Мавлиди набий Расулуллоҳ с.а.в.нинг таваллуд топган кунлари бўлиб, у Рабиъул аввал ойининг 12 кунидир. Бир қанча мусулмон мамлакатларида бу кунни хурсандчилик билан кутиб олиш одат тусига кирган. Мусулмонларнинг бу кунни байрамдек нишонлашларига асос аввало, Пайғамбар с.а.в.нинг душанба куни рўза тутишларининг сабабини шу кунда таваллуд топганликлари билан боғлаганликларидир.

Абу Шома Ал-Мақдисийнинг айтишича биринчи бўлиб мавлидни мунтазам тарзда нишонлашни йўлга қўйган киши Ал-Мулло Муъийниддин Абу Ҳафс Умар ибн Муҳаммад ал-Мусилий бўлиб, у ўз даврида Мусил шаҳрининг шайхи бўлган. Имом Суютий эса, биринчи бўлиб мавлиди набийни кенг тарзда нишонлашни жорий этган киши Ирбил ҳокими (ҳозирда Ироқнинг шимолидаги жой) Малик Музаффар Абу Саъид Кавкабрий ибн Зайниддин Али ибн Бектекиндир, деган. Ҳар иккала фикр ҳам бир-бирини рад этмайди. Чунки, Ал-Мулло Малик Музаффар даврида яшаган. Демак, Малик Музаффар мавлиди набийни нишонлашни Ал-Муллонинг фатвосига асосан жорий этган. Зеро, унинг Ал-Муллога ихлоси баланд бўлиб, Мусилдаги бирорта диний масала Ал-Муллонинг иштирокисиз ҳал этилмаслиги ҳақида фармон ҳам чиқарган. Малик Музаффар ҳақида уламолар қуйидагича ижобий фикрларни билдирганлар: Имом Суютий ва Ибн Касир: “У шонли ва буюк саховатли подшоҳлардан эди. У ҳақда яхши ном қолган ва у Касиюн қиялигидаги Музаффарий жомеъ масжидини обод қилган”, деганлар. Ибн Холликон эса, Ҳофиз Абул Хаттоб ибн Диҳянинг таржимаи ҳолида шундай деган: “У таниқли уламолардан, машҳур фузалолардан бўлиб, Мағрибдан келган, Шом ва Ироқга кирган, олти юз тўртинчи йилда Ирбилдан ўтган. Шунда у ернинг подшоҳи Музаффар ибн Зайниддинни мавлиди набийга катта эътибор беришини кўрди ва унга атаб “ат-танвир фи мавлиди ал-башир ан-назир” китобини ёзди ва буни унга ўзи ўқиб берди. Шунда подшоҳ унга минг динор мукофот берди”.[1] Ҳофиз Аз-Заҳабий айтадилар: “У тавозелик, яхши суннийлардан бўлиб, фуқаҳо ва муҳаддисларни яхши кўрар эди”[2]. Ибн Касир айтадилар: “Малик Музаффар Рабиъул аввал ойида мавлиди шарифни ҳаддан ташқари кенг тарзда хурсандчилик билан нишонлар эди. Шу билан бирга у ғайратли, шижоатли, оқил ва олим ҳамда одил эди”. [3]

Айюбийлар давлатининг подшоҳларидан саналмиш Малик Музаффар Кавкабрий мавлиди набийни нишонлаш учун жуда ҳам кўп миқдорда мол-дунё сарфлар, кўплаб хайриялар ташкил этар, уларнинг умумий қиймати уч юз минг динорга етарди ва бу ҳар йили такрорланар эди. Унинг ҳузурига Ирбилга яқин бўлган Боғдод ва Мусил каби шаҳарлардан кўплаб фақиҳлар, сўфийлар, воизлар ва шоирлар таклиф этилар эди. Улар Муҳаррам ойидан бошлаб Рабиул аввал ойининг бошигача кела бошлар эдилар. Мавлид маросими Муҳаммад с.а.в.нинг таваллуд топган кунлари устида ихтилоф борлиги сабабли бир йили 8 рабиул аввалда нишонланса, кейинги йили 12 рабиул аввалда нишонланар эди.[4]  Мавлиддан икки кун олдин кўплаб туялар, моллар ва қўйларни тантанавор шаклда дўмбиралар садоси остида майдонга чиқарилар, уларни ўша ерда сўйиб турли хил таомлар пиширишга киришилар эди.  Мавлид куни тонг отиши билан у ерга одамлар, аъёнлар ва раислар тўланишар, ваъз учун курси ўрнатилар, аскарлар ҳам жамланишиб ўша тонгда ҳарбий кўргазма ҳам бўлиб ўтар эди. Шундан сўнг таомлар учун дастурхонлар ёзилиб, оммавий зиёфат бошланар эди. Дастурхонда ҳилма ҳил таомлар ва нонлар сероб бўлар эди. [5]

         Ҳасан ас-Санудийнинг айтишича, мавлиди набийни биринчи бўлиб нишонлаганлар Фотимийлардир. Шунингдек, улар мавсумига қараб бошқаларнинг ҳам мавлидларини нишонлар эдилар. 488 ҳ. санада Ал-Мустаъли Биллаҳнинг халифалиги остида Ал-Афзал бин Амир ал-Жуюш Бадр ал-Жамолий тўртта мавлидни бекор қилишга амр қилди. Улар; мавлиди набий, мавлиди имом Али, мавлиди саййида Фотимаи Заҳро ва ўша даврдаги Фотимийларнинг имомининг мавлиди.[6] Доктор Абдул Мунъим Султон “Фотимийлар давридаги ижтимоий ҳаёт” номли китобида ўша вақтдаги байрамларни зикр қилар экан: “Фотимийлар (Ал-Абидийлар) давлатида мавлиди набийни нишонлаш фақат ҳолвалар пишириб, уларни ва бошқа садақаларни тарқатишдангина иборат бўлган. Аммо, расмий нишонлаш эса, қозиларнинг қозиси даражасида бўлар ва унда ҳамма ҳолвалар солинган паднисларни кўтариб Азҳар Жомеъ масжиди томон, сўнгра халифанинг қасри томон юришар, шу ерда хутбалар ўқилар, сўнгида халифанинг ҳақига дуо қилиниб ҳамма уйига қайтар эди. [7]

