Ҳурматли порталимиз мухлислари, Яратганга шукрки, Юртимизда ҳукм сураётган тинчлик ва хотиржамлик сабабли муборак Рамазон ойи ҳам ўзгача шукуҳ билан ўтмоқда. Айниқса, кундузлари соим бўлиб Аллоҳга муқарраб бўлган инсонлар, тунлари таровиҳ намозларида ҳам иштирок этиб Аллоҳнинг каломига соме бўлишмоқда. Дуолар мустажоб бўладиган ғанимат дамларда Юртимиз ва юртдошларимиз ҳақига хайрли дуолар қилишмоқда.

Сиз азизларга 28 июнь куни пойтахтимизнинг қуйидаги масжидларида Қуръон хатмоналари якунига етишини маълум қиламиз:

1. “Аҳмаджон қори” жоме масжиди. (Олмазор тумани, Олимпия мавзеси, Мухбир кўчаси 15-уй.) Масжид имом-хатиби - Эргашев Муҳаммадий . Қорилар: Эргашев Муҳаммадий, Рўзиев Жахонгир.
2. “Мунаввар қори” жоме масжиди. (Шайхонтоҳур тумани, Илғор маҳалласи, Алоқа кўчаси 30-уй.) Масжид имом-хатиби - Рустамов Собиржон. Қори: Сайдалиев Муҳаммад Ҳожимирзо.

Шукуҳли ва дуолар ижобат бўладиган хатмона кечасида Аллоҳ таолодан Рамазон ойи  Юртимиз учун барокатли ва хайрли бўлишини, Ватанимиз тинч, осмонимиз мусаффо, ҳаётимиз эса фаровон бўлишини сўраб дуолар қилайлик. Зеро, бу ойда қилинган дуо мустажобдир.

ЎМИ Тошкент шаҳар вакиллиги

• Саҳл ибн Саъд (розияллоҳу анҳу) Расулуллоҳ (соллалоҳу алайҳи васаллам)дан ривоят қилади: “Жаннатнинг бир эшиги бордирки, унинг номи Раййондир. Қиёмат куни “Рўзадорлар қани?” дейилади. Уларнинг охиргиси кириши биланоқ ушбу эшик ёпилади” (Имом Бухорий, Имом Термизий ривояти).
• Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Рамазон келса, жаннат эшиклари очилади, дўзах эшиклари ёпилади ва шайтонлар кишанланади”, деганлар” (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).
• Абу Саъид Худрий (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Бир банда Аллоҳ йўлида бир кун рўза тутса, ўша кунги рўзаси сабабли Аллоҳ унинг юзини дўзахдан етмиш йиллик масофага узоқ қилади”, дедилар (Имом Бухорий, Имом Термизий ривояти).
• Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ким Рамазонда фарзлигига ишониб, савоб умидида рўза тутса, унинг аввалги гуноҳи кечирилади”, дедилар” (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).
•  Анас (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Саҳарлик қилинглар. Чунки саҳарликда барака бордир”, дедилар (Имом Бухорий, Имом Термизий ривояти).
• Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Мен: “Эй Аллоҳнинг Расули, менга Аллоҳ манфаат берадиган ишни амр қилинг”, дедим.  У зот (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Рўзани лозим тут, унинг ўхшаши йўқдир”, дедилар” (Имом Насоий ва Ҳоким ривоят қилишган).
• Зайд ибн Холид ал-Жуҳаний (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади:  “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким рўзадорни ифтор қилдирса, унга ўшанинг ажрича ажр бўлур. Шу билан бирга, рўзадорнинг ажридан ҳеч бир нарса кам бўлмас”, дедилар” (Имом Термизий ривояти).
• Умму Уммора Ансория (розияллоҳу анҳо)дан ривоят қилинади:  “Набий (соллаллоҳу алайҳи васаллам) бу саҳобия ҳузурига киргандилар, у таом тортиқ қилди. У зот: “Ўзинг ҳам егин”, дегандилар, у: “Мен рўзадорман”, деди. Шунда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Рўза тутган қайси одамнинг олдида  бошқалар овқатланса, то еб тугатгунларича (ёки тўйгунларича) фаришталар рўзадор ҳаққига дуода бўлади”, дедилар (Имом Термизий ривояти).
• Ибн Аббос (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Саҳар таомидан наҳор рўзасига, қайлула уйқусидан кечанинг қиёмига ёрдам олинглар”, дедилар” (Ибн Можа, Ҳоким ва Табароний ривояти).
• Саҳл ибн Саъд (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади:  “Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам:  “Модомики ифторни тез қилар эканлар, кишилар хайрликда бўлурлар”, дедилар (Имом Бухорий, Муслим, Абу Довуд, Термизий, Насоий ривояти).
• Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам:  “Рамазоннинг қазосини хоҳласа тарқоқ, хоҳласа кетма-кет қилади”, дедилар” (Дорақутний ривоят қилган. Ибн ал-Жавзий  саҳиҳ деган).
• Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Баъзи рўзадорлар борки, уларга рўзаси учун очликдан ўзга нарса бўлмас. Баъзи тунда бедор бўлганлар борки, уларга бедорлиги учун уйқусизликдан ўзга нарса бўлмас”, дедилар” (Ибн Можа, Аҳмад ва Ҳоким ривояти).
• Абдураҳмон ибн Авф (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) айтадилар: “Аёл киши беш вақт намозини ўқиса, бир ой Рамазон рўзасини тутса, фаржини сақласа ва эрга итоат қилса, унга “Жаннатнинг  қайси эшигидан хоҳласанг, киравер”, дейилади” (Имом Аҳмад ривояти).
• Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи васаллам)нинг саҳобаларидан бири: “Батаҳқиқ, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам)нинг Аржда, рўзадор ҳолларида, иссиқ ва чанқоқликдан бошларидан сув қуяётганларини кўрдим”, деди (Имом Абу Довуд, Насоий ва Аҳмад ривояти).
• Ойша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Расулулоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) (Рамазондаги охирги) ўн кунлик кирса, тунни қоим қилар ва аҳлларини уйғотардилар, беларини маҳкам боғлардилар” (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти).

