muslim.uz
Расулуллоҳга бўлган ҳурматнинг 3 кўриниши
Қалбда иҳтиром қилиш. Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни халойиқнинг барчасидан камолот ва фазлда устун деб билиш, Ислом динининг мукаммал эканлиги ва у зотнинг турли маъсият ишлардан маъсумликларини эътиқод қилиш билан бўлади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг феъллари, сўзлари, ахлоқ ва сийратларидаги комиллик тўла-тўкис комиллик ҳисобланиб, бу сифатларга зид бўлган нарсаларнинг ботиллигини эътиқод қилиш лозим. У зотга бўлган муҳаббат шавқи қалбни шундай тўлдирсинки, бу муҳаббат ер юзидаги барча инсонга, ҳатто ўзимизга бўлган муҳаббатдан ҳам устун бўлсин. Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сизлардан бирорталарингиз мени фарзандидан, ота-онасидан ва одамларнинг барчасидан кўра кўпроқ яхши кўрмагунча ҳақиқий мўмин бўлолмайди”, дедилар.
Тилда эҳтиром қилиш. Бу улуғлаш ва эҳтиром қилишни ифодалайдиган лафзлар билан Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни зикр қилиш ҳамда доимо у зотга салавот ва саломлар айтиб юриш билан бўлади. Бундан ташқари, инсонларга у зотнинг фазилатлари, хусусиятлари, шамоиллари ва қилган ишларининг барчаси мукаммал экани ҳақида қайта-қайта сўзлаб берилсинки, токи Расулулллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга нисбатан кишиларнинг қалбида муҳаббат ҳамда эҳтиром тушунчаси янада зиёда бўлсин.
Амалда эҳтиром қилиш. Бу иш у зотнинг сийратларини ҳаёт йўли қилиб олиш ва суннатларини мукаммал ўрганиш билан бўлади. Зеро, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга нисбатан кўрсатилган энг буюк ҳурмат у зотнинг суннатларига эргашиш ва тутган йулларини мустаҳкам ушлаш, ҳатто одатий ишларини ҳам қолдирмасдан бажаришдир. Чунки камолот соҳибларининг одатларини бажариш ҳам бир фазилатдир.
Абдушукур МУРОДОВ
тайёрлади
7 саволга 7 жавоб: Ҳаж шартлари
1-савол: Киши ўзи ишлаб турган муассаса ёки бирор бир ташкилотдан келажакда ойлик маошидан секин-аста тўлаш шарти билан қарз олиб ҳажга бориши мумкинми?
Жавоб: Ҳаж ибодати қодир бўлган кишига фарз. Етарли маблағи бўлмаган кишига ҳаж фарз эмас.
2-савол: Маълумки, ҳаж мавсумида тирбандлик сабабли эҳром бўлакларининг йиртилиш ҳоллари кўп бўлади. Ўша ҳолатда йиртилганларини ямаш жоизми ёки янгисига алмаштириш керакми?
Жавоб: Хоҳласа, тикиб олади, хоҳламаса, бошқасига алмаштиради, ҳар иккиси ҳам жоиз. Алҳамдулиллаҳ, шариатда бу масалада енгиллик бор. Шариатда ман қилинган нарса кўйлак ва шалвар кийишдир. Аммо эҳром бирор нарсага илиниб йиртилса ёки тешилса, уни ип билан чатиб ёки ямоқ солиб тикишнинг зарари йўқ.
3-савол: Муҳтарам Муфтий ҳазратлари! Яқинда турмушга чиқаётган дугонам маҳр учун эридан ҳаж зиёратига олиб боришни сўрамоқчи эканини айтиб қолди. Бизнинг мазҳабимизда шу тўғрими?
Жавоб: Маҳр учун ҳажга олиб боришни сўраса, бизнинг ҳанафий мазҳабимизда маҳри мисл вожиб бўлади. Маҳри мисл деганда опаларига берилган маҳр миқдори тушунилади.
