Эътиқод ва идеал. Дунёда ҳеч бир инсон бу икки нарсадан айро эмас. Одамлар кимга ёки нимагадир албатта эътиқод қилади ва шу асосида идеалликка интилади, хоҳ у ҳақ бўлсин, хоҳ ботил.

“Эътиқод” сўзи арабча “иътақада” феълидан олинган бўлиб, “ишонч”, “комил ишонч”, “иймон”, “иймонли бўлиш” маъноларини англатади. Кенг маънода эътиқод бу инсоннинг олдида турган мақсад ёки ғоя ҳақ эканига тўла ишонч билан боғлиқ бўлган ўзига хос психологик ҳолатдир. Айни вақтда эътиқод учун турли шарт-шароитлар мавжуд бўлмоғи лозим. Умуман олганда, эътиқод бу – шахс, гуруҳ ва оммани жипслаштирувчи, одамларни ижтимоий ҳаётнинг фаол аъзосига айлантирувчи омилдир. Диний эътиқод бу объектив (яъни инсон иродасидан юқори турган) Зотга иймон келтириш, У билан бевосита мулоқотда бўлиш, Ундан мадад олиш, ғаройиб воқеа-ҳодисаларнинг такрор содир бўлиши ва унга дахлдорлик ҳамда муайян тасаввур, ақида, муқаддас китоб ва пайғамбар, авлиёларга ишонч, демакдир. Идеалликка интилиш эса йўлбошчи ёки асосчининг фитратидан ўрнак олиб унга ўхшашга ҳаракат қилиш демакдир.

Бугун, турли ижтимоий тармоқларда эътиқод ва идеалликка интилишни қораловчи секуляризм яъни эътиқоддан ҳоли бўлишни тарғиб этувчи турли хил фикрлар кўпаймоқда. Уларнинг аксарияти илмий асосланмаган мантиқсиз фактлар орқали инсонларнинг онггига салбий таъсир ўтказишга уринмоқда.

Мазкур мақола орқали сизларга эътиқод ва идеалликка интилишга доир жаҳон файласуфлари ва олимларининг фикрларини тақдим этамиз.  

Аъмолсиз яшаган киши ғарибдир!

И. С. ТУРГЕНЕВ

Идеални инкор этган одам пасткашликни осонлик билан гўзаллик деб қабул қилиши мумкин.

И. ГЁТЕ

Идеалсиз яшаш ярамайди. Соғлом идеалга, халқимизнинг қалбидан, вужудидан отилиб чиққан идеалга эга бўлмоқ керак.

Г. ДИМИТРОВ

Идеал йўлчи юлдуздир. Усиз аниқ йўлни топиш қийин, аниқ йўл бўлмаса — ҳаёт ҳам йўқ. 

Л. Н. ТОЛСТОЙ

Идеалсиз, яъни маълум даражада қандайдир эзгуликка интилишсиз ҳеч қачон ҳеч қандай яхши жамият бўлиши мумкин эмас. 

Ф.М. ДОСТОЕВСКИЙ

Идеалга муҳаббат, фаол ва ўта фидойиликка мойил туйғудир. 

М. ГОРКИЙ

Тирик жон кучли эътиқодга эга бўлмаслиги мумкин эмас… Эътиқодсиз кишиларгина эътиқодни амалга ошира олмайдилар; калтафаҳм одамлар ёки виждонсиз одамларгина эътиқодсиз бўладилар.

Я. Г. ЧЕРНИШЕВСКИЙ

Ҳақгўй ва фойдали бўлиш учун ҳалолликнинг ўзи камлик қилади, шу билан бирга идеал ғоявий изчиллик ва эътиқод ҳам керак.

Н. Г. ЧЕРНИШЕВСКИЙ

Ўз эътиқодингни айтмоғинг учун журъатли бўлишинг керак.

Я. М. СЕЧЕНЕВ

Ҳар бир киши ўз эътиқодини ҳимоя қилиши учун мард бўлиши керак.

