muslimuz
Бугунги имом қандай бўлиши керак?
Шу йил 13 июль куни пойтахтимиздаги "Шайх Зайниддин" жоме масжидида "Бугунги имом қандай бўлиши керак?" мавзусида имом-хатиблар учун маънавият соати бўлиб ўтди.
Тошкент шаҳрида фаолият юритаётган имомлар қатнашган тадбирни Тошкент шаҳар бош имом-хатиби Абдуқаҳор домла Юнусов олиб борди.
– Бугунги имом – Расулуллоҳ алайҳиссаломнинг меросхўрлари, дин ходимларидир, – деди Абдуқаҳҳор домла Юунсов. – Халқимизнинг диний эҳтиёжлари кун сайин ошиб, савияси юксалиб боряпти. Улар билан тенгма-тенг мулоқот қилиш, ўз ортидан эргаштириш учун, албатта, имом етарлича билим ва малакага эга бўлиши керак. Бунинг учун имом замон билан ҳамнафас бўлиб, ўзининг касбий маҳоратини ошириб бориши, сўнгги фатволардан хабардор бўлиши, кўпроқ диний-маърифий, бадиий ва турли адабиётлар мутолаа қилиши даркор. Имомнинг илмий салоҳияти, нотиқлиги юқори бўлса, қавмнинг ҳам ҳурмати, меҳр-муҳаббати шунга яраша бўлади.
Агар сутга бир қил тушса, дарров кўзга ташланади. Имомлик ҳам шундай: биргина доғ барчага намоён бўлади. Шарафли касбни оқлаш учун меҳробнинг масъулиятини ҳис қилиши керак. Чунки имомлик Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан мерос. Ҳар бир имом доим шуни ёдда тутиб, фаолият юритиши лозим. “Агар Расулуллоҳ ҳаёт бўлганларида, у кишининг атрофида қандай жамланган бўлар эдик?”, “У зот имом бўлиб турса, ўзимизни қандай тутардик?” Мана шу саволларни ҳар бир имом ўзига бериши керак.
Маънавият соати сўнгида имомларнинг саволларига жавоб қайтарилди.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Тошкент шаҳар вакиллиги
Матбуот хизмати
Замонавий хаворижлар ҳақида Пайғамбар алайҳиссалом хабарлари
Али розияллоҳу анҳу айтади: Агар сизларга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилиб сўзлайдиган бўлсам, у зотга нисбатан ёлғон гапирганимдан кўра, осмондан қулаб тушганим яхши. Ўзим билан сизларнинг орангиздаги нарсалар хусусида сўзлайдиган бўлсам, албатта, уруш ҳийладир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: “Охир замонда ўзлари ёш, эси пастларча фикр қиладиган бир қавм (кимсалар) пайдо бўлади. Улар халойиқдан энг яхшисининг (Пайғамбар алайҳис салом) сўзларини айтишади. Улар камондан отилган ўқдек исломдан жуда тез отилиб чиқиб кетади. Уларнинг имонлари бўғизларидан нарига ўтмайди[1].
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ўз умматлари орасида ана шундай фирқаларнинг пайдо бўлиши ҳақида хабар бераяптилар. Бундай фирқалар зараридан огоҳликка чақириб: “Охир замонда ўзлари ёш, эси пастларча фикр қиладиган бир қавм пайдо бўлади”, деяптилар. Яъни уммат орасидан ўзи ёш, ақли паст, узоқни кўра олмайдиган, қилаётган ишларининг оқибати нималарга олиб келишини ўйламайдиган, илми саёз бўлса-да, оят ва ҳадисларни асл маъноларини тафсир қилишга киришиб, бошқача талқин қиладиган кимсалар пайдо бўлади.
Исломда илк пайдо бўлган ана шундай тоифалардан бири хаворижлар (ҳақ йўлдан оғиб чиққанлар)дир. Улар диний билимларни пухта эгалламасдан Қуръон оятлари ва ҳадиси шарифларни нотўғри талқин қилиб, ғаразли мақсадлари йўлида фойдаланди. Ҳолбуки, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимки Қуръонни фақат ўз фикрига суяниб тафсир қилса, агар тўғри тафсир қилса ҳам хато қилибди”, деб тафсирда фақат уламолар сўзига суянишни буюрганлар.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам сўзларининг давомида бундай ақиданинг алалоқибат олиб борадиган манзили соҳибининг имондан чиқиши билан якун топишидан огоҳ этиб: “Улар камондан отилган ўқдек исломдан жуда тез отилиб чиқиб кетади. Уларнинг имонлари бўғзиларидан нарига ўтмайди”, дедилар. Яъни, ундай кимса шунчалик залолатга кетадики, имондан айрилиб, диндан чиққанини ўзи ҳам билмай қолади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам томонидан айтилган ушбу сўзлар бундай йўл ўта хатарли эканини англатади. Яъни, улар дин ва диёнатдан ҳарчанд оғиз кўпиртириб гапирса ҳам камондан отилган ўқ каби исломдан чиқиб кетган, имони қалбига етиб бормай, бўғзида қолиб кетган кимсалар кабидир.