4-савол: Ҳурматли Муфтий ҳазратлари! Мустақиллик шарофати туфайли диний қадриятларимиз қайта тикланиб, ҳар йили муборак ҳажда умра ибодатини минг-минглаб юртдошларимиз адо этишмоқда. Ҳаж каби умрани ҳам киши умрида бир марта адо этадими? Илтимос, шу ҳақда маълумот берсангиз.
Жавоб: Умра луғатда “зиёрат қилиш” ва “обод қилиш” маъноларини англатади. Шариатда эса, ният қилиб эҳром боғлаб, Байтуллоҳни тавоф қилиш, Сафо билан Марва ўртасида саъй қилиш умра дейилади.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳу): “Аллоҳга қасам, албатта, у (умра) Аллоҳ таолонинг Китобида ун(ҳаж)га қўшиб зикр этилган. “(Ҳаж ва умрани Аллоҳ учун тугал адо қилинг)”, дейди.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Умрадан кейинги умра ораларидагиларга каффоратдир. Мабрур ҳажнинг мукофоти жаннатдир”, дедилар” (Имом Аҳмад, Бухорий ва Муслим).
Ҳар бир кишига қодир бўлса, умрида бир марта ҳаж қилиш фарздир, умра суннат амал. Умрани бир йилда бир неча бор қилиш мумкин.
5-савол: Аллоҳ насиб қилиб, 2005 йили ҳаж ибодатини адо этиш шарафига муяссар бўлдим. Илтимос, умра билан ҳаж ўртасидаги фарқни тушунтириб берсангиз.
Жавоб: Ҳаж муайян вақтда адо этилади. Ҳаж ибодатида Арафотда туриш, Байтуллоҳни тавоф қилиш лозим. Сафо ва Марва орасида саъй қилиш, Муздалифа ва Минода тунаш, Жамаротда шайтонга тош отиш керак.
Умра эса, ҳаж адо этиладиган кунлардан бошқа йилнинг барча фасллари ва кунларида адо қилиниши мумкин. Умра Байтуллоҳни тавоф қилиш ва Сафо ҳамда Марва ўртасида саъй қилишдир.
Демак, умра учун махсус вақт тайин қилинмаган. Балки арафа ва ташриқ кунларидан ташқари йилнинг барча кунларида умра қилиш жоиз. Барча олимлар умра учун махсус вақт белгиланмаганига иттифоқ қилишган. Зеро, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) зулқаъда ва шаввол ойларида умра қилганлар.
6-савол: Менга ҳаж қилиш насиб этганида, қувонганимдан Аллоҳ учун ўн кун рўза тутаман, деб ният қилган эдим. Шу рўзани қай тартибда тутсам тўғри бўлади, илтимос, шу ҳақда маълумот берсангиз.
Жавоб: Аввало, назр ният билан бўлмайди. Тил билан айтилса, назр бўлади. Ибодатлардан дарҳол ё кейин зиммага вожиб бўлмаган бирортасини, масалан, рўзани Рамазон ойидан бошқа пайтда тутишни ўзига вожиб қилиш назр бўлади. Агар киши Аллоҳ учун икки кун ёки уч кун ёинки ўн кун рўза тутиш ўзига вожиб деб (назр) билса, унга ўша айтганини тутиш вожиб бўлади. У истаган вақтда, хоҳласа, бўлиб-бўлиб тутади, хоҳласа, кетма-кет, орасини ажратмасдан тутади.
Агар рўза тутишни назр қилган пайтда кетма-кет тутишни ният қилган бўлса, кетма-кет тутиши зарур бўлади. Орада бир кун ифтор қилса ёки аёл киши ҳайз кўрса, қайта бошидан назр қилган кунлари миқдорида тутиши лозим.