         Усмонийлар халифалиги султонлари мусулмонларнинг ҳамма байрамларини нишонлашга ғоятда катта эътибор берганлар. Жумладан, Пайғамбар с.а.в.нинг мавлид кунларига ҳам алоҳида аҳамият қаратганлар. Мавлид маросими султон ихтиёр этган бирорта жоме масжидда нишонланар эди. Султон Абдулҳамид иккинчи халифалик мансабига ўтиргач мавлидни фақат Ҳумайдий жоме масжидида нишонлашни одатга айлантирди. Унинг даврида мавлид маросими Рабиул аввал ойининг 12 кунига ўтар кечасидан бошланар эди. Яъни, шу кеча жоме масжиднинг эшиги олдида давлатнинг барча катта мансабдорлари расмий ташриф кийимларида, кўкрак нишонларини таққан ҳолда тўпланишар, сўнгра саф тортиб султоннинг келишини кутиб туришар эди.[8] Султон ўз қасридан соф тиллодан ясалган эгар билан эгарланган энг чиройли отга минган ҳолда чиқар, атрофини шонли навкар ўраб олган, байроқлар кўтарилган ҳолда, ортидан мавлидга келган аҳоли эргашиб усмоний лашкарининг икки сафи орасидан ўтиб, масжидга кириб боради. Шундан сўнг мавлид маросими бошланади. Аввал Қуръони карим тиловат қилинади, сўнгра Мавлиди набий қиссаси ўқилади. Ундан сўнг Пайғамбарга салавот маъносида “Далоилул харот” китоби ўқилади. Ундан кейин баъзи машойихлар зикр ҳалақаларини ташкил этадилар. Пайғамбарга салавотлар айтилган овозлар жаранглай бошлайди. Рабиул аввалнинг 12 куни тонгидан давлат мулозимлари ўзларининг даражаларига қараб гуруҳ гуруҳ бўлиб султонни мавлиди шариф байрами билан табриклагани кирадилар. [9]

         Узоқ Мағриб (Марокаш) султонларининг Пайғамбар а.с.нинг мавлидларини нишонлашдаги ҳимматлари жуда ҳам баланд бўлган. Хусусан, ўнинчи ҳижрий асрнинг охирларида подшоҳлик тахтига ўтирган Султон Аҳмад ал-Мансурнинг замонида рабиул аввал ойи кириб келиши билан Мағриб еридаги ҳамма муаззинларни бир ерга жамланар, сўнгра тикувчиларга шоҳона матолардан энг сўнгги урфдаги кийимлар тикишга буюрилар эди. Мавлид куни тонгида султон одамлар билан бомдод намозини ўқигач, тахтига чиқиб ўтиради. Шундан кейин одамлар ўз даражаларига қараб гуруҳ гуруҳ бўлиб унинг ҳузурига кириб келадилар. Ҳамма ўз жойини эгаллаб ўтиргач, воиз ўртага чиқиб Муҳаммад с.а.в.нинг фазилатлари ҳамда мўжизаларидан баён қилади, мавлидларини ўқийди. Фориғ бўлгач шеърлар, мадҳиялар айтилади. Барчаси тугагач одамларга байрам дастурхони ёзилади. [10]

         Мавлиди набийни нишонлашни ёқлаган уламоларнинг сўзларидан намуналар:

         Жалолиддин ас-Суютий: “Менинг наздимда аслида мавлид амалида одамларнинг тўпланиши, Қуръони каримдан қироат қилиш, Пайғамбар а.с.нинг таваллуд топганларида рўй берган мўжизалар ҳақида ворид бўлган хабарларни ривоят қилиш, кейин дастурхон ёзилиб, таомлардан тановул қилингач тарқалиб кетиш, буларнинг ҳаммаси бидъат ҳасана ишлардан саналиб, уни ташкил этганларга савоб бор. Чунки, бунда Пайғамбар с.а.в.ни улуғлаш, таваллуд топганлари учун ҳурсандчилик ва шодликни изҳор этиш бор”.[11]

         Ибн ал-Жавзий мавлид ҳақида шундай деган: “Унинг хусусиятидан бири ўша йили омонлик бўлади ва ният ва мақсадлар тезда амалга ошиши ҳақида ҳушхабар бор”.[12]

         Ибн Ҳажар ал-Асқалонийга мавлид амали ҳақида савол берилганда у зотнинг айтган жавобларини Жалолиддин ас-Суютий келтирадилар: “Аслида Мавлид амали бидъат иш бўлиб, аввалги учта асрда яшаган салафи солиҳлардан бундай қилганлари нақл қилинмаган. Лекин, шунга қарамай унинг кўплаб яхши томонлари бор. Ким ана шу яхши томонларини қилса яхши бидъат жумласидан бўлади. Мен бунга асос бўладиган далилни ҳам топдим. У ҳам бўлса, Имом Бухорий ва Имом Муслим ривоят қилган қуйидаги ҳадисдир: Пайғамбар с.а.в. Мадинага келган вақтларида у ердаги яҳудийларни Ашуро куни рўза тутаётганларини кўрдилар ва улардан бунинг сабаби ҳақида сўрадилар. Улар: бу кунда Аллоҳ таоло Фиръавнни ғарқ этиб, Мусога нажот берган. Шунинг учун биз Аллоҳга шукр қилиб рўза тутамиз, дейишди. Бундан шундай маъно келиб чиқадики, Аллоҳ таоло кимга бирор муайян кунда бирорта неъмат берган ёки балони даф этган бўлса, ўша куни Аллоҳга шукрона тариқасида яхши амал қилиш лозим бўлади. Бу кунда раҳмат пайғамбари бўлмиш зотни дунёга келишидан ҳам ортиқроқ неъмат борми?! Мана бу мавлидни нишонлаш учун нақлий далил саналади. Аммо, унда қилинадиган амалларга келадиган бўлсак, албатта, Аллоҳга шукрона бўладиган Қуръон тиловати, таом ва садақалар тарқатиш, пайғамбар а.с. ҳақларидаги қасида ва мадҳиялар ўқиш, охиратга савоб бўладиган амалларга тарғиб этиш каби амаллар билан ўтказиш лозим бўлади.[13]

          Ас-Саховий айтадилар: “Аввалги уч асрда яшаган салафлар мавлидни нишонлашмаган, балки у кейинчалик пайдо бўлган. Шундан бери барча юртлардаги мусулмон аҳолиси мавлидни нишонлаб келадилар. Мавлид кечасида турли хилдаги садақалар чиқарадилар, мавлиди шарифдан ўқишга алоҳида эътибор берадилар ва бунинг натижаси ўлароқ уларда файзу баракотлар намоён бўлади”.[14]

        Ибн ал-Ҳож ал-Моликий айтадилар: “Рабиул аввал ойининг 12 душанба куни Аллоҳ таолога шукрона учун кўплаб ибодатлар ва хайриялар қилишимиз лозим. Зеро, у бизга беҳисоб неъматларини ато этгандир. Дарҳақиқат, неъматларининг ичида энг буюкроғи бу албатта, Пайғамбаримизнинг таваллуд топишларидир”.[15] Яна шундай деганлар: “Пайғамбар с.а.в.ни улуғлашнинг бир кўриниши у зот таваллуд топган кечада ҳусандчилик қилиш ва мавлиди шарифдан қироат қилишдир”.[16]