А. ГУМБОЛДТ

Эътиқод ўзимизники бўлгани учун эмас, балки ҳаққонийлиги учунгина қимматлидир.

В. Г. БЕЛИНСКИЙ

Фақат тентаклар ва мурдаларгина ҳеч қачон ўз фикрларини ўзгартирмайдилар.

Ж. ЛОУЭЛЛФ

Агар сен одамлардаги самимий, чуқур, беғараз эътиқодларни рад этгудек бўлсанг, унда мен сенинг ўзингда ҳеч қандай эътиқод йўқлигини ҳар жиҳатдан асослаб бера оламан.

Я А. ДОБРОЛЮБОВ

Эътиқодни деворга осиб кўз-кўз қилиб бўлмайди, у фаол бўлиши керак.

О.БАЛЗАК

Ҳаётини ўз эътиқодига бағишлаган одам янги металлни ихтиро этган ёки янги газни топган тадқиқотчига қараганда ҳам инсониятга кўпроқ хизмат қилган бўлади.

Ж. ЛОУЭЛЛ

Эътиқодсиз одам нотавон, ҳар бир аъмоли йўқ одам ғариб кимсадир.

Я. Е. РЕПИН

Жиддий одамнинг ғоялари кўп бўлмайди. Ғояси кўп одам ҳеч қачон жиддий бўлолмайди.

П. ВАЛЕРИ

Салгина эпкинга ҳам айланаверадиган онгсиз пирпиракка ўхшамаслик керак. Инсонда эътиқод мустаҳкамлиги бўлиши лозим.

Ж. ЛОНДОН

Менинг эътиқодларим юрагимнинг урушига қараб ўзгараверса, унда ҳолимга вой.

Ф. ШИЛЛЕР

Инсон сифатида ўз фикрининг, эътиқодининг қадрига етмайдиган одам виждонсиздир.

В. Г. БЕЛИНСКИЙ

Аллоҳ таолонинг бирлиги ва борлигини Мусо алайҳиссалом ўз миллатига, Исо алайҳиссалом ўз умматига, Муҳаммад алайҳиссалом эса бутун инсониятга билдирди. 

Наполеон БОНАПАРТ, Франция императори 

Агар Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламга бугунги дунёни шахсан бошқариш тақдир этилганида эди, ул зот барча муаммоларни бартараф этишнинг уддасидан чиқарди. Бу эса ўз навбатида, бугунги дунёмиз ниҳоятда муҳтож бўлган тинчлик-хотиржамлик ҳамда бахт-саодатни шубҳасиз, келтирган бўларди. 

Жорж БЕРНАРД ШОУ, инглиз драматурги 

Мен дунё тарихини ўқиб шундай хулосага келдим: дунё подшоҳлари тўплаган жами салтанату бойлик, қасрлару саройлар Муҳаммад алайҳиссаломнинг ямоқ яктакларига ҳам арзимас экан... Биз Оврупа миллатлари маданий имконимиз юқори бўлишига қарамай, Ҳазрати Муҳаммад сўнгги поғонасига қадар чиқа олган зинанинг биринчи пиллапоясидамиз, холос. Ҳеч шубҳа йўқки, бирон кимса у зотдан юқорироққа ўта олмайди.

Инсоният ҳар жиҳатдан ҳазрати Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам олдида қарздор! 

Вольфганг ГЁТЕ, немис мутафаккири 

Барча замонлар ва халқлар учун ЭНГ БУЮК ЙЎЛБОШЧИ – Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламдир.

Америкалик олим Майкл Харт

Юқоридаги фикрлардан хулоса қилсак инсон эътиқодсиз ва идеал инсонга интилимасдан яшай олмайди. Биз мусулмонлар учун эътиқод бу ИСЛОМ, идеалимиздаги, биз ўхшашга ҳаракат қиладиган ва интиладиган инсон бу МУҲАММАД СОЛЛОЛЛОҲУ АЛАЙҲИ ВАСАЛЛАМ ҲАЗРАТЛАРИДИР! Бошқа ҳеч ким ва ҳеч нарса.

Саидаброр Умаров