Ҳаж Ислом арконларидан биридир. Қодир бўлган кишиларга бу ибодатни умри давомида бир марта адо этиш фарздир. Унинг фарзлигига далил бу ояти каримадир:

وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا

“Йўлга қодир бўлган одамлар зиммасида Аллоҳ учун Байтни ҳаж қилиш (фарзи) бордир” (Оли Имрон сураси 97-оят).

“Ҳаж” сўзи, луғатда қасд қилиш маъносини англатади. Уламолар таърифида эса, махсус вақтда, махсус маконда, ният билан махсус ибодатларни адо этишга “ҳаж” дейилади.

Махсус вақт дейилганида, зулҳижжа ойининг тўққизинчи куни Арафотда туриш, Наҳр (қурбонлик қилинадиган кун)нинг тонгидан бошлаб Байтуллоҳни тавоф қилиш тушунилади. Махсус макон дейилганида, Каъба ва Арафот англанади. Махсус ибодатлар дейилганида эса, ҳаж ва унинг арконларини бажариш ниятида эҳромга кириш англанади.

Бу ибодат, кўпчилик уламолар фикрича, ҳижрий тўққизинчи йилнинг охирида фарз қилинган. Ҳар йили зулҳижжа ойида бутун ер юзидаги қодир бўлган мусулмонлар бу жойга ҳам молиявий, ҳам жисмоний, руҳоний амал ҳисобланувчи шу ибодатни адо этиш учун тўпланадилар.

Намоз, рўза ва закотнинг фарзлигини инкор қилган киши диндан чиққанидек, бу ҳажнинг фарзлигини инкор қилиш ҳам диндан чиқишга олиб келади.

Ҳаж амали ўзининг эҳтиёжи ва қарамоғидагиларнинг нафақасидан ташқари ошиқча – Байтуллоҳга бориб келишга етарли маблағи бор ҳар бир ақли расо, болиғ (балоғатга етган), озод, соғлом мусулмонга (аёллар иддада бўлмаслиги ва уларга маҳрам-йўлдош ҳам бўлиши лозим) йўллар хатарсиз бўлса, ҳаж ибодатини кейинги йилга қолдирмай, адо этиш фарздир. Бундай шароитларда кечиктирса, гуноҳкор бўлади. Ҳаж ибодати умрда бир марта адо этиладиган фарз амалдир. Ундан ортиғи нафл ҳисобланади.

Ҳаж ибодати давомида гуноҳ қилмаган, фаҳш сўзлар айтмаган ҳожи, онадан янги туғилгандек гуноҳларидан пок бўлади. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай деганлар:

من حج البيت ولم يرفث ولم يفسق خرج من ذنوبه كيوم ولدته أمه

«Ким Байтуллоҳни ҳаж қилса, (унда) ахлоқсиз сўзларни гапирмаса ва фисқ-фужур ишларни қилмаса, худди онаси уни туққан кундаги каби (барча) гуноҳлардан покланиб қайтади» (Имом Бухорий ва Муслим ривояти).

Бунинг учун ҳожи қуйидагиларга амал қилиши зарур:

– энг аввало, холис ният қилиши. Зеро, ҳадиси шарифда айтилганидек, амаллар натижаси ниятга боғлиқдир. Ҳар бир киши ниятига яраша савоб олади.

– ҳажнинг аркон ва амалларини тўла-тўкис бажариши;

– мусулмон учун энг муҳим ишлардан яна бири топган ва тўплаган маблағининг ҳалол, пок бўлишидир. Бу унинг барча яхши амаллари, жумладан, ҳаж ибодати ҳам мақбул бўлиш шартларидан саналади. Зотан, Аллоҳ таоло покдир. Фақат покиза амалнигина қабул қилади;

– агар зиммасида қарзи бўлса, уларни узиши. Зеро, банданинг бошқа киши зиммасидаги ҳақини ўша одам кечмагунича Аллоҳ таоло кечмайди;

– олган омонатини қайтариши;

– ўзидан ранжиганлар кўнглини олиши;

– қайтиб келгунича қарамоғидагиларга етадиган нафақани ҳозирлаши;

– ҳаж йўлига тушган мўмин ўтган гуноҳларига чин дилдан тавба қилиши, ўзини гўё дунёдан охиратга сафар қилаётгандек ҳис этиши;

– солиҳ амалларни кўпайтириши;

– Аллоҳ таолонинг розилигидан бошқа ўй-хаёлларни қалбидан чиқариши;

– муборак ҳаж сафарида йўлдошлари билан гўзал муносабатда бўлиши. Улар билан тортишмаслиги, эътирозларига сабаб бўладиган ишларни қилмаслиги, уларга озор етказмаслиги ва улардан етган азиятларга сабр қилиши;

– сафар давомида гуноҳдан, беҳуда ишлардан ва бузуқ сўзлардан йироқ бўлиши ва қолган ҳаётида ҳам бунга доимо қатъий амал қилиши;