         Ибн Обидин айтадилар: “Билингки, Пайғамбар с.а.в. таваллуд топган ойда мавлиди шариф ўтказиш яхши бидъатлардандир”. Яна шундай деганлар: “Мўъжизалар соҳиби бўлмиш зотга энг афзал салавотлар ва мукаммал саломлар бўлсинки, у зотнинг қиссаларига қулоқ солиш энг буюк қурбатлардандир”.[17]

         Ал-Ҳофиз Абдурраҳим ал-Ироқий айтади: “Зиёфат ташкил этиш ва муҳтожларга таом улашиш ҳар вақтда ҳам яхши саналган амаллардандир. Айниқса, бу муборак ойда унга Расулуллоҳ с.а.в.нинг нурлари зоҳир бўлганлиги туфайли шоду ҳуррамлик уланса қандай ҳам яхшидир. Унинг бидъат эканлиги макруҳ бўлишига сабаб бўлолмайди. Зеро, қанчадан қанча яхши бидъатлар борки, уларга амал қилиш вожиб даражасига чиққандир”.[18]

         Ал-Ҳофиз ас-Суютий айтадилар: “Қориларнинг имоми Ал-Ҳофиз Шамсиддин ибн ал-Жазарийнинг (арфу ат-таъриф билмавлид аш-шариф) номли китобида шундай сатрларни ўқидим: “Абу Лаҳаб вафот этгач уни тушда кўрилди ва унга: ҳолинг қандай? - дейилди. У: дўзахдаман, бироқ, ҳар душанба кечаси мендаги азоб енгиллатилади. Яна бармоғимни сўрсам сув чиқади. Бунинг боиси чўрим Сувайба менга пайғамбарнинг туғилгани ҳақида хабар олиб келганида ҳурсанд бўлганимдан уни чўриликдан озод қилиб юборганим ва у Муҳаммадни эмизгани учун, деб жавоб берди. Агарки, Пайғамбар с.а.в.нинг таваллуд топган кечаларида ҳурсанд бўлгани учун Қуръони каримда мазаммат қилинган кофир Абу Лаҳабга дўзахда шунчалик мурувват кўрсатилган бўлса, пайғамбарнинг туғилганидан ҳурсанд бўлган, борини унга бўлган муҳаббати учун Аллоҳ йўлида эҳсон қилган мусулмоннинг ҳоли қандай бўлиши мумкин. Бешак, Аллоҳ таоло уни ўз фазли билан жаннат неъматларига дохил этади”.[19]  

         Абу Шома (Имом Ан-Нававийнинг шайхи) айтади: “Бизнинг замонага келиб ҳар йили Пайғамбар с.а.в.нинг туваллуд кунларида садақалар ва кўплаб яхшиликлар қилиш, зийнат ва шоду ҳуррамликни изҳор этиш каби янгиликларни жорий этган кишилар қандай ҳам яхши иш қилдилар. Зеро, бундай қилиш ўша ишни қилган кишининг қалбида расулуллоҳга бўлган муҳаббатини намоён этади ҳамда бутун оламларга раҳмат қилиб юборган расулини вужудга келтиргани учун Алло таолога шукрона бўлади”.[20]

         Аш-Шиҳоб Аҳмад ал-Қасталоний (Саҳиҳул Бухорийни шарҳ қилган олим) шундай дейди: “Қалбида марази бўлган кишиларга яна ҳам зиёда иллат бўлиши учун Пайғамбар с.а.в. таваллуд топган ойнинг тунларини байрам қилган кишини Аллоҳ раҳматига ноил айласин”.[21]

         Ал-Ҳофиз Шамсиддин бин Носириддин ад-Димашқий (мавридус содий фи мавлидил ҳодий) деб номланган китобида айтади: “Абу Лаҳаб пайғамбар а.с. туғилганларида ҳурсандлигидан Сувайбани чўриликдан озод қилиб юборгани учун душанба куни дўзахдаги азоби енгиллатилади, деган хабар саҳиҳдир”[22].

         Мутаахир уламолардан аксарияти мавлиди набавияни нишонлашни ёқлаганлар. Жумладан;

         Ҳасанайн Муҳаммад Махлуф – Азҳарнинг собиқ шайхларидан: “Нури Муҳаммадий чароғон этган мавлид ойи кечаларини бедор ўтказиш унда халойиқнинг энг яхшиси бўлмиш зотни вужуд оламида зоҳир этиб умматга катта неъмат ато этган зотни зикри ва шукри билан машғул бўлиш билан бўлади. Шукрни изҳор этиш эса, муҳтожларга ёрдам бериб уларнинг машаққатларини енгиллатиш, қариндошлар билан силаи раҳм қилиш каби ишларда намоён бўлади. Гарчи мавлидни нишонлаш Пайғамбар а.с. ва у зотнинг саҳобалари давридан қолмаган бўлсада, унга амал қилишнинг зарари йўқ, балки у яхши суннатлардандир”.[23]

         Муҳаммад Аш-Шозилий ан-Найфар – Тунисдаги Ал-Аъзам жомеъсининг шайхи: “Аллоҳ таоло бизга ўзига муҳаббатли бўлишдан сўнг Пайғамбар а.с.га муҳуббатли бўлишни вожиб қилган экан, демак бу бизга пайғамбар а.с.га тааллуқли бўлган барча нарсани улуғлашни вожиб этади. Мавлид кунларини байрам сифатида нишонлаш ҳам шунинг жумласидандир”.[24]

         Муҳаммад Мутаваллий Аш-Шаъровий: “Ушбу мавлиди каримга ҳурматан биз ҳар йили шу вақтда қалбимиздан шоду ҳуррамлик кайфиятини намоён этмоғимиз лозимдир”.[25]

         Ал-Мубашшир Ат-Тарозий – Туркистон уламоларидан: “Турли хилдаги зарарли намойишлар кўпайган ҳозирги вақтда уларга қарши курашиш учун ҳам Пайғамбар с.а.в.нинг мавлиди шарифларини нишонлаш асосий вожиб амаллардан бирига айланди”.

