muslim.uz

muslim.uz

الخميس, 16 تشرين2/نوفمبر 2017 00:00

Бақара сураси фазилати

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Уйларингизни қабрга айлантирманглар. Бақара сураси ўқилган уйга шайтон кирмайди”, дедилар.

Барча одамлар уйларининг обод бўлишига ҳаракат қиладилар. Бу мақсадни амалга ошириш учун турли ишлар, сарф-ҳаражатлар қиладилар. Бу мақсадни амалга оширишнинг энг қулай, баракали ва арзон йўли ушбу ҳадиси шарифда баён қилинган экан. Ҳар бир мусулмон киши ўз уйи обод бўлиши, қабрга ўхшаб, қолмаслиги учун Бақара сурасини уйида ўқиб турса бўлди экан.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллаҳу алайҳу васаллам: “Ҳар бир нарсанинг саноми – кўзга кўринган жойи бўлади. Бақара сураси Қуръоннинг саномидир. Унда бир оят бор. Ўша оят Қуръон оятларининг саййидасидир. У “Оятул Курсий”, дедилар.

  1. “Оятул Қурсий”ни уйидан чиқаётганда ўқиган одам қайтиб келгунча Аллоҳ таолонинг ҳимоясида бўлади.
  2. “Оятул Қурсий” ўқилган хонадонга ўттиз кунгача шайтонлар, қирқ кунгача сехргарлар кирмайди.
  3. “Оятул Қурсий” ни уйқуга ётганда ўқиган одамни Аллоҳ таоло ўзини ҳам, қўшнисини ҳам, қўшнисининг қўшнисини ҳам омонда сақлайди.

Абу Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

“Набиий  соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким Бақара сураси охиридаги икки оятни бир кечада ўқиса, кифоя қилади”, дедилар.

Ушбу ҳадиси шарифга кўра “кифоя қилади” га урғу бериб айтган уламоларимиз шундай дейишганки, ким Бақара сураси охиридаги икки оятни бир кечада ўқиса:

  1. Барча ёмонликлардан сақланишга кифоя қилади.
  2. Шайтоннинг ёмонлигидан сақланишга кифоя қилади.
  3. Савоб олишга кифоя қилади.
  4. Кечасини Қуръон қироати ила бедор ўтказишдан кифоя қилади.
  5. Инсу жиннинг ёмонлигидан кифоя қилади.
  6. Қуръоннинг барчасини қироат қилишдан кифоя қилади.

         Абдуллоҳ ПАРПИЕВ

Халқаро алоқалар бўлими ходими

Бирор таянч нуқтасига эга бўлган ва оз куч билан катта кучни мувозанатга келтирадиган оддий қурилма; пишанг. Тарихда биринчи марта айланма ҳаракатни чизиқли ҳаракатга айлантириш ҳодисаси XII асрда Ўрта Шарқда содир бўлган. Ўшандан бошлаб ушбу услубдан оғир юкларни кўтариш, машина бошқариш ва велосипед лойиҳасини ясашда фойдаланиб келинмоқда. 

Робия ЖЎРАҚУЛОВА тайёрлади

الخميس, 16 تشرين2/نوفمبر 2017 00:00

Аёлларни эъзозлаган дин

Қадимги Арабистон ярим оролида VII асргача – «жоҳилия даври»да аёллар жамиятда ҳеч қандай мавқега эга эмас эдилар. Уларнинг аҳволи шу даражада эдики, ҳатто қиз боланинг туғилиши ота учун бахтсизлик аломати бўлса, ўғил боланинг туғилиши эса алоҳида бахтнинг белгиси, Аллоҳнинг оила бошлиғига кўрсатган илтифоти, деб ҳисобланган. Қизларга бўлган бундай муносабат, яъни ўғил туғилмасдан қиз бола туғилганидан ор қилиш ва бошқалар аёлларнинг аҳволи ниҳоятда аянчли эканлигини исботлайди.