– эҳромда бўлганида биринчи Ақобада тош отгунича ҳар намоздан сўнг, тепалик ва пастлик ерга  чиқиб тушаётганида, ҳожилар гуруҳига йўлиққанда талбия (“Лаббайкаллоҳумма лаббайк, лаббайка ла шарика лака лаббайк, иннал ҳамда ван-неъмата лака, валмулка ла шарика лак” – лаббай, Парвардигорим лаббай. Лаббай Сенинг шеригинг йўқ, лаббай. Албатта, ҳамд ва неъмат Сеники, мулкингда шеригинг йўқдир) айтиши;

– Ҳарам ҳурматига риоя этиши;

 – Ҳарамдаги гиёҳларни юлмаслиги, дарахт шохларини синдирмаслиги, ҳайвонларни овламаслиги ва ўлдирмаслиги;

– замзам сувидан тўйиб-тўйиб ичиши. Зотан, замзам сувидан тўйиб ичиш нифоқдан қутулишдир. Жаноб Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Замзам суви ва дўзах ўти кишининг ичида жам бўлмайди», деб марҳамат қилганлар. Бу замзам суви ҳақидаги башоратлардандир;

– боши ва танаси устидан замзам сувини қуйиши.

– Мадинаи мунавварани ҳам Маккаи мукаррама каби эъзозлаши;

– Расулуллоҳ (соллалллоҳу алайҳи ва саллам)нинг қабрларини зиёрат этишни ғанимат билиши. Зеро, бу иши Расулуллоҳ (соллалллоҳу алайҳи ва саллам)ни тирик чоғларида зиёрат қилиш билан баробардир. Зотан, у зоти бобаракотни зиёрат қилиш шафоатларига етишувга сабаб бўлади.

Аллоҳ таоло барчамизга бу улуғ ибодатни тўла-тўкис адо этишни ва унинг файзу баракотларига эришишни насиб айласин. Омин!

Толибжон ҚОДИРОВ

тайёрлади.

Шарқ халқларида бир масал бор. Ким ўқиган, кимлардир ўқимаган. Ўқиганлар орасида уқмаганлари ҳам бўлиши табиий ҳол.

Бир яйловда учта сигир эмин-эркинликда, тинч ва хотиржамликда    ҳаёт кечирар эди. Яйлов ёнида ўрмон жойлашган бўлиб, у ердаги ёввойи ҳайвонлар ҳам ўз ҳаёт тарзига кўра умргузаронлик қилишарди. Уч сигирдан бирининг ранги оқ, иккинчисиники қора, учинчисининг ранги қизил эди. Учала сигирнинг бошқалар билан иши йўқ, шунингдек, бошқаларнинг ҳам улар билан иши йўқ эди. Барча ҳайвонлар ўз ташвишлари билан овора. Уларга ҳужум қилиш, уларни овлаш на бўрининг, на шернинг хаёлига келмасди. Мободо шундай бўлган тақдирда ҳам сигирлар бирлашиб, ҳамла қилмоқчи бўлган ҳайвондан ўзларини ҳимоя қилишар эди.

Шу яйлов ёнидаги ўрмонда номаълум махлуқ пайдо бўлди. У ҳам бир неча бор сигирларга ҳужум қилиб кўрди. Аммо, фойдаси бўлмади. Аксинча яйловдагиларнинг барчаси унга қарши бирлашди. Махлуқ уларни йўқ қилиш режаси ҳақида яна бош қотирди. Ҳийлаларнинг зўрини ҳам ўйлаб топди. Оқ байроқ кўтариб чиқди. Яйловдагиларга ўз мурожаатини эълон қилди:

“– Келинглар, ҳаммамиз тинч-тотув яшаймиз, мен ўзимни сизларга таништирсам, мана шу ўрмон, яйлов, дарё ва қир-у адирларнинг хўжайини мен бўламан. Мен шундай куч-қудратга эгаманки, ҳеч ким амримга қарши чиқолмайди. Шундай экан мен сизларга ўз хизматимни таклиф қилмоқчиман. Хоҳласангиз, мен сизларни бўри, шер каби йиртқич ўрмон ҳайвонларидан ҳимоя қиламан. Шунда сизлар хоҳлаган жойингизда эмин-эркин яшаб, ўз жойингизга ўзларингиз ҳокимлик қиласизлар!”

Яйловдаги сигирлар бу махлуқни ким уларга хўжайин қилиб сайлаб қўйгани, яйлов шундоқ ҳам ўзлариники экани ҳақида ўйлаб ҳам кўрмадилар. Баъзиларининг кўнгли ҳокимликни, баъзилари бўридан ҳимояланишни ўйлаб, махлуқнинг таклифига бажонидил рози бўлдилар. Бетайин махлуқ ўзини яйлов хўжайини эканилигини билдириш учун, яйлов атрофининг ҳар ерига пешоб қилиб чиқди. Бир неча марта сигирлар учун зарарсиз бўлган тулки каби кичик ҳайвонларни яйловдан қувиб чиқарди. Бу билан бошқа ҳайвонлар назарида у ўзини яйловнинг мутлақ ҳокими  қилиб кўрсатди.