Манбалар асосида

Мунира Абубакирова

тайёрлади.

Аллоҳ таоло марҳамат қилади:

وَلَقَدْ آَتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ وَمَنْ يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ

«Биз Луқмонга ҳикмат ато этдик (ва унга дедик): «Аллоҳга шукр қилгин! Кимки шукр қилса, фақат ўзи учун шукр қилур. Кимки ношукурлик қилса, бас, албатта, Аллоҳ беҳожат ва ҳамд эгасидир» (Луқмон сураси, 13-оят).

Луқмони Ҳаким ҳақида қисқача маълумот. Оятда таъкидланганидек, Луқмон – ҳаким бўлган доно бир шахс.  “Ҳаким” деб, сўзи ва ишида ўта аниқлик бўлган кишига айтилади. У зот Луқмони Ҳаким номи билан шуҳрат қозонган. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо) таъкидлашича, Луқмони Ҳаким ҳабаший қул бўлган. У хожасининг берган саволига жавобан: “Энг ширин гўшт ҳам, энг бемаза гўшт ҳам, юрак ва тилдир”, деб айтган ҳикматли сўзи ривоят қилинади. Отаси Боуро. У Озар (Торах) авлодидан бўлиб, Айюб (алайҳиссалом)нинг синглиси ёки холасининг ўғлидир. Луқмони Ҳаким минг йил умр кўрган. У Довуд (алайҳиссалом) замонигача яшаган ва у зотдан илму ҳикмат ўрганган. Луқмони Ҳаким Довуд (алайҳиссалом) пайғамбар бўлгунга қадар, муфтийлик қилган. У зот мингта пайғамбарга шогирд бўлган. Шунингдек, яна бошқа мингта пайғамбарга устозлик қилган. Қайси ҳунар билан шуғуллангани ҳақида ихтилоф бор: тикувчилик ёки дурадгорлик ёхуд подачилик. У зотнинг пайғамбар ёки валий экани борасида турли қарашлар бор. Жумладан, Имом Икрима, Суддий ва Шаъбий (раҳимаҳумуллоҳ) Луқмони Ҳаким пайғамбар бўлган, десалар, қолган уламолар у ҳаким бўлган, дейишган. Зеро, у зот тўғрисида Қуръони каримда ҳам, ҳадиси шарифларда ҳам, аниқ маълумот келмаган. Фақат Қуръони каримдаги бир сура у зотнинг номи билан аталган ҳамда айнан ўша сурада ўз ўғлига қилган насиҳатлари келтирилган, холос. Аллоҳ таоло айтади:

وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ وَهُوَ يَعِظُهُ يَا بُنَيَّ لَا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ

«Эсланг, Луқмон ўғлига насиҳат қилиб, деган эди: «Эй ўғилчам! Аллоҳга ширк келтирмагин! Чунки ширк улкан зулмдир» (Луқмон сураси, 13-оят).