Бадавий қабилалар эркаклари учун ўғил –  меросхўр, ўзларининг давомчилари, у туфайли ўзлари, уларнинг оилалари яшайди, уларнинг авлоди давом этади. Она учун қорнида кўтариб юрган боласи бир мўжиза, ўзи эса - эркак уруғини етиштирадиган сеҳрли идиш. Агар бу идиш заиф бўлса, энг кучли куртак ҳам кичкина ниҳолча, нимжон насл беради. Агар қиз туғилса, бунда фақат аёл айбдор. Манбаларда ёзишларича, араб саҳроларида қадим замонлардан буён агар оилада қиз туғилса, эркак қуйидаги муомалалардан бирини қўллаган:

  • қиз катта бўлгунига қадар оилада қолдирилган ва катта бўлгач, саҳро ва водийларда қўй боқишга мажбурланган;
  • қиз 6 ёшга тўлгач, эр хотинига дўстларидан бириникига бориш учун қизини безатишни ва кийинтиришни буюрган. Ўзи эса саҳронинг бирор еридан чуқур қазиган. Қизи билан чуқур ёнига келиб, отасининг мақсадидан бехабар бўлган қизга: «Мана бу қудуққа қара», дейди. Қазилган чуқур тириклайин кўмиладиган қабри эканидан бехабар қиз чуқурга қараганида эркак ҳеч қандай оталик меҳрисиз қизини чуқурга итариб юбориб сўнгра устидан тупроқ тортган.

Жоҳилия даврида қавмлар ичида қизларни тириклайин кўмиш одатига қарши чиқувчилар ҳам бўлган. Баъзи манбаларда айтилишича, шоир Фараздақнинг буваси бирор кимса шундай зулмкор мақсадни амалга оширмоқчилигини билиб қолса, тириклайин кўмишдан қайтариш учун унга пора тарзида бир туя юборган. «Айтишларича, улар (оталар) қизларини уятдан қўрқиб қатл этардилар. Маккада «Абу Далама» деган тоғ бор. Қурайшликлар шу ерга қизларини кўмишган. Фараздақнинг буваси Саъсаъа қизларни ўлимдан қутқариш учун, уларнинг ҳар бирини 2 тадан урғочи туя ва 1 та нор туяга айирбошларди».

Ривоят қилишларича, саҳобалардан баъзилари жоҳилия даврида шундай одатларни қилган экан. Ислом келгач ўша одам Пайғамбар (с.а.в) ҳузурида исломни қабул қилиб, унинг саҳобаларидан бирига айланган. Тириклайин кўмишнинг разиллик экани ҳақидаги оят тушгач, жоҳилия давридаги ишларидан пушаймон бўлиб, уни одамларга йиғлаб гапириб берган экан.

Ҳикоя қилишларича, Умар ибн ал­Хаттоб (р.а.) қуйидагиларни эътироф этган: «Мусулмонликдан аввалги икки нарсани эслайманки, бирини эслаб йиғлайман, бирини эслаб куламан. Ушбу нарсага йиғлайман. Бир кун қизимни, жажжи қизчамни, жигарпора қизчамни шу ўз қўлларим билан қабр қазиб кўмдим. Мен қизим учун ўз қўлларим билан чуқур қазир эканман, у менинг соқолимга сачраган тупроқларни жажжи қўллари ила силаб оларди. Қачон буни эсласам доимо йиғлайман. Инсониятнинг қандай қоронғу даврларида яшаганини тушуниб, тинмай кўз ёш тўкишдан ўзимни тияман».