         Муҳаммад Улвий ал-Моликий: “Биз Пайғамбар а.с.нинг мавлиди шарифларини нишонлашни, у зотнинг сийратлари, ҳақларида айтилган мадҳияларни тинглаш, таомлар улашиб умматнинг қалбига сурур бахш этишни жоиз деб биламиз”.[26]

         Юсуф Ал-Қаразовий – Мусулмон уламоларининг бутун олам бирлашмаси раиси: “Расулуллоҳнинг таваллуд топган кунларини у зотнинг сийратларини, шахсиятларини, боқий ва умумий рисолатларини ўрганиш фурсатига айлантириш қандай қилиб бидъат ва залолат бўлиши мумкин”.[27]

         Муҳаммад Саъийд Рамазон Ал-Бутий: “Расулуллоҳнинг таваллуд кунларини эслаб нишонлаш диний манфаат кўзланадиган ижтимоий ташаббусдир. Буни ҳозирги асрда ўтказиладиган бир қатор диний анжуманларнинг бири дейиш мумкин. Бироқ бундай байрамлар шариатда мункар саналган ҳолатлардан холи бўлмоғи лозим”.[28]

         Нуҳ Ал-Қузот – Иордания собиқ муфтийси: “Шаксиз, Мустафо с.а.в.нинг таваллудлари биз учун Аллоҳ таолонинг фазли, бу умматга ато этилган энг тўкис неъматидир. Шундай экан, у зотнинг мавлидлари сабабли шод бўлишга биз ҳақлимиз”.[29]

         Али Жумъа – Миср муфтийси: “Пайғамбар а.с.нинг мавлидларини нишонлаш энг фазилатли ва буюк қурбат ҳосил қиладиган амаллардандир. Чунки, бу ҳурсандлик ва у зотга муҳаббатни ифодалашдир. Зеро, пайғамбар а.с.га нисбатан муҳаббат имон асосларидан биридир”.[30]

         Ваҳба Аз-Зуҳайлий: “Агар мавлиди набий Қуръони каримни ўқиш, Пайғамбар а.с.нинг ахлоқларини эслаш, одамларни ислом таълимотларига амал қилишга тарғиб этиш, фарзларни бажаришга ва исломий одобларга ундаш билан ўтказилса унда бу бидъат саналмайди”.[31]

         Муҳаммад бин Абдулғаффор аш-Шариф – Кувайт вақф ишлари бош котиби: “Саййидул халоиқ с.а.в.нинг мавлидларини нишонлаш жумҳур уламоларнинг фикрича мустаҳаб ва бидъат ҳасана амаллардандир”.[32]

         Муҳаммад Улвий ал-Моликий Мавлиди набий ҳақида китоб таълиф қилган бир қанча уламоларни зикр этиб ўтган.[33] Улар:

         - Ал-Ҳофиз Абдурраҳим ал-Ироқийнинг – 808 ҳ. вафот этган – “Ал-Маврид ал-ҳаний фи ал-мавлид ас-сунний” китоби.

         - Ал-Ҳофиз ибн Касир – 774 ҳ. вафот этган – “Мавлид” китоби.

         - Ал-Ҳофиз Ас-Саховий – 902 ҳ. вафот этган – “Ал-Фахр ал-улвий фи ал-мавлид ан-набавий” китоби.59.

         - Ал-Ҳофиз Ибн Ал-Жавзий – 597 ҳ. вафот этган – “Ал-Арус” китоби.

         - Ал-Ҳофиз Абу Ал-Хаттоб Умар бин Али бин Муҳаммад (“Ибн Диҳятул калбий” номи билан танилган) – 633 ҳ. вафот этган – “Ат-Танвир фи мавлид ал-башир ан-назир” китоби.

         - Шамсиддин ибн Носириддин ад-Димашқий – 842 ҳ.вафот этган – “Ал-Маврид ас-совий фи мавлид ал-ҳодий”, “Жомеъ ал-осор фи мавлид ал-мухтор” ва “Ал-лафзу ар-роиқ фи мавлиди хайрил халоиқ” номли китоблари.

         - Мулла Али Қори – 1014 ҳ. вафот этган – “Ал-Маврид ар-равий фи ал-мавлид ан-набавий” китоби.

         - Ал-Ҳофиз Шамсиддин Ибн Ал-Жазарий – 660 ҳ. вафот этган, қорилар имоми – “Арф ат-таъриф би ал-мавлид аш-шариф” китоби.

         - Али Зайнулобидийн ас-Самҳудий – 911 ҳ. вафот этган – “Ал-Маварид ал-ҳарийя фи мавлиди хайрил барийя” китоби.

         - Ал-Ҳофиз Муҳаммад Аш-Шайбоний (Ибн Ад-Дайбиъ номи билан танилган) – 944 ҳ. вафот этган.

         - Ибн Ҳажар Ал-Ҳайтумий – 974 ҳ. вафот этган – “Итмом ан-ниъма алал олам бимавлиди саййиди валади одам” китоби.

         - Ал-Хатиб Аш-Шарбийний – 1014 ҳ. вафот этган – “Ал-Мавлид ар-Равий фи Ал-Мавлид ан-Набавий” китоби.

         - Ал-Муҳаддис Жаъфар бин Ҳасан Ал-Барзанжий – 1177 ҳ. вафот этган – “Ақд ал-Жавҳар фи мавлид Ан-Набий ал-Азҳар” китоби. Мусулмон мамлакатларида кенг тарқалган мавлидлардан.

         - Абулбаракот Аҳмад Ад-Дардир – 1201 ҳ. вафот этган – “Мавлид” китоби.

         - Абулҳодий Нажо ал-Айборий ал-Мисрий – 1305 ҳ. вафот этган “Мавлид” китоби.

         - Юсуф Ан-Набиҳоний – 1350 ҳ. вафот этган – “Жавоҳир ан-назм ал-бадиъ фи мавлид аш-шафиъ” китоби.

         - Умар бин Ҳафийз – “Аз-Зийо ал-ломиъ бизикри мавлид ан-набий аш-шофиъ” китоби.

         - Нуҳ Ал-Қузот – Иордания собиқ муфтийси – “Мавлид ал-Ҳодий” китоби.

         - Имом Ас-Cаййид Муҳаммад Усмон ал-Марғаний – 1343 ҳ. вафот этган – “Ал-Асрор ар-Раббоний” (Ал-Мавлид ал-усмоний) китоби.

ЎМИ Фатво бўлими мудири

Ҳ.Ишматбеков.

