдилар. Лекин тура олмасдан ҳушини йўқотдилар. Ҳушига келтириш учун устиидан сув қуйдилар. Минбарга кўтарилгач, уларга: “Мендан хавотир олаяпсизларми”, деб сўрадилар. Ҳамма бир овоздан: “Ҳа, эй Аллоҳнинг Расули”, дея жавоб бердилар. Шунда одамларга энг сўнгги хутбасини баён қилдилар: “Эй инсонлар, сизларнинг мен билан бирга бўладиган (абадий) манзилингиз дунё эмас. Мен сизлар билан учрашадиган жой Ҳавза олдидадир. Аллоҳга қасамки, мен у ердаги ўша манзилимни кўраётгандекман. Эй инсонлар, Аллоҳга қасамки, мен сизларга фақирлик етишидан қўрқмайман. Мен сизларга дунё етишидан, сизлардан олдинги умматлар курашганидек, сизлар ҳам дунё учун курашингиздан, алалоқибат дунё уларни ҳалок этганидек сизларни ҳам ҳалок этишидан қўрқаман”, дедилар. Сўнг эса: “Эй инсонлар, намоз масаласида Аллоҳдан қўрқинг, намоз масаласида Аллоҳдан қўрқинг, аёллар ишида Аллоҳдан қўрқинг, аёллар ишида Аллоҳдан қўрқинг. Аёлларга яхши муносабатда бўлишга сизларни буюраман” деб қайта-қайта такрорладилар.

Хутбанинг давомида: “Эй инсонлар, Аллоҳ таоло агар бир бандасига дунёни ёки Ўзининг ҳузуридаги нарсани танлаш ихтиёрини берди, у эса Аллоҳнинг ҳузуридаги нарсани ихтиёр этди”, дедилар. Ул зотнинг бу гапидан нимани мақсад қилганини хеч ким фаҳмламади. Ҳолбуки, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзларини назарда тутган эдилар. Саҳобалардан ёлғиз Абу Бакр розияллоҳу анҳугина буни тушундилар, ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сўзларини бўлиб: “Ота-онамиз, аҳлимиз-болаларимиз, молу жонимиз сизга фидо бўлсин Аллоҳнинг Расули”, деб йиғлай бошладилар. Саҳобалар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сўзларини бўлгани учун Абу Бакр розияллоҳу анҳуга қараб турардилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам, Абу Бакр розияллоҳу анҳуни ҳимоя қилиб: “Эй инсонлар, Абу Бакр (розияллоҳу анҳу)ни ўз ҳолига қўйинг, сизлардан бирортангизнинг бизга кўрсатган хизмати бўлса, биз уни мукофотладик, лекин Абу Бакргина (розияллоҳу анҳу) бундан мустаснодир. Мен уни мукофотлай олмайман. Уни мукофотлашни Аллоҳга қолдирдим”, дедилар.

Сўнг Аллоҳ таолодан, мусулмонларга нусрат беришини, қадамларини собит қилишини ва уларни қўллаб қувватлашини сўраб дуолар қилдилар. Хутбанинг сўнгида: “Эй инсонлар, то қиёматгача менга эргашадиган умматларимга мени саломимни етказинглар”, деб сўзларини тугатдилар.

Кейин яна Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни кўтариб уйларига олиб кирдилар.

Абдураҳмон ибн Абу Бакр розияллоҳу анҳу қўлида мисвок тутган ҳолда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни олдиларига кирдилар. Қаттик хасталанганликлари туфайли мисвокни сўрашга ҳам қодир бўлмадилар. Буни фаҳмлаган Оиша розияллоҳу анҳо мисвокни Абдураҳмондан олиб, оҳисталик билан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг оғизларини покладилар. Кейин қизлари Фотимаи Заҳро розияллоҳу анҳо кирдилар. Оталарини бу аҳволда кўриб йиғладилар. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Эй Фотима яқинроқ кел”, дедилар.  Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унинг қулоғига бир нарсаларни айтдилар. Фотимаи Заҳро розияллоҳу анҳонинг йиғиси кучайди. Бир оздан сўнг унинг қулоғига яна бир нарсаларни айтдилар. Бу сафар Фотимаи Заҳро розияллоҳу анҳо кулдилар.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг вафотларидан кейин Фотима розияллоҳу анҳодан оталари нима деганлари ҳақида сўралганда: “Биринчи марта шу куни вафот этишлари ҳақида гапирдилар. Иккинчи марта эса, менга аҳлимдан биринчи бўлиб сен етишасан дедилар”, деб жавоб бердилар.

Сўнг Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мени ҳузуримдан чиқинглар”, дедилар. Оиша розияллоҳу анҳони чақириб, унинг кўксига бошларини қўйдилар. Қўлларини осмонга кўтариб: “Рафиқул аълога  Рафиқул аълога...” дея бошладилар. Оиша розияллоҳу анҳо бунинг яхшилик эканини билдилар.

Сўнг Жаброил алайҳиссалом келиб: “Ё Аллоҳнинг Расули, ўлим фариштаси остонада турибди, сиздан киришга изн сўраяпти”, деди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Эй Жаброил, унга изн беринг, кирсин”, дедилар.

Жон олишга тайин қилинган фаришта: “Ассалому алайкум, Аллоҳнинг Расули, Аллоҳ таоло мени сизнинг ҳузурингизга юборди. Сизга бу дунёда қолиш ёки Аллоҳнинг ҳузурига рихлат қилишдан бирини танлаш имконини берди”, деди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Рафиқул аълога,  Рафиқул аълога...” дедилар. Ўлим фариштаси, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бош томонларига келиб: “Эй покиза руҳ, Аллоҳдан рози бўлган ва Аллоҳ сендан рози бўлган ҳолда чиқгин”, деди.

Оиша розияллоҳу анҳо: “Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қўллари осилиб тушди. Кўксимдаги муборак бошлари оғирлашди. Бу ҳолатдан Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам вафот этганларини билдим. Нима қиларимни билмасдим. Охири ҳужрамдан чиқиб, ташқарида турган саҳобаларга Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг вафот этганлари хабарини беришдан бошқа чорам қолмади”, дедилар.

Масжид йиғи овозлари билан тўлиб кетди. Шунда Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу қиличларини қўтариб: “Ким, Муҳаммад ўлди деса, бошини оламан. Ул зот, Мусо (алайхиссалом) Аллоҳ билан учрашиш учун  кетганларидек, кетдилар ва тезда қайтадилар”, дедилар. Абу Бакр розияллоҳу анҳу саросимага тушиб қолган инсонларни тинчлантириб: “Эй инсонлар, ким Муҳаммадга ибодат қилган бўлса, у ўлди. Ким Аллоҳга ибодат қилган бўлса, Аллоҳ тирикдир, ҳеч қачон ўлмайди”, деб хутба қилдилар. Сўнгра Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг олдиларига кириб, ул зотни бағрларига босиб йиғладилар.

Авазхўжа БАҲРОМОВ,

Тошкент тумани “Холмуҳаммад ота” жоме масжиди имом-хатиби