Ибн Аббос (р.а.) ушбу оят ҳақида: «Исломдан илгари оилада эркак киши ўлса, унинг қариндошлари ундан қолган мерос қаторида хотинига ҳам эгалик қилишар эди. Хоҳлашса, уни ўзларидан бирига никоҳлаб қўйишар, хоҳлашса, бировга эрга бериб юборишар ёки эрга бермай олиб қолишар эди. Эрнинг қариндошлари марҳумнинг хотинига унинг ота­онасидан ҳам кўпроқ ҳақли эдилар. Аллоҳ таоло: «...Эй имон келтирганлар! Сизларга хотинларни зўрлик ила мерос қилиб олмоқларингиз сизларга ҳалол эмас ва берган нарсаларингиздан баъзисини олмоқ учун уларни мажбуран олиб қолмангизлар!» (Нисо, 19), деган мазкур оятни нозил қилиб, аёлларни зулмдан халос этди».

Агар аёлларнинг жамиятдаги ўрни масаласини тарихий изчиллик асосида ўргансак, кўриш мумкинки, ислом дини зулматдан кейин чиқиб келган нурдек, аёлларнинг ҳимоячиси ва халоскорига айланган. Чунки Маккада Пайғамбар (с.а.в.) арабларнинг жоҳилона одатларини қоралар экан, шундай оятлар ҳам нозил бўлган: «...Тириклайин кўмилган (ҳар бир) қиздан сўралганида, не гуноҳи учун ўлдирилган, деб» (Таквир, 8-9), «Қайси бирларига қиз (кўргани ҳақида) хушхабар берилса, ғазаби келиб, юзлари қорайиб кетар. У (қиз)ни камситган ҳолда олиб қолиш ёки (тириклай) тупроққа қориш (тўғрисида ўй суриб), ўзига хушхабар берилган нарсанинг «ёмон»лигидан (орият қилиб,) одамлардан яшириниб олур. Огоҳ бўлингизким, уларнинг бу ҳукмлари яроқсиздир» (Наҳл, 58-59).

Ислом таълимотида «қиз туғилиши барака бўлади, оилага хурсандчилик олиб келади», деган ғоя илгари сурилади. Жобир ибн Абдуллоҳ (р.а.)дан ривоят қилинган ҳадисда айтилишича, «кимнинг 3 та қизи бўлиб, уларни ўз қўлида тарбия қилиб катта қилса, жаннатга кириши албатта муқаррардир».

Пайғамбар (с.а.в.)нинг жуфти ҳалоли бўлмиш Оиша (р.а.) Урва ибн аз­Зубайр (р.а.)га бундай деб айтган экан: «Бир аёл икки қизини етаклаган ҳолда ҳузуримга тиламчилик қилиб келди. У ёқ­бу ёқни қараб бир дона хурмодан бўлак ҳеч нарса тополмадим. Ўша хурмони унга берган эдим, ўзи емай икки қизига бўлиб берди. Сўнг, ўрнидан туриб  чиқиб  кетди. Шу  аснода  Пайғамбар (с.а.в.) кириб келган эди,

бўлган воқеани айтиб бердим. Пайғамбар (с.а.в.): «Кимки қизларига ана шундай мурувват қўлини чўзса, улар уни дўзах оташидан парда бўлиб тўсиб тургайлар», ­ деди».

Бундан ташқари, ислом таълимотида аёл она тимсолида ниҳоятда улуғланди. Қуръони карим оятлари онанинг буюклигини эътироф этиб: «Биз инсонга ота­онасини (рози қилишни) амр этдик. Онаси уни заифлик устига заифлик билан (қорнида) кўтариб юрди. Уни кўкракдан ажратиш (муддати) икки йил(да битар). (Биз инсонга буюрдикки,) Сен менга ва ота­онангга шукр қилгин!...» (Луқмон, 14), деган илоҳий амрни қайд қилади. Демак, она ҳомиладорлик вақтидан то фарзанд дунёга келгунга қадар бир қанча машаққатларни бошидан кечиради. Шунинг учун ҳам фарзандда отадан кўра онанинг ҳаққи кўпроқ бўлади. Шу мақсадда Пайғамбар (с.а.в.) ўз ҳадисида жаннатни оналар оёғи остига тўшаб қўяди.