 يَا بُنَيَّ إِنَّهَا إِنْ تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَاوَاتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ  يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ  وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ  وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ إِنَّ أَنْكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ

(Луқмон яна деди): «Эй ўғилчам! Шубҳа йўқки, агар хантал (ўсимлигининг) уруғидек (яхши ёки ёмон амал қилинадиган) бўлса, бас, у (амал) бирор харсанг тош ичида ё осмонларда ёки ер остида бўлса, ўшани ҳам Аллоҳ келтирур. Зеро, Аллоҳ лутфли ва огоҳ зотдир. Эй ўғилчам! Намозни баркамол адо эт, яхшиликка буюр ва ёмонликдан қайтар ҳамда ўзингга етган (балолар)га сабр қил! Албатта, мана шу пухта ишлардандир. Одамларга (кибрланиб) юзингни буриштирмагин ва ерда керилиб юрмагин! Чунки, Аллоҳ барча кибрли, мақтанчоқ кимсаларни суймас. (Юрганингда) ўртаҳол юргин ва овозингни паст қилгин! Чунки овозларнинг энг ёқимсизи эшаклар овозидир» (Луқмон сураси, 16–19-оятлар).

Демак, мазкур ояти карималарда Луқмони Ҳакимнинг ўз ўғлига қилган тўққизта насиҳати келтирилган: “Эй ўғилчам,

• Аллоҳга ширк келтирма.
• Намозни баркамол адо эт.
• Яхшиликка буюр.
• Ёмонликдан қайтар.
• Ўзингга етган (балолар)га сабр қил.
• Одамларга (кибрланиб) юзингни буриштирмагин.
• Ерда керилиб юрмагин.
• (Юрганингда) ўртаҳол юргин.
• Овозингни паст қилгин”. 

Тафсир китобларида эса, у зотнинг ўз ўғилига қилган қуйидаги насиҳатлари ҳам келтирилган: “Эй фарзандим, 