[1] حسن المقصد في عمل المولد

[2] سير اعلام النبلاء للذهبي

[3]   البداية و النهاية لابن كثير

[4] تاريخ الاحتفال بالمولد النبوي من عصر الاسلام الاول الى عصر فاروق الاول للحسن السندوبي

[5] تاريخ الاحتفال بالمولد النبوي من عصر الاسلام الاول الى عصر فاروق الاول للحسن السندوبي

[6] تاريخ الاحتفال بالمولد النبوي من عصر الاسلام الاول الى عصر فاروق الاول للحسن السندوبي

[7] تاريخ الاحتفال بمولد النبي و مظاهره حول العالم لمحمد خالد ثابت

[8] تاريخ الاحتفال بالمولد النبوي من عصر الاسلام الاول الى عصر فاروق الاول للحسن السندوبي

[9] تاريخ الاحتفال بالمولد النبوي من عصر الاسلام الاول الى عصر فاروق الاول للحسن السندوبي

[10]  تاريخ الاحتفال بالمولد النبوي من عصر الاسلام الاول الى عصر فاروق الاول للحسن السندوبي

[11] حسن المقصد في عمل المولد لجلال الدين السيوطي

[12]  السيرة الحلبية  تاليف علي بن برهان الدين الحلبي

[13] حسن المقصد في عمل المولد لجلال الدين السيوطي

[14] السيرة الحلبية  تاليف علي بن برهان الدين الحلبي

[15] المدخل عن تعظيم شهر ربيع الاول  تاليف ابن الحاج

[16]  الدرر السنية

[17]  شرح ابن عابدين على مولد ابن حجر

[18]  شرح المواهب اللدنية للزرقاني

[19]  حسن المقصد في عمل المولد لجلال الدين السيوطي

[20]  الباعث على انكار البدع و الحوادث  تاليف ابو شامة

[21]  المواهب اللدنية

[22]  مورد الصادي في مولد الهادي

[23] حسين محمد مخلوف فتاوى شرعية و بحوث اسلامية

[24]  محمد الشاذلي النيفر  مقالة احتفاء و تذكير

[25] على مائدة الفكر الاسلامي  تاليف محمد متولي الشعراوي

[26] محمد علوي المالكي  حول الاحتفال بذكرى المولد النبوي الشريف

[27]  موقع القرضاوي: الحتفال بمولد النبي و المناسبات الاسلامية

[28]  موقع البوطي: فتاوى عن المولد النبوي

[29]  موقع دار الافتاء الاردنية: خطبة جمعة بمناسبة المولد النبوي الشريف

[30]  البيان لما يشغل الاذهان  تاليف علي جمعة

[31]  الجزيرة تت: حلقة البدعة و مجالاتها المعاصرة مع الدكتور وهبة الزهيلي

[32]  موقع الدكتور الشريف: رقم الفتوى 431 في حكم المولد النبوي

[33] اقتضاء الصراط المستقيم

У зотнинг тўлиқ исми Саъд ибн Молик ибн Уҳайб ибн Абдуманоф ибн Зуҳра ибн Килоб ибн Мурра, насаби Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг насаби билан Килоб ибн Муррада бирлашади. Отасининг исми Молик, Моликнинг куняси Абу Ваққос бўлган. Бироқ Саъд ибн Абу Ваққоснинг номига отасининг исми эмас, куняси қўшиб айтилган.

Саъд ибн Абу Ваққос Исломга биринчи бўлиб кирган саҳобаи киромлар сирасидан.

Маълумки, ҳазрати Абу Бакр розияллоҳу анҳунинг дастлабки даъвати самараси ўлароқ ўша вақтда Қурайш  ашрофларидан бўлган, кейинчалик саҳобаларнинг улуғларига айланган ва жаннатга киришларига башорат берилган ўн кишининг бештаси; Усмон ибн Аффон, Зубайр ибн ал-Аввом, Абдурроҳман ибн Авф, Саъд ибн Абу Ваққос ва Толҳа ибн Убайдуллоҳ розияллоҳу анҳумлар иймонга келдилар. Шу билан бирга, Саъд ибн Абу Ваққос ўзини Исломга учинчи бўлиб кирган шахс ҳисоблар юрган эканлар.

Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Мен Исломга кирган кунимдан аввал биров Исломга кирмаган эди. Таъкидки, етти кунгача Исломнинг учдан бири бўлиб турдим» (Бухорий ривоят қилган). Уламоларимиз маълумотларнинг ҳаммасини диққат билан ўрганиб чиқиб, Саъд ибн Абу Ваққос еттинчи ўринда мусулмон бўлган, деган хулосага келганлар. Бу манбалар Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳунинг Исломга илк бор кирган улуғлардан эканини кўрсатади ва у зот учун буюк фазл манбаси ҳисобланади.

Саъд ибн Абу Ваққос эътиқодини эълон қилгани заҳоти дин йўлида синовга дучор бўлдилар. Саъд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Саъднинг онаси унга ҳаттоки у ўз динига куфр келтирмагунича ҳеч ҳам унга гапирмасликка, еб ичмасликка қасам ичди. Ва “Аллоҳ сенга ота-онангга итоат қилишга амр қилган, мен онангман, мен сени шунга амр қилмоқдаман!» деди. Бас, уч кун туриб қийналганидан ҳушидан кетиб йиқилди. Унинг Умора деган ўғли туриб унга (бир нарса) ичирди.
Бошқа ривоятда: «Қачон унга ичимлик ичирмоқчи бўлишса, оғзини чўп билан очиб туриб, қуйишар эди. У Саъдни дуои бад қила бошлади. Бас, Аллоҳ таоло: «Ва инсонга ота-онасига яхшилик қилишни тасвия қилдик. Агар улар сени ўзинг билмаган нарсани Менга ширк келтиришинг учун жиҳод қилсалар, бас, уларга итоат қилма»ни нозил қилди» (Имом Муслим ва Имом Термизий ривоят қилган).

Саъд ибн Абу Ваққоснинг оналари билан бўлиб ўтган бу можаролари ҳақида зикр қилинган юқоридаги ҳадисда айтилган «Ва инсонга ота-онасига яхшилик қилишни тасвия қилдик. Агар улар сени ўзинг билмаган нарсани Менга ширк келтиришинг учун жиҳод қилсалар, бас, уларга итоат қилма» ояти каримасининг нозил бўлиш сабаби ҳақидаги ривоятларини ўргансак, вазият янада равшанлашади.

Имом Термизий бу ҳақда қуйидагиларни ривоят қиладилар: «Ушбу оят Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳу ва унинг онаси Ҳамна бинти Абу Суфён ҳақида нозил бўлган. У онасига яхшилик қилувчи эди. Саъд ибн Абу Ваққос ёшлигидан ўзида жанговарлик сифатларини мужассам қилган ҳолда ўсган эди. У киши камон отишни жуда кўп машқ қилар эди. Шу боисдан моҳир ва машҳур амончиси бўлиб етишди. У кишининг қалбини иймон нури ёритган лаҳзадан бошлаб Исломнинг мухлис лашкарига айландилар. У киши ҳар қандай оғир ҳолатда ҳам душманга юзма-юз келишдан тап тортмас эдилар. Саъд ибн Абу Ваққос Исломга биринчилардан бўлиб кирганларидек бошқа исломий ишларда ҳам биринчилардан бўлиш у кишига насиб этди. Жумладан, ҳижратга изн берилганда Саъд ибн Абу Ваққос биринчилардан бўлиб дину диёнат, иймону эътиқод йўлида Маккадан Мадинага ҳижрат қилдилар. Ҳижратдан кейин бўлган барча ишларда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ёнларида турдилар.

