МАҚОЛА

Исрофсиз тўй муборак!

…Амаким шунақа тўй бериб элга,
Эртанги овоза гаштини сурар.
Топган-тутганини совуриб елга,
Эшик панасида бўзрайиб турар (Анвар Обиджон).

Тўй ҳам ўтди.  Уй соҳиби хоҳлаганидек довруғи достон бўлди.  Кетма-кет уч кунлик шов-шувлардан “Бечора, бой бўлмаса ҳам емай-ичмай тўплаган экан-да?” дегувчилар кўп бўлди.  Аммо унинг ичидан ўтаётганлари ўзигагина аён. Таниқли шоир Анвар Обиджон таърифлаганидек, бўзрайиб қолганди. Аёлининг у дугонам бундай қилганди, буниси ундай деган харҳашалари кўпга тушди. Тўйдан кейин  рўзғорга ярар, деб тишининг  ковагида сақлаганлари ҳам тугади. Энди яна урфга кирган алламбало одатлари бормиш, уларни қандай амаллайди? Хаёлида тўхтовсиз саволлар айланарди:

– 40 кунлаб “мазар” ташиш шартмикан? Бу ҳали холваси дейдими, байрамликларга нима бор экан?  Отам раҳматли онамга “Кампир, гап сарпо-суруғу, хотин-халажнинг сўзида эмас, аввало, бахтини берсин. Келинчак ҳам бизга қўшилиб қаттиқ нон бўлса ҳам, ош бўлсаям ейверади-да, тили қисиқ бўлишдан Худо асрасин”, деб кўп айтарди. Мана бугун шу гапларнинг мағзини чақяпман”.

Табиатан меҳмондўст, қўли очиқ халқмиз. Элга ош бериш, кўпнинг дуосини олиш ўзлигимизнинг бир бўлагига айланган. Тўйларга етказсин, ҳар кунинг тўй бўлсин, деган дуою тилакларимиз бор. Албатта, тўй шундай. Аммо унинг динимизда ўзига хос қонун-қоидалари, ота-боболардан мерос урфлари бисёр. Афсуски, бугунги маросимлар отчопарда от сураётган чавандозлар пойгасини эслатади. Шунча дабдабадан сўнг ҳам қанча-қанчаси арзимаган “қилди – қилмади”, деган гап-сўзлар билан бузилиб кетаётгани ташвишли ҳол.

Бир куни автоуловдаги ҳамроҳларимдан бири қиз чиқарганига икки ой бўлганини айтиб қолди. Қўлида бир дунё нарса. “Кўрмайсизми, қиз бериб қутулдим, десам тутилганга ўхшайман. Ака-ука, овсинлар қолиб, ҳали йўлга кирмаган жиянларига ҳам байрамлик олишим керак экан.

– Шунча ҳашам нимага керак, – дея гапга қўшилди олд ўриндиқда ўтирган отахон. – Эҳҳ, сизларни шу майда-чуйдаларингиздан ўргилдим.  Кўнглингиз бўлмаса, битта тўртни олиб укасими, акасими йўқлаб келсин, бўлади-да. Сингилларни ҳолидан хабар олиш йигит кишига фарз.

– Бермай десам, қўни-қўшни янги келинга нима келди, деб пойлаб турармиш.  Қизимнинг юзидан ўтолмайман, дея куюниб гапида давом этаркан аёл.

Онахон ортиниб, тошинганидан эмас, уялганидан қилаётгани кўриниб турарди.

Назаримда тўй бошлашдан аввал оиланинг кексалари билан кенгашишлар камайиб кетяпти. Бобою момоларимиз  исроф нима,  эҳсон нима яхши билишади. Ихчамгина, қуда-андаларнинг бир-бирига солиқларсиз ўтказган ўзбекона тўйга нима етсин. Исроф баракани йўқотади, дея улар бежиз кўп такрорлашмайди.

Аллоҳ таоло Қуръони каримда бандаларни исроф қилмасликка буюриб: “...Исрофгарчиликка мутлақо йўл қўйманг! Чунки, исрофгарлар шайтонларнинг биродарларидир. Шайтон эса, Парвардигорига нисбатан ўта ношукур эди” (Исро сураси, 26-27-оятлари).

Молини ҳасислик ва исрофга йўл қўймасдан хайр эҳсон қилган бандасига Аллоҳ таоло кутмаган жойидан нематлар ато этади. Бу борада Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай таълим берадилар: “Аллоҳнинг нозу неъматларидан хоҳлаганча еб-ичинглар, хайру эҳсон қилингар, кийиниб ясанинглар, лекин исрофгарчилик ва манманликка йўл қўймангизлар” (Имом Аҳмад ва Ибн Можжа ривояти).

Агар мўмин киши марака маросимида кетадиган маблағнинг бир қисмини ўша фарзандининг ҳақиқий эҳтиёжи, уларнинг келажаги,  оила юмушларини енгиллаштиришга сарф этса янада манфаатли бўларди.

Жамиятимизнинг мазкур муаммоси давлат сиёсати даражасига кўтарилди. 2019 йилнинг 14 сентябрь куни Олий Мажлис Сенати ва Қонунчилик палатасининг “Тўй-ҳашамлар, оилавий тантаналар, маърака ва маросимлар, марҳумларнинг хотирасига бағишланган тадбирлар ўтказилишини тартибга солиш тизимини такомиллаштириш тўғрисида”ги қарори  қабул қилинди.

Унга кўра миллий анъаналарга ёт, одоб-ахлоқ қоидаларига зид бўлган турли шоуларни, ортиқча вақт ва харажат талаб қиладиган оилавий тадбирлардан олдинги, тадбир давомидаги ва ундан кейинги қўшимча расм-русумларни (“келин навкари”, “чорлар”, “ота кўрди”, “сеп ёйди”, “қуда чақирди”, “куёв чақирди”, “келин чақирди”, “тоғора юбориш” ва ҳоказоларни) ўтказишга йўл қўйилмайди.

Пандемия даврида ихчамгина тўйлар ҳам бўлди. Кўпчилик бўларкан-ку, деганди ўшанда. Бироқ кўп ўтмай, яна ўша ҳолат... Гўё айрим “тўйчи”лар учун тўй эмас, ундаги шоҳона расм-русумлару ўзини кўз-кўз этиш муҳимдек. Шу ўринда машҳур “Учрашув” интермедияси ёдга тушади: “Ҳаво керак эмасми?”.

Ён-атрофдан муаммоларнинг олдини олиш учун маҳалла раислари, уларнинг маслаҳатчилари, имом-хатиб ва отинойилар тарғибот-ташвиқот ишларини олиб бориши керак деган фикрларни кўп эшитамиз. Аввало, ўша тўй эгаларининг дунёқарашини тўғрилашимиз керак. Шунда эл орасида дабдабабозлик камайиб, тўйлар қарз, етишмовчилик, ғурбат келтирувчи ташвишга эмас, қариндошлар, қўни-қўшнилар ўртасидаги меҳр-оқибатни мустаҳкамловчи, хурсандчилик келтирувчи маросимга айланади. Буни яхши тушунган киши ўзи, оиласи, халқи ва юртига манфаат келтирадиган режа асосида қувончли кунини ўтказади. Ана шу ­хислати унинг маънавиятини кўрсатиш баробарида жамиятни ортидан эргаштиришга ҳам хизмат қилади.

Ҳувайдо ХЎЖАМҚУЛОВА,

журналист

 

Read 750 times

Мақолалар

Top