• Улуғ ва қудратли Яратувчи – Аллоҳни тани.
• Кимга панд-насиҳат қилсанг, аввало унга ўзинг амал қил.
• Сўзни ўз қадринга лойиқ гапир.
• Одамларнинг қадрини бил.
• Ҳамманинг ҳақ-ҳуқуқни англа.
• Дўстни қийин кунда сина.
• Дўстни фойда ва зиёнда имтиҳон қил.
• Аблаҳ ва нодон одамлардан қоч.
• Доно ва зийрак дўстни танла.
• Яхши ишга қаттиқ кириш.
• Аёлга қаттиқ ишонма.
• Софдил ва доно кишилар билан маслаҳат қил.
• Сўзни исботи билан гапир.
• Ёшликни ғанимат бил.
• Ёшликда икки дунё ишларини қилиб қол.
• Ота-онани ғанимат бил.
• Устозни отангдек азиз деб, бил.
• Харжни киримга қараб қил.
• Ҳамма ишда ўртача йўл тут.
• Бировнинг уйига кирганда, кўз ва тилингга эҳтиёт бўл.
• Либосингни ва баданингни тоза тут.
• Жамоат билан ҳамдард бўл.
• Фарзандингга илму адаб ўргат.
• Тунда турсанг, оҳиста мулойим гапир, кундузи ён атрофингга эҳтиёт бўлиб сўзла.
• Оз ейиш ва оз гапиришни одат қил.
• Ўзингга ёқмаган нарсани бировга раво кўрма.
• Ишни аввал ўйлаб, чора-ю тадбир билан қил.
• Ўқимай устозлик қилма.
• Хотин ва болага сир айтма.
• Одамларни яхшилигидан тама қилма.
• Пасткашдан вафо кутма.
• Барча ишда андишасиз бўлма.
• Бугунги ишни эртага қолдирма.
• Ўзингдан каттага ҳазил қилма.
• Ўзингдан каттага сўзни чўзма.
• Омий одамларга ёмон кўринмасликка урин.
• Ҳожатманд кишини ноумид қайтарма.
• Ўтган жанжални эслама.
• Одамлар яхшилигини ўз яхшилигинг билан аралаштирма.
• Бойлигинг миқдорини дўсту душманга билдирма.
• Қариндошни қариндошдан айирма.
• Яхши одамни ғийбат билан тилга қилма.
• Фақат ўзингни ўйлама.
• Жиддий сўзни ҳазилга аралаштириб гапирма.
• Бировни ҳеч ким олдида ҳижолат қилма.
• Ўзингни ва яқинларингни одамлар олдида мақтама.
• Хотинлардек ясанма.
• Болаларинг нима деса, ўшани қилаверма.
• Қошу кўзинг билан имлаб, чақимчилик қилма.
• Айтган сўзингни яна такрорлама.
• Бировни бемаъни кулдиришдан тийил.
• Тилингни асра.
• Иғвогар билан суҳбатдош бўлма.
• Ўлганларни ёмонлик билан эсламаки, бунинг фойдаси йўқ.
• Улуғлар синовини яхшилик билан эсла ва гумон қилувчи бўлма.
• Ўз нонингни ўзгалар дастурхонида ема.
• Мол-дунё топаман деб, ўзингни қийноққа солма.
• Ишда шошқалоқликка йўл қўйма.
• Ғазабинг келганда, сўзни ўйлаб ва танлаб гапир.
• Қуёш чиққанча ухлама.
• Катталардан олдинда юрма.
• Одамлар сўзлашаётганларида гапларига қўшилма.
• Меҳмон ҳузурида бировга ғазабингни сочма.
• Меҳмонга иш буюрма.
• Девона маст билан сўзлашма.
• Маҳалла бошида бекорчи ва бебошлар билан ўтирма.
• Фойда-ю зиёнингга ўзингни уриб, обрўйингни тўкма.
• Манман ва такаббур бўлма.
• Ўзингни ўта хор қилмасликка интил.
• Хокисор ва камтарин бўл.
• Худодан қўрқиш, халққа инсоф қилиш, улуғларга хизмат, кичикларга шавқат, дарвишларга саховат, дўсту ёшларга насиҳат, душманларга юмшоқлик, жоҳилларга сукут, олимларга тавозе қилиш билан яша. Бировнинг молига таъма кўзи билан боқма”.

Толибжон ҚОДИРОВ 
тайёрлади.

Умр давомида энг камида бир марта умра ибодатини адо этиш суннати муаккада ҳисобланади.  Қайта-қайта умра қилиш эса мустаҳаб бўлади. Умра ибодатини йилнинг хоҳлаган вақтида адо этиш мумкин. Яъни умра қилиш учун  айнан бирор вақт тайин қилинмаган. Аммо беш кунда – арафа куни, ийду қурбон ва ундан кейинги уч кунда умра қилиш макруҳи таҳримий бўлади. Чунки бу кунлар ҳаж арконлари адо этиладиган кунлардир.

 Умра ибодати учун энг афзал вақт Рамазон ойи ҳисобланади.  

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳижратдан сўнг тўрт марта умра, бир марта ҳаж қилганлар. 

Умра ибодати Қуръони каримда ҳаж ибодати билан бирга зикр қилинган:

وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ

“Аллоҳ учун ҳаж ва умрани тугал адо этинг”[1].

Яъни Аллоҳ таоло ҳаж ва умрани адо қилувчиларга: “Ҳаж ва умранинг шартларини тўкис адо этинглар. Уларни адо этиш асносида зоҳирий ва ботиний нуқсонларга йўл қўйманглар”, дея буюрган.  

