Ижтимоий тармоқлар ҳаётимизнинг ажралмас қисмига айланиб улгурди. Албатта, уларнинг ижобий ва салбий жиҳатлари бор. Бугун омма эътиборига тушган “Tik tok” тармоғи эса деярли яхши “ҳосил” бераётгани йўқ. Тошкент шаҳридаги “Имом Термизий” жоме масжиди имом-хатиби Исҳоқжон домла БЕГМАТОВ мухбиримизга шу ҳақда қуйидагиларни сўзлаб берди:
– Интернет ва ижтимоий тармоқларни тўла қоралаб ё оқлаб бўлмайди. Балки кишилар ундан қандай мақсадда фойдаланаётганига қараб, ижобий ёки салбий баҳо берилади. Бугунги кунда катта муаммоларга сабаб бўлаётгани “Tik tok” ижтимоий тармоғидир. Фейсбук, телеграм, ютуб каби бошқа ижтимоий тармоқларда анча-мунча фойдали маълумотлар ҳам бор.
Аммо, менимча, “Tik tok”дан тўқсон фоиз одам салбий мақсадда фойдаланмоқда. Бу жуда ёмон. Агар тезда бунинг олдини олмасак, унинг зарари оммавийлашиб, оқибатини бартараф қилиш имконсиз бўлиб қолади. Шифокорлар таъбири билан айтганда, касални даволагандан кўра, унинг олдини олган афзал. Бу жараёнда ҳамма бирдай ҳаракат қилиши шарт.
Бунинг ўрнига икки дунёмиз манфаатига хизмат қилувчи нарса тақдим этиш лозим. “Tik tok” номи шундай қолса-да, унда тарқалаётган маълумотларни иложи борича ижобий тарафга ўзгартирсак, мақсадга мувофиқ бўлади. Чунки “Tik tok”да инсон одоб-ахлоқи, маданияти, миллийлиги, урф-одати, дину диёнатига зарар берадиган, имон-эътиқодидан маҳрум қилиб қўйиш даъватлари кетмоқда.
Ўсмирларда 15–20 ёш ўзгариш даври бўлади. Шу пайтда улар ўзи учун нимани муҳим деб билса, ҳаётининг қолган қисмини шундай давом эттириши кўп кузатилган. Бу даврда ота-она, мураббий, масъуллар, айниқса, етарлича эътибор қаратиши керак. Уларни назорат қилганда таҳдид, жазолаш билан эмас, балки рағбатлантириш, қизиқтириш, таъсир эта билиш йўлидан бориш фойдали бўлади.
Баъзида қаттиқ назорат ҳам ўз ўрнида натижа берар. Лекин бироз бўш қўйилса, яна ўша йўлга кетиб қолиш эҳтимоли бор. Чунки у қалбан ўша нарсадан қайтмаган бўлади. Ёшлар зарарни онгли равишда тушуниб етишига олиб борувчи усулларни қўллаш ўринли. Бунинг учун ҳар биримиз, аввало, оилада кундалик режа ва вазифаларни йўлга қўйиб, уларнинг зерикиши ва бекорчи вақти бўлмаслигини таъминлашимиз керак.
Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Беҳуда нарсаларни тарк этиш киши Исломининг гўзаллигидандир”, деганлар» (Имом Термизий ва Ибн Можа ривояти).
Ижтимоий тармоқда “челленж” деган тушунча бор. Бу гўёки даъват, қизиқтириш маъносидаги мусобақа. Ундан ижобий маънода фойдаланиш ҳам мумкин. Масалан, китоб ўқиш бўйича “челленж” уюштирайлик. Ким қандай китоб ўқиётгани, бир кунда қанча саҳифа ўқигани, китобдаги маълумотларнинг қанчасини хотирасида сақлаб қолганини мусобақа қилса бўлади.
Ёки дарслардан сўнг спорт тўгаракларига жалб қилиш мумкин. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Фарзандларингизга сузишни, отишни ва от минишни таълим беринглар”, деганлар.
Айниқса, қизларимизга илм олиш, ибодатларини қилиш баробарида балоғатга етганда бирламчи вазифалари нималардан иборат бўлишини ўргатиб, катта ҳаётга тайёрлаб бориш лозим.
“Tik tok”да “челленж” деб ҳар ким кўнглига келган нарсани қилаётганига гувоҳ бўляпмиз. Биттаси поезд йўлига ётиб олиб мусобақа уюштирибди. Бошқалар ҳам шундай қилиши керакми? Аллоҳ асрасин, фожиа юз бериб, жонига қасд қилган бўлиб қолмайдими?
Яна бир йигит онасининг юзига пишириқ билан тушириб қолди. Шу билан гўёки онасининг туғилган кунини ҳамманикидан ўзгача нишонладим, деб ўйлади, шекилли. Ҳолбуки, Абдуллоҳ ибн Умардан ривоят қилинган ҳадиси шарифда: “Раббининг ризоси ота-онанинг ризосидадир. Раббининг норозилиги ота-онанинг норозилигидадир”, дейилади (Имом Ҳоким ривояти).
Бугунги “Tik tok”чи бир гуноҳни қиляпти. Аммо бундан заррача афсус-надомати йўқ. Тунда қилган маъсият ишини видеога олиб кундузи миллионлаб одамларга тарқатяпти. Нафақат ўзгаларнинг айбини, балки ўзи қилган гуноҳни тарқатиш ҳам катта гуноҳ, ахир. Баъзилар унинг ахмоқлигини билар, аммо унга тақлид қилувчилар ҳам топилади.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Умматимнинг ҳар бири афв этилади. Фақат мужоҳирларгина кечирилмайди. Мужоҳир шуки, у тунда бир (гуноҳ) амални қилади-да, сўнгра тонг оттиради. Аллоҳ эса унинг гуноҳини беркитган эди. Бас, унинг ўзи, эй фалончи, мен кечаси ундай ва бундай ишларни қилдим, дейди. Ваҳоланки, Раббиси уни беркитган эди. У эса Аллоҳнинг ёпиб қўйган пардасини очиб юборади”, деганлар (Имом Бухорий ривояти).
Баъзида ижтимоий тармоқларда одамларни қўрқитадиган лавҳа ё тасвирлар тарқатилади. Шариатимизда одамларни ҳазиллашиб бўлса-да чўчитиш мумкин эмас. Абу Лайло Ансорийдан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бир ғазотга чиққанларида у зотнинг саҳобаларидан бири ҳазиллашиб, бир кишининг ўқдонини беркитиб қўйди. Эгаси уни излаб, топа олмай, хавфга тушди. Ҳамроҳлари унинг устидан кула бошлаган эди, Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам чиқиб: “Нимага куляпсизлар?” деб сўрадилар. “Ҳазиллашиб, фалончининг ўқдонини беркитиб қўйган эдик, қўрқиб кетди. Шунга куляпмиз”, дейишди. У зот: “Мусулмонни қўрқитиш мусулмонга ҳалол эмас”, дедилар.
Шундай экан, ижтимоий тармоқлардан ижобий ишлар тарғиботида фойдаланайлик. Масалан, бир дақиқалик ютуқларимизни кўрсатайлик: шунча оят ёдладим ё ўқий оламан ёки ота-онамни хурсанд қилдим, деганга ўхшаш.
Баҳриддин ХУШБОҚОВ
оққа кўчирди.