Биринчи ҳижрий санада Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам Убайда ибн ал-Ҳорис ибн Абдулмуттолиб бошлиқ сарийяни Робиғ тарафга юбордилар. Улар биринчи сарийя эдилар. Сарийя Қурайш карвони билан тўқнашиши керак эди. Мусулмонларнинг сарийяси олтмишта муҳожир саҳобалардан иборат эди. Мусулмонларнинг бу биринчи чиқишларида, биринчи байроқ ҳам тикилган эди. Биринчи байроқдорликка Саъд ибн Абу Ваққос ихтиёр қилинган эдилар. Икки тараф тўқнашди. Мушрикларга Абу Суфён бошлиқ эди. Мушриклар билан мусулмонлар орасида биринчи қуролли тўқнашув содир бўлди. Ана ўшанда Саъд ибн Абу Ваққос душманга қарата биринчи бўлиб камондан ўқ отдилар.

Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳу Бадр куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг олдиларида туриб ўз камонларидан душманга тинмай ўқ узар эдилар. У киши ҳар ўқ отишидан олдин: «Эй бор Худоё! Уларнинг қадамларини ларзага солгин, қалбларига қўрқувни солгин, ундоқ қилгин, бундоқ қилгин», дер дуо қилар эдилар. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бўлсалар: «Эй бор Худоё! Саъднинг дуосини қабул қилгин!» дер эдилар. Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳунинг худди ўша мерганлик сифатлари Уҳуд урушида қўл келди. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Саъд ибн Абу Ваққосга: «От! Ота-онам сенга фидо бўлсин! От!» дейишлари жуда катта гап. Бу гапни у зот алайҳиссалом биринчи бўлиб Саъд ибн Абу Ваққосга айтганлар. Ана шу ибора ҳам унинг фазилатли зот эканини билдиради. Иккинчи марта Хандақ урушида у зот алайҳиссалом «Ота-онам сенга фидо бўлсин!» деган гапни Зубайр ибн Аввом розияллоҳу анҳуга айтганлар ва ундан кейин бошқа бировга айтмаганлар.

Имом Теримизий ривоятидаги Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Саъд ибн Абу Ваққосга қарата айтган, «Эй паҳлавон йигит!» деган гаплари ёлғиз Саъд ибн Абу Ваққоснинг ўзларига хосдир.

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Мадинага келганларида бир кеча уйқулари қочди ва: «Саҳобаларимдан бир киши мени кечаси қўриқлаганида эди», дедилар. Биз шундоқ ҳолда турганимизда силоҳнинг шитирлаганини эшитиб қолдик. Бас у зот: «Ким у?!» дедилар. «Саъд ибн Абу Ваққос», деди. «Нимага келдинг?» дедилар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам «Кўнглимга Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳақида хавф тушиб у зотни қўриқлагани келдим», деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унинг ҳақига дуо қилиб сўнгра уйқуга кетдилар» (Имом Термизий ва Имом Муслим ривоят қилган).

Аллоҳ таоло Саъд ибн Абу Ваққос кўнглига Расулининг истаги натижаси ўлароқ илҳом қилиб солмаса бундай иш бўлмайди. Қаранг, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам кечаси орзу қилганларига мос келиб у зотни қўриқлаб дуоларини олиш қандай саодат!

Саъд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Эй Аллоҳим, Саъд Сенга қачон дуо қилса, қабул айлагин!» дедилар» (Термизий ривоят қилган).

Эллик тўртинчи ҳижрий сана. Мадинаи мунавваранинг четидаги Ақиқ деган туман. Саксон уч ёшли Саъд ибн Абу Ваққос сафарга ҳозирланмоқдалар. У кишининг ўғиллари бу ҳақда шундай ҳикоя қилган: «Отамнинг боши қучоғимда эди. У киши жон таслим қилмоқда эдилар. Мен йиғладим. У киши: «Нега йиғлайсан, ўғлим? Албатта, Аллоҳ мени ҳеч азаобламайди. Мен аҳли жаннатларданман» дедилар.

Сўнгра у киши сандиққа ишора қилдилар. Уни очишди. Ичидан эскириб кетган ридони олишди. Саъд ибн Абу Ваққос ўз аҳлларига ўзларини ўша ридога кафанлашни амр қилилар ва: «Бадр куни мушриклар билан жанг қилганимда шуни кийган эдим. Мана шу кун учун сақлаб қўйган эдим», дедилар.

Саъд ибн Абу Ваққоснинг жанозасини Марвон ибн Ҳакам ўқиди. У зотнинг пок жасадлари Жаннатул Бақийъга дафн этилди. Жаннат башорати берилган ўнликдан охири вафот этганлари Саъд ибн Абу Ваққос эдилар. Баъзи уламоларимиз, муҳожирлардан охири вафот этганлари ҳам Саъд ибн Абу Ваққосдир, дейдилар. Аллоҳ таоло Саъд ибн Абу Ваққосдан Ўзи рози бўлсин!

Пўлатхон КАТТАЕВ,

Тошкент ислом институти ўқитувчиси

Аввал, 18 ноябрь куни Ўзбекистон мусулмонлари идорасида ҳуқуқбузарлик профилактикаси ва жиноятчиликка қарши кураш борасидаги вазифалар ижроси ҳамда мавжуд муаммоларни ҳал этиш масалалари юзасидан диний соҳа ходимлари иштирокида мажлис бўлиб ўтгани ҳақида хабар берган эдик.

Унда Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари сўзга чиқиб, тарбия масаласига алоҳида урғу бериб, қуйидаги маълумотларни келтирдилар:

Барчамиз яхши биламизки, ҳуқуқбузарликлар ўз-ўзидан содир этилмайди. Шундай экан, асосий эътиборни ҳуқуқбузарликнинг оқибатлари билан курашишга эмас, балки, барвақт унинг олдини олиш ва ўз вақтида бартараф этишга қаратишимиз зарур. Масалан, фарзанд пиёлани синдиргандан кейин унга ҳар қанча танбеҳ бериш фойдасиздир. Ундан аввал болага пиёлани асраб-авайлаш тўғрисида насиҳат қилиш катта самара беради.

Ушбу видеоселектор йиғилишда Давлатимиз раҳбари ҳам фақат жазо қўллаш таҳдиди билан эмас, аввало, аҳоли онгига жиноятга қўл урмаслик, бировнинг ҳақига хиёнат қилмаслик, Ватанга садоқатли бўлиш, атрофдаги инсонларга юксак ҳурматда бўлиш каби фазилатларини сингдириш лозимлигини таъкидладилар.