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам умра ибодати ҳақида шундай деганлар:

عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ الْعُمْرَةُ إِلَى الْعُمْرَةِ كَفَّارَةٌ لِمَا بَيْنَهُمَا وَالْحَجُّ الْمَبْرُورُ لَيْسَ لَهُ جَزَاءٌ إِلاَّ الْجَنَّةُ.  رَوَاهُ مُسْلِمُ

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Умра (олдин қилинган) умрагача (бўлган) иккаласининг ўртасидаги (сағира гуноҳлар)га каффорот бўлади. Мабрур ҳажнинг мукофоти албатта жаннатдир”. Муслим ривоят қилган.

Ушбу ҳадисда умранинг фазли яъни, иккита умра ўртасидаги бандаларнинг ҳақларига тааллуқли бўлмаган сағира гуноҳлар кейинги умра сабабидан ювилиб кетиши хабар берилган.

Умра сўзи луғатда “зиёрат қилиш” маъносини англатади. Истилоҳда эса “ махсус шартлар билан Байтуллоҳни зиёрат қилиш умра дейилади”.

Умранинг Ҳаждан фарқлари:

– Умра фарз эмас балки суннат;

– Умранинг муаййан вақти йўқ;    

– Арофатда туриш йўқ;         

– Муздалифада туриш йўқ;   

– Шайтонга тош отиш йўқ;

– Икки намозни жамлаш йўқ;

–  Хутба йўқ;

–Тавофи қудум ва видо йўқ.  

Умра ибодатида қуйдаги амаллар бажарилади:

1. Эҳром боғланади;
2. Каъбани тавоф қилинади;
3. Сафо ва Марва орасида саъйи қилинади;
4. Соч тўлиқ олдирилади ёки қисқартирилади.

Эҳром боғлаш ҳақида

Умра қилишга киришган киши мийқотдан эҳромга кириши лозим бўлади. Бизда ҳозир умрачиларга дастлаб Мадинани зиёрат қилиш режалаштирилгани сабабли зиёратдан сўнг умра қилиш учун Маккага йўлга чиққанларида Зулҳулайфа номли жойда эҳромга кирадилар. Ушбу жойда эҳромга кирувчилар учун барча шароитлар ҳозирлаб қўйилган. Эҳромга киришда қуйидаги амаллар қилинади:

– Ғусл қилиш;

– Баданга хушбўйлик суриш (эҳромга эмас);

–  Икки ракат намоз ўқиш;

– Талбия айтиш. (Лаббайкаллоҳумма лаббайк, лаббайка ла шарийка лака лаббайк. Иннал ҳамда ван неъмата лака вал мулк. Ла шарийка лак). Талбияни ҳар айтишда уч мартадан айтиш мустаҳаб бўлади. То тавофни бошлагунича имкон қадар кўпроқ талбия айтишга ҳаракат қилинади.   

Эҳромга киргандан сўнг қуйдаги ишларни қилиш мумкин бўлмайди:

1. Эркаклар учун одатдаги тикилган кийимни кийиш, бошни ё юзни узрсиз ёпиб юриш;
2. Соч, соқол, ёки бошқа бирор аъзосининг тукларини узрсиз олиш;
3. Қўлларининг ёки оёқларининг тирноқларини олиш;
4. Ўпиш ва қучоқлашга ўхшаш нарсалардан бирини шаҳват билан қилиш;
5. Бирор аъзосига узрсиз хушбўй суриш.

Агар ушбу ишлардан бирортаси тўлиқ бажарилса, масалан, тўлиқ бир кеча ё бир кундуз тикилган кийим кийиб юрса, ёки бир қўли ё бир оёғининг тирноқларини бир ўтиришда тўлиқ олиб қўйса, бир қўй сўйиш вожиб бўлиб қолади.

Аммо мазкур ишлардан бирортасини тўлиқ қилмасдан содир этса, масалан, тирноқларидан бирини олиб қўйса, ёки бирор аъзосига тўлиқ қилмасдан хушбўй суриб қўйса, 2 кг буғдой ёки унинг қийматини садақа қилиш  шарт бўлиб қолади.

Умра қилувчилар адо этаётган амаллари ибодат эканини доимо ёдда тутишлари ва уни камчилигу нуқсонларсиз бажаришга астойдил ҳаракат қилишлари лозим бўлади.

Каъбани тавоф қилиш ҳақида

Каъбани тавоф қилиш умранинг рукнларидан бири бўлиб, тавофдан олдин умра учун эҳромга кирган бўлиш шартдир. “Тавоф” сўзи “айланиб чиқиш” маъносини англатади.  Истилоҳда эса: “Каъбани 7 марта айланиб чиқиш  тавоф деб аталади”. Тавофда тўртта айланиш фарз, қолган учтаси вожиб ҳисобланади.   

Тавоф “Ҳажарул асвад”нинг рўпарасидан бошланади. Каъбани айланиб тавофни бошлаган жойига келганда бир тавоф ҳисобланади. “Ҳажарул асвад”нинг рўпарасига келганда “Бисмиллаҳи валлоҳу акбар” дея имкони бўлса, “Ҳажарул асвад” ўпилади, агар бошқаларга озор бериш хавфи бўладиган бўлса, қўли билан унга ишора қилинади ва ўша қўл ўпилади, сўнгра иккинчи тавофга киришилади.

Тавофнинг вожиблари:

1. Тавофни “Ҳажарул асвад”дан бошлаш;
2. Чап елкасини Каъба тарафга қилиб тавоф қилиш;
3. Сатри аврат;
4. Қодир кишининг ўзи пиёда юриши;
5. “Ҳатийм”нинг орқасидан тавоф қилиш;
6. Тавофни 7 марта қилиш;
7. Таҳоратли бўлиш;
8. Тавофдан кейин 2 ракат намоз ўқиш[2].

Тавофнинг суннатлари:

1. Эркаклар учун эҳромни ўнг қўлтиғининг тагидан ва чап елкадан олиб ўраш;
2. Эркаклар учун аввалги 3 тавофда қадамини кичик олиб тез юриш;
3. Имкон бўлса “Ҳажарул асвад”ни ўпиш.

Сафо ва Марва орасида саъй қилиш ҳақида

Сафо ва Марва орасида саъй қилиш вожиб амал ҳисобланади. Саъй Сафодан бошланади. Марвага бориш бир, қайтиб Сафога келиш иккинчи саъй ҳисобланади. Шу тарзда давом этиб саъй Марвада ниҳояланади.   

Сафога чиқаётган пайтда қуйидаги дуони ўқиш мустаҳаб ҳисобланади:

بِاسْمِ اللهِ وَالصَّلاَةُ عَلَى رَسُولِ اللهِ اللَّهُمَّ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ وَأَدْخِلْنِي فِيِهَا

“Аллоҳнинг номи билан бошлайман, Аллоҳнинг элчисига саловот бўлсин. Эй Аллоҳим, менга раҳматинг эшикларини очгин ва мени уларга киритгин!”.

Марвага юриб кетаётганида қуйидаги дуони ўқиб кетиши мустаҳаб бўлади:

رَبِ اغْفِرْ وارْحَمْ وَ تَجَاوَزْ عَمَّا تَعْلَمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْأَعَزُّ الْأَكْرَمُ

“Роббим, мени мағфират этгин ва раҳм қилгин (гуноҳларимни) Ўзинг билиб турибсан уларни афв қилгин. Албатта Сен энг азиз, энг карамли зотсан”.  

Сафо ва Марванинг устида чиққанда қуйидаги дуони ўқиш мустаҳаб бўлади:

اَللهُ أَكْبَرُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شِرِيكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ يُحْيِي وَ يُمِيتُ وَ هُوَ حَيٌّ لاَ يَمُوتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَلاَ نَعْبُدُ إِلاَّ إِيَّاهُ 

“Аллоҳ буюкдир, ёлғиз Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқдир. Унинг шериги йўқдир, барча мулк ва барча ҳамду санолар Уникидир. Ҳаёт берадиган ҳам, ҳаётни оладиган ҳам Удир. У ҳеч қачон ўлмайдиган доимий тирикдир. Барча яхшиликлар Унинг қўлидадир. У барча нарсага қодирдир. Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқдир. Фақатгина Унга ибодат қиламиз”. 

Саъйнинг вожиблари:

1. Тавофдан кейин қилиш;
2. 7 марта саъй қилиш;
3. Қодир кишининг ўзи юриши;
4. Сафодан бошлаш.

Саъйнинг суннатлари:

1. Тавофнинг орқасиданоқ қилиш;
2. Таҳоратли бўлиш;
3. Таҳлил, такбир айтиш, дуо қилиш.

Соч олдириш ёки қисқартириш ҳақида

Сочни тўлиқ олдириш ёки қисқартириш вожиб амаллардан ҳисобланади. Қисқартириш деганда бошдаги барча сочларни бармоқ учи миқдорида қисқартириш тушунилади. Қисқартиришда бошдаги барча сочларни қисқартирмасдан фақатгина баъзиларини қисқартириб қўйиш эркаклар учун макруҳ ҳисобланади. Агар бошнинг тўртдан бири миқдоридан кам жойи қисқартирилса вожиб адо этилмаган бўлади ва қўй сўйиш вожиб бўлиб қолади. Бошида умуман сочи йўқ одамлар бошнинг тўртдан бирига устара юрғизиб қўйишлари суннат бўлади.  

Аёлларга эса сочларидан бармоқ учи миқдорида қисқартиришлари лозим бўлади. Аёлларнинг сочларини тўлиқ олдиришлари ҳаром ҳисобланади.  Чунки бу табий хилқатни ўзгартиришга ўхшаш бўлиб қолади.

Соч олдираётган пайтда қуйидаги дуони ўқиш мустаҳаб бўлади:

اللَّهُمَّ هَذِهِ نَاصِيَتِي بِيَدِكَ فَاجْعَلْ لِي بِكُلِّ شَعْرَةٍ نُورً يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَامْحُ عَنِّي بِهَا سَيِّئَةً وَارْفَعْ لِي بِهَا دَرَجَةً اَللَّهُمَّ بَارِكْ فِي نَفْسِي وَ تَقَبَّلْ مِنِّي اَلللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي وَلِلْمُحَلِّقِينَ وَالْمُقَصِّرِينَ يَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ

“Эй Аллоҳим, ушбу пешона сочим Сенинг қўлингдадир. Қиёмат кунида ҳар бир соч толам миқдорида менга нур бергин ва уларнинг ҳар бири миқдорида мендан бир гуноҳни йўқ қилгин, уларнинг ҳар бири миқдорида даражамни кўтаргин. Эй Аллоҳим, мени баракотли қилгин, мендан қабул қилгин.  Эй Аллоҳим, мени, сочларини тўлиқ олдирганларни ва қисқартирганларни ҳам барчаларини мағфират қилгин. Эй мағфирати чексиз Зот”.  

Соч олдирилгандан сўнг умра ибодати ниҳоясига етган бўлади.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам умра қилувчилар ҳам ҳожилар сингари Аллоҳ таолонинг “меҳмони” бўлишдек шарафга эга бўлишларини хабар берганлар:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّهُ قَالَ الْحُجَّاجُ وَالْعُمَّارُ وَفْدُ اللَّهِ إِنْ دَعَوْهُ أَجَابَهُمْ وَإِنْ اسْتَغْفَرُوهُ غَفَرَ لَهُمْ.    رَوَاه ابْنُ مَاجَه

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Ҳожилар ва умра қилувчилар Аллоҳнинг меҳмонларидир, агар Унга дуо қилсалар дуоларини қабул қилади, Ундан мағфират сўрасалар уларни мағфират қилади”. Ибн Можа ривоят қилган.  

Уламолар: “Умра қилган кишининг яхши ҳолатга ўзгариши, қилган умрасининг мақбул бўлгани аломатидир”, деганлар.   

Аллоҳ таоло умра ибодатига отланган барча юртошларимизнинг дуоларини мақбул, гуноҳларини мағфират қилсин. Қолганларни ҳам “Аллоҳнинг меҳмони” бўлиш бахтига муваффақ қилсин.

Аллоҳ таолога ҳамду санолар, пайғамбаримиз Муҳаммад мустафога  ҳамда у зотнинг аҳли оилаларию саҳобаи киромларига салавот ва саломлар бўлсин.

Абдулқодир Абдур Раҳим

[1] Бақара сураси, 196-оят.

[2] Тавофдан кейинги 2 ракат намозни “Мақоми Иброҳим”да ўқиш мустаҳаб, агар имкони бўлмаса бошқа жойларда ўқийди. Ушбу намозда 1-ракаатига “Кафирун”, 2-ракаатига “Ихлос” сураларини зам қилиш афзал.