Бугунги кунда ижтимоий тармоқларда дин аҳкомларини нотўғри талқин қиладиган, бу ҳукмлардан ўз манфаати йўлида фойдаланадиган кимсалар учраб турибди. Ушбу ҳадисга кўра, уммат орасида фирқаланиш ва фитнага олиб борадиган сўзларни тарқатиш ниҳоятда оғир гуноҳ саналади. Ушбу ҳадис бутун уммат олимлари тўғри деб тан олган мужтаҳид уламоларимиз чиқарган фатволарни ботилга чиқариб, динда мавжуд бўлмаган сўзларни айтган ҳолда ёшларни йўлдан оздираётган кимсаларни ҳам назарда тутади. Чунки уларнинг ҳолатини тафаккур қилиб кўрсангиз, умматнинг салаф (аввалги) ва халаф (кейинги) уламолари бир томон, уларнинг ўзи бир томондир. Бу кимсаларнинг фикрича, умматнинг тарихда ва ҳозирги кундаги олимлари залолатда бўлган, ўзлари эса ҳидоятда! Уларнинг сўзларига кирмаган, фатволарини қабул қилмаган мусулмонлар куфрда, фақат улар имонда!
Ушбу ҳадис ва унга берилган шарҳлардан шу нарса маълум бўладики, оятларни тафсир қилиш ва ҳадисларни изоҳлаш учун аввало саҳоба ва ўтмишдаги мужтаҳид уламоларнинг бу ҳақда айтган сўзларини тўлиқ ўрганиб чиқмоқ зарур. Шунингдек, ислом динига оид масалаларда уламолар кенгаши билан ҳукм чиқариш шартдир. Ҳолбуки, дин аҳкомлари хусусида уламо ва ҳукамолар билан маслаҳатлашган ҳолда иш тутиш кераклиги ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан қуйидаги ҳадис ворид бўлган:
“Ҳазрат Али Расулуллоҳдан: “Қуръони карим ва ҳадиси шарифдан ҳукми бўлмаган бирор иш содир бўлса, нима қиламиз?” деб сўраганларида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мўминлардан бўлган олимларни тўплаб, ўзаро маслаҳат қилинглар, бундай ишда бир кишининг фикри билан ҳукм чиқарманглар”, деб жавоб бердилар.
[1] Имом Бухорий – Муҳаммад ибн Исмоил. Саҳиҳул Бухорий. Китобул маноқиб. Бобу “Аломатун нубуввати фил ислом”. 3611- ҳадис.
Нодир ҚОБИЛОВ,
Туркия элчихонасида учрашув бўлиб ўтди
Жорий йилнинг 11 июль куни, Туркия давлатининг Тошкент шаҳридаги элчихонасида, Ўзбекистон мусулмонлари идораси ҳузуридаги “Вақф” хайрия жамоат фонди раҳбарининг биринчи ўринбосари М.Саломов, фонднинг Халқаро алоқаларни ривожлантириш бўлими бошлиғи М.Қосимов ҳамда Туркия элчихонасининг диний ишлар бўйича маслаҳатчиси, жаноб Маҳмут Турк билан ўзаро учрашув бўлиб ўтди.
Учрашувда фонд вакиллари, элчи маслаҳатчисини фонд томонидан амалга оширилаётган хайрия ишлари ва келажак лойиҳалари билан яқиндан таништириб ўтди. Шунингдек, келгусида хайрия, инсонпарварлик ва маърифий соҳаларда, Туркия давлатидаги вақф ташкилотлари билан ўзаро тажриба алмашиш ҳамда ҳамкорликни янада кенгроқ кўламда давом эттириш истагини билдирди.
Суҳбат сўнгида М.Саломов “Вақф” фонди номидан, Туркия элчихонасининг диний ишлар бўйича маслаҳатчиси Маҳмут Туркка эсдалик совға топширди. Учрашув самимий ва дўстона кайфиятда ўтди.
“Вақф” фонди Матбуот хизмати
Авлиёларнинг каромати (Абул Баракот Насафийнинг “Ал-эътимод фил эътиқод” асари асосида)
Каромат икки хил бўлади:
Биринчи турдаги каромат барча инсонларга тегишлидир. Чунки уларни Аллоҳ таоло инсон қилиб яратган. Инсон бўлиб дунёга келишларининг ўзи Аллоҳ таолонинг уларни иззат-икром қилганидир. Агар Аллоҳ хоҳлаганида, бошқа жониворнинг боласи ҳолида дунёга келишлари ҳам мумкин эди. Аллоҳ инсонни бошқа кўплаб жонзотлардан азизу мукаррам қилиб қўйган. Ушбу азизу мукаррам қилиниш, инсониятнинг туғма кароматидир.
Кароматнинг иккинчи тури, яъни меҳнат билан эришиладиган каромат фақат тақводор мўминларда ҳосил бўлиши мумкин. Чунки бу каромат махсус эътиқод ва ҳаракатлар билан ҳосил бўлади.
Валийлар Аллоҳ таолонинг дўстлари саналади. Улар тарафидан содир бўлган ғайриоддий ишлар Аллоҳ таолонинг уларга берган инъомидир. Улар бу мукофотларга шариат ҳукмларини яхши биладиган ва уларга қатъий амал қиладиган олим бўлганлари сабабли эришган[2].
Бунга Қуръонда келган Сулаймоннинг дўсти ҳақидаги қуйидаги қисса далил бўлади:
Кароматга далолат қиладиган бундан бошқа мисолларни ҳам келтириш мумкин:
Кароматнинг ҳақлигига сон-саноқсиз мисоллар келтириш мумкин. Уни инкор этиш нодонликдир.
Мўъжиза пайғамбарларга, каромат эса валийларга бериладиган ғайриоддий ишлардир. Каромат содир бўлган киши пайғамбарликни даъво қилса, шу заҳоти кофир бўлади ва унинг қўлидан ҳеч қачон каромат зоҳир бўлмайди. Пайғамбарлар пайғамбарлиги исботланиши учун мўъжизани ошкор қилишга буюрилган. Аммо авлиёлар машҳурлик олдида залолатга кетишдан қўрқиб, кароматни яширишга қаттиқ ҳаракат қилади.
Лекин тўғри йўлни истовчиларни тоат-ибодатларга тарғиб қилиш ва ибодатдаги машаққатларни кўтаришга ёрдам бериш мақсадида кароматни зоҳир қилиши жоиздир. Ўз каромати билан бошқаларни ажаблантириш ва бундан фахрланиш жоиз эмас.
Хулоса ўрнида шуни айтиш мумкинки, Аҳли сунна вал жамоа ақидасига кўра, авлиёларнинг каромати ҳақдир. Каромат аслида пайғамбар учун мўъжизадир. Чунки пайғамбарга эргашиш натижасида ҳосил бўлган ушбу ғайриоддий ишлар уларнинг ҳақлигини исботлайдиган далиллардир. Мўъжиза ҳам айнан шу мақсадда берилган бўлади. Баъзилар инсоннинг имкониятларини чамалаш орқали кароматни инкор этади. Аммо каромат инсоннинг эмас, балки Аллоҳнинг иши эканини ўйлаб кўрса, уни инкор қилиш учун бирор йўл тополмайди. Албатта, Аллоҳ барча ишга қодир зотдир.
[1] Абу Ҳафс Сирожиддин Умар ибн Исҳоқ Ғазнавий. Шарҳу ақидати имом Таҳовий. – Қоҳира: “Даротул Караз”, 2009. – Б. 170.
Равшан ЭЛМУРОДОВ,
Абу Ҳанифа ва у кишининг мазҳаблари
«Аллоҳ сизни раҳмат қилсин, мағфират айласин. Ўттиз йилдан бери рўзасиз юрмадийнгиз. Қирқ йил кеча-си ёнбошингиз кўрпа кўрмади. Сиздан кейин келганлар-ни
чарчатдийнгиз. Қориларни шарманда қилдийнгиз», деган экан.
Халийфа Жаъфар Мансур Бағдодни қураётиб, Абу Ҳа-нийфани Куфадан олдириб келди. Имом Абу Ҳанийфа шаҳарни режалаш ва қуришда қатнашдилар. Аммо халийфа қозиликни таклиф қилганда, бош тортдилар. Орада яна дўқ-пўписа, тортишишлар бўлди.
Шунда халийфа Имомга: ёлғон айтаяпсан, деган. Имом Абу Ҳанийфа, дарҳол: сен ёлғончини қози қилишга қандоқ рози бўлаяпсан, деганлар.
Бу буюк имомнинг асл исмларини кўпчилик билмайди ҳам. Аммо ҳамма Имоми Аъзам, яъни «улуғ имом», «катта имом» деб номлайди. Ҳақийқатда ҳам у киши бунга сазовор зотдирлар. «Зар қадрини заргар билади» деганларидек, у кишининг қадрларини ҳам уламолар, имомлар биладилар.