Назр қилган киши кетма-кет тутишни ният қилмаган бўлса ҳам, кетма-кет тутса бўлади (“Фатовойи Ҳиндия”, “Зоҳирия”).
7-савол: Эри ўлган аёлнинг ҳаж қилиши дуруст эмас деб эшитдим, шу тўғрими?
Жавоб: Тўғри. Эри қазо қилган аёл тўрт ойу ўн кун идда ўтириши лозимдир. Эри ўлгани учун иддадаги ё талоқ иддасидаги аёл ҳажга бормайди ва бошқага турмушга чиқмайди. Иддаси тугаб бўлгач, унинг ихтиёри ўзида бўлади. Хоҳласа, маҳрамларидан бири, яъни отаси, ака ё укаси, тоға ё амакиси, бобоси ёки ўғилларидан бири ҳамроҳлигида ҳаж ибодатини адо этиши мумкин (“Фатовойи Ҳиндия”).
Пайғамбаримизга бўлган муҳаббат
Инсониятни жаҳолат ботқоғидан ҳидоят нурига олиб чиққан буюк зот – Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг таваллуд топган муборак ой робиул аввал ойи ҳам бир зумда ўтиб кетди.
Суюкли Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг туғилган ойи муносабати билан қўлимга қалам олиб, Расулуллоҳга бўлган муҳаббатимни изҳор этишга уриндим, аммо, бунинг чорасини тополмадим. Лекин ноумид бўлмадим, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга бўлган муҳаббат қандай бўлади деган ўй-фикр ҳаёлимдан кетмади. Гўёки бир фикр мени саволга тутгандек бўлаверди:
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг тарихлари ёзилган китобларни ўқидингми?
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга бир кунда неча марта салавот айтаяпсан?
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларига амал қиляпсанми?
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни тушда кўришга ҳаракат қилдингми?
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни қалб билан севишга интилдингми?
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қавлий ва феълий ҳадисларига амал қиляпсанми?
Бу фикр мени имтиҳон қилгандек эди. Менга бу саволларга жавоб бериш қийин бўлди. Агар буларга мукаммал амал қилганимда менга жавоб бериш осон бўларди, балки. Барибир, менинг хаёлимда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга нисбатан соф ва ҳақиқий муҳаббат қандайлигини билиш турарди. Аллоҳ ва унинг Расулига бўлган муҳаббат биринчи туришини билардим. Аммо бу муҳаббат қанақа ва қандай бўлишини билишга интилардим. Буни қидириб Аллоҳнинг каломи Қуръонни қўлимга олиб биринчи бўлиб мана бу оятга кўзим тушди. “Сен: “Агар Аллоҳга муҳаббат қилсангиз, бас, менга эргашинг. Аллоҳ сизга муҳаббат қиладир ва сизларнинг гуноҳларингизни мағфират қиладир”, деб айт. Аллоҳ Ғафур ва Роҳиймдир” (Оли Имрон сураси, 31-оят).
Ҳашр сурасида Пайғамбар сизга нимани берса, ўшани олинглар ва нимадан қайтарса, ўшандан қайтинглар (7-оят); Қалам сурасининг 4-оятида “Ва албатта, сен улкан хулқдасан” дейилган оятларни ўқиганимдан сўнг Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадислари ёдимга тушди. Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сиздан бирортангиз мен унга ота-онасидан, боласидан ва одамларнинг ҳаммасидан маҳбуброқ бўлмагунимча, (комил) мўмин бўла олмайди”, дедилар”.
Бу оят ва ҳадислардан хақиқий муҳаббат – Аллоҳ ва унинг Расулига бўлган муҳаббат тушунилади. Демак, бу оят ва ҳадислардан англаймизки, ота-она, фарзанд ва барча инсонлардан ҳам Аллоҳ ва унинг Расулини яхши кўришлик биринчи турар экан. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга бўлган муҳаббат тилда эмас, балки амал ва қалб бирлашсагина рўёбга чиқар экан. Бизлар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни кўрмасдан иймон келтирганмиз, лекин, бизларга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни тушда кўриш неъмати берилган. Бу неъматлардан унумли фойдаланиб, суннатларига амал қилсак, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга бўлган муҳаббатимиз зиёда бўлади.
Хайруллоҳ МАРДОНОВ
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатлари (10-қисм): Ҳожатхонага кираётганда ва чиқаётганда
Анас (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳожатхонага кираётганларида:
“Аллоҳумма инний аъзу бика минал хубси вал хобаис”,
(Аллоҳим, эркак ва аёл шайтоннинг ёмонлигидан паноҳ сўрайман)
ҲОЖАТХОНАДАН ЧИҚАЁТГАНДА
“Ғуфронака”,
(Сенинг мағфиратингни сўрайман), деб айтардилар.
Нозик ишда бефарқ бўлманг
Мажлислардан бирида Ҳасан Басрий (раҳматуллоҳи алайҳ) ҳамсуҳбатларидан сўрадилар:
– Экин пишиб етилганидан сўнг нима қилинади?
– Ҳосил йиғиб олинади, – деб жавоб беришди.
– Шуни билинг, гоҳида экин пишиб етилмасидан олдин унга офат (касаллик) етиши ҳам мумкин, – дея Ҳасан Басрий фарзанд тарбиясига лоқайд бўлиш оқибатига ишора қилдилар.
Фарзанд улуғ неъматдир. Оталик, оналик масъулияти катта. Бурчини тўғри тушунган ота-она тарбияга асло эътиборсиз бўлмайди.
Тарбия жуда нозик ишдир. Фарзандга бир яхши одатни сингдириш учун бир неча ой, ҳатто йиллар керак бўлади. Бу машаққатли иш ота-онадан катта қунт ва сабр-қаноат талаб этади. “Сабр қилган кам бўлмас” ҳикмати фарзандига яхши таълим бериб, одоб-ахлоқли қилиб тарбиялаган кишилар ҳаётида исботини топган.
Фарзанд тарбиясида онанинг ўрни беқиёсдир. Чунки болалар кўп вақтлар оналари билан бирга бўлишади. Шу сабабли ҳам Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Хотинлар тўрт нарсанинг бири учун никоҳга олинади: мол-дунёси, насл-насаби, чирой-жамоли ва дин-диёнати учун. Сен дин-диёнатлисига уйланиб муваффақият қозонгин, эй қўлинг тупроққа белангур!” деб марҳамат қилганлар (муттафақун алайҳ).
Ойшадан (розияллоҳу анҳо) ривоят қилинади. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар: “Ўз нутфангиз (наслингиз)га муносиб жуфти ҳалолни ихтиёр қилинглар (яъни, бўлажак зурриётингиз учун яхши, солиҳа аёлларни танланглар)” (Ибн Можа, Дорақутний).
Баъзан ота-она меҳр кўрсатяпман деб ҳам ўзларига, ҳам болаларига зулм қилишади. Бурч деганда, фарзанди айтганини муҳайё этишни тушунишади. Мутахассислар таъкидлашича, бундай шароит болада худбинлик, дангасалик, лоқайдлик иллатларини уйғотади. Шу билан бирга, ўта сиқиқ муҳитда яшаган, оиласи, ота-онасидан етарлича меҳр кўрмаган болаларда ҳам бу каби иллатлар, айниқса, худбинлик шаклланиб боради. Демак, ҳар бир ишда бўлганидек, фарзандга меҳр беришда ҳам, қаттиққўл, талабчан бўлишда ҳам ўртача йўл тутиш керак.
Донишмандлар болани ниҳолга қиёслашади. Ниҳол чоғидаёқ тўғри ўсишига эътибор берилган, яхши парваришланган дарахтнинг ҳосили ҳам шунга яраша бўлади.
ЎМИ Матбуот хизмати