Кўриб ўтганимиздек, исломдан олдинги даврларда аёлларнинг нафақат ҳуқуқлари поймол этилган, балки улар инсоний жамиятда инсон сифатида ўз ўринларига эга эмасдилар. Аёл ўзи аслида башарият кўпайишининг сабабчиси, одамзод боласининг боқий бўлиши воситаси, илм, камолот, фазилат аҳли, қаҳрамонлар ва буюк кишиларнинг онасидир. У ҳаётнинг ҳар бир жабҳасида ғамхўрлик ва меҳрга ҳақлидир. Шунинг учун ислом ўз нурини соча бошлагач, аёлни жамиятнинг етук аъзоси ҳисоблаб, унинг ҳуқуқларини қарор топтирди ва аёлнинг мақомини кўтарди, аёлни сотиб олинадиган ёки сотиб юбориладиган шахсий мулк ҳисобланишидан халос этди ва унга инсоний ўзликни берди.

Пайғамбар (с.а.в.)нинг Арафот тоғида қилган хутбасида шундай дейилади: «Эй инсонлар! Аёллар ҳақларига риоя этингиз. Улар билан меҳр­шафқат ила муомалада бўлингиз. Уларнинг ҳақлари хусусида Аллоҳдан қўрқингиз! Аёллар сизларга тангрининг омонатидир. Уларни Аллоҳ номи билан олдингиз. Улар амри илоҳий ила сизларга ҳалол бўлди. Сизларнинг хотинларингиз устида ҳақларингиз бўлгани каби, хотинларингизнинг ҳам сизларда ҳақлари бор».

Ислом таълимоти аёлни ҳаётнинг барча жабҳаларида: илм олишда, меҳнат қилишда, мерос олишда, жамият тараққиётида фаол қатнашишда эркак билан тенг ҳуқуқли қилди. Жоҳилия давридаги аёлларни таҳқирлаш, зулм қилиш, бойликнинг бир қисми сифатида мерос бўлиб қолиш ҳамда чексиз хотинга уйланиш каби иллатларни тақиқлади.

Ислом илм­маърифат соҳасида ҳам аёлларни эркаклар билан тенг ҳуқуқли қилди. Пайғамбар (с.а.в.)нинг: «Илм талаб қилиш ҳар бир муслим ва муслима учун фарздир»деган ҳадислари машҳурдир. Аёл киши нафақат таълим олиш, дарс, хутба ва ваъз эшитишга ҳақли, балки таълим бериш, ўқитиш ва бошқа илмий ишлар билан машғул бўлиш ҳуқуқига ҳам эга. Кўплаб муслима аёллар илм­фан ва маданият соҳасида улкан ютуқларга эришганликлари фикримизнинг далилидир. Бундан ташқари, муслима аёл жамият, сиёсат ва шариат соҳаларида ҳам ўз фикрига эга. Пайғамбар (с.а.в.) даврида ҳам аёллар диний, сиёсий, ижтимоий­иқтисодий соҳаларда у зотга мурожаат қилишган ва ўз фикрларини билдиришган. Исломда муслима аёлнинг тўғри фикрини Аллоҳ таолонинг ўзи ҳам эшитиб, у ҳақда оят туширганлиги маълум ва машҳурдир: «(Эй Муҳаммад) Аллоҳ сиз билан ўз эри ҳақида баҳслашаётган ва Аллоҳга шикоят қилаётган (аёл)нинг сўзини эшитди» (Мужодала, 1).

Хулоса қилиб айтганда, Ислом жамиятда аёлларнинг мақомини кўтарди ва кўп нарсада озодлик берди, уларнинг инсоний фазилатларини таҳқирлашдан, инсоният ақлига тўғри келмайдиган зулмкор фожиалардан халос этди. Жамиятда аёл мақоми қўллаб­қувватланиб, унинг табиий, ижтимоий, иқтисодий ва сиёсий ҳуқуқлари таъминланди.

Ҳозирги замон мусулмон аёли нафақат ижтимоий ҳаётда, балки илм-маърифат, маънавият ва маданият соҳаларида ҳам камолотга эришиш орқали эрига мухлис, солиҳа, вафодор хотин, фарзандларга меҳрибон она, ҳамма ишни эплайдиган уддабурон бўлиши лозим. Шу билан бир қаторда динимиз таълимоти эрларга хотинлари билан ниҳоят даражада хушмуомала, маъруф йўллар асосида ҳаёт кечиришни буюради.

Бизнинг мамлакатимизда ҳам аёлларнинг ўзларига яраша, жисмоний салоҳиятларига мос равишда меҳнат ва касб-ҳунарлар билан шуғулланишлари учун барча шароитлар муҳайё. Аёллар эҳтироми учун алоҳида саналарни “Оила йили”, “Аёллар йили” каби номлар билан аталиб келиши, кўп болали аёлларни ижтимоий ҳимоя қилиниши, ҳар йили 8-мартни халқаро хотин-қизлар куни сифатида дам олиш куни деб эълон қилингани ва ҳукуматимиз томонидан ўтказилаётган қатор тадбирларнинг барчасида аёлларимизга алоҳида эҳтиром кўрсатилиб келинаётгани ислом динимиз кўрсатмаларига ҳамоҳангдир.

Муслим Атаев,

тарих фанлари номзоди,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Фатво бўлими ходими

الأربعاء, 15 تشرين2/نوفمبر 2017 00:00

Ҳадис илми билимдони – Зиёвуддин Мақдисий

Зиёвуддин Муҳаммад ибн Абдулвоҳид ибн Аҳмад Мақдисий Саъдий Солиҳий ҳижрий 579 йили  туғилган. У киши Дамашқ, Бағдод, Исфаҳон, Найсабурий, Ҳаравайн каби шаҳарларга илм талабида ташриф буюрган ва  ҳадислар эшитган. Шу  билан бирга беш юзтадан кўпроқ олимдан ҳадис ёзиб олган. Бир қанча китоблар тасниф этган, ҳадисларни саҳиҳга, ровийларни адолатли ва адолатсизга ажратган. У кишининг шогирдлари Умар ибн Ҳожиб айтади: “Устозимиз Абу Абдуллоҳ вақтларини уламолар билан ўтказар, шунингдек, ибодатга жуда тиришқоқ эдилар”.

У зот кўп илмларни тасниф этган. Ҳадис илмига қизиққани сабабли кўпроқ ҳадис илмида китоблар ёзган. У кишининг машҳур китобларидан бири “Аҳадийсу мухтора”дир. Яна бир аҳамиятли томони шундаки, Зиёвуддин Мақдисий олдин текширилмаган ҳадисларни биринчилардан бўлиб текшириб, саҳиҳ ёки заифлигини аниқлаган. У кишининг саҳиҳ ҳадисларини ҳамма тасдиқлаган. Заркаший айтадиларки: “Зиёвуддиннинг ҳадислари Ибн Ҳиббон ҳамда Имом Термизийларнинг ҳадисларига яқиндир”. Бу китобда асосан, шаръий амалларнинг фазилатлари тўғрисида баҳс юритилади. Асар ўн бобдан иборат бўлиб, биринчи бобда таҳорат ва намоз амалларининг фазилати тўғрисида бахс юритилади. Иккинчи бобда Рамозон рўзасининг фазилати ҳақида, учинчи боб закот амалининг фазилати ҳақида, тўртинчи боб Ислом динининг бешинчи фарзи бўлмиш ҳаж амалининг фазилати тўғрисида, бешинчи бобда Исломдаги никоҳ амалининг фазилати ҳақида, олтинчи бобда Аллоҳ йўлида инфоқ қилиш амалининг фазилати ҳақида, еттинчи боб Қуръони карим фазилати ҳақида кейинги бобда жаноза намозининг фазилати тўғрисида, кейинги бобда илм фазилати ҳақида бахс юритилади. Шу билан бирга бошқа амалларнинг ҳам фазилатлари тўғрисида бахс юритилади.