Кунлар шу зайлда давом этди. Ўйланган режали ҳийлани амалга оширадиган кун ҳам етиб келди.  Махлуқ кенгаш чақирди. Негадир кенгашга қизил ва қора сигирларни таклиф қилди. Аммо оқ сигирни таклиф қилмади. Кенгашда “хўжайин” ўз муддаосини баён қилди:

“Кўриб турибсизлар яйлов кенг ва катта, уни бир ўзим ҳимоя қилишга қийналяпман. Мана сизларнинг рангингиз тўқ. Шунинг учун хавф-хатар ҳам йўқ. Аммо оқ сигирнинг ранги кечаси тиниқ, кундузи ҳам кўзга яққол ташланади. У сабабли сизларни ҳимоя қилишга қийналяпман. Рухсат берсангиз, ундан қутулсак...”. Улар ўзаро келишдилар. Келишувдан сўнг, махлуқ оқ сигирга ҳужум қилди ва уни еб битирди. Бу махлуқнинг йиртқич экани ҳеч кимнинг хаёлига ҳам келмади. Бепарволик, лоқайдлик шу зайлда давом этди.

Кунлар, кунлардан кейин ҳафталар ўтди. “Йиртқич”нинг кўнгли сигир гўштини тусаб қолди. Ўйлаган режасини давом эттирди. Ёнига қора сигирни чақирди: “Сенинг рангингга гап йўқ. Қизил сигир кўп муаммоларни келтириб чиқаряпти. Охирги пайтларда гапга ҳам кирмай қўйди. Бунинг устига унинг ранги ҳам хира. Ундан қутулиш ҳақида фикрингни билмоқчи эдим?!” Улар келишдилар. Кенгашдан чиқибоқ, “йиртқич” қизил сигирга ҳужумга ўтди ва уни еб битирди.

Йиртқич қизил сигир гўштини ҳам ҳазм қилиб бўлганидан кейин, хотиржамлик билан қора сигирнинг олдига борди. Қора сигир ажали яқинлашганини сезди. У “йиртқич”дан “дўстлик” ҳурмати ўзини ваҳшиёна ўлдирмасликни илтимос қилди. “Йиртқич” унга “дўстлик” ҳурмати сифатида охирги сўзни айтишга ҳам рухсат берди. Қора сигир охирги сўзини айтди:

“Бу ҳолатга тушишимни биринчи сигирга ҳужумга ўтганингдаёқ билган эдим! Нега лоқайдлик қилдим. Афсус...энди кеч!”.

Инсонларга панду насиҳат қилишда зарбулмасалларнинг ўрни беқиёс. Масал орқали воқеа-ҳодисалар ва уларнинг оқибатлари баён қилинса, одамларга янада тушунарлироқ, таъсирли ва зеҳнга ўрнашиб қолиши осон бўлади.

Албатта, бу зарбулмасалдан кўплаб чиройли ибратларни олиш мумкин:

• Ҳар бир инсон ўзига берилган ҳаётини Аллоҳ буюрганидек яшаб ўтиши лозимлиги;
• Ҳар бир инсоннинг ўз эрки бор. Қуллик бир қанча асрлар олдин бекор қилинган, шундай экан қулликка рози бўлмаслик;
• Ватанини ғанимлардан ҳимоя қилиш, ўзини зарарига бўлса-да, ватандоши зарарига иш қилмаслик;
• “Ўрмонга олов кетса ҳўл-у қуруқ боробар ёнади”-дейилганидек, юртдоши зарарига амалга оширилаётган иш бир кун келиб, унинг ҳам бошига тушиши тайин эканлигини унутмаслик;
• Келиб чиқиши номаълум, ҳаёт тарзи бетайин кишилардан йироқ бўлиш, айниқса дин-у диёнатда ва ақида масалаларида уларга асло эргашмаслик;
• Янги хабар келганда албатта текшириб кўриш кераклиги;
• Ёлғон алдовларга учмаслик, унинг оқибатини ўйлаб иш юритиш;
• Ўз оила аъзолари, ота-онаси, маҳалладошларига зарар келтирадиган ишларни олдини олиш, рақиб томонга ёрдам бериш у ёқда турсин, умуман ёмон оқибатли ишларга рози бўлмаслик;
• Бепарволик, лоқайдликка йўл қўймаслик. 

И. Ахроров

Тошкент ислом институти проректори

Дубайда ажабтовур эко-шаҳарча Desert Rose кўринишида барпо қилиниши режалаштирилган. Мутахассисларнинг айтишича, ушбу шаҳарча мактаблар, савдо мажмуалари, шифохоналар, маҳаллий аҳолига мўлжалланган турар жойлардан ташкил топади.

Ушбу шаҳарчада деярли барча хизматлар электр энергиясидан фойдаланган ҳолда амалга оширилади. Шаҳарчадаги биноларнинг тепасига шаҳарчани ёритишга мўлжалланган қуёш батареялари ўрнатилади. Шунда гул шаклидаги шаҳарча, қоронғу тушиши билан ажойиб манзара ҳосил қилади.

Эслатиб ўтамиз, ушбу ажойиб шаҳарча, 160 минг кишига мўлжалланган бўлиб, кейинчалик янада кўпроқ одамларни қабул қилиши айтилмоқда.

Илҳом МАЪРУПОВ

таржимаси