Машҳур имом Абдуллоҳ ибн Муборак:
Уламолар бу ҳақда у кишининг ўз сўзларини иқтибос қилиб келтирадилар: «Мен, аввало, ҳукмни Аллоҳнинг кито-бидан оламан, ундан топмасам Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларидан оламан. Агар ҳам Ал-лоҳнинг китобида, ҳам Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва-салламнинг суннатларида топа олмасам, саҳобаларнинг га-пидан бошқаникини олмайман. Гап Иброҳим, Шаъбий, Ибн Сийрийн ва Ибн Мусайябга етганда, ўзим уларга ўхшаб иж-тиҳод қиламан», деганлар.
Баъзилар: Абу Ҳанийфа қиёсни заиф ҳадисдан устун қўяди, дейишган. Лекин, аслини олганда, ундай эмас экан. Уламолар бу масалани ҳам ўрганиб чиқишган ва Имоми Аъзам заиф ҳадисни қиёсдан устун қўяди, деган хулосага келганлар. Бунга мисоллар ҳам келтирганлар: «Намозда қаҳқаҳа билан кулса тоҳарат кетиши ҳақидаги ҳадис заиф бўлса ҳам, Абу Ҳанийфа уни қиёсдан устун қўйиб қабул қилганлар».
Имом Аъзам ўз мазҳабларида доимо мусулмонларга енгиллик бўлишининг тарафдори сифатида ижтиҳод қилганлар.
Имоми Аъзам ўзлари ажам бўлганлар, асосан арабмас халқлар билан яшаганлар, эҳтимол яна бошқа омиллар бўлгандирки, у киши фиқҳий ҳукмни айтиб, ўз сўзлари би-лан ифода қилганлар-у, ортидан унга далил бўлган ҳадисни зикр қилмаганлар.
Ҳанафий мазҳабига оид фиқҳий китобларни мутолаа қилган ҳар бир киши буни дарҳол тушуниб етади. Аммо Али Қорининг «Мухтасари Виқоя» китобига ёзган шарҳини ўқиган одам Ҳанафий мазҳабида айтилган ҳар бир гапнинг оят ва ҳадисдан далили бор эканига ишонч ҳосил қилади.
«Эълоус-Сунан» номли йигирма бир жилдли китобни йигир-ма йил давомида ёзиб тугатдилар. Бу китоб улкан меҳнат самараси ўлароқ ҳанафий мазҳабидаги фиқҳий масалалар ҳадислар асосида ечилганини исбот қилибгина қолмай, ҳадисдан фойдаланишда бошқа мазҳаблардан устун экани-ни ҳам исбот қилди. Абу Ҳанийфа раҳматуллоҳи алайҳига тил теккизаётганлар аввало мазкур икки китобни ўқиб, сўнгра гап бошласалар, яхши бўлади.
Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф раҳимаҳуллоҳ
ХОРИЖДАГИ ЮРТДОШИМ САҲИФАСИ
КОНЦЕПЦИЯ
Дунё дарвозалари янада кенгроқ очилиб, хорижий давлатлар фуқароларининг юртимизга келиб-кетишларига қулай шароитлар яратилмоқда. Жумладан, 39 та давлат фуқароларига туристик визаларни расмийлаштириш тартиби соддалаштирилди, Ўзбекистон билан визасиз давлатлар сони кўпайди.
Шунинг баробарида бизнинг юртдошларимизнинг ҳам хорижий давлатларга чиқиши ортмоқда.
Одатда, чет элга, умуман, йўлга чиқаётган ҳар қандай йўловчига олдиндан йўловчилик машаққатини тортган, бу борада бой тажриба тўплаган кишилар; китоб кўрган олиму уламолар йўл-йўриқлар кўрсатиб, панду наисҳатлар қилишган. Зеро, нотаниш манзиллар сари сафарга отланган кишиларга бундай тавсияю насиҳатларнинг аҳамияти жуда ҳам катта.
Бинобарин, хорижга чиқаётган мўмин-мусулмонлар ушбу сафарида давлатнинг қонунларига амал қилгани каби шариатимиз кўрсатмаларига ҳам амал қилмоғи ниҳоятда муҳимдир.
Масаланинг ана шу жиҳатлари эътиборга олиниб, muslim.uz Интернет порталида “Муҳожир ватандошлар” лойиҳаси иш бошлади. Ушбу лойиҳа доирасида янги рукн очилиб “Хориждаги юртдошим” номланди.
Ушбу рукнда:
- хорижда таълим олаётган, меҳнат қилаётган, узоқ муддатга даволанишга кетган ватандошларимиз тўғрисида ҳаётий мақолалар;
- йўлга чиқувчиларга тавсиялар, маслаҳатлар;
- узоқ муддатли сафарларнинг ижтимоий ҳаётга, оилавий масалаларга таъсири ва бошқа долзарб муаммоларга доир савол-жавоблар дастурий равишда ёритилади;
- Интернет сайтда эълон қилинган мақоланинг аудио формати ҳам тавсия қилинади.
Ушбу материаллар оят, ҳадис ва уламоларимизнинг илмий меросларига асосланган ҳолда ёритилади.