Бу китоб қайта – қайта чоп этилиб, ундан кўп халқлар фойдаланди. Муаллиф тарғиб-тарҳиб (рағбатлантириш ва қўрқитиш), ахлоқ ва амаллар фазилатида бошқа муаллифлар йўлини тутиб, баъзи лозим жойларни кенгайтирди. Нафсларга таъсир ўтказувчи, қалбларни юмшатувчи солиҳ кишиларнинг ҳикояларига қаттиқ аҳамият берди ва унга янгича илмий фойдалар киритиб, охирги аср машойихлари ҳамда ҳозирги авлод солиҳларининг ҳикоялари қўшилди. Умрини илмга бахшида этган олим ҳижрий 643-йилида вафот этган.

Абдуллоҳ  ПАРПИЕВ

Халқаро алоқалар бўлими ходими

15 ноябрь куни Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг Андижон вилоят вакиллиги мажлислар залида “Ислом – тинчлик ва эзгулик дини” мавзусида диний соҳа ходимларининг Республика анжумани бўлиб ўтаётгани ҳақида хабар берган эдик. 

Ушбу анжуман юртимизда ҳукм сураётган тинчлик ва осойишталик, барқарорлик ва бағрикенглик тимсоли эканлигини англаш муаммо эмас. 

Анжуманда Ўзбекистоннинг халқаро майдонда диний экстремизм ва терроризмнинг олдини олиш, унга қарши курашиш борасида олиб бораётган сиёсатининг мазмун ва моҳияти, мамлакатимизда ижтимоий-маънавий муҳитни янада барқарорлаштиришда диний соҳа ходимлари олдида турган долзарб вазифалар кенг муҳокама қилинди. 

Анжуманни ўтказишдан асосий мақсад Ислом оламида кечаётган мураккаб ижтимоий-сиёсий жараёнларнинг асл мазмун ва моҳияти, келиб чиқиши ва унинг оқибатларини муҳокама этиш ҳамда турли ғаразли ва террористик ҳолатларни муқаддас Ислом дини билан боғлаётган кучларга нисбатан диний соҳа ходимларининг якдил муносабатини белгилаш ҳамда уларга қарши курашиш чоралари тўғрисида келишиб олишдан иборат бўлди. 

Анжуманда нотиқлар томонидан Ислом тинчлик дини, Ислом  терроризмни қоралайди, миллий тарбиянинг шарқона хусусияти, Диний таълим тизимидаги ислоҳотларнинг асосий йўналишлари, Ислом дунёсининг қўлга киритаётган сўнгги ютуқлари, дунё ҳамжамиятидаги воқеъликлар, дунёнинг турли бурчакларида содир бўлаётган бузғунчилик ва хунрезликлар Исломдан эмаслиги кенг муҳокама қилинди. Диний мутаассиблик, ақидапарастларнинг пуч даъволарига раддиялар, улар томонидан динни ниқоб қилиб олиб, динимиз таълимотларини нотўғри талқин қилишлари, Ислом дини фақат тинчлик ва эзгуликка, ўзаро меҳр-оқибат, бағрикенгликка чорловчи дин эканлигини халққа, жамиятга кенг ёйишдан иборат эканлиги таъкидланди. 

Республика анжуманида Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг вилоятлардаги вакиллари, диний таълим муассасалари раҳбарлари, имом-хатиблар иштирок этдилар. Шунингдек, анжуманда Қирғизистон Республикаси мусулмонлари идораси раиси, муфтийси Максатбек Токтомушев ҳамда Қозоғистон Республикаси Жанубий Қозоғистон вилояти бош имом-хатиби Аҳмаджон Каримбек раҳбарлигидаги таниқли уламолар иштирок этишди.

Анжуман қатнашчилари “Тасвирий ойина” ижодий уюшмаси томонидан ташкил этилган фотокўргазмада ҳам иштирок этдилар.

 

ЎМИ матбуот хизмати

Top