Инсоният пайдо бўлибдики, энг долзарб, энг қийин ва машаққатли вазифа – ёшлар масаласи бўлиб келган. Мутафаккир ва алломалар, зиёлилар жамиятнинг ривожи, тинчлиги ва хотиржамлигини ёшларнинг тарбиясига боғлиқ деб бежиз айтишмаган.

Муҳтарам Президентимиз тарбия борасида шундай деганлар: “Маълумки, ёш авлод тарбияси ҳамма замонларда ҳам муҳим ва долзарб аҳамиятга эга бўлиб келган. Аммо биз яшаётган XXI асрда бу масала ҳақиқатан ҳам ҳаёт-мамот масаласига айланиб бормоқда”.

Бугун сизу биз буюк маърифатпарвар бобомиз Абдулла Авлонийнинг: “Тарбия биз учун ё ҳаёт, ё мамот, ё нажот, ё ҳалокат, ё саодат, ё фалокат масаласидир”, деган пурҳикмат сўзлари ҳеч қачон ўз кучини йўқотмаслигига яна бир бор амин бўлмоқдамиз.

Аслида, инсонни ёмон йўлга, бузуқликка, жиноятга бошлайдиган нарса, унинг бузуқ нафсидир. Унинг орқасидан ўғирлик қилади, одам ўлдиради ва ҳоказо ёмонликларни қилади. Шу ўринда сўзимизнинг исботи ўлароқ Одам алайҳиссаломнинг катта ўғиллари Қобил ўз укаси Ҳобилни қандай сабаб билан ўлдирганини эслашнинг ўзи кифоя қилади.

Шунинг учун ҳам дини мубинимизда, муборак манбаларда нафсдан келаётган ёмонликларга қарши курашишга чақирилади. Унинг ёмонликларидан огоҳлантирилади. Бу борада Юсуф сурасида:

وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِي إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّي إِنَّ رَبِّي غَفُورٌ رَحِيمٌ 

яъни, “Нафсимни оқламайман. Зеро, нафс ёмонликка ундовчидир. Фақат Раббим раҳм қилганлар бундан мустаснодир. Албатта, Раббим кечиримли ва раҳмли зотдир”, дейилади.

Юсуф Хос Хожиб ўзининг “Қутадғу Билиг” асарида: “Бу дунёда энг йирик ёв, билгинки, эй кўнгил, ўз нафсингдир”, дейди. Ояти карима ва ҳикматлардан ҳам маълум бўлмоқдаки, инсонни кўплаб ёмон йўлларга унинг нафси аммораси бошлар экан.

Таассуфки, бугун айрим ёшлар шайтоннинг восвосига учиб, унинг йўлида юриб, турли жиноятларни содир этмоқдалар. Албатта, бу жиноятлар катта ё кичик бўлишидан қатъий назар бизни ташвишга солмоқда. Арзимаган учқундан пайдо бўлган ёнғин қандай фалокат келтириши сизу бизга маълум, кичкинагина тешикча туфайли катта кема ҳам ғарқ бўлишини жуда яхши биласиз. Шундай экан арзимас кўринган иллатлар ҳам тўпланиб-тўпланиб, жиноятга айланиб жамиятни ҳалокатга учратиши мумкинлигини зинҳор унутмаслигимиз лозим.

Муҳтарам Президентимиз таълим-тарбияни бир зум ҳам эътибордан четда қолдириб бўлмаслигини тъкидлаб шундай деганлар, "Тарбия қанча мукаммал бўлса, халқ шунча бахтли яшайди", дейди донишмандлар. Тарбия мукаммал бўлиши учун эса бу масалада бўшлиқ пайдо бўлишига мутлақо йўл қўйиб бўлмайди".

Шундай экан, диний соҳа ходимлари, имом-хатиблар ҳар доим одамларга, айниқса, ёшларга ҳар қандай жиноят оғир гуноҳ эканини тушунтириши даркор. Баднафс, бузуқлик ва жиноятга мойил бўлган на оиласига на жамиятга фойдаси тегмайдиган инсонлар Аллоҳнинг наздида ҳам эътиборсиз эканини уқтириши лозим.

Шу ўринда жиноят содир этаётган ёшларнинг ота-оналари тўхталиб ўтиш лозим. Ўрганишлар натижаси шуни кўрсатмоқдаки, дунё бўйлаб ёшлар ўртасида содир этилаётган жиноятларнинг иштирокчиларининг аксарияти оилада яхши тарбия кўрмаган, ота-онаси меҳридан узоқ бўлган ёшлар экан. Минг афсуски, бизда ҳам жиноят содир этган аксарият ёшларнинг ота-оналари уларнинг тарбиясига эътиборсиз қарашгани маълум бўлди.

Ислом дини манбаларида фарзандни бундай гўзал тарбия қилишни юксак улуғланади. Жумладан, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:

 "ما نَحَلَ وَالِدٌ وَلَداً أفضل من أدبٍ حَسَنٍ"

яъни: “Ота фарзандига берадиган нарсаларнинг ичида энг афзали гўзал одобдир” (Имом Термизий ривояти).

Яна бир ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

"لَأَنْ يُؤَدِّبَ الرَّجُلُ وَلَدَهُ خَيْرٌ مِنْ أَنْ يَتَصَدَّقَ بِصَاعٍ"

яъни: “Кишининг ўз фарзандини чиройли одоб-ахлоқ билан тарбиялаши кўп миқдордаги нафл садақасидан яхшироқдир” (Имом Термизий ривояти).

"أَدِّبُوا أَوْلاَدَكُمْ وَأَحْسِنُوا أَدَابَهُمْ "

яъни: “Болаларингизга одоб беринглар ва одобларини чиройли қилинглар”, деб марҳамат қилинган.

Демак, ота-она фарзандига берадиган энг яхши нарсаси қимматбаҳо кийим, яхши таом ёки қимматбаҳо совғалар эмас, балки гўзал хулқ ва яхши тарбия экан. Чунки гўзал хулқ бандани бу дунёда ҳам охиратда ҳам мартабасини оширади.

Шундай экан бугун имом-хатибларимиз жойлардаги чиқишларида, ота-онанинг фарзанд олдидаги вазифалари ва фарзандларнинг ота-она олдидаги бурчлари ҳақида етарлича маълумот беришлари, ёшлар билан учрашувларида эса жиноят содир этиш жуда ҳам оғир гуноҳ экани, Қуръони карим оятлари ва ҳадиси шарифларда бундай хатти-ҳаракатлардан қаттиқ қайтарилаганини жонли мисоллар орқали таъсирчан қилиб, тушунтиришлари зарур. 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Матбуот хизмати

Жанубий Корея Республикаси ўзининг технологиялар соҳасидаги тараққиёти билан дунёга машҳур. 

Корейс маданиятини намойиш этувчи сериаллар ва филмларни томоша қилганимизда ушбу мамлакатда буддавийлик таълимоти кенг ёйилганининг гувоҳи бўламиз. 

Бироқ Жанубий Кореяда 100 минг нафарга яқин мусулмонлар истиқомат қилади. Ушбу миқдор ўз ичига хорижликларни ҳам олсада, корейс миллатига мансуб бўлган мусулмонлар ҳам талайгина. 

Имом Раҳмон Ли Жу-Ҳва Ислом дини билан 1984 йилда танишган. У дўстлари орасида нега спиртли ичимлик истеъмол қилмаслигини бугун тушунтириб ўтирмайди. Сабаби унинг дўстлари унинг эътиқоди ҳақида тушунчаларга эга бўлганлар. 

Имом Раҳмон Жанубий Кореяда мусулмонлар катта қаршиликка дуч келганларини эслайди. Бир вақтлар масжидлар полиция томонидан ҳимоя қилинган. 

Жанубий Корея туризм қўмитасининг хабарига кўра, мамлакатга ҳар йили 1,2 миллион нафар мусулсонлар ташриф буюради. Бу эса мамлакатда “Ҳалол” сертификатлаш тизимининг қабул қилингани билан изоҳланади.

Маълумотларга кўра, Корея ярим оролига Ислом дини 9 асрда мусулмон савдогарлари билан кириб келган.

Кейинроқ эса, 1950-1953 йилларда бўлиб ўтган Корея уруши даврида туркларнинг Жанубий Корея томонида уруш олиб боргани мусулмонларнинг салмоғи ортишига сабаб бўлган.

1976 йилда Сеулда Итаевон масжиди қурилади. Ушбу масжид қурилиши Малайзия ҳукумати томонидан қўллаб-қувватланган. 

Корея уруши йилларида турк аскарлари томонидан ўнта масжид бунёд этилган.

 ЎМИ матбуот хизмати

Бугун озод ва обод юртимиз янада чирой очмоқда. Айниқса, пойтахтимизда қурилаётган, иқтисодий, маданий-маърифий тараққиётимизга хизмат қиладиган иншоотлар кўзимизни қувонтирмоқда. Буюк бунёдкор, меъмор Соҳибқирон авлодлари яна муҳташам ва кўркам бинолар қуришмоқда. Тарихчи Шарафиддин Али Яздийнинг гувоҳлик беришича, Амир Темур “Ободончиликка ярайдиган бирон қарич ернинг ҳам зое бўлишини раво кўрмасди”. Унинг “Қай бир жойдан бир ғишт олсам, ўрнига ўн ғишт қўйдирдим, бир дарахт кестирсам, ўрнига ўнта кўчат эктирдим”, деган сўзлари фикримизнинг далилидир.
Хабарингиз бор, давлатимиз раҳбари Шавкат Мирзиёев жорий йилнинг 17 ноябрь куни Тошкент шаҳри Сергели туманига ташриф буюриб, туманда амалга оширилаётган бунёдкорлик ишлари билан яқиндан танишдилар. Ташриф даомида муҳтарам президентимиз: “Бу уйларни бировларга кўз-кўз қилиш учун эмас, аҳоли манфаатларини ўйлаб бунёд этмоқдамиз”, дедилар. Шундан ҳам билса бўладики, бу юртда инсон азиз, унинг манфаатлари биринчи ўринга қўйилади. Зеро, инсон манфаатларини кўзлаган ислоҳотлар, соғлом ва баркамол авлодни тарбиялашга қаратилган эътибор, шаҳару қишлоқларни обод этиш замирида оилавий бахт, мустаҳкам оиланинг барқарор бўлишидек улкан бир мақсад ётади.
Ташриф мобайнида Президентимиз 18-мактабгача таълим муассасасида яратилган шароитлар билан ҳам танишдилар. 300 ўринга мўлжалланган икки қаватли муассасада 3,7 миллиард сўмлик қурилиш-монтаж ишлари бажарилди. Мусиқа, чет тиллари тўгараклари, спорт машғулотлари ўтказиладиган хоналар зарур қўлланмалар, кўргазмали қуроллар, замонавий спорт буюмлари билан жиҳозланган. Хоналарни ёритишда энергия тежамкор ускуналардан фойдаланилмоқда. Президентимиз мактабгача таълим муассасалари фаолиятини тубдан яхшилаш, асосий эътиборни болаларнинг таълим-тарбиясига, тарбиячиларнинг малакасини оширишга қаратиш кераклигини таъкидладилар.
Диний таълимотларда ота-она ўз фарзандларига таълим-тарбия бериши ҳам долзарб вазифалардан деб қаралади. Бу ҳақда Муҳаммад алайҳиссалом: “Фарзандларингизга таълим беринг, чунки улар сизники бўлмаган вақт учун туғилганлар”, деб ҳар бир ота-онани боланинг ўз замонаси илм-фани, таълимига бефарқ қарамасликка чақирганлар. Тарбияда энг муҳим восита бу меҳр ва ширинсўзлик билан тарбиялашдир. Бу икки восита бир бўлиб, болани шакллантиради. Бундан кўринадики, таълимнинг аввали ҳам яхши тарбиядан бошланади. Ислом таълимотида ёш авлоднинг жисмонан соғлом ва бақувват бўлиб улғайишига жиддий аҳамият берилган. Бу ҳақда Пайғамбаримиз (с.а.в.): “Фарзандларингизга сузиш ва камон отишни, қизларга ип йигиришни ўргатинглар”, деганлар.
Хулоса қилиб айтганда, бугун юртимизда бўлаётган бунёдкорлик, ободончиликни ва кундан-кунга гўзаллашиб бораётган шаҳару қишлоқларни кўриб, кишининг кўзи қувонади, дили яйрайди. Шуларни ҳис этарканмиз, фарзандларимиз, набираларимиз бахти учун суюниб яшайлик, уларнинг ёшлик йиллари саодатли, шукуҳли замонга тўғри келганини уларга англатайлик, буларнинг барчасига шукр қилайлик. Токи улар Худо берган бутун куч-ғайратим, ақл-заковатим ва истеъдодим, олган билим ва тарбиямни мана шу юрт учун, ота-онам обрўси учун, дину диёнатим, эл кори учун сарф қиламан, деб ғурур ва ифтихор билан яшашга ўргансин, гўзал диёримиз ривожига ҳар куни муносиб ҳиссасини кўшадиган бўлиб ўсиб-